PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Yüksek enerji maliyetleri, Türkiye'de yenilenebilir enerji yatırımlarının önünü açacak adımlar atılması ve Yeşil Mutabakat süreci, sanayicinin güneş enerjisi santrallerine (GES) ilgisini artırdı. Son yıllarda çatı/cephe/arazi GES talebi katlanarak arttı. Türkiye'de güneş enerjisi kurulu gücü 8 bin 479 megavatı (MW), çatı/cephe GES kurulu gücü bin MW'ı geçti. 2022 yılı içerisinde çatı üstü GES taleplerinin artarak devam etmesi beklenirken, 2022 yılı için bin MW, 2023 yılı için bin 500 MW'lık çatı tipi GES kurulumu beklentileri dile getiriliyor. (Birinci Bölüm)
Toplam GES kurulu gücünde çatı tipi GES'lerin payının yüzde 12'ye yaklaştığına dikkat çekilirken, önümüzdeki dönemde bu oranının yüzde 30-40'ı bulacağı vurgulanıyor. Türkiye'deki binalarda çatı üstü güneş sistemleri teknik potansiyelinin en az 20 GW olduğu, çatı GES kurulumlarında gidecek daha çok yol olduğu ifade ediliyor. Yüksek enerji maliyetlerinin yanı sıra, sanayi ve tarımsal amaçlı tesislere, bağlantı anlaşmasındaki sözleşme güçlerinin iki katına kadar lisanssız elektrik üretimi yapılması imkanı getirilmesi, lisanssız GES ve rüzgar enerjisi santralleri (RES) yatırımlarının "4. Bölge" teşvik kapsamına alınması, ihracat yapan firmaların karbon vergisinden muaf olmak için yeşil enerji yatırımlarına yönelmesinin, GES kurulum taleplerini katlanarak artırdığı ifade ediliyor.
"ÇOK CİDDİ ARTIŞ VAR"
Çatı/cephe/arazi GES yatırımlarında son dönemde çok ciddi artış olduğunu, bu eğiliminin daha da artarak süreceğini vurgulayan Enerji Sanayicileri ve İş Adamları Derneği (ENSİA) Yönetim Kurulu Başkanı Alper Kalaycı, panel üreticilerinin siparişlere yetişemez noktada olduğunu söyledi. Termin sürelerinin bir yılı bulduğunu kaydeden Kalaycı, üreticilerin bir yandan da yeni yatırımları devreye almak için çalıştıklarını belirtti. Kalaycı, "Kurumsal üyemiz olan ve Manisa OSB'de faaliyet gösteren HSA Enerji, 2021 Eylül'de fabrikasını devreye almıştı. Bir yıl olmadan üretim kapasitesini 250 MW'tan 500 MW'a çıkardı. Gelecek yıl bin MW'a çıkaracak. Panel üretiminde ölçeklerin büyüdüğünü memnuniyetle görüyoruz" dedi.
Kontek Enerji CEO'su ve İcra Kurulu Başkanı Tolga Murat Özdemir günümüzde enerjiye olan talep artarken, konvansiyonel enerji kaynaklarının tükenmekte olması nedeniyle enerji maliyetlerinin son yıllarda yükselen bir grafik ortaya koyduğunu vurguladı. Bu durumun önüne geçmek için, enerjinin tüketildiği konumda, uzun ömürlü, birim elektrik üretim maliyetinin tüm kaynaklar içinde en düşük olan çatı/cephe güneş enerjisi santrali projelerine olan ilginin önemli ölçüde arttığını dile getiren Özdemir, "Işınımın, Türkiye için kuzey bölgelerinde daha düşük, güney bölgelerinde daha yüksek olması, benzer yatırım maliyetleri olmasına karşın, güneyde daha da kısa sürelerde yatırımların geri dönmesine sebep olması nedeniyle özellikle sanayinin yoğun olduğu bölgelerde güneş enerjisi santralleri en uygun yatırım olarak öne çıkıyor. Türkiye'de çatı ve cephelerdeki güneş enerji sistemlerinin artacağını düşünüyoruz" diye konuştu.
"YEŞİL MUTABAKAT İLGİYİ ARTIRIYOR"
Özdemir, günümüzde "zorlayıcı" kararlar gibi görünse de gelecek için çok önemli olan Paris İklim Anlaşması ve Yeşil Mutabakat gibi global ölçekli adımların, en hızlı aksiyon alınabilen, az/çok her yerde potansiyel olarak bulunan güneş enerjisine ilgiyi artırdığını vurguladı. Kontek olarak beklentilerinin bu adımların zorlayıcı olarak değil, daha yeşil, daha temiz ve sürdürülebilir bir dünya için gerekli adımlar olarak kabullenilmesi olduğunu dile getiren Özdemir, özellikle enerji tüketimi yüksek olan çimento, demir çelik ve tekstil sektörlerinde güneş enerjisine ihtiyaç olduğunun altını çizdi. Yurtdışı bağlantılı fabrikalarda karbon ayak izi sıfırlama projelerinin zorunlu kılındığını belirten Özdemir, "Gelecekte başta karbon salımı yüksek olan fabrikalar olmak üzere tüm sektörlerde karbon ayak izi nötrleme çalışmaları zorunlu olacak ve hatta bu zorunluluk ülkemizde mesken yapılara kadar inecek ve bireyler bile üreten tüketiciler olacak diye umuyoruz" dedi.
"KURDAKİ DEĞİŞİMLER DÜŞÜNDÜRÜYOR"
Enerji tüketimi yüksek olan, tekstil, plastik, lojistik firmaları (özellikle soğuk zinciri olan depolar), demir çelik sektörünün kurulumda başı çeken sektörler olduğuna işaret eden Özdemir, "Sadece 2020 yılı içinde Türkiye'de kurulan GES gücü toplamda bin 672.2 MWe iken, bu kurulu güçte çatı GES payı 450 MWe düzeyindeydi. Yani bir yıl içinde kurulan GES'lerin yaklaşık yüzde 70'i çatı GES'ti. Öte yandan 2021 Mart sonu itibarıyla Türkiye'deki toplam GES kurulu gücü yaklaşık 7 bin MWe iken, çatı GES kurulu gücü yaklaşık 700 MWe oldu. Bir başka değişle bugüne kadar Türkiye'de toplam kurulan GES'lerin yaklaşık yüzde 10'u çatı GES. Bu oranın önümüzdeki zamanlarda yüzde 30-40'ları bulacağını öngörmekteyiz. Bu da gösteriyor ki çatı GES kurulumlarında gidecek daha çok yolumuz var. Yatırımcı GES kuruluma çok istekli olmasına rağmen, enflasyon ve kurdaki değişimler ile elektrik fiyatlarında beklenen değişimler yatırımcıyı, yatırım noktasında en çok düşündüren konular" diye konuştu.
Enerji yoğun sektörlerden çatı tipi GES'lere ciddi talep olduğunu dile getiren ENSİA Başkanı Alper Kalaycı ise ölçeği ne olursa olsun, sanayicilerin "Şu kadar metrekare çatım var, şu güçte bir GES kursam, en azından tüketimimin belli bir miktarını karşılasam" arayışında olduğunu vurguladı. Kalaycı, 31 Mayıs'ta EGEPLASDER ile ortak düzenlenen GES Toplantısında da bu arayışa bizzat tanık olduklarını söyledi.
Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği (GENSED) Yönetim Kurulu Başkanı Halil Demirdağ da çatı/çephe GES'lere ilgi gösteren sektörlerin başında demir çeliğin geldiğini vurgulayarak, artan enerji maliyetlerinin çatı GES yatırımı konusunda daha belirleyici nedenlerin başında geldiğinin altını çizdi.
BİM'DEN ALTINCI GES KURULUMU
Şimdi de kısaca, son dönemde çatı tipi GES yatırımına yönelen şirketlere kısaca bir göz atıyoruz. BİM, altıncı GES kurulumunu Samandıra deposunda tamamladı. 1.7 MW kurulu güce sahip GES ile Samandıra deponun enerji tüketiminin yüzde 100'ü güneşten karşılanacak. 745 hanenin yıllık enerji tüketimine denk üretim yapacak GES ile karbon salımında bin 346 ton azalma sağlanacak. 2020 yılında Batman, geçen yıl İstanbul Arnavutköy, Iğdır, bu yıl da Denizli, Konya ve Samandıra'da bulunan depolarına güneş enerjisi sistemi kuran BİM, bu altı deposunda enerji tüketiminin yüzde 100'ünü GES'lerden sağlıyor. Batman, Arnavutköy, Iğdır, Denizli, Konya ve Samandıra depolarında toplam gücü 9 MW olan GES'ler beş binden fazla hanenin yıllık enerji tüketimine denk üretim yapıyor.
Üretimde yüksek oranda yeşil enerjiye geçiş hamlesine hız veren Türkiye'nin ticari araç markası Anadolu Isuzu, Çayırova'daki modern üretim tesislerinin çatılarına kurulumu devam eden GES'in tamamlanmasıyla, üretimde ihtiyaç duyduğu elektriğin yüzde 55'ini güneş enerjisinden karşılayacak. İhale, başvuru, onay süreçleri ve çatı üstü mobilizasyon işlemleri başarıyla tamamlanan fotovaltaik güneş enerjisi santrali, panel montajlarının da tamamlanmasıyla 5 bin 500 MWp kurulu kapasite ile Ağustos ayından itibaren modern midibüs, otobüs ve kamyon üretim tesislerinin ihtiyaç duyduğu yeşil enerjiyi sağlamaya başlayacak.
BESA GRUP GÜNEŞE YATIRIMI SÜRDÜRECEK
BESA Grup, güneş enerjisi yatırımlarına ağırlık veriyor. Güneşte büyümeyi hedefleyen BESA, yatırım için Türkiye'nin her bölgesinde araştırma yapıyor. Bu kapsamda Afyon'un Çay ilçesinde 40 megawattlık (MW) proje hayata geçiriliyor. Enerji sektörüne büyük önem verdiklerini belirten BESA Grup Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Efe Bezci , "Türkiye'nin gelişimi için enerjiye, enerjiyi kendimizin üretmemize ihtiyacımız var. Ülkemizin önündeki en büyük engellerden biri enerji. Alternatif enerji kaynakları, bunun için büyük önem taşıyor. Özellikle de güneş enerjisi" dedi.
Yıllık güneş alımı en verimli ülkelerden biri olmamıza karşın bu konudaki yatırımların ülke olarak çok geciktiğini kaydeden Bezci, "Bunu değiştirmek istiyoruz. Bu amaçla GES'lere yatırım yapan ilk şirketlerden biriyiz. Ankara'nın Haymana ilçesi Balçıkhisar bölgesinde bulunan GES santralimiz 4 MW'e kurulu gücü ile Türkiye'nin en büyük 100 GES'ten biri. Ortalama 5 milyon 840 bin kilovatsaat elektrik üretimi ile bin 608 kişinin günlük hayatında ihtiyaç duyduğu (konut, sanayi, metro ulaşımı, resmi daire, çevre aydınlatması gibi) tüm elektrik enerjisi ihtiyacını karşılayabiliyoruz" diye konuştu.
BESA Grup olarak güneşe yatırımı sürdürmeyi, güneşte büyümeyi hedeflediklerini dile getiren Bezci, yatırım için ülkenin her bölgesini araştırdıklarını, ancak güneş enerjisinde önceliklerinin İç Anadolu Bölgesi olduğunu ifade etti.
NORM HOLDİNG FABRİKALARIN ENERJİSİ GÜNEŞTEN
Norm Holding, bünyesindeki üç fabrikanın çatısına Güneş Enerjisi panelleri yerleştirerek 3 bin 357 kWp kurulu GES gücü elde etti. Devreye alınan bu temiz enerji kaynağı ile Norm Holding, mevcut güneş panellerinden yıllık 4.95 milyon kWh (kilovatsaat) elektrik enerjisi elde ederken tüm bağlı fabrikalarının çatısında güneş enerjisi panellerinin kurulumunu gerçekleştirmeyi ve toplamda 35 milyon kWh olan elektrik tüketimini yenilenebilir ve verimli enerjiden karşılamayı da gelecek planları içine alıyor.
Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşları arasında yer alan Kocaer Çelik, 6 kıtada 140 ülkeye ihraç ettiği çeliği sürdürülebilir bir çevre için güneşten aldığı temiz enerjiyle üretiyor. Yıllık 800 bin ton üretim kapasitesi olan Kocaer Çelik, İzmir'deki üretim tesislerinin çatılarını güneş enerji sistemiyle kaplattı. Kocaer Çelik, uluslararası ticarete yön veren AB Yeşil Mutabakatı'na yönelik yapısal dönüşümüne de hız verdi. Yaptığı yatırımlarla enerji kullanımının yüzde 30'un üzerinde yenilenebilir ve temiz kaynaklardan karşılayan Kocaer Çelik'in, yeşil enerji ve temiz üretim stratejileri kapsamında Aliağa'da yer alan üç üretim tesisinin çatılarında GES yatırımı tamamlandı. Toplam 280 bin metrekare alana kurulu olan dört fabrika ve Servis Merkezi'nin 85 bin metrekarelik kapalı alanında, çatılarının tamamı güneş panelleriyle kaplanacak.
GÖZLER EPDK'DA
Sanayici ve sektör temsilcileri, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (EPDK) sadece OSB'de santral kurabilecek sanayicilerin OSM dışında da üretim yapabilmesinin önünü açacak yönetmelik değişikliğini bekliyor. Yapılmak istenen yeni düzenlemeyle OSB içerisinde gerekli yer temin edilmemesi durumda, aynı görevli tedarik şirketi bölgesi sınırları içinde olmak üzere OSB dağıtım lisansı bölgesi dışında da üretim tesisi kurulabilmesine imkan tanınacak. OSB'de yer alan tüketim tesisleri için OSB dışına santral kurulmasına imkân verilmesinin bir süredir tüm sektörün beklediği olumlu bir gelişme olduğunu dile getiren Kontek Enerji CEO'su ve İcra Kurulu Başkanı Tolga Murat Özdemir, "Araziye, sözleşme gücünün iki katına kadar güçte kurulacak GES için de OSB içinde alan yaratmak mümkün olmuyor. Bu gelişme ile birçok sanayici, santral yatırımlarını öne almak için çalışmalarına başlamış durumda" dedi.
GENSED Başkanı Demirdağ ise OSB dışında santral kurulmasına ilişkin düzenlemeyi Türkiye'nin enerji ihtiyacının yanı sıra, sanayicilerin de artan enerji maliyetlerini azaltması açısından son derece olumlu olarak gördüklerini söyledi. Demirdağ, "Gözlemlediğimiz kadarıyla ve yapılan tespitlerde OSB'lerde bulunan birçok sanayicinin çatıları gerek teknik olarak gerekse metrekare olarak güç ihtiyaçlarının karşılanmasında yetersiz kalmaktadır" dedi.
ENSİA Başkanı Alper Kalaycı, bu konunun uzun yıllardan sanayiciler tarafından dile getirilen ve çözüm bekleyen bir sorun olduğunu vurgulayarak, adımların hızlanmasını memnuniyetle karşılamak ile birlikte bir an önce sonuçlanarak mevzuatın devreye alınmasını talep ettiklerini söyledi.
GES VE RES YATIRIMCISININ ÖNÜ AÇILDI
Bilindiği üzere enerjide yeşil dönüşüm için en kritik adımlardan biri geçen ay atıldı. 5 Temmuz'da Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren yeni düzenlemeyle enerji depolama sistemlerine yatırım yapanlar, aynı kurulu güce karşılık gelen RES ve GES yatırımlarında doğrudan lisans alma hakkı kazandı. Düzenlemeye göre elektrik depolama tesisi kurmayı taahhüt eden tüzel kişilere, kurmayı taahhüt ettikleri elektrik depolama tesisinin kurulu gücüne kadar EPDK tarafından rüzgâr ve/veya güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi kurulmasına ilişkin önlisans verilecek. Bu kapsamdaki üretim tesisleri için yarışma şartı kaldırıldı. Bu tesisler Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması'ndan yararlandırılabilecek.
