Katkı payını yatırım enstrümanına dönüştürmek

ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Katkı payı, en kaba tabirle Bireysel Emeklilik Sistemi'ndeki (BES) katılımcıların hesaplarına birikim ve tasarruf amacıyla yatırdıkları paralar, fonlardır. Katılımcılardan gelen katkı payları, tercih edilen fonlar aracılığıyla, para ve sermaye piyasalarına akıyor. Böylelikle para ve sermaye piyasalarına fon arzı gerçekleşmiş oluyor. Acaba katkı payının kendisini de bir yatırım enstrümanı olarak kullanmak, değerlendirmek mümkün olabilir mi? Gelin; bu hafta bu soruya hep beraber yanıt arayalım, katkı paylarımızı birikimlerimize en yüksek faydayı sağlayacak şekilde bir yatırım enstrümanına dönüştürelim.

EMEKLİLİK PLANI SEÇİMİ

Sisteme girerken tercih edilen emeklilik planı, katkı payı tutarını, ödeme vadelerini, giriş aidatı-yönetim gider kesintilerini ve fonlardan yapılacak fon toplam gider kesintisi bilgilerini içeriyor. Dolayısıyla BES'e girerken üzerinde düşünülecek ve karar verilecek ilk konu, emeklilik planı seçimi olmalı. Sisteme ödenen katkı paylarından veya birikimlerden kesinti yapılmayacak emeklilik planı seçilmeli. Hemen hemen her BES şirketinin başlangıç katkı payı içeren veya ortalamadan biraz daha yüksek aylık katkı ödemesi gerektiren ve kesinti yapılmayacak emeklilik planları mevcut. Emeklilik planları hakkında detaylı bilgiyi BES şirketlerinin internet sitesinde veya blogumda toplu halde bulabilirsiniz. https://www.zeynepcandanaktas.com/blog/2023/8/1/bireysel-emeklilik-planlari

KATKI PAYI TÜRLERİ

BES'te üç farklı katkı payından söz edilebilir.

Düzenli katkı payı, sisteme belli vadelerde yatırmayı taahhüt edilen katkı payını ifade ediyor. Sisteme aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık katkı payı seçeneklerinden biri ile düzenli katkı payı ödenebilir.

Başlangıç katkı payı, BES şirketlerinin giriş aidatı- yönetim gider kesintisi uygulamadıkları emeklilik planları için öngördükleri yatırım tutarıdır. Sisteme girişte emeklilik planında belirtilen tutarda başlangıç katkı payı yatırıldığı zaman katılımcının birikimlerine ve katkı paylarına hiçbir kesinti uygulanmayarak, sisteme yatırılan paranın tamamı yatırıma yönlendirilir. Eğer mevcutta başlangıç katkı payını ödeyecek birikim mevcut değilse, TEFAS fonlarına yatırım ile başlangıç katkı payı biriktirilebilir. Gerekli başlangıç katkı payı biriktirildikten sonra sisteme girilerek devlet katkılarından da faydalanılabilir.

Ek katkı payı, ise katılımcının canı istediğinde, eline para geçtiğinde sisteme yatırdığı, katılımcı ve BES şirketi açısından hiçbir taahhüt içermeyen katkı payıdır. Hangi tür katkı payı olursa olsun, sisteme yatırılan katkı paylarının hepsine (İşveren grup emeklilik planları kapsamındakiler hariç) devlet de yüzde 30 devlet katkısı veriyor.

EN DÜŞÜK-EN YÜKSEK KATKI PAYI

Sisteme yatırılacak en düşük katkı payı, BES şirketinin emeklilik planı için belirlediği katkı payından daha az olamaz. En düşük katkı payı tutarı enflasyon nedeniyle genellikle yılbaşında güncelleniyor. OKS tarafında en az katkı payı tutarı aylık brüt asgari ücretin yüzde 3'ü olarak belirlenmiş. Asgari ücret tutarı değiştikçe onların ödeyeceği katkı payı tutarı da değişiyor.

Sisteme yatırılacak katkı paylarının üst tavanı konusunda hiçbir sınırlama yok. Katılımcılar sisteme dilediği kadar katkı payı yatırabilir. Ama yatırılan katkı paylarının yıllık devlet katkısı alması konusunda sınır mevcut. 2023 yılı için katkı paylarının 140 bin 535 liralık kısmına devlet katkısı veriliyor. Bunun üstünde kalan katkı payları gelecek yılların devlet katkısı hakkından faydalanacak.

OKS tarafında katılımcılar sisteme yatıracakları katkı paylarını BES şirketiyle görüşerek artırabilirler. Hatta maaşlarının yüzde 100'ünü bile katkı payı olarak yatırabilirler. İstedikleri zaman tekrar brüt asgari ücretin yüzde 3'üne kadar geri çekebilirler.

KREDİ KARTI VEYA NAKİT ÖDEME FARKI

Katkı payının nakit ödenmesi ile kredi kartıyla ödenmesi arasında 'blokaj süresi'nden kaynaklanan bir fark var. Sisteme nakit veya otomatik ödeme ile işgünlerinde saat 11.00'e kadar yatırılan katkı payları ile fon alımı bir sonraki iş gününde açıklanan fon fiyatlarından gerçekleştiriliyor. Halbuki kredi kartı ile katkı payı ödemelerinde 45 güne kadar uzayabilen bir 'blokaj süresi' mevcut. Evet, kredi kartı ile katkı payı ödemek çok kolay. Harcamaların içerisinde farkına varılmadan katkı payı ödenmiş oluyor. Fakat blokaj süresi nedeniyle katkı payının hangi gün yatırıma yönlendirildiğini tespit ve takip etmek kolay olmuyor. Bu nedenle mümkünse katkı payı ödemelerinin nakit veya otomatik ödeme ile yapılmasında fayda var.

ARA VERME HAKKI

Katkı payını ödemek zorlaştıysa veya dönemsel bir zorluk varsa bu zorluk, ara verme hakkı ile aşılabilir. Gönüllü BES tarafçındaki katılımcılar eğer ara verme haklarını kullanacaklar ise bunu BES şirketine bildirmeliler ki, BES şirketi de bu katkı paylarını taahhüt edilen katkı payı listesinden çıkarsın, hesaptan veya kredi kartından katkı payı almaya devam etmesin. Katılımcılar diledikleri zaman tekrar katkı payı ödemeye devam edebilirler. Ancak üç ayı aşan ara vermelerde sistemdeki birikimlerden 'ara verme kesintisi veya ek yönetim gideri kesintisi' alınabileceğini bilmeliler. Otomatik katılım tarafında çalışanlardan ara verme kesintisi yapılamıyor ve çalışanlar dilediği kadar ödemeye ara verebiliyor.