Dünyanın en pahalı baharatı: Safran
PARA TARIM/ ÖZGE ÖZ Safran; aroması, rengi ve birçok endüstri alanında kullanılması ile dikkatleri üzerine çeken bir baharat. Karasal ve ılıman iklimde yetişen safran, aynı zamanda soğanlı bir kültür bitkisi. Baharat da bu bitkiden elde ediliyor. Dünyanın en pahalı baharatlarından biri olarak bilinen safranın üretiminde İran öne çıkıyor. İran, dünyanın en büyük safran üreticisi ve dünya çapında yüzde 90'ın üzerinde safran üretimine sahip. İran'ın yanı sıra Hindistan, İspanya, Fransa ve Yunanistan da üretimde söz sahibi olan diğer ülkeler. 2019'da İran 430 ton safran üretirken, ikinci sıradaki Hindistan o yıl yalnızca 22 ton üretim yapmış. Safran, Türkiye için de önemli bir baharat. Hatta Osmanlı döneminde de bir kültür bitkisi olan safranın, o dönem üretiminin 10 tona ulaştığı kayıt altına alınmış. Yetkililer de buradan yola çıktı ve birçok projeye başladılar. Bu projelerle çeşitli illerde safran yetişecek. Bursa, İzmir, Hatay ve Osmaniye, bu illerden bazıları. Buralarda kurulan bahçeler oldukça küçük. Ancak önümüzdeki yıllarda projelerin genişletilerek üretimin de artacağı söyleniyor. Safranbolu ise safran üretiminde hala önde. İlçede şu an 79 dekarda üretim yapılıyor. Bu sayının 100 dekara çıkması hedefleniyor.
TURİZM SATIŞLARI ARTIRDI
Safranbolu, Osmanlı'nın mimarisi ve kültürünü bugüne kadar aktarmayı başararak "dünyada en iyi korunan ilk 20 kent" arasında gösteriliyor. İlçeyi yılda yaklaşık 1 milyon 300 bin yerli ve yabancı turist ziyaret ediyor. Safranbolu'da, safran üretiminin artırılması ve agro turizme katkı sunulması amacıyla geçen yıl İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Safranbolu Ticaret ve Sanayi Odası ortaklığında bir proje hayata geçirildi. 'Lavanta Kokulu Safran Bahçesi' adı verilen proje kapsamında, 15 dekarlık safran ekildi. Müze, damıtma tesisi, satış ve eğitim merkezinin de kurulacağı bahçe, ziyaretçilere açık hale getirilecek. Projeyle daha çok turistin ilçeye gelmesi sağlanacak. Böylece yeni projeler ve safrana olan talep de beraberinde geliyor. Safranbolu İlçe Tarım ve Orman Müdürü Mehmet Emre, "Son yıllarda bölgemiz turizm adına da değerli bir konuma sahip oldu. Böylece turizm işin içine girince safranla ilgili projeler ve talep de arttı" diyor. Özellikle projeden sonra ekim yapmak isteyenlerin sayısında artış olduğunu söyleyen Emre, bu sene yaklaşık 30 kilo rekolte beklediklerini de belirtiyor. Safranın iç pazara yetmediğini bu sebeple üreticinin elinde ürün kalmadığını da söyleyen Emre, "Aslında safran her yerde olabilir. Buraya özgü olmasının nedeni Osmanlı zamanında bir kültür oluşmuş. Bir çarşı varmış burada. O zamandan kalmış bir durum. Üretilen mal kimsenin elinde kalmaz. Hem de safran birçok sektörde kullanılıyor. Gıda, boya, kozmetik, ilaç gibi. İran zaten safran üretiminde birinci sırada. Bütün dünyaya da buradan gidiyor. İran, Hindistan önce geliyor. İnşallah biz de geliştirdiğimiz projelerle onları yakalayacağız" diyor.
"ÜRETİCİNİN ELİNDE ÜRÜN KALMIYOR"
Safran, Türkiye'de en çok Karabük'ün ilçesi Safranbolu'da yetişiyor. İlçede 25 üretici, safran ekimi yapıyor. Safranın satışının çok iyi olduğunu söyleyen Safranbolu Ziraat Odası Başkanı Fedai Acar, üreticilerin elinde ürün kalmadığını belirtiyor. Acar, "Safran, buraya has bir bitkidir. Çiçek hali kurutulup baharat elde ediliyor. Zaten 2011'de patenti alındı. İran, dünyadaki en büyük üretici ama bölgemizdeki ürün çok farklı ve kaliteli. Oranın safranıyla kıyas bile yapılamaz" diyor. Ağırlığına göre safran en pahalı baharatlardan. Baharatın pahalı olmasıyla ilgili de konuşan Acar, "Safranın işçiliği çok zahmetli. Tamamen el emeği ile toplanıyor. Bu da fiyatına yansıyor" diyor. Kullanım alanının da oldukça geniş olduğunu söyleyen Acar, safranın; boyada, lokumda, çeşitli baharatlarda örneğin zerdaçala renk vermede kullanıldığını belirtiyor. Acar, "Safranın kullanım alanı geniş olduğu için üreticinin elinde ürün kalmıyor. Pilavda, kolonyada, sabunda kullanılıyor. Hatta çayı da var" diyor.
ARAP TURİSTLER ALIYOR
Safranbolu'da hem baharat dükkanı bulunan hem de üretici olan İsmail Yılmaz, 2005'ten bu yana safran üretiyor. 10 dekarla üretime başlayan Yılmaz, şimdilerde 27 dekara çıkarmış ekim alanını. Yıllık ortalama 20 kilo verim olduğunu söylüyor. Yılmaz, zamanla daha fazla alana ekim yapacağını da söylüyor. Safran ile ilgili konuşan Yılmaz, "Safran, pahalı bir baharattır, çünkü el emeği yüksek, el ile toplanıyor. Bu durum da işçilik ücretine yansıyor" diyor. Yılmaz, şimdiye dek topladığı safranları bir firmaya verdiğini, firmanın da Endonezya ve Çin gibi Uzak Doğu ülkelerine gönderdiğini söylüyor. Yılmaz, bölgenin turistik olmasının da satışlara olumlu yansıdığını belirterek, "Turistler geldiğinde, hediyelik olarak genelde safran alıp götürüyor. Gelenlerin yüzde 90'ı satın alıyor. Pandemiden sonra daha çok Arap turistler geldi. Mutfaklarına yakın olduğu için en çok onlar tercih ediyor" diyor.
HEDEF 100 BİN LİRA GELİR
Bursa'da yeni projelerin başladığı ilçelerden biri Yenişehir. Ziraat odasından yapılan açıklamaya göre projeyle bir buçuk dekar alana ekim yapılmış. Yetkililerin proje öncesi yaptığı araştırmalara göre, Osmanlı döneminde Bursa başkent olduğu için o bölgede de önceki yıllarda safran ekilmiş. Ekim yapılan alanda çiçekler toplanmış ve Kasım'da da hasat yapılması planlanıyor. Yine yetkililerin yaptığı açıklamaya göre çiftçiler, projeden sonra ilgi gösterdi ve proje dışında da ekim yapanlar oldu. Yılda dekar başına 100 bin liranın üzerinde gelir hedefleniyor.
DEKARLIK MALİYETİ 52 BİN LİRA
Safran, çok kazandırmasının yanında pek bakımı olmamasıyla da tercih edilen bir bitki. Özel bir bakımı yok. Yalnızca gübresi farklı. Safranda inek gübresi kullanılıyor. Dekara iki ton gübre gidiyor. Fiyatı da ortalama bin 500- 2 bin lira arasında. Bir de safran tohumu ekilir. Dekara 200 kilogram tohum ekilir. Fiyatı da ortalama 50 bin lira civarında. Safranlar toplanınca toprak altında 8-10 tane yavruları kalır. Böylece her yıl aynı yerden daha fazla verim alıyorsunuz. Yani bir nevi soğanlar büyüyünce alan da büyüyor. Çiçek halinin kilosu 100 bin TL. Kurutulmuş safranın kilosu 70 binlere kadar çıkıyor. Safranbolu safranının baharat kilosu ise 40 bin TL. Dekardan yılda yalnızca yarım kilo alınıyor. Yani 52 bin lira gibi bir masraf yapıp bunu ilk yılda çıkarabiliyorsunuz. İkinci yıldan itibaren de oldukça kara geçiliyor.