Türkiye'nin dört bir yanında elektrik üreten çatılara ilgi artıyor (4)
PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Yüksek enerji maliyetleri, Türkiye'de yenilenebilir enerji yatırımlarının önünü açacak adımlar atılması ve Yeşil Mutabakat süreci, sanayicinin güneş enerjisi santrallerine (GES) ilgisini artırdı. Son yıllarda çatı/cephe/arazi GES talebi katlanarak arttı. (Dördüncü Bölüm)
İMARSIZ ALANLARDAKİ ÇATI KURULUMLARI İÇİN ESNEKLİK SAĞLANDI
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, tarımsal amaçlı sulama sistemlerinin ihtiyacı için yapılacak olan, alanı 125 metrekareyi geçmeyen güneş kaynaklı yenilenebilir enerji sistemlerini yapı ruhsatı ve yapı kullanma izninden muaf tuttu. 23 Temmuz'da Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Plansız Alanlar İmar Yönetmeliğinde" değişikliğine göre yönetmelik kapsamındaki yapıların ihtiyacı için saçak sınırlarına taşmamak ve mimari görünüşe bağlı kalınmak kaydıyla çatıya oturtulmak suretiyle yapılacak güneş kaynaklı yenilenebilir enerji sistemleri ile tarımsal amaçlı sulama sistemlerinin ihtiyacı için sorumluluk alanına göre il tarım ve orman müdürlüğünden veya orman bölge müdürlüğünden uygun görüş alınmak kaydıyla betonarme temel içermeden metal konstrüksiyon ile yapılacak olan panel yüzey alan toplamı 125 metrekareyi ve en yüksek noktasının zemin yüzeyine uzaklığı 150 cm'yi geçmeyen güneş kaynaklı yenilenebilir enerji sistemleri yapı ruhsatı ve yapı kullanma iznine tabi olmayacak. Ancak etüt ve projelerinin ruhsat vermeye yetkili idarece incelenmesi, fen, sanat ve sağlık kurallarına uygun olması zorunlu olacak.
TEİAŞ BİN 418 MW DAHA KAPASİTE TAHSİS EDECEK
Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) rüzgâr ve güneş enerjisi yatırımları için sağlanacak ek kapasitenin tahsisatına yönelik güncel verileri yayınladı. EPDK 3 Mart 2022 tarihli kurul kararı ile rüzgar ve güneş yatırımları için toplamda 2 bin 787,7 MW'lık kapasite tahsis edilmesine hükmetmişti. O tarihte yatırım grubuna göre yapılan kapasite tahsisleri hibrit tesis projeleri bin 322,82 MW, lisanssız üretim yönetmeliği 5.1.h. kapsamındaki projeler 680.13 MW, lisanslı GES/RES 784,75 MW olarak belirlenmişti. 2 bin 787 MW'lik ek kapasitenin şimdiye kadar bin 369, 69 MW'ı tahsis edildi. Türkiye geneli güncel kapasite bin 418.01 MW oldu. Yatırım gruplarına göre güncel kapasiteler hibrit projeler için 780.47 MW, lisanssız üretim yönetmeliği 5.1.h kapsamındaki projeler 591.45 MW, lisanslı GES/RES 46.09 MW.
GÜNEŞ ENERJİSİ KURULU GÜCÜNDE 8 BİN MW BANDI AŞILDI
Türkiye'nin 2002'de 31 bin 845.8 MW seviyesinde olan elektrik kurulu gücü 2022 yılı Haziran sonu itibarıyla 101 bin 518.3 MW'ye ulaştı. Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) verilerine göre mevcut kurulu güç içinde ilk sırayı (akarsu+barajlı) 31 bin 558 MW'la hidroelektrik santralleri alırken, bunu 25 bin 285 MW'la doğal gaz santralleri izledi. Türkiye'nin elektrik kurulu gücünde üçüncü en yüksek pay 11 bin 388 MW'la yerli kömürün oldu. Yerli kömürü, 10 bin 975.8 MW'la rüzgar enerjisi santralleri takip etti. 2021 yılı Haziran'a göre RES yatırımları yüzde 11.8 arttı. Rüzgarı, 9 bin 713,8 MW'la ithal kömür santralleri ve 8 bin 479,1 MW'la güneş enerjisi santralleri takip etti. 2021 Haziran'da 7 bin 219 MW düzeyinde olan güneş enerjisi kurulu gücü yüzde 17.4 oranında artışla 8 bin 479.1 MW'a ulaştı. Jeotermal enerji santrallerinin kurulu gücü yüzde 2.2 artışla bin 686.3 MW'a çıktı. Milli Enerji ve Maden Politikası'nın ilan edildiği 2017 yılı başından 2022 yılı Nisan ayı sonuna kadar olan süreçte devreye alınan elektrik kurulu gücünün yaklaşık yüzde 75'i yenilenebilir enerji kaynaklarından oluştu. 2021 yılı sonu itibarıyla Türkiye toplam yenilenebilir enerji kurulu gücünde dünya genelinde 12. sırada, Avrupa genelinde ise beşinci sırada yer alıyor.
"RES'TE EKONOMİK POTANSİYEL EN AZ İKİ MİSLİ ARTTI"
Gelişen teknolojiyle Türkiye'nin RES potansiyelinin de arttığı ifade ediliyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) tarafından 2009'da yapılan çalışmalara istinaden o günkü türbin teknolojisine göre açıklanan Türkiye'nin resmi RES potansiyelinin 48 bin MW olduğunu anımsatan TÜREB Başkanı İbrahim Erden, son yıllarda türbin teknolojisinde gerçekleşen gelişmeler de dikkate alındığında yaptıkları analizlerin ekonomik potansiyelin en az iki misli arttığını ve 100 bin MW'ın üzerinde olduğunu gösterdiğini vurguladı. Buna ek olarak 10-15 bin MW offshore rüzgar olarak nitelendirilen deniz üstü santral potansiyeli öngördüklerini dile getiren Erden, "Halen bu potansiyelimizin 11 bin MW'lık kısmını kullanmakla beraber yeni yatırımlarla yıldan yıla kapasitemiz artıyor. Ülkemizin toplam kurulu gücü 101 bin MW seviyesinde olduğundan hareketle kurulu güç açısından yüzde 11'e yakın; üretim açısından da yüzde 10 civarında bir yıllık enerji üretimini rüzgar santrallerinden karşılıyoruz" dedi.
GÜNEŞ ENERJİSİ SEKTÖRÜNDE İŞ BİRLİĞİ
DBE Holding iştiraki DBE Energy ile Siemens Türkiye, güneş enerjisi sektörü için güçlü bir iş birliğine imza attı. İş birliği ile DBE Energy, Siemens'in Türkiye'deki inverterlerinin arıza tespit, arıza müdahale, bakım, devreye alma ve 'health check' işlemleri için hizmet verecek. DBE Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Taha Pınar, Siemens'in Türkiye'de devreye aldığı inverterlerin arıza tespit, arıza müdahale, bakım, devreye alma ve 'health check' işlemlerinde Siemens'in ihtiyaç duyduğu hallerde bu hizmetleri yerine getireceklerini vurguladı. 1.8 GW güneş enerji santralinin verimliliğinin artırılması için sunacakları destekle beraber bu tesislerin elektrik depolama ve ilave entegrasyonlara da hazırlayacaklarını dile getiren Pınar, "Ayrıca yeni kurulan tesislerde devreye alma sürecinin hızlandırılmasına da katkı sağlayacağız. Bu sayede, GES'lerde üretim kayıplarının önüne geçilerek tesislerin emre amade süreleri maksimize etme hedefine ulaşılmasında görev alacağız" dedi. Siemens Elektrifikasyon ve Otomasyon Birimi Ülke Yöneticisi Alper Çelebi ise DBE Energy ile hayata geçirdikleri iş birliğiyle üretim kayıplarını en aza indireceklerini ve süreçlerinin sürdürülebilirliğini devam ettireceklerini dile getirdi.
"AVRUPA'NIN EN BÜYÜK GÜNEŞ SANTRALİ OLACAK"
Ersan TÜFEKÇİ / Kalyon PV İcra Kurulu Üyesi
Gelecek kuşaklara sağlıklı bir dünya bırakma hayali ve sürdürülebilir enerjiye duyulan inancın bir eseri olarak ortaya çıkan yenilenebilir enerji ve yenilebilir enerji teknolojileri üretimine başlayan Kalyon Fotovoltaik (PV) Güneş Teknolojileri Fabrikası (Kalyon PV), Kalyon Karapınar GES için hayati öneme sahip. 475 milyon dolar yatırım ile kurulan Kalyon PV, Başkent Organize Sanayi Bölgesi'nde 2 bin 100 kişiye istihdam sağlıyor.
Kalyon Konya Karapınar GES tesisinin şu anda yüzde 80'i tamamlanmış vaziyette. Karapınar GES, tam kapasiteye geçtiği zaman yılda 3 milyar kilovatsaat elektrik üretecek ve iki milyon konutun evsel tüketimini karşılayacak bir üretime imza atacak. Bu da kabaca, Türkiye'de bir yılda tüketilen elektriğin yüzde 0.75'ine denk geliyor. Kalyon Karapınar GES tam kapasite üretime geçtiğinde, Türkiye'nin yenilenebilir enerjide güneş enerjisi payını tek başına yüzde 20 artıracak. Bu da ülkemizin 450 milyon dolar döviz ikamesi sağlaması, enerjimizi tamamen yerli kaynaklarımızdan sağlamımız anlamına geliyor.
Kalyon PV fabrikamız 2 bin 500 metrekarelik Ar-Ge merkezinin yanı sıra; kütük (ingot), dilim (wafer), hücre ve panel adlı dört farklı fabrikadan oluşan güneş paneli üretimini tek çatı altında toplamasıyla da dünyanın ilk ve tek entegre fabrikası konumunda bulunuyor. Bu bağlamda Ar-Ge çalışmalarına öncelik verdiğimizi belirtebiliriz. Kalyon PV'de yıllık 750 MW ingot, 750 MW wafer, bin MW hücre ve bin 200 MW güneş paneli üretiliyor. Üretim kapasitemizin yeni aldığımız yatırım kararıyla iki bin MW'a çıkacağını da mutlulukla belirtirim. Buradaki kapasite artışı ülke ekonomisine katkılar sağlayacağı gibi, yenilenebilir enerji konusundaki taleplere de yanıt verebilmemizi beraberinde getirecek.
Kalyon Karapınar GES'in iki milyon güneş paneli, bu fabrikada üretildi. Yıl sonuna kadar üretilecek 1.5 milyon güneş paneli ile de toplam 3.5 milyon güneş paneli üretilmiş olacak. Kalyon PV fabrikamızın üretim kapasitesini de bin 200 MW'a çıkartmış durumdayız. Santral, bin 350 MW panel kurulu gücü ile tam kapasiteye ulaşacak. Şu anda hedeflerimizin çok ilerisindeyiz. Santralin tam kapasite ile faaliyete geçme hedefini bir yıl öne çekmiş bulunuyoruz. Kalyon Karapınar Güneş Enerjisi Santrali tamamlandığında da tek bir saha üzerine kurulu Avrupa'nın en büyük güneş santrali olacak.
"DÜNYA BANKASI PROJELERİMİZE YOĞUN İLGİ GÖSTERDİ"
Orhan AYDIN / OSTİM Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanı
OSB olarak kendi enerjimizi üretme noktasında; bölge müdürlüğü idare binasının elektrik ihtiyacının bir kısmını karşılamak üzere 24 kW kurulu gücünde GES tesisimiz bulunuyor. Ayrıca Dünya Bankası destekli bir proje kapsamında 3 bin kW kurulu gücünde başvurumuz kabul edildi. Bölgemizde faaliyet gösteren firmaların; tamamı çatı tipi olmak üzere toplam GES kurulu gücü bin 785 kW olup talep gücümüzün yüzde 3.65'ine tekabül ediyor. OSTİM Organize Sanayi Bölgesi, sanayideki büyümeyi sürdürülebilir biçimde gerçekleştirmeyi gündeminde en ön sıraya koydu. Doğal kaynaklardan en yüksek oranda katma değer üreten ve bunun sürekliliği için döngüsel bir ekonomiye entegre olmuş sanayicilerden örülü bir ağın kurgulanması için projelerine hız verdi. Bu çerçevede, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü'nün yürüttüğü 'Türkiye Organize Sanayi Bölgeleri' adlı Dünya Bankası Programı'ndan istifade edildi. Program kapsamında 4 adet proje başvurusu yapıldı. Şu anda projelerin yönetim süreci tüm hızla ilerletiliyor.
"TESİSİN ENERJİ TÜKETİMİNİN YÜZDE 35'İ GES İLE KARŞILANIYOR"
Metin GÜLTEPE / İşbir Holding CEO'su
Karbon ayak izimizi düşürme noktasında İşbir Holding grup şirketlerimizde, önemli yatırımlar ve projeleri hayata geçiriyoruz. İşbir Yatak, Türkiye'de karbon ayak izi ölçümlemesini başlatan ilk yatak markası. İşbir Yatak, üretimden müşteriye ulaşana kadar ki tüm aşamalarda karbon ölçümleme sistemini kullanıyor. Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşları sıralamasında yerini koruyan İşbir Sentetik, geçen yıllarda karbon ayak izini düşürme noktasında önemli bir GES yatırımı yaptı. Yatırım sonucunda, Balıkesir'de bulunan iki ayrı fabrikada projenin büyük bir bölümü hayata geçti. Fabrika üzerinde bulunan 9.7 megawatt kurulu güç ile Türkiye'nin ikinci en büyük çatı üstü durumundaki yatırımın, yılda 135 bin 381 adet ağaç kesimini ve 4 milyon 353 bin 860 kilo karbondioksit salınımını engelleyerek, 12.5 milyon kilowatt enerji üretimi yapması hedefleniyor. Bu sayede tesisin enerji tüketiminin yaklaşık yüzde 35'i GES ile karşılanarak karbon ayak izi önemli ölçüde azalıyor. Doğaya ve çevreye saygı mottomuz doğrultusunda, sıfır atık politikamız ile dönüştürülmüş çevreci ürünler kullanıyoruz. Küresel iklim değişikliğinin önlenmesi amacıyla yaptığımız yatırımların önemli bir kısmını oluşturan GES, yenilenebilir enerji üretilmesi konusunda büyük avantajlar sağladı. Şebeke bağlantıları noktasında mevcut kapasitenin sorun yaratmayacağı şekilde bir sistem kurmaya özen gösterdik. Yakın gelecekte ülkemizde GES yatırımlarının artacağına inanıyor, mevcut şebeke kapasitelerinin bu yönde evrilerek yüksek verimli projelere ön ayak olacağını düşünüyoruz.
"ÖNCELİĞİMİZ SERALARDA PAKETLEME BİNALARININ ÜZERİNE GES KURMAK"
Müslüm YANMAZ / Sera Yatırımcıları ve Üreticileri Birliği (SERA-BİR) Yönetim Kurulu Başkanı
Biz üç yıldır mevcut seraların yan duvarlarına ve çatılarına şeffaf güneş panelleri kurulmasıyla ilgili çalışma yapıyoruz. Son dönemde enerji maliyetlerinin artmasıyla birlikte özellikle paketlemesi olan seralarda bu tarz çalışmalar gerçekleştiriliyor. Yeni yapılan düzenlemelerle birlikte kullanılan enerjinin satılması, mahsup edilmesi bizim açımızdan önemli. Sorunlarımızın en önemlisi, mevcut işletmelerin, trafoların altyapılarının çok uygun olmaması. Bir diğeri de bizim mevcut kurulu seralarımızda bunları yapamıyoruz. Yeni kurulacak seralarda bu tür sistemleri yapmak mümkün olacak. Bizim önceliğimiz, seralarda paketleme ve idari binaların üzerine GES'ler kurmak. GES'le ilgili mevzuatın daha da basitleştirilerek, altyapının iyileştirilerek, doğal kaynaklardan azami ölçüde faydalanılması gerektiğine inanıyorum. Bununla ilgili bürokratik işlemlerin azaltılması, önümüzdeki engelleri aşılmasını sağlayacaktır. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın çıkardığı teşvikler ve desteklerin artarak devam etmesi gerektiğine inanıyorum. Yüksek enerji maliyetleri nedeniyle yapılacak her yatırım cazip. 1 MW'lık GES kurulum maliyeti paketlemede 750-800 bin dolara, daha özel paneller kullanıldığı için seralarda 1 milyon dolara kadar çıkıyor. Bu yatırımlar beş yılda amorti ediyor kendini. Şu anda paketleme ile ilgili yatırım yapan üyelerimiz var. Yeni kurulacak seralarda şeffaf güneş panelleriyle yeni yatırımları bekliyoruz.
"YATIRIMLARIN GERİ DÖNÜŞÜ ÜÇ BUÇUK-BEŞ YIL ARASINDA"
Mehmet Ali ÜNAL / Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği Yönetim Kurulu Başkanı
Enerji maliyetlerinin çok yüksek olması, çiftçilerin enerji maliyetlerini düşürecek GES yatırımlarına ilgiyi artırıyor. Gıda ve yem gibi tarıma dayalı sanayide çatı-cephe GES yatırımlarına talep var. Küçük aile işletmeleri, süt işletmeleri, hayvancılık tesisleri, soğuk hava depoları, tohumculuk şirketleri başta olmak üzere tarımsal sanayide çatı-cephe-arazi GES yatırımları artıyor. Tarımsal sanayide, tüketiciler sözleşme gücünün iki katına kadar arazilere GES kurulumları yapabiliyor. Tarımsal arazilerde üretici 100-500 dekar arazi suluyor. Suyu kanaldan veya yeraltı suyundan çekip, tarlaya basmak için kullandığı enerjiyi güneşten alabiliyor. Tarımsal sulama amaçlı tesisler sözleşme gücünü geçmemek şartıyla GES kurulum yapabiliyor. Devlet destek veriyor, ihtiyaç fazlası enerji satılabiliyor. GES yatırımların geri dönüşü uç buçuk ile beş yıl arasında oluyor.
TCDD, GES YATIRIMI YAPACAK
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), elektrik enerji ihtiyacının yenilenebilir enerjiden karşılanabilmesi amacıyla gar, istasyon, idari bina, lojistik merkezi ve kamulaştırma yapılabilecek araziler içerisinde kurulması planlanan yenilenebilir enerji kaynaklarından olan güneş enerjisi üretim tesisleri için ihtiyaç duyulan kapasite, saha ve tesislerin tespit çalışmaları başlattı. Edinilen bilgiye göre bu kapsamda, 10 arazi tipi ve 10 çatı tipi olmak üzere toplamda 20 güneş enerji santralleri kurulması için gerekli olan çalışmalara başlandı. Kurulması planlanan 10 arazi tipi güneş enerji santrallerinin toplam kurulu gücü 217.5 MW olup Aşağıpınarbaşı, Mandıra ve Mahmudiye için çağrı mektupları alındı, kalan yedi yer için çağrı mektupları alınması için projelendirmeler devam ediyor. 10 çatı tipi GES kurulumu kapsamında TCDD İstanbul Binaları ve Marmaray istasyonlarına 12 MW güneş enerji santrali kurulumu projelendirmesi ve izinleri alındı.
TCDD'nin kurmayı planladığı arazi tipi santrallerin listesi
1-KONYA - Aşağıpınarbaşı TM Güneş Enerji Santrali Projesi: Güç: 22,5 MW
2-KIRKLARELİ - Mandıra TM Güneş Enerji Santrali Projesi: Güç: 12 MW
3-BALIKESİR - Mahmudiye TM Güneş Enerji Santrali Projesi: Güç: 10 MW
4-KAYSERİ - BOĞAZKÖPRÜ TM Güneş Enerji Santrali Projesi: Güç: 10 MW
5-GAZİANTEP - FEVZİPAŞA TM Güneş Enerji Santrali Projesi: Güç: 20 MW
6-ESKİŞEHİR - ALPU TM Güneş Enerji Santrali Projesi: Güç: 35 MW
7-ANKARA - KOCAHACILI TM Güneş Enerji Santrali Projesi: Güç: 40 MW
8-YOZGAT - PAŞALI TM Güneş Enerji Santrali Projesi: Güç: 25 MW
9-ELAZIĞ - ŞEVKAT TM Güneş Enerji Santrali Projesi: Güç: 28 MW
10-KAHRAMANMARAŞ - NARLI TM Güneş Enerji Santrali Projesi: Güç: 15 MW