TBMM’de Yapay Zeka Araştırma Komisyonu kuruluyor
ŞULE GÜNER/ Yapay Zeka Araştırma Komisyonu'nda her partiden milletvekili yer alacak. Araştırma Komisyonu; yapay zeka programlarının geldiği son nokta, programların güvenirliği, şeffaflık prensibine uygun hareket edilip edilmediği, kişisel verilerin korunmasına ilişkin önlemlerin alınması ve kullanıcılara karşı sorumluluk üstlenilmesi gibi başlıklarda çalışmalar yapacak.
Yapay Zeka Araştırma Komisyonu'nun kurulması, ilk kez TBMM Dijital Mecralar Komisyonu Başkanı ve AK Parti Hatay Milletvekili Hüseyin Yayman'ın, Google yetkililerinin sunum yaptığı toplantıda, "Yapay zeka konusunda, Meclis'te bir araştırma komisyonu kurulmasıyla ilgili çalışmalar var" şeklindeki ifadesiyle ilk kez gündeme geldi.
Yapay Zeka Araştırma Komisyonu, kamu kurum ve kuruluşları, Türkiye'de bulunan yapay zeka şirketlerinin temsilcileri, akademisyenler, bilişim uzmanları ve konuyla ilgilenen uzmanları toplantılara davet ederek, konuyla ilgili görüşlerini alacak. Belli bir süreyle çalışması planlanan araştırma komisyonu, çalışmaların tamamlanmasının ardından yapay zeka ile ilgili bir rapor hazırlayacak. Hazırlanacak raporun kanun teklifine dönüşüp dönüşmeyeceğine ise daha sonra karar verilecek.
Türkiye'de yapay zekayla ilgili ilk kanun teklifi, 24 Haziran 2024 tarihinde TBMM'ye sunulmuştu.
Dünya çapında kanunların merkezindeki tartışmaların temelinde yapay zeka sistemlerinin eğitilirken kullandığı veriler bulunuyor. Gazeteler ve sanatçılar algoritma eğitiminde telifli içeriklerin kullanılmasından şikayetçiyken, sivil toplum örgütleri kişisel verilerin kullanımıyla ilgili endişelerini dile getiriyor.
*******
7 YILDA 128 ÜLKEDE DÜZENLEME YAPILDI
Dünya genelinde yapay zekayla ilgili birçok düzenleme bulunuyor. Stanford İnsan Merkezli Yapay Zeka Enstitüsü'nün yayımladığı rapora göre, 2016'dan 2023'e kadar 128 ülkede yapay zekayla ilgili 148 düzenleme yapıldı.
Yapay zekâ alanında ülkemizin ilk ulusal strateji belgesi olma özelliğini taşıyan Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi ise Ağustos 2021'de kabul edildi. Böylece Türkiye, yapay zeka stratejisini yayımlayan ülkeler arasında yerini aldı Strateji kamu kurumları, akademi, özel sektör kuruluşları, STK'lar, meslek örgütleri ve uluslararası organizasyonlar gibi çok sayıda paydaşın katkılarıyla kapsamlı bir çalışma yürütülerek hazırlandı.
AB Komisyonu tarafından 21 Nisan 2021 tarihinde sunulan ve yapay zeka sistemlerinin piyasaya arzı, hizmete sunulması ve bazı uygulamaların yasaklanmasına dair kuralları belirleyen Yapay Zeka Yasası ise geçen Mart ayında Avrupa Parlamentosu'ndan geçti. 2 Ağustos 2025'te de genel olarak metin veya görsellerde kullanılan yapay zeka sistemlerini düzenleyen maddeler yürürlüğe girdi.
2 Şubat 2025'te AB üyesi ülkelerde, Çin'deki "sosyal kredi sistemi" gibi kabul edilmesi imkansız uygulamalara dair yasaklar başlıyor.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, 2 Temmuz'da yayımladığı açıklamada, bazı popüler üretken yapay zeka modellerini eğitmek için de kullanılan LAION-5B veri setinde Avustralyalı çocukların fotoğraflarına yönlendiren linkler bulduğunu söyledi.
Bazı linklerde fotoğraftaki çocukların isimlerinin de yazdığı ve çocukların kimliklerinin, fotoğrafın lokasyonu ve zamanına erişilebildiği ifade edildi.
Örneğin, 3 ve 4 yaşlarındaki iki çocuğun bulunduğu bir fotoğrafta internette başka bir yerde bulunmayan, çocukların tam isimleri, yaşları ve Batı Avustralya'nın Perth şehrinde gittikleri ilkokulun ismi gözüküyor.
*******
KANUN KOYUCU OLDU
Brezilya, yapay zeka tarafından yazılan bir metnin yasalaştığı ilk ülke oldu. Ülkenin güneyindeki Porto Alegre kentinde çalıntı su sayaçlarının yenilenme masraflarına dair tasarı, 36 üyeli belediye meclisinde kabul edilerek yürürlüğe girdi. Ancak yeni yasa, vergi mükelleflerinin yükünü hafifletmesiyle değil, tamamen yapay zeka tarafından yazılmasıyla gündem oldu. Meclis Üyesi Ramiro Rosario, oylamadan 6 gün sonra metni yapay zekaya yazdırdığını açıkladı. Rosario, metni hazırlamanın normalde 3 gününü alacağını, yapay zeka sayesinde ise bunun sadece 15 saniye sürdüğünü belirterek, yapay zekanın kullanımının faydalı olduğu görüşünü bildirdi. Belediye meclisindeki tartışmalar sırasında durumdan şüphelenmeyen diğer üyeler de metinde çok az değişiklik talep etti. Su sayaçları teklifi yasalaşmış olsa da yapay zekanın kullanımı ülke genelinde halen tartışılıyor.
*******
Yapay zeka da şaka yapabiliyor
İskoçya'daki Edinburgh Festivali'nde düzenlenen bir atölye çalışması, yapay zekanın da bir komedyen kadar güldürebileceğini ortaya koyarken, komedyen Karen Hobbs, Londra'daki Covent Garden Social Club isimli mekanda düzenlenen etkinlikte ChatGPT tarafından kendisi için yazılmış bir stand-up metniyle sahne alarak yapay zekanın da güldürebildiğini gösterdi.
İnsanlar sosyal medyada şaka paylaşmayı seviyor. Bu yüzden yapay zekanın ürettiği bir şakanın nereden geldiğini söylemek çok zor. Bu durumda ChatGPT şakayı uydurmuş mu oluyor, yoksa tekrar mı ediyor?
Hobbs, yapay zekadan sahnesi için şakalar yazmasını istediğinde, hiç beklemediği başka bir sorunla karşılaştı. ChatGPT, şakaları erkek bir komedyenin ağzından yazmaya başladı. Şakalarsa alışveriş takıntılı bir kız arkadaş hakkındaydı.
Hobbs, yapay zekadan esprileri bir kadının ağzından yeniden yazmasını istedi. Yapay zeka bu kez ise alışveriş takıntılı kız arkadaşı birinci şahıs olarak aktardı.
Yapay zekanın Hobbs için ürettiği espriler genellikle Y kuşağı kadınlara ilişkin kaba, tembel klişelere dönüşüyordu.
Southampton Üniversitesi'nde internet bilimi profesörü olan ve hobi olarak stand-up komediyle uğraşan Les Carr, "Yapay zekanın şaka yapabilmesinin bir yolu, beş yaşındaki herhangi bir çocuğun yaptığını yapmaktır. Bu da çocukların duydukları başarılı bir şakayı tekrarlaması veya bunun bariz bir çeşidini yapmaya çalışması gibidir" diyor ve şöyle devam ediyor:
"Dolayısıyla, takipçi kazanmak için son beş yılını TikTok, Instagram ve YouTube'a daha fazla içerik koyarak geçiren komedyenler, OpenAI, Google ve Facebook'un çalışmalarını çalmasından endişe duymalılar. Tıpkı yazarlar ve diğer sanatçılar gibi."
Edinburgh'taki çalışmada da benzeri kaygılara yer verilirken, ChatGPT gibi yapay zekaların üzerine kurulu olduğu büyük dil modellerinin (LLM) yaratıcılığı destekleyen bir araç olarak başarılı olmadığını ifade edildi. LLM'lerin şakaları bayat ve önyargılı komedi klişelerine dönüştüğü kanısı hakim durumda.
*******
ALMANYA'DA MÜZİK LİSTELERİNDE İLK 50'DE
Müziği, vokali ve görselleri tamamen yapay zeka tarafından üretilen "Verknallt in einen Talahon" (Talahon'a aşık ol) isimli Almanca şarkı, Almanya top 50 listesinde 48 numaraya kadar yükseldi. Yayınlandıktan kısa bir süre sonra şarkıyı Spotify'da 3.5 milyon kişi dinledi. Şarkı, Spotify'ın listesinde de 3 numara. Şarkıyı YouTube'da da 78 bin kişi dinledi.
Butterbro takma ismini kullanan şarkının yaratıcısı Josua Waghubinger, basit metinlerden vokal ve enstrüman üretebilen bir yapay zeka aracı olan Udio aracılığıyla şarkıyı oluşturduğunu söyledi.
Şarkı sözleri, 1960'ların klasik "iyi kız, kötü çocuğa aşık oluyor" hikayelerini parodi haline dönüştürerek beyaz Alman bir kızın koyu tenli, sokak yaşam tarzını benimseyen beyzbol şapkalı bir erkeğe olan aşkını anlatıyor.