PARA ARAŞTIRMA/ MERVE YILMAZ GERGİN Son yıllarda önce boğaza daha sonra da solunum yollarını etkileyerek akciğerlere yerleşen virüslerden korunmak ve akciğerlerin güçlendirilmesi büyük önem taşıyor. Uzmanlar, akciğerleri güçlendirmenin yolunun da nefes egzersizinden geçtiğini belirtiyor. Çoğumuzun pandemi öncesinden de tanışık olduğu nefes egzersiz cihazlarından biri olan triflolarla pandemi sonrasında daha sık karşılaşır olduk. Henüz Türkiye'de sayılı üreticisi olsa da triflolara rağbet çok. Ürün fiyatları ise değişken; 20 TL'den başlayıp 100 TL'ye kadar çıkıyor.
Deloitte Danışmanlık tarafından Tüm Tıbbi Cihaz Üretici ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu İktisadi İşletmesi (TÜMDEF) ve Türkiye Sağlık Endüstrisi İşverenleri Sendikası İktisadi İşletmesi'nin (SEİS) kapsam ve kapsam sınırlamaları doğrultusunda hazırlanan rapora göre; tıbbi cihaz pazarı, Türkiye'de son beş yılda reel olarak yüzde 48.8 büyümüş. Kurda yaşanan 2,5 katlık artış sebebiyle pazar, dolar bazında ise ancak yüzde 5.5'lik büyüme gösterebilmiş. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı'nın hazırladığı 2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'na göre ise dünya tıbbi cihaz pazarı yaklaşık 450 milyar ABD doları, Türkiye tıbbi cihaz dış ticaret hacmi ise 3 milyar ABD doları düzeyinde olarak belirtiliyor.
Türkiye tıbbi cihaz sektörünün dış ticaret hacmi, son beş yılda yüzde 31 artış göstermiş. Sektör ihracatı, bu artışa uyumlu olarak son beş yılda yüzde 150 artmış. 2021 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 50'yi aşmış. Tüm bu tıbbi cihaz pazarının içinde yer alan trifloların payı net olarak bilinmiyor. Orjinal Medikal İşletme Müdürü Dilaver Koç, yıllık triflo üretimlerinin 1 milyon seviyesinde olduğunu ve satışlarında bu üretim miktarı ile paralel ilerlediğini belirtiyor. Sesan Genel Koordinatörü Celil Çağlar Özlü'ye göre ise bu ürünlerin satışı, neredeyse 10 kat artmış durumda. Artık eczaneler ve e-ticaret pazar yerleri dahil birçok noktada ulaşımı kolay. Ancak üretici, satıcı ve uzmanlar; bu ürünleri alırken 'Ürün Takip Sistemi'ne kayıtlı olmasına dikkat edilmesi ve doktor kontrolünde kullanılması gerektiğini belirtiyor.
DIŞA BAĞIMLILIĞI AZALTMAYI AMAÇLIYOR
Her geçen gün medikal sektörüne artan teknoloji ve ürün yelpazeleriyle önemli katkı sağladıklarının altını çizen Orjinal Medikal Turizm İnşaat Hayvancılık İml. İth. İhrc. San. Tic. Ltd. Şti. İşletme Müdürü Dilaver Koç, 30 kişiye istihdam sağladıklarının ve çalışanların yüzde 90'ının ise kadınlardan oluştuğunun bilgisini veriyor. Firma; ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemleri, ISO 13485 Tıbbi Cihazlar Kalite Yönetim Sistemi, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ve ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi belgelerine ve ayrıca üretilen ürünlerin tamamı yüzde 100 Yerli Malı Belgesi'ne sahip. Firma sahibi Koç, bu medikal ürünlerle amaçlarının yurtdışından çok yüksek fiyatlarla gelen ürünlerin üretimini yaparak ülkemizin dışa bağımlılığının azalmasını sağlamak olduğunu söylüyor.
YILDA 1 MİLYON ADET ÜRETİYOR
Firmanın kendi markası Rabır'da 45 çeşit ürün var. Tesiste yıllık 900 bin ile 1 milyon arasında triflo üretiliyor. Koç, bu üretilen trifloların tamamını sattıklarını belirtiyor. 20'nin üzerinde ülkeye ihracat gerçekleştirdiklerinin de altını çizen Koç, Sağlık Bakanlığı, Tıbbi İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından kurulan Ürün Takip Sitemi'nde kayıtlı ve onaylı 157 bayileri bulunduğunu da hatırlatıyor. Rabır markalı triflolar N11, Hepsiburada, Trendyol, Amazon gibi e-ticaret sitelerinde ayrıca eczacılara yönelik pazaryeri olan Farmazon adlı platformda veya Türkiye'de herhangi bir ilde herhangi bir medikalci ya da eczanede satılıyor. Trifloların solunum yollarına ait bronşit veya astım hastalıkların tedavi sürecinde ve solunumu etkileyen ameliyatlardan sonra kullanıldığı bilgisini de paylaşan Koç, "Cihazın amacı solunum problemi yaşayan kişilerde akciğer kapasitesini artırmak ve nefes darlığını azaltmaktır. Pandemi döneminde yapılan araştırmalar, akademik yayınlar ve uzman açıklamaları, solunum egzersizinin önemini gözler önüne serdi ve bunun neticesinde ürün talebine yetişmek için hem personel sayımızı hem makine-teçhizat sayımızı artırmak zorunda kaldık. Gelen yoğun talepleri karşılamak için ek vardiya sistemine geçtik. Hastalığı atlatan bireylere doktorlarımızın trifloyu tavsiye etmeleri, hem hastanelere satmış olduğumuz ürün sayısını artırdı hem de bireysel kullanıcılar tarafından e-ticaret sitelerinde ürüne olan talebi artırdı" diyor.
"DOKTOR KONTROLÜNDE KULLANILMALI"
Koç, özellikle doğru nefes almak isteyenler, solunum kaslarını ve akciğer kapasitelerini geliştirmek isteyenlerin, özellikle sporcuların bu cihazları sıkça kullandığını da sözlerine ekliyor. Ayrıca Koç'a göre, bu triflolar muhakkak doktor tavsiyesi üzerine kullanılmalı. Triflonun içindeki toplar hakkında da bilgi veren Koç, ağırlıkları belirlemek için birçok demo üretim yaptıklarını da söylüyor. Koç, "Basit bir sistem gibi görünse de topların ağırlıkları ve çapları çok önemli. Çünkü nefes çektiğimiz ilk andaki basınç ile bir süre sonraki basınç, birbirinden farklı olacaktır. Bunun için Triflo ana gövdede bulunan hava tüplerinin çapları ve buna bağlı olarak topların ağırlıkları ve çapları da birbirinden farklı olmak zorunda. Toplar, en başta en ağır top olacak şekilde ağırlıkları azalacak şekilde sıralanmıştır. (2,4 gr-2,2 gr-2 gr ). Ancak piyasada bulunan birçok triflonun içindeki topların tamamı aynı ağırlıkta ve bu da triflonun çalışma prensibini karşılamamakta" diyor. Koç, özellikle son kullanıcı olan vatandaşların ürün satın alırken, ürünün Ürün Takip Sistemi'ne kayıtlı olup olmadıklarını kontrol etmesi gerektiğini de vurgulayarak sözlerini şöyle tamamlıyor: "Bu kontrolü hem cep telefonlarına indirebilecekleri UTS uygulaması üzerinden barkod tarama yöntemiyle hem de https://utsuygulama.saglik.gov.tr linkinde yer alan ÜTS Bilgi Bankasından ürün barkodu, marka, model vb. bilgiler ile sorgulama yaparak kontrol edebilirler. Muhakkak kayıtlı ürünleri almak lazım, hatta analiz ve test raporları olan kendini kanıtlamış ürünler tercih edilmeli."
"10 KAT ARTIŞ GÖSTERDİ"
1988'den bu yana sağlık ve tıbbi cihaz sektöründe binlerce çeşit ürün ve hizmetle kurumsal ve bireysel çözümler ürettiklerini kaydeden Sesan Genel Koordinatörü Celil Çağlar Özlü, 40'a yakın çalışanla hizmet verdiklerini söylüyor. Solunum cihazı filtresi üreten Sesan, trifloların ise sadece satışını gerçekleştiriyor. Yılda 7 bin adet satış gerçekleştirilen trifloları tüm e ticaret sitelerinde de satışa sunuyorlar. Pandemi öncesine göre bakılırsa solunum egzersiz cihazlarının satışının 10 kata yakın artış gösterdiğini söyleyen Özlü, hala da ciddi şekilde talep olduğunu vurguluyor. Trifloları, solunum fonksiyonu olan ve güçlendirmek isteyen sağlıklı veya hasta herkesin kullanabileceğini de sözlerine ekleyen Özlü, ancak öncesinde mutlaka bir hekime danışılması gerektiğini de hatırlatıyor. Özlü, trifloları alırken bilinen ve ruhsatlı firmalarında alışveriş yapılması gerektiğini de söyleyerek, piyasada bilinen markaların tercih edilmesi gerektiğini de kaydediyor. Firma, 2023'te üretim kapasitesini yüzde 20 artırmayı ve satışları ikiye katlamayı hedefliyor.
"Hacim odaklı solunum egzersiz cihaz üretimi artmalı"
Dr. Öğr. Üyesi Melih ZEREN / TÜSAD Solunum Rehabilitasyonu Çalışma Grubu Yürütme Kurulu Üyesi
Solunum egzersiz cihazları; 'akım odaklı' ve 'hacim odaklı' çalışan cihazlar olarak ikiye ayrılır. Triflo, akım odaklı çalışan bir cihaz olup nefes çekme manevrası sırasında havayolunda oluşturulan akım hızına göre cihazdaki topların yukarı kalkmasıyla fonksiyon gösterir. Kaç topun kalktığı ya da topların ne süre yukarıda tutulabildiği gibi göstergeler üzerinden kişileri daha derin nefesler almak için motive eder. Bahsettiğimiz üzere triflo cihazının amacı, görsel bir geri bildirim sağlamak suretiyle derin nefes almaya teşvik etmektir. Bu nedenle havayolunda oluşturulan akım hızı ile orantılı şekilde cihazdaki topların kalkabiliyor olması gereklidir. Genelde triflolar, havayolunda bin 200 ml/sn hızında bir akım oluştuğunda tüm topların yukarı kalkacağı şekilde üretilir. Cihaz mekanik olarak görsel bir geribildirim vermeye uygun şekilde üretilmedi ise kullanmak kişiye hiçbir fayda sağlamayacaktır. Triflo ve benzeri içine üfleyip çekmeyi gerektiren solunum egzersiz cihazlarında cihaz temizliği, önemli bir konudur. Akciğerdeki ya da cihazdaki mikroplar, iki yönlü şekilde hareket etmek suretiyle enfeksiyon ortamı yaratabilir. Bu nedenle cihazların kolay temizlenebilen ve dezenfekte edilmeye uygun materyallerden üretilmesi gereklidir. Bu ve benzeri solunum egzersizi/solunum fizyoterapisi cihazlarının sağlık sistemimizde geri ödemesi yoktur. Bu nedenle hastalara önermemiz durumunda, ulaşılabilir rakamlarda olmaları hasta menfaatinedir. Ancak kişilerin/hastaların bu ve benzeri cihazları rastgele kullanmalarını kesinlikle önermiyoruz. Bu cihazlar kullanılırken ciddi solunum eforları ortaya konabilmekte ve/veya akciğerlerde ciddi basınç değişiklikleri meydana gelebilmektedir. Bu nedenle cihazların kullanımına; kişi/hasta bazında ilgili sağlık profesyonelleri tarafından karar verilmelidir. Ayrıca bu ve benzeri cihazlar, tek başlarına ideal bir solunum rehabilitasyonu sağlayamazlar. Uygun ilaç kullanımı, hasta eğitimi, fizyoterapi teknikleri, insentif spirometreler ve egzersizin birlikte yer aldığı rehabilitasyon yaklaşımları ile hastalara maksimum fayda sağlanabilir.
Akım odaklı ve hacim odaklı cihazların farkı nedir?
TÜSAD Solunum Rehabilitasyonu Çalışma Grubu Yürütme Kurulu Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Melih Zeren, cihazların farklarını şöyle anlatıyor:
"Bahsettiğimiz üzere solunum egzersiz cihazları, akım ya da hacim odaklı çalışanlar olmak üzere iki tiptir. Piyasada en yaygın bulunan cihaz olan triflo akım odaklı çalışan bir cihazdır. Ancak akım odaklı cihazlar; ağrı, anestezi, ciddi kas zayıflığı, ciddi havayolu tıkanıklıkları gibi nedenlerle solunum eforunun çok kısıtlandığı durumlarda kullanıma uygun değildir. Çünkü bu ve benzeri durumlarda cihazdaki topların kalkabilmesi için gereken akım hızları, hiçbir zaman hastalar tarafından oluşturulamamaktadır. Hacim odaklı cihazlarda akımdan bağımsız şekilde hasta ne kadar nefes çekebilir ise cihazdaki piston o kadar yukarı kalkmaktadır ve böylece her koşulda görsel bir geri bildirim sağlanabilmektedir. Ülkemizde hacim odaklı solunum egzersiz cihazları üretiminin de yaygınlaşmasının hastalarımızın menfaatine olacağını düşünmekteyiz."
"Gereksiz kullanılmamalı"
Prof. Dr. Şevket ÖZKAYA / Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Bölüm Başkanı
Triflo, nefes egzersizi yapmak için üretilmiş tıbbi bir cihazdır. Genellikle akciğer kapasitesi azalmış ve/veya genel anestezi sonrası akciğerlerde oluşan pasif sönmeleri açmak için kullanıyoruz. Ama son zamanlarda özellikle Covid-19 sonrası akciğer tutulumu olan hastalarda çok sık kullanılmaya başlandı. Kullanma amacına göre değişiyor ve kanıtlanmış standart bir kullanım sıklığı ve süresi bildirilmemiştir. Bireysel egzersiz gibi düşünmek lazım. Aslında ameliyat olan hastalarımız, genel anestezi sonrası hem 'postop atelektazi' dediğimiz sönmüş akciğerleri açmak hem de 'astım/KOAH' gibi kronik nefes darlığı çeken ve buna bağlı solunum kas gücünü artırmak için kullanıyoruz. Triflolar, tıbbi kullanım onayı almış ve Avrupa Birliği normlarına uygun olarak standart olarak üretiliyor. Kullanıcıların alırken sadece tıbbi üretim izni ve üstünde Avrupa Birliği normlarında kalite onayı olan cihazları almaları gerekir. Trifloların aslında çoğu kez gereksiz kullanıldığını söyleyebiliriz. Kullanım şekli önemli. İki mekanizması var; bir derin nefes alarak topları hareket ettirme ve bir de derin nefes vererek topları hareket ettirme mekanizması vardır. Özellikle hastalarımız hangi akciğer hastalığında ve hangi tıbbi durumda hangi mekanizmayı kullanmak gerektiği konusunda mutlaka doktoru ile konuşmalı. Yoksa bayılmadan tutun, akciğer hasarı ve yırtılmasına kadar komplikasyon dediğimiz olumsuz sonuçlarla karşı karşıya kalabilirler.
Triflo nasıl kullanılır?
-Cihaz dik şekilde tutulur ve ağızlık parçası dudakların arasına alınır.
-Önce cihazın içine sakince üflenerek nefes boşaltılır. Çünkü akciğerlerimiz doluyken çok nefes çekemeyiz.
-Nefes boşaltıldıktan sonra kuvvetli bir nefes çekilerek toplar kaldırılmaya/yukarıda tutulmaya çalışılır.
-Baş dönmesi ya da solunum kas yorgunluğu oluşmaması adına beş derin nefes çekildikten sonra bir süre dinlenilir ve tekrar beş derin nefes çekilir.
-Bu döngü, hastanın klinik durumuna göre birkaç kez tekrarlanır.
-Yine hastanın klinik durumuna göre bir ya da iki saatte bir egzersizin tekrarlanması istenebilir.
"Triflolar nefes almaya teşvik ediyor"
TÜSAD Solunum Rehabilitasyonu Çalışma Grubu Yürütme Kurulu Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Melih Zeren'e göre; trifloların kullanım amacı nefes almaya teşvik etmektir. Derin nefesler çekmek suretiyle yapılan solunum egzersizleri, akciğerde iyi havalanamayan ya da sönmüş bölgelerin açılmasına ve akciğerde birikmiş balgamların hareketlendirilerek atılabilmesine yardımcı olur. Aynı zamanda öksürük refleksini uyarmak suretiyle öksürmeyen ya da iyi öksüremeyen hastalarda öksürüğü teşvik ederek havayolu temizliğine katkı sağlar. Kalp, göğüs ve karın cerrahisi geçirmiş hastalarda, kronik bronşit ve kistik fibrozis gibi balgam artışına sebep olan akciğer hastalıklarında, akciğerin havalanmasını ya da oksijenlenmesini bozan KOAH, akciğer enfeksiyonları, akciğer fibrozisi gibi durumlarda ve omurilik yaralanmaları ya da kas hastalıkları gibi solunum kaslarının güçsüzleştiği durumlarda kullanılabilir.
