Meclis stenograflarına yapay zekalı yardımcı
PARA YAPAY ZEKA/ ŞULE GÜNER Gazetecilerin yaşadığı en büyük zorluk, bir basın toplantısında konuşan kişinin konuşma hızına yetişemeyip anlayamamak ve kağıda aynı hızda dökememektir. İşte bu nedenle şekillere ve antik duvarlardaki iletişim kurmaya yarayan işaretlere benzeyen stenografi isimli yazma sistemi var. Meclis ve mahkeme salonlarından "sesli" konuşmaları "yazılı" metinlere döken stenografi, kelimeler semboller ve kısaltmalara dönüştürerek konuşmaların hızla yazılmasını sağlıyor. Bu işi icra edenlere ise stenograf deniyor.
Malum, Üretken Yapay Zeka modelleri metin-ses-görsel modüllerini birinden diğerine dönüştürmeye yarıyor. Dolayısıyla da sesleri metne dönüştürebiliyor. Bu nedenle bu araçların Meclis ve mahkemelerde kullanılması, stenolara artık ihtiyaç duyulmadığı endişesini dile getirdi. Ancak TBMM gibi pek çok yasama ve yürütme organı, yapay zekadan yararlanırken, bu araçların stenolara yardımcı olacağının altı çiziliyor.
TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanı Muhsine Çevik; yapay zekadan yardım alacaklarını belirterek TBMM'nin TÜBİTAK ile yürüttüğü Tutanak Bilgi Sistemi Projesi'nin devreye girmesi halinde yapay zekanın, milletvekillinin sesini tanıyıp, konuşmasını yazıya dökebileceğini ifade etti. Projeyi yaklaşık bir buçuk yıldır yürüttüklerini belirten Çevik, şöyle konuştu:
"Tutanak Bilgi Sistemi'nde, konuşmacı konuştuktan sonra stenograflarımız artık uzman stenograf gibi çalışacak, yazıya dökülmüş metni kontrol edecek. Bizdeki kontroller her zaman çok fazladır. Sonra bilgisayar üzerinden uzmanımız kontrol edecek, sonra başkan yardımcımız. Birleştirme işlemini artık memurumuz yapmayacak. O, ortak kelimeyi bulup birleştirecek. Bu sistem, Tutanak Bilgi Sistemi Projesi. Buradaki yapay zeka konuşmayı yazıya dökecek ve konuşmacıyı tanıyacak. Bir vekilimiz çıkıp konuştuğunda onun ismini açacak, sesini tanıyacak, konuşmasını da devamında yazacak. Diğer yaptığımız bütün işleri de bu sistemle gerçekleştireceğiz."
YAZMAK ÇOK STRESLİ ANCAK…
Çevik, kavgalı oturumlarda stenografların zabıtları yazarken, muhalefet milletvekili konuşuyorsa iktidar sıralarına döndüklerini, iktidar milletvekilleri konuşurken muhalefet sıralarına dönerek etrafı kontrol ettiklerini söyledi.
Kötü bir söz söylendiğinde, bu ifadenin ilk hangi vekilden çıktığının çok önemli olduğunu kaydeden Çevik, müdahale zabıtlarını yazmanın çok stresli olduğunu ancak stenografların kavga anında panik olmayarak işlerini en iyi şekilde yaptığını vurguladı.
Yapay zekanın tartışmalı oturumlarda konuşmaları algılayıp algılayamayacağına ilişkin ise Çevik, "Yapay zeka tartışmaları algılayamayacak. Kavga varsa biz normal ses kaydından hiç yararlanamıyoruz çünkü sesler üst üste biniyor, ayırt etmeniz mümkün değil. O zaman artık steno devreye giriyor. Yapay zeka da olsa bu stenografa ihtiyaç her zaman olacak çünkü kavgalı oturumda o sesleri ayırt edemez, kimin ne dediğini bilemez. Burada bir insana ihtiyaç var" ifadelerini kullandı.
TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanı Muhsine Çevik, 99 stenografın görev yaptığını, bunlardan 23'nün uzman stenograf olarak çalıştığını, dört başkan yardımcısı ve bir başkanla çalışmaların yürütüldüğünü söyledi. Bir stenograf bir yılda yetişiyor. Stenograf olabilmek için üniversitelerin hukuk, iktisat, işletme gibi bölümlerinden mezun olması, KPSS'de yeterli puanı alması ve mülakatı geçmesi gerekiyor. Mülakatı geçenler ise kursa alınıyor.