Piyasa Sırbistan bezelyesi ile doldu
PARA TARIM/ İDRİZ ÇOKAL Dünyada yaşanan Covid-19 salgını, ülkelerin kendi ihtiyaçlarını kendilerinin karşılamasının ne denli önemli olduğunu bir kez daha gösterdi. Tedarik zincirinin bozulduğu Pandemi döneminde özellikle gıda sektörünün ülkeler açısından vazgeçilmez olduğu anlaşıldı. Dergi olarak gıdanın ülkemiz açısından stratejik bir sektör olduğunu bildiğimiz için, bu sektörle ilgili haberlere sayfalarımızda geniş olarak yer ayırıyoruz. Konumu itibariyle birçok sebze ve meyvenin Türkiye'de yetişiyor olması da gıda ve tarım haberlerine ilgimizi artıran bir başka önemli faktör. Tüm tarım ürünlerinde olduğu gibi sebze ve meyvedeki gelişmeleri de yakından takip ediyoruz. Çarşı pazar dolaşıp, fiyat hareketlerini yerinde gözlemliyoruz.
Bugünlerde herkesin dikkatini çekmiştir. Birçok meyve sebzede geçen yılın üzerinde fiyatlar oluşurken, bu durum bezelyede tam tersi oldu. Bezelye fiyatı bu yıl geçen yılın da altında. Kilogramı tarlada 8-9, pazarda 15-20 lira. Diğer tarım ürünlerinde tarla ile sofra arasında çok büyük fiyat farklılıkları olurken, bezelyede ise yüzde 100'ün altında bir fark var. Bunun nedeni ise bolluk. Tüketici açısından değerlendirilirse bu tablo gayet iyi. Fakat madalyonun bir de öbür yüzü var. Çünkü bezelye üreticileri zarar etmiş durumda.
PARA EDİNCE EKİM ALANI GENİŞLEDİ
Olayı daha net anlatabilmek için en başından başlayalım. 2023 yılı sezon başında donmuş gıda ve konserve sanayicileri üreticiler ile bir sözleşme imzaladı. Kilosu 12.5 liradan sözleşmeler yapıldı. Bu rakam 2023 yılı için oldukça güzel bir fiyat. Haliyle çiftçi bezelyenin para edeceğini öngörerek ekim alanlarını artırdı. Sözleşme kapsamı dışında bağımsız olarak da ekimler yapıldı. Daha önce yıllık 30 bin hektar olan ekim alanı, 50 bin hektara çıktı. Bu nedenle her yıl ortalama 120 bin ton seviyesinde olan yıllık bezelye üretiminin 150 bin tonun üzerine çıktığı tahmin ediliyor. Sanayiciler talep ettikleri ürünleri alıp depolarına kaldırdı.
SIRBİSTAN HEM İHRACATI, HEM DE İÇ PİYASAYI ETKİLEDİ
Herkes memnun gibiydi. Ancak evdeki hesap çarşıya uymadı. Avrupa'ya ihracat yapılamadı. Çünkü Sırbistan'da da rekolte çok iyi oldu. Sırplar Avrupa pazarını domine etti. Bununla da kalmayıp, Türkiye pazarına da girdiler. Türkiye teslimi 20 liradan bezelye satışı yapmaya başladı. Market zincirleri, perakende satış noktaları Sırbistan bezelyesini alıp, depolarına koydu. Tabi döviz kurunun neredeyse sabit kalması da bu ithalatı cazip hale getirdi. İçerideki üretim de iyi olunca hem konserve fabrikaları hem de donuk gıdacıların depoları ağzına kadar bezelye doldu. Bunların önemli bir kısmını da Sırbistan bezelyesi oluşturuyor. Bugün yaygın şubesi bulunan market zincirlerinin de Sırbistan bezelyesi alıp depolarına kaldırdıkları konuşuluyor.
MALİYETİ 12-13 LİRA
Gelelim yerli üretime. Türkiye'de 2022 yılında 120 bin 455 ton bezelye üretimi gerçekleşti. 2023 yılı resmi rakamları açıklanmadı ama 150 bin tonu geçtiği tahmin ediliyor. 2024 yılı için ise yine 140-150 bin ton seviyesinde rekolte bekleniyor. Türkiye'de ilk bezelye hasadı Gaziantep ve Hatay bölgesinde yapılıyor. Nisan ayında başlayan hasat dönemi haziran ayında bitiyor. İslahiye Ziraat Odası Başkanı Mehmet Köse, ilçede depreme rağmen tarımsal üretimin devam ettiğini ifade ederek, "Bezelye, alternatif ürün olarak ekildi. Hasadı yapıldı. Dönüm başına bin ile bin 200 kilo arasında rekolte gerçekleşti" diyor.
Konya Meram bölgesinde bezelye üretimi yapan Mehmet Baldan ise fiyatlar nedeniyle üreticinin işinin zor olduğunu söylüyor. Baldan, Konya halinde bezelyenin 12-13 liraya satıldığını belirterek, "Sadece toplama maliyeti 7 lira. İlacı, gübresi, sulaması 12-13 lirayı buluyor. Üretici buradan nasıl para kazanacak? Fiyatlar gerçekten üreticiyi zorluyor. Zaten 10 gün ömrü olan bir ürün. Kurban Bayramı döneminde tüketici de bezelyeye ilgi göstermiyor. Üretici hasadını yapıp soğuk hava depolarına kaldırarak çözüm bulmaya çalışıyor" diye konuşuyor.
BEZELYE ÇEŞİTLERİ
Bezelye birçok türe sahip olan sebzeler arasında yer alıyor. Sultani bezelye, bahçe bezelyesi, sırık bezelyesi, araka bezelyesi gibi farklı türleri var. Ancak genel olarak mayıs aylarında bezelyeler hasat edilir. Sonbaharda ekilenler ise bu mevsimin sonlarına doğru hasat edilerek tüketilebilir. Bezelyenin en bol olduğu zamanlar mayıs aylarıdır. İlkbaharın ilk zamanlarında ekilen bezelyeler mayıs ayında hasat edilir. Bu hasat süresince pazar tezgahlarında birçok bezelye görmek mümkündür. Bezelyeyi her mevsim tüketebilirsiniz. Mayıs ayında taze alıp tüketebileceğiniz gibi kış için dondurucuda saklamak mümkündür.
BEZELYE ÜRETİMİNDE DÜNYA 6'NCISIYIZ
Peki bezelye bitkisi dünyada ve Türkiye'de nerelerde üretilir? Bezelye üretimi en fazla Rusya'da yapılıyor. Rusya'yı Kanada ve Çin takip ediyor. Türkiye ise bu sebzenin üretiminde dünyada 6'ncı sırada yer alıyor. Türkiye'de en çok İzmir, Adana, Hatay, Bursa, Konya, Eskişehir ve Balıkesir'de üretimi yapılıyor. Akdeniz, Ege ve Marmara ise en fazla yetiştirilen bölgelerdir.
Vitamin deposu
İçerdiği protein oranı ile insan beslenmesi bakımından oldukça önemlidir, yüzde 26 protein ile bir gıda kaynağıdır. Bezelyenin kalorisi düşüktür, 100 gram bezelye 81 kaloriye sahiptir. Besin içeriği bakımından bezelye; demir, magnezyum, diyet lifi, potasyum, folik asit, A vitamini ve C vitamini yönünden oldukça zengindir. Bezelye, cildi yaşlanma etkilerine karşı korur. Kateşin, flavonoidler, karotenoid, epicatechin, alfa karoten vb. gibi antioksidanlar açısından zengin olan bezelye, cildin yaşlanma sürecini önler. Cilde doğal parlaklık katar. Bezelyede yer alan bol miktarda kumarestrol ismi verilen polifenolün bilhassa mide kanseri gibi hastalıklara karşı önleyici olduğu bilinir. Bezelyenin içerisinde yer alan yüksek antioksidanlar, vücutta ciddi rahatsızlıklara sebep olacak türlü reaksiyonların önüne geçer. Bezelye; vücudun bağışıklık sistemini güçlendiren kalsiyum, demir, bakır, manganez, çinko gibi pek çok mineral bakımından zengindir. Kolayca çözümlenebilir çeşitli lif maddelerini çok miktarda içerdiğinden, özellikle kandaki kötü kolesterol düzeyini düşürerek kalp krizi geçirme riskini azaltır. Yüksek oranda B1 vitamini içerdiği için uykuyu düzene sokar. İştahı açar ve insanın ruhsal durumunu düzelterek neşeli olmasını sağlar.
Irmak01 ve Deren tescillendi
Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü bezelye konusunda önemli çalışmalar yürütüyor. Irmak01 ve Deren ismini verdikleri iki bezelye türünü tescillediler. Tohumluk üretimleri yapılarak çiftçinin hizmetine sunuldu. Bezelye bir baklagil bitkisi olması sebebiyle köklerindeki nodoziteleri ile havanın azotunu alarak toprağa fikse eder. Hem kendisi kullanır hem kendisinden sonra gelen bitkiye azot bakımından zengin toprak bırakır. Bezelye yetiştiriciliği kârlı bir yatırım ürünüdür aynı zamanda da toprağın iyileştirilmesi için de önemli bir baklagil bitkisidir. Bezelyenin ekim nöbetinde kullanılması hastalık, zararlılarla mücadele edilmesi, toprağın tek yönlü sömürülmesinin engellenmesi ve yabancı ot kontrolünün yapılması açısından daha uygun olmaktadır. Bezelye yetiştiriciliğinde hastalık, zararlı ve yabancı ot mücadelesinin zamanında yapılması kaliteli ve yüksek verim almamızı sağlar.
BEZELYE ÜRETİMİ (BİN/TON)
2010 90
2011 103
2012 102
2013 107
2014 105
2015 112
2016 112
2017 107
2018 107
2019 100
2020 108
2021 111
2022 120
2023 150
Kaynak: TÜİK