Tarımsal üretim ve kırsal kalkınmaya bedava kaynak!

PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Hibe ve faizsiz geri ödemeli destekler için başvurular başladı. Tarım ve Orman Bakanlığı'nın ilgili kuruluşu Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK), Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Programı (IPARD III Programı) çerçevesinde 90 milyon euro bütçeli çağrı ilanına çıktı. 81 ilde "Tarımsal İşletmelerin Fiziki Varlıklarına Yönelik Yatırımlar" tedbiri kapsamında açılacak çağrıyla, süt, kırmızı et, kanatlı eti ve yumurta üreten tarımsal işletmelerin yapım işleri, makine-ekipman ile hizmet ve görünürlük harcamalarına yönelik harcamalar desteklenecek. Her bir yatırım için harcama limiti, sektörlerine göre farklılaşmak üzere 20 bin euro ile 750 bin euro arasında değişiyor. Baz hibe destek oranı yüzde 60 olup, bu oran dağlık alanda yapılan yatırımlar, genç çiftçiler ve üretici örgütlerince yapılan yatırımlarda yüzde 70'e kadar çıkabilecek. Atık, su ve atık yönetimi ile ilgili yatırımlar veya atık yönetimi ile bağlantılı yenilenebilir enerji veya döngüsel ekonomi tipi yatırımlar için ekstra yüzde 10 olmak üzere kümülatif destek en fazla yüzde 75 olacak. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) da, yenilenen ve üst limiti 2 milyon liraya çıkarılan Girişimci Destek Programı kapsamında yılın ikinci İş Geliştirme Desteği çağrısına çıktı. Destek kapsamında girişimcilere 1.5 milyon lira üst limit dahilinde yüzde 80 oranında geri ödemeli destek sağlanacak. Girişimcinin genç, kadın, engelli, gazi veya birinci derecede şehit yakını olması durumunda ise destek üst limitine 150 milyon lira daha eklenecek. Geri ödemeli destekler için herhangi bir faiz ve komisyon da uygulanmayacak. Kaynaktan yararlanacak işletmelerin geri ödemeleri ise 36 aylık program süresinin sonunda başlayacak.

YÜKSEK KATMA DEĞERLİ ÜRETİMİ TEŞVİK

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı çerçevesinde açtığı Yükselen Yenilikçi Teknolojiler çağrısıyla, altı grupta 358 yenilikçi teknoloji alanı, bin 58 ürün ve 34 kritik hammaddeye dayalı yüksek katma değerli ürün için geliştirilecek yatırım projelerine, "tek pencere" mekanizmasıyla cazip teşvik ve destekler sunacak. Çağrı kapsamında başvurusu yapılan yatırım projelerinin büyüklüğü 30 milyon liradan az olamayacak. Bu tutar, salt yazılım geliştirmeyi amaçlayan projeler için 10 milyon lira olacak.

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB), Sanayi Ar-Ge Projeleri İçin Geri Ödemeli ve Hibe Destek Programı kapsamında 2024 yılının ikinci "1832 Sanayide Yeşil Dönüşüm" ve "1833 Sanayi Yenilik Ağ Mekanizması (SAYEM) Yeşil Dönüşüm" çağrılarına çıktı. Sanayide Yeşil Dönüşüm çağrısında firma ölçeklerine göre proje bütçesi 25 milyon liraya, SAYEM Yeşil Dönüşüm çağrısında ise konsorsiyum bütçesi 300 milyon liraya çıkacak.

90 MİLYON EURO'LUK HİBE

Önce, TKDK'nın IPARD III Programı çerçevesinde açtığı 90 milyon euro bütçeli çağrının detaylarına bir göz atalım. Çağrı kapsamında yararlanıcılara sağlanacak mali desteğin kaynağı, AB ve Türkiye Cumhuriyeti eş-finansmanından oluşan IPARD Program Fonu olacak. Bu destek "kamu Katkısı" olarak adlandırılıyor. Kamu katkısı, program çerçevesinde gerçekleşmiş yatırımlar için geri ödemesiz olarak kullandırılacak. Çağrıda uygun harcama tutarı, faydalandırılacak desteğin parasal tutarının hesaplanmasında "uygun harcamalar" esas alınacak. IPARD III Programı'nda her bir proje için uygun yatırımların toplam değerinin minimum ve maksimum limitleri 5 bin euro ve 500 bin euro olarak belirlendiğine dikkat çekilen çağrı rehberinde, limitlerin değiştirilmesi için Avrupa Komisyonu'na başvuruda bulunulduğu, onay sürecinin devam ettiği vurgulandı. Buna göre, resmi onay sürecinin tamamlanmasının ardından her bir proje için uygun yatırımların toplam değerinin minimum ve maksimim limitleri 20 bin euro ve 500 bin euro olacak. Her bir yatırım için alt ve üst uygun harcama limiti, süt ve et sektörleri için en az 20 bin euro en fazla 750 bin euro, yumurta sektörü için en az 20 bin euro en fazla 500 bin euro, broyler ve hindi sektörleri için en az 20 bin euro en fazla 250 bin euro, kaz sektörü için ise en az 20 bin euro en fazla 125 bin euro olacak. Bu arada üçüncü çağrı ilanı çerçevesinde, belirtilen alt ve üst limitlerin hesaplanmasında euro kuru 1 euro= 34,9038 lira olarak kullanılacak.

Başvuru sahibi yatırımının toplam uygun harcama miktarını belirlerken, bu limitlere dikkat etmesi ve bu çerçevede yatırım bütçesini oluşturması gerekecek. Online başvuru sisteminde, belirtilen limitlerin üstünde uygun harcama girişine izin verilmeyecek.

DESTEK ORANI YÜZDE 75'E KADAR ÇIKIYOR

IPARD III Programı gereğince "Tarımsal İşletmelerin Fiziki Varlıklarına Yönelik Yatırımlar Tedbirinde" baz kamu katkısı (destek oranı) toplam uygun harcama tutarının yüzde 60'ı olacak. Destek oranı, dağlık alanda yapılan yatırımlar, genç çiftçiler ve üretici örgütleri tarafından yatırımlar için yüzde 70'e kadar çıkabilecek. Ayrıca atık su ve atık yönetimi ile ilgili yatırımlar veya atık yönetimi ile bağlantılı yenilenebilir enerji veya döngüsel ekonomi tipi yatırımlar için ekstra yüzde 10 kamu desteği verilecek. Tedbir kapsamında maksimum yardım oranı yüzde 75'i geçemeyecek.

BAŞVURULAR 16 EYLÜL'DE BAŞLIYOR

IPARD III Programı üçüncü çağrısına, 81 ilden proje başvurusu yapılabilecek. Yatırımcılar, proje başvurularının online sistem kayıtlarını 16 Eylül-18 Ekim 2024 (dahil) tarihleri arasında onlinebasvuru.tkdk.gov.tr internet sitesi üzerinden gerçekleştirebilecek. Başvuruların son teslim tarihi 25 Ekim (saat 18.00) olacak. Yatırımcılar başvurularını, yatırımın uygulanacağı ilde bulunan TKDK il Koordinatörlükleri ve İl İrtibat Ofislerine teslim edebilecek.

Bu çağrı kapsamında hazırlanacak başvurularda yatırım süreleri en fazla 12 ay olarak planlanacak.

Çağrıya, kamu tüzel kişilikleri hariç, Ulusal Çiftçi Kayıt Sistemi veya Ulusal Hayvan Kayıt sistemine kayıtlı olanlar ile tarımsal işletmelerdeki yatırımları yürütmekten ve finanse etmekten sorumlu olan gerçek ve tüzel kişiler başvuruda bulunabilecek. Ziraat Odaları Birliği veya il/ilçe ziraat odaları hariç kamu tüzel kişilikleri ve kamu hissesi yüzde 25'ten fazla olan tüzel kişilikler bu çağrıya başvuruda bulunamayacak. Başvuru sahiplerinin vergi sistemine kayıtlı olması gerekecek.. Devlete ödenmemiş vergi ve sosyal güvenlik borçları bulunmayacak.

SON BAŞVURU TARİHİ 13 EYLÜL

Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı'na Türkiye'de yerleşik sermaye şirketleri başvurabiliyor. Başvuru için herhangi bir ölçek, coğrafi konum vb. şartı bulunmuyor. Bir değer zinciri içerisinde koordinasyon halinde bir sektör veya ekosistemde iş birliği sağlayarak atılım yapmayı hedefleyen farklı yatırımcılara ait birden çok projeyi içeren proje grupları da Programa başvuru yapılabiliyor. Çağrı için ön başvurular, Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı web sitesinde (http://www.hamle.gov.tr) bulunan program portalı uygulaması üzerinden yapılacak. Başvurular, ön başvuru ve kesin başvuru aşamalarının tamamlanması şeklinde gerçekleştirilecek. 1 Ağustos itibarıyla başlayan başvuru süreci, 13 Eylül'de sona erecek. Kesin başvuru bitiş tarihi 31 Ekim olacak.

6G ÜRÜN VE TEKNOLOJİLERİ DESTEKLENECEK

Çağrı kapsamında, Öncelikli Ürün Listesi'nde yer alan Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) kodlarına sahip ve/veya ürün veya üretim teknolojisi açısından yenilikçi teknoloji alanlarına yönelik ürünlere ilişkin yatırım projeleri için başvuruda bulunulabilecek. Desteklenecek teknolojilere örnek vermek gerekirse, "afet teknolojileri" alanından doğal afetlerin ve çevresel zararların öngörülmesi, tespiti, engellenmesi, uzaktan algılanması, etkilerinin ortadan kaldırılması vb ile ilgili teknolojilerin geliştirilmesi ilk etapta sayılabilir.

"Biyoteknoloji ve akıllı yaşam teknolojileri" alanına sinyal üretebilen ve iletebilen, kontrollü ilaç salgılayabilen ve benzeri özelliklere sahip akıllı implantlar, alerji teşhis ve tedavi teknolojileri, cep tipi ultrason cihazı vb. ağ tabanlı cihazlar, "döngüsel ekonomi ve iklim teknolojileri" alanına biobazlı kimyasal ürünler, düşük karbon salımlı veya karbonsuz hidroenerji sistem teknolojileri, amonyaktan sürdürülebilir hidrojen yakıtı üretimi teknolojileri, "elektronik ve makine teknolojileri" alanına darbe, sıcaklık ve nem, su, akış, dokuanmatik, ultrasonik, ışık, konum, hareket, görüntü vb. amaçlı üretilmiş akıllı sensör sistemleri, akıllı şebeke sistemleri, akıllı güvenli, yapay zeka temelli otonom sürüş teknolojileri, alçak uydu yörüngesi teknolojileri ve uygulamaları örnek verilebilir. "Malzeme ve malzeme işleme teknolojileri" alanında RF haberleşme teknolojilerine yönelik RF yarıiletkenler, sağlık sektörüne yönelik üç boyutlu yazıcı teknolojileri, segman, krank mili, dişli vb. parçalara yönelik kaplamalar, "yeni nesil bilgi ve iletişim teknolojileri" alanında ise 5G Cihazları (modem, router vb.) ile uyumlu şebeke/makro/mikro bileşenler, 6G ürün ve teknolojileri, akıllı biyolojik tehlikelere yönelik giyilebilir cihazlar desteklenecek teknolojilere yönelik ilk etapta dikkat çeken örneklerden.

HEDEF, SANAYİNİN YEŞİL DÖNÜŞÜMÜ

Koordinatörlüğünü Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın yürüttüğü Dünya Bankası tarafından 450 milyon dolar bütçe ile fonlanan ve altı yıl sürecek olan proje kapsamında TÜBİTAK ve KOSGEB tarafından Türkiye'de yerleşik sermaye şirketlerinin yeşil dönüşümüne yönelik destek veriliyor. Proje kapsamında özel sektörün yeşil dönüşüme yönelik ürün veya süreç geliştirme faaliyetleri TÜBİTAK-TEYDEB tarafından destekleniyor. (Bu proje çerçevesinde TÜBİTAK'a 175 milyon dolar tahsis edilmesi öngörülüyor.) Özel sektörün yeşil dönüşüme yönelik ürün veya süreç geliştirmesi amacıyla 1801 kodlu Sanayi Ar-Ge Projeleri İçin Geri Ödemeli ve Hibe Destek Programı kapsamında açılan çağrılarla, TEYDEB bünyesinde Dünya Bankası desteği ile firmalara hibe ve geri ödenebilir finansman sağlanıyor. Program kapsamında, "Yeşil İnovasyon Teknoloji Mentörlük Desteği, Sanayide Yeşil Dönüşüm Desteği ve SAYEM Yeşil Dönüşüm" olmak üzere üç farklı bileşen altında çağrılar açılıyor.

PROJE BÜTÇESİ ÜST LİMİTİ 25 MİLYON LİRAYA KADAR ÇIKIYOR

Şimdi de 1801 Programı kapsamında açılan 2024 yılı ikinci çağrılarına bir göz atalım. "1832 Sanayide Yeşim Dönüşüm" çağrısı ile firmaların yeşil dönüşüm faaliyetlerine yönelik daha önce yapılan Ar-Ge çalışmaları ile elde edilmiş olan prototiplerin ticarileşme öncesi faaliyetleri desteklenecek. Söz konusu çalışmalar daha önce TÜBİTAK-TEYDEB tarafından desteklenmiş Ar-Ge projelerinin devamı niteliğinde olabilecek. KOSGEB ya da diğer ulusal ya da uluslararası fonlar ve firmaların öz kaynakları ile yürütmüş olduğu, henüz ticarileşmemiş Ar-Ge çalışmaları da çağrı kapsamında olacak. Çağrıya yeşil teknoloji, ürün veya süreçlerin geliştirilmesine yönelik yeşil yenilik faaliyetlerinde bulunan Türkiye'de yerleşik sermaye şirketleri başvurabilecek. Başvuru yapabilecek kuruluşlar KOBİ'ler ve büyük ölçekli kuruluşlar olabilecek. Çağrıya (en fazla üç ortaklı olmak üzere) ortaklı başvuru da yapılabilecek. Geliştirilmekte olan bir teknolojinin olgunluk ve kullanılabilirlik seviyesini ölçmek amacıyla kullanılan teknolojik hazırlık seviyesi (THS) 5-9 aralığını kapsayan prototip geliştirme ya da iyileştirme, validasyon ve sertifikasyon testleri, yerinde uygulama, ölçeklendirme, demonstrasyon ve saha denemeleri çalışmaları bu çağrı kapsamında olacak.

Proje kapsamında, personel, seyahat, danışmanlık, hizmet alımı, alet, teçhpizat, yazılım, yayın alımı, malzeme ve sarf giderleri desteklenecek.

Çağrı kapsamında destek süresi en fazla 24 ay olacak. Proje bütçesi üst limiti mikro/küçük ölçekli firmalar için 8.5 milyon lira, orta ölçekli firmalar için 13 milyon lira, büyük ölçekli firmalar için 25 milyon lira olarak uygulanacak.

HİBEYE DÖNÜŞÜM ORANI

Çağrı kapsamında sermaye şirketlerine en fazla yüzde 50'si geri ödenmek üzere faizsiz geri ödemeli destek sağlanıyor. Destek oranı sırasıyla büyük ölçekli şirketler için yüzde 70, KOBİ'ler için yüzde 80, deprem bölgesindeki KOBİ'ler için yüzde 90 olarak uygulanıyor. Geri ödenecek desteğin bir kısmı hibe desteğine dönüştürülebiliyor. Çağrı rehberine göre geri ödemeli destek tutarının hibeye dönüşme oranı büyük ölçekli şirketlerde yüzde 50, KOBİ'lerde yüzde 60 iken, başarı koşullarının sağlanması halinde geri ödemeli destek tutarının hibeye dönüşme oranı büyük ölçekli şirketlerde yüzde 70'e, KOBİ'lerde yüzde 80'e çıkıyor. Bu arada kullanılacak desteğin geri ödemesinin proje bittikten bir yıl sonra başlayacağını da not düşelim.

SAYEM YEŞİL DÖNÜŞÜM ÇAĞRISI

TÜBİTAK TEYDEB'in açtığı 1833 kodlu SAYEM Yeşil Dönüşüm çağrısı ile Yeşil Mutabakat kapsamında belirlenen hedeflere katkı sağlanması amaçlanıyor. Çağrı kapsamında, özel sektör öncülüğünde, üniversite ve kamu iş birliğiyle ihtisaslaşmış bir Ar-Ge ve yenilik platformunun oluşturulması, bu platform aracılığıyla Ürünleştirme Yol Haritalarının (ÜYH) oluşturulması ve bu ÜYH'ler çerçevesinde yeşil dönüşüme yönelik ürün veya ürün grubu geliştirilmesini amaçlayan Ürünleştirme Programları (ÜPG) desteklenecek. ÜYH kapsamında hedeflenen ürün veya ürün grubunun geliştirilmesi amacı ile platformdaki kuruluşların birlikte yürütecekleri Ürünleştirme Projeleri (ÜP) ile birlikte iş yapma yetenekleri geliştirilecek ve Ar-Ge destekleri için ayrılan kaynakların daha etkin kullanımı sağlanacak.

Çağrı kapsamında özel sektör öncülüğünde oluşturulan ÜP ortakları arasında etkin bir iş birliği ve birlikte ürün geliştirme çalışmaları sonucu beklenen etkiler arasında ÜYH'deki ürünün veya ürün gruplarının müşteri beklentileri ile iş birliği içinde ticarileşmesi ve ülkeye ekonomik katkı sağlaması, geliştirilen ürün veya ürün grubu ile yüksek katma değerli ürün ihracatının artırılması ve ithalat bağımlılığının azaltılması, cari açığın düşürülmesi yer alıyor. Özel sektör, üniversite ve kamu kuruluşlarının birlikte iş yapma kültürünün gelişmesi ve bu sayede uluslararası iş birliği ağlarına katılma potansiyelinin artırılması, geliştirilen SAYEM platformları aracılığıyla uluslararası pazarlara erişimin artırılması da beklenen etkiler arasında bulunuyor.

PROJE ÜST LİMİTİ 300 MİLYON LİRA

Çağrıya platform yapısındaki konsorsiyum başvuruları alınacak. Çağrı bütçesi üst sınırı 1.5 milyar lira olacak. Program süresi 36 ay olup, platform başına program önerisi için üst limit 300 milyon lira olarak uygulanacak. Platformda yer alacak olan özel sektör kuruluşları hibe ve geri ödemeli olarak, üniversiteler ve araştırma kurumları yüzde 100 hibe olarak destek alabilecek. Platformda yer alacak kuruluşlar için bütçe üst limiti KOBİ'ler için 15 milyon lira, büyük ölçekli kuruluşlar için 60 milyon lira, üniversiteler ve araştırma kurumları için 10 milyon lira olacak. Kabul edilen bütçenin büyük ölçekli kuruluşlar için yüzde 70'i, KOBİ'ler için yüzde 80'i, deprem bölgesindeki KOBİ'ler için yüzde 90'ı TÜBİTAK tarafından geri ödemeli destek olarak kuruluşa ödenecek. Kalan kısım ise kuruluş tarafından öz kaynakları ile karşılanacak.

ÜPG'nin son dönem değerlendirmesi sonrası nihai geri ödemeli destek tutarı belirlenecek. Halihazırda geri ödemeli destek tutarının hibeye dönüşme oranı büyük ölçekli şirketlerde yüzde 50, KOBİ'lerde yüzde 60 iken, başarı koşullarının sağlanması halinde geri ödemeli destek tutarının hibeye dönüşme oranı büyük ölçekli şirketlerde yüzde 70'e, KOBİ'lerde yüzde 80'e çıkıyor. Bu arada her iki çağrıda da hibeye dönüştürülmeyen tutar, kuruluştan taksitler halinde tahsil edilecek.

DESTEKLENECEK GİDERLER

ÜPG kapsamında, personel, seyahat, danışmanlık, hizmet alımı, alet, teçhizat, yazılım, yayın alım, malzeme ve sarf giderleri ile yalnızca yükseköğretim kurumları ile vakıf üniversiteleri, eğitim ve araştırma hastaneleri, ilgili mevzuatında Ar-Ge yapmakla görevlendirilmiş kamu araştırma merkez ve enstitüleri ve 6550 sayılı kanun kapsamında yeterlik almış araştırma altyapılarının (Kurum) bursiyer giderleri desteklenecek. Yalnızca kurumlar için Proje Teşvik İkramiyesi (PTİ) ve kurum hissesi de ÜPG kapsamında desteklenen giderler arasında yer alacak.

SAYEM başvurusu yapıldığında hedeflenen ürünün THS'si en az 5, tercihen THS 6 olacak. THS 5 ve üzerindeki teknolojiler kullanılarak ürün veya ürün gruplarının geliştirilmesi ve THS 9'a getirilerek ticarileştirilmesi bu çağrı kapsamında olacak.

Şimdi de çağrıya kimlerin başvurabileceğine bakalım. Ürünleştirme programı kapsamında ürünleştirme programı yürütücü kuruluşun (ÜPYK) büyük ölçekli veya orta ölçekli kuruluş olması gerecek. ÜPYK'nın proje yönetim metodolojilerine ilişkin tecrübe sahibi olması tercih edilecek. Platformda ÜPYK dışında en az üç ürünleştirme programı ortak kuruluşundan oluşacak.

Programın yürütülmesinde görev alan kurum/kuruluşlar, ayrıca kuruluşlar ile ÜPG'de görevli kişiler arasındaki fikri ve sınai ürünler üzerindeki hak sahipliği, kurum, kuruluş ve kişiler arasında ilgili mevzuat doğrultusunda yapacakları fikri ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin sözleşme ile belirlenecek.

BAŞVURULAR 3 EKİM'DE SONA ERİYOR

1 Ağustos'ta başvuruya açılan 1832 Sanayide Yeşil Dönüşüm ve 1833 SAYEM Yeşil Dönüşüm çağrısında, son başvuru tarihi 3 Ekim olacak. Kuruluş bazlı ön kayıt için son tarih ise 30 Eylül. Çağrılara TEYDEB Proje Değerlendirme ve İzleme Sistemi-PRODİS (eteydeb.tubitak.gov.tr) üzerinden elektronik olarak başvuru yapılabilecek. Çağrılara kuruluş olarak Türkiye'de yerleşik sermaye şirketleri başvuru yapabilecek. Dünya Bankası'nın kısıtlı listesinde yer alan konularda faaliyet gösteren firmalar ve proje konuları çağrı kapsamı dışında olacak. Savunma sanayine yönelik faaliyet gösteren kuruluşlar ya da hedeflenen çıktıları savunma sanayiye yönelik olan projeler, ÜPG'ler Dünya Bankası kuralları gereği desteklenmeyecek. Türkiye Yeşil Sanayi Projesi kapsamındaki Ar-Ge ve Yenilik Konuları ile uyumlu olan programlar çağrı kapsamında olacak.

GİRİŞİMCİLERE İŞ GELİŞTİRME DESTEĞİ

KOSGEB'in 1 Ağustos'ta başlayan Girişimci Destek Programı İş Geliştirme Desteği 2024 yılı ikinci çağrı başvuruları ise 30 Ağustos'ta sona eriyor. İş Geliştirme Desteği kapsamında, girişimcilere 1.5 milyon TL üst limit dahilinde yüzde 80 destek oranı ile geri ödemeli destek sağlanıyor. Girişimcinin genç, kadın, engelli, gazi veya birinci derecede şehit yakını olması durumunda destek üst limitine 150 bin lira daha ekleniyor. Hatırlanacağı üzere KOSGEB, 2024-2028 stratejileri doğrultusunda Girişimci Destek Programı üst limitini 375 bin liradan 2 milyon liraya çıkarmıştı. 2024 yılı birinci çağrı başvuruları, 10 Mayıs-28 Haziran tarihleri arasında gerçekleşti. KOSGEB'den yapılan açıklamaya göre Girişimci Destek Programı İş Geliştirme Desteği'ne 3 bin 380 girişimci başvurdu. Kurullardan geçen 984 girişimci 1-15 Ağustos tarihleri arasında jürilerin karşısına çıkıyor.

EN FAZLA ÜÇ YILLIK İŞLETMELER YARARLANACAK

Destek kapsamında işletmenin personel, makine-teçhizat ve kalıp, yazılım ve hizmet alımı giderlerine destek sağlanıyor.

İş geliştirme desteğine destek programına başvuru tarihi itibariyle işletmesini en fazla üç yıl öncesinde kurmuş olan girişimciler başvurabiliyor.

NACE Rev. 2'ye göre, imalat, telekomünikasyon, bilgisayar programlama, danışmanlık ve ilgili faaliyetler, bilgi hizmet faaliyetleri, bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri sektörlerinde faaliyet gösteren işletmeler, iş geliştirme desteğinden yararlanabiliyor.

Geri ödemeli destekler için herhangi bir faiz ve komisyon uygulanmayacak olup işletmelerin geri ödemeleri 36 aylık program süresi sonunda başlayacak.

"102 milyar liralık yatırımı harekete geçirdik"

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, Türkiye'yi kritik teknolojilerin üretim üssü yapma hedefiyle, stratejik öneme sahip ürünlerin yerli ve milli imkanlarla üretilmesini amaçlayan Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı'nın yeni çağrısını açtıklarını vurguladı. Kacır, daha önce açtıkları makine, mobilite, üretimde yapısal dönüşüm, sağlık ve kimya ürünleri ve dijital dönüşüm çağrıları kapsamında desteklemeye devam ettikleri 175 proje ile 12 milyar lirası Ar-Ge harcaması olmak üzere yaklaşık 102 milyar liralık yatırımı harekete geçirdiklerini kaydetti. İlan ettikleri "Yükselen Yenilikçi Teknolojiler Çağrısı" ile döngüsel ekonomi ve iklim teknolojilerinden malzeme teknolojilerine, biyoteknoloji ve akıllı yaşam teknolojilerinden yeni nesil bilgi ve iletişim teknolojilerine, elektronik ve makine teknolojilerinden afet teknolojilerine birçok sahada yeni yatırımları teşvik edeceklerini ifade etti. Kacır, yatırımcıların, altı kategoride 358 yenilikçi teknoloji alanı, yüksek ve orta-yüksek teknolojili sektörlerden seçilmiş bin 58 ürün, 34 kritik hammaddeye dayalı yüksek katma değerli ürün için geliştirecekleri yatırım projelerini sunmalarını beklediklerini kaydetti.

"Tek pencere" ile cazip destek fırsatı

Bakanlık tarafından sağlanan yatırım teşvikleri ile KOSGEB ve TÜBİTAK tarafından sağlanan proje destekleri tek pencere mekanizmasıyla bir arada ve/veya münhasıran sunuluyor.

Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı kapsamında yatırımcılara Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KOSGEB ve TÜBİTAK destekleri "tek pencere" mekanizması ile bir arada ve/veya münhasıran sunuluyor. Hamle Programı'nın web sitesinde yer alan detaylara göre, Ar-Ge ihtiyacı çerçevesinde TÜBİTAK Ar-Ge desteğinden yararlanılabiliyor. Program kapsamında Ar-Ge harcamaları olarak; personel giderleri, proje personelinin seyahat giderleri, danışmanlık giderleri, alet, teçhizat, yazılım ve yayın giderleri, malzeme ve sarf giderleri, Ar-Ge hizmet alım giderleri, destek personeli, elektrik, gaz, su, bakım-onarım, haberleşme gibi genel proje giderlerinin KOBİ'ler için yüzde 75'i, diğer firmalar için yüzde 60'ı karşılanabiliyor. Projelerin Ar-Ge kısmı için çağrıya en fazla 24 ay süreli Ar-Ge başvurusu yapılabiliyor. Kuruluşun talebi üzerine yapılacak değerlendirme sonucunda, proje destek süresi 36 ayı geçmemek üzere uzatılabiliyor. Çağrı kapsamında KOSGEB'in KOBİ Desteği'nden (KOSGEB Stratejik Ürün Destek Programı) yararlanılabiliyor. Bu çerçevede personel giderleri ve bağımsız değerlendirme desteği veriliyor. KOBİ'lere personel gideri desteği için uygulanacak destek oranı yüzde 80 olup, bu destek unsuru için üst limit 10 milyon lira ve geri ödemeli olarak uygulanıyor. Bağımsız değerlendirme desteği çerçevesinde ise üst limiti 50 bin lira olmak üzere geni ödemesiz destek veriliyor. Stratejik Ürün Destek Programı kapsamında erken ödeme yapılabiliyor. Erken ödeme tutarı, desteklemeye ilişkin ilk Komite kararı ile uygun bulunan tahmini destek tutarının yüzde 35'ini geçemiyor. Yatırım Projesi'nin KOSGEB desteklerinden yararlanılması talep edilen kısmı için öngörülen tamamlama süresi en fazla 24 ay olabiliyor. Üretime yönelik yatırım süreci faaliyetlerinin personel desteği haricindeki KOSGEB tarafından desteklenmeyecek olan kısmı için firmalar, stratejik yatırım desteği veya proje bazlı teşvik sistemi kapsamında teşvik belgesi düzenlenmesi için talepte bulunabiliyor. KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi, KDV iadesi gibi destekler her iki teşvik uygulamasında da yer alırken, bazı destekler ayrışıyor. Örneğin proje bazlı teşvik kapsamında enerji desteği, nitelikli personel desteği, sermaye desteği, kamu alım garantisi de veriliyor.

Kritik teknolojilerde atılım hedefleniyor

Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi, Türkiye'de katma değerli üretimin artırılması amacı doğrultusunda, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve bağlı/ilgili kuruluşları tarafından sağlanan destek ve teşviklerin tek pencereden yönetilerek orta-yüksek ve yüksek teknoloji seviyeli sektörlere yoğunlaştırılmasına yönelik özel bir program. Program ile küresel rekabet gücünün artırılması, ekonomik ve teknolojik bağımsızlık, katma değerli üretim, kritik teknolojilerde atılım hedefleniyor. Hamle Programı kapsamında kimya, eczacılık, tıbbi cihaz, elektronik ve optik, elektrikli teçhizat, makine, ulaşım araçları, diğer, kritik hammaddeler ve teknoloji alanları başlıkları altında öncelikli ürünler listesindeki ürünler destekleniyor.

34 kritik hammadde

Yükselen Yenilikçi Teknolojiler Çağrısı kapsamında desteklenecek 34 kritik hammadde şöyle:

Arsenik, boksit, barit, berilyum, bizmut, bor, kobalt, koklaşabilir taş kömürü, bakır, feldispat, kalsiyum floriti, galyum, germanyum, hafniyum, helyum, ağır nadir toprak elementleri, hafif nadir toprak elementleri, lityum, magnezyum, manganez, doğal grafit, nikel-pil sınıfı, niyobyum, fosfat kaya, fosfor, platin grubu metaller, skandiyum silikon metali, stronsiyum, tantal, titanyum metali, tungsten, vanadyum.

Nezih KULEYİN / Türkiye Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Serbest Meslek Mehsupları ve Yöneticileri Vakfı (TOSYÖV) Başkanı

"Yeşil dönüşüme katkı verecek"

Geçmişte KOSGEB girişimcilere Geleneksel Girişimci Destek Programı ve İleri Girişimci Destek Programı kapsamında başvuruya göre sabit bir destek veriyordu. Bu uygulamalar kaldırıldı. Geçmişte yapılan bu uygulamalardan farklı olarak iş geliştirme desteği yeni bir düzenleme ile güncellenmiş oldu. Çağrı dönemlerinde yapılan değerlendirme sonucunda başarılı bulunan projeler için geçmişe nazaran da yüksek bir destek verilecek olması başarılı projelerin yaşama geçmesi için daha etkili bir sonuç vermesini bekliyoruz. Diğer yandan yeşil dönüşüm ile ilgili olarak Dünya Bankası tarafından sağlanan finansman, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın yönetiminde bir yandan KOSGEB diğer yandan TÜBİTAK-TEYDEB tarafından yürütülüyor. KOSGEB tarafından verilen desteklerin bir yandan sanayi kuruluşları için yenilenebilir enerji dönüşümüne katkı vermesi diğer yandan enerji verimliliğini artırması nedeniyle yeşil dönüşüm açısından yararının büyük olacağına inanıyoruz. TÜBİTAK-TEYDEB tarafından yürütülen programların ise kamu, üniversiteler özel sektör eliyle yürütülüyor olması hem de KOBİ'ler açısından uygulanabilir bir finansman modeli oluşturduğu için somut sonuçlar elde edileceğine inanıyoruz.

Mehmet Ali ÜNAL / Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği Genel Başkanı

"81 ile yayılması çok önemli"

IPARD III Programı kapsamında desteklerin 81 ile yayılması çok önemli. IPARD III Programı kapsamında açılan 90 milyon euro bütçeli çağrıda, süt ve et üreten işletmelerin hinterlandında mera, yem bitkileri üretecek arazi, yeterli su miktarı imkanları olmasına dikkat edilmeli. Süt ve et üreten işletmeler, girdi alımı ve ürün satışı açısından rekabet edebilecek işletme büyüklüğüne kavuşmalı. Desteklemeler bu noktada önem taşıyacak. Birlikte iş yapma imkanları geliştirilmeli, birlik, kooperatif vs, pazarlama organizasyonları bu noktada önemli. Et ve süt üreten işletmelerin en büyük çıkmazı olan işgücü (çoban, hayvan bakıcısı) temini çözümü, gençlerin ve kadınların üretime katılmasının sağlanması önem taşıyor. Proje hazırlanmasında danışmanlık hizmetleri yerinden yapılmalı. Masa başında yapılmamalı. Et ve süt ürünleri üretim hinterlandında, işleme tesisi varlığı veya kapsama alınması (tarım sanayi entegrasyonu) önemli.

Nihat ÇELİK / Türkiye Koyun Keçi Yetiştiricileri Merkez Birliği (TÜDKİYEB) Genel Başkanı

"Kırsal kalkınmaya katkısı büyük"

IPARD III Programı kapsamında başvuruya açılan üçüncü çağrıyla, direkt hayvancılık ile ilgili tarımsal sanayi işletmelerinin desteklenecek olması kırsal kalkınma açısından çok önemli. Tarımsal sanayi işletmelerinin çoğalması kırsal kalkınmaya büyük katkı sağlayacak. Bu işletmelerin güçlenmesi kırsal da istihdamı artıracak, kırsala dönüşü de hızlandıracak. Üreticilerin ve yetiştiricilerin ürettikleri hayvansal ürünler bu işletmelerde işlenerek yetiştiricilere büyük destek sağlayacak. Hayvansal üretimin artırılması, verimliliğin sağlanması bağlamında verilen bu destekler ile işletmelerin kapasiteleri artırılacak, istihdam imkanı sağlanacak, gıda üretiminde sağlanacak artışlar ile de tüketiciler daha uygun fiyatlar ile gıdaya ulaşabilecekler. Tarımsal üretim ile tarımsal sanayinin bütünleşmesinde bu işletmelerin desteklenmesi üreticilerin ürünlerinin değerlendirilmesinde de çok önemli rol oynayacak. Gerek süt gerekse et üretimi yapan işletmelerimizin fiziki yönden güçlendirilmesini sağlayacak olan, 90 milyon euro'luk bütçenin işletme yatırımları için kullanımı sektörün gelişimine artı değer katacak. Küçükbaş sektörü açısından bu çağrıyı önemsiyoruz. Sektörde son yıllarda görülen geri gidiş ancak bu ve buna benzer destek programları ile durdurulabilecek. Kurumun proje kabullerinde küçükbaş yetiştiriciliğine yapacağı pozitif ayrımcılık geri gidişin durmasına sektörümüzdeki alt yapı açığının kapatılması ve modernizasyonuna olumlu katkı sağlayacak. Geçmiş yıllarda birlik teknik elemanlarımıza verilen proje hazırlama eğitimi sayesinde yetişicilerimize teknik destek sağlanacak ve bu kaynaklardan yararlanma imkanları arttırılacak. Ancak bu tip programların başarısı sektördeki diğer acil ve önemli sorunların çözülmesi ile mümkün. Bakanlığımızın bu tip programları yürütürken diğer tedbirleri de alması gerekeceği düşüncesindeyiz.

Necdet BUZBAŞ / Türkiye Gıda Sanayi İşverenler Sendikası Yönetim Kurulu Başkanı Vekili

"Kırsaldan göçü önlüyor"

IPARD Programı kapsamında verilen fonların iyi değerlendirilmesi, verilen desteklerin sonuçlarının izlenmesi önemli. Burada temel amaç kırsal kalkınmayı sağlamak, aile işletmelerini desteklemek, tarımsal işletmelerin verimliliğini, rekabet güçlerini artırmak. Bu destekler, tarıma katkı veren aile işletmelerinin güçlenmesini, sayılarının artmasını sağlıyor. Kırsalda istihdamı artırıyor. Dolayısıyla kırsalda göçü önlüyor. Verilen desteklerle, aile işletmelerinin gıda zincirindeki yeri güçlendiriliyor, işletmelerin sürdürülebilirlikleri sağlanıyor.

Girişimcilere 45.5 milyar lira hibe verildi

Türkiye-Avrupa Birliği (AB) tarafından ortaklaşa finanse edilen ve 2011'den beri uygulanan IPARD I ve IPARD II Programları kapsamında, bugüne kadar 25 bin 506 adet tesis ve proje ülkeye kazandırılarak girişimcilere toplam 45.5 milyar lira hibe desteği verildi. Tarım ve Orman Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre böylece toplamda 96.9 milyar liralık yatırım hayata geçirilerek 102 bin 400 kişiye istihdam sağlandı. Programın başarı göstermesi üzerine IPARD III Programı 2024 yılı itibarıyla 81 ile yaygınlaştırıldı. Başvuru sayısında büyük oranda artış beklendiği için ulusal katkı oranı yüzde 25'ten yüzde 50'ye yükseltildi. Böylelikle IPARD III Programı'nın toplam bütçesi ise 555 milyon euro'dan 785 milyon euro'ya çıkarıldı.

2024 yılından itibaren yedi yıl süreyle uygulanacak olan IPARD III Programı kapsamında, başvuru yapacakların projelerinin ön hazırlıklar sürecini rahatça yürütebilmeleri ve inceleme aşamasının hızlandırılması amacıyla ilk kez yıllık çağrı takvimi 2024 Mart'ta kamuoyu ile paylaşıldı. Çağrı Takvimine uygun şekilde IPARD III Programı çerçevesinde 66 milyon euro bütçeli birinci, 80 milyon euro bütçeli ikinci başvuru çağrı ilanları geçtiğimiz aylarda yayımlandı. 12 milyon euro bütçeli "Çiftlik Faaliyetlerinin Çeşitlendirilmesi ve İş Geliştirme" için de bu ay içinde çağrı duyurusuna çıkılacak. Böylece bu yıl açılan/açılacak dört çağrı kapsamında desteklenecek projeler ile tarım-gıda ve kırsal kalkınma alanındaki yatırımlara toplam 248 milyon euro hibe desteği sağlanmış olacak.

Sürdürülebilir tarımsal üretim hedefleniyor

IPARD III Programı çerçevesinde "Tarımsal İşletmelerin Fiziki Varlıklarına Yönelik Yatırımlar" tedbirinde açılan çağrıyla, tarımsal gıda sektöründe verimliliğin, rekabet gücünün ve daha sürdürülebilir tarımsal üretimin artırılması amaçlanıyor. Tedbirin spesifik amaçları arasında ise iş fırsatları yaratarak kırsal kesimde yaşayanların ve bölgelerin refahını ve sosyo-ekonomik kalkınmasını artırmak, tarımsal işletmelerde atık su ve atık yönetimi ile ilgili yatırımları, yenilenebilir enerji ve döngüsel ekonomi tipi yatırımları AB Yeşil Mutabakatı doğrultusunda teşvik etmek, daha fazla üreticinin desteklerden faydalanmasını sağlamak ve üreticilerin gıda zincirindeki konumunu iyileştirmek için ortaklaşa yatırımları desteklemek de bulunuyor.

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, IPARD destekleri kapsamında hayata geçecek yatırımlar ile kırsal alanlarda mevcut iş faaliyetlerinin geliştirilmesini ve yeni iş alanları oluşturmasını amaçladıklarının altını çizdi. Yumaklı,.aynı zamanda bu bölgelerde yaşayan vatandaşların gelirlerinin artmasına da katkı sunduklarını kaydetti.

KOSGEB'ten girişimciye hibe "iş kurma" desteği

KOSGEB'in Girişimcilik Destek Programı İş Kurma Desteği ve İş Geliştirme Desteği olmak üzere iki ana başlıktan oluşuyor: KOSGEB, "İş Kurma Desteği" kapsamında girişimcilere yüzde 100 destek oranı ile geri ödemesiz olarak kuruluş ve personel desteği sağlıyor. Gerçek kişi statüsünde kurulmuş olan işletmeye 10 bin lira, sermaye şirketi statüsünde kurulmuş olan işletmeye 20 bin lira tutarında kuruluş desteği veriliyor. Girişimcinin genç, kadın, engelli, gazi veya birinci derecede şehit yakını olması durumunda kuruluş desteğine 10 bin lira daha ilave ediliyor. Ayrıca destek kapsamında personel giderlerine de işletmenin vergi mükellefiyetinin devam etmesi şartıyla üç yıl boyunca çalışanı olduğu her yıl için 1 aylık brüt asgari ücretin iş verene toplam maliyeti tutarı kadar destek sağlanıyor.

İş kurma desteğine, destek programına başvuru tarihi itibariyle işletmesini en fazla 1 yıl öncesinde kurmuş olan girişimciler başvuru yapabiliyor. KOSGEB tarafından desteklenen sektörlerde faaliyet gösteren tüm işletmeler iş kurma desteğinden yararlanabiliyor. İş kurma desteğine başvurular sürekli yapılabiliyor.