PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Küresel ölçekte enerji sektörüne 2023'te 2.8 trilyon dolarlık yatırım yapılması beklenirken, bunun 1.7 trilyon dolarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yapılacağı ifade ediliyor. Küresel enerji sektöründeki mega trendleri yakından takip eden Türk yatırımcılar da bu pastadan alacağı payı artırmak için girişimlerini hızlandırıyor.
"Enerji yatırımlarını tüm ülkelerde takip ediyoruz"
Türkiye'nin en büyük enerji yatırımcılarından biri olan Limak Grubu da yurtdışında enerji yatırımlarıyla ilgileniyor. Limak Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Ebru Özdemir, temiz enerji ve yeşil enerjiye çok ciddi odaklanılması gereken bir dönemden geçildiğini vurgulayarak, bu çerçevede özellikle güneş ve rüzgar olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik yatırımlara yoğunlaştıklarını söyledi.
Yaptığı bir açıklamada Özdemir, "Deprem bölgesi Erzin'de 100 MW'lık GES YEKA yatırımına başlıyoruz. Bölgeye moral olsun istiyoruz. Bunun haricinde hibrit, depolama yatırımlarına bakıyoruz. Hidrojene merak sardım. Hidrojen üzerine çalışmaya başladım. Enerji fiyatları çok yükselince, özellikle Ukrayna krizinden sonra gördük ki, çok ciddi yeni teknolojiler ortaya çıkıyor. Bu yeni teknolojileri; küçük ve orta boydaki yeni nükleer santrallerde dahil olmak üzere enerji grubumuzla beraber hepsini takip ediyoruz. Yenilenebilir enerji gündemi sadece Türkiye'de değil, bütün dünyanın gündemi. İş yaptığımız Avrupa ülkelerinde veya diğer ülkelerde, enerji yatırımlarını, özellikle yeşil enerji yatırımlarını takip ediyoruz. Yenilenebilir enerjide bu sene ve önümüzdeki sene 100 MW GES yatırımını tamamladıktan sonra sadece Türkiye'de değil, diğer ülkelerde de yatırımlara devam edeceğiz" dedi.
"Yakın coğrafyada fırsatları araştırıyoruz"
Ahmet CENGİZ / Cengiz Holding Enerji Grup Başkanı
Cengiz Enerji olarak odağımızda yenilenebilir enerji yatırımları var. Ülkemizin enerji arz güvenliğinin özel sektördeki en büyük temsilcilerinden biri olarak, bu alandaki büyüme stratejimizi yenilenebilir kaynaklar üzerine kurduk. Hidroelektrik, güneş ve rüzgar kaynaklı elektrik üretiminde 2 bin 800 MW kurulu güce sahibiz. Önümüzdeki dönemde güneş ve rüzgar yatırımlarını artırarak, beş yıl içinde yenilenebilir enerjideki kurulu gücünü 3 bin 500 MW'a çıkarmayı hedefliyoruz. Ayrıca Bingöl'de Türkiye'nin ilk, Avrupa'nın en büyük hibrit enerji santralini hayata geçirerek, yenilenebilir enerji yatırımlarındaki vizyonumuzu bir kez daha ortaya koyduk. Hidroelektrikte toplam 2 bin 311 MW'lık kurulu güçle, bu alanda özel sektörde Türkiye'nin en büyük oyuncusu konumundayız. Karabiga Termik Santrali, Samsun Doğal Gaz Çevrim Santrali ve Konya'daki kojenerasyon tesisimizle birlikte termik santrallerimizin toplam kurulu gücü ise bin 942 MW. Rüzgar enerji santralleri yatırımına 2021 yılında başlamıştık. Çankırı, Sinop ve Karamürsel'de 120 MW kurulu gücümüz bulunuyor. Hidroelektrikte en büyük özel sektör üreticisiyiz. Bu ülkede ilklere imza atmış bir şirket olarak tecrübelerimiz Türkiye ile sınırlı değil. Enerji yatırımlarımızı yurt dışında da sürdürüyoruz. Özbekistan'da toplam 480 MW kurulu gücü olan iki doğal gaz çevrim santralimiz bulunuyor. Özbekistan başta olmak üzere yakın coğrafyada hem termik hem de yenilenebilir kaynaklı yeni enerji yatırımları için fırsatları araştırıyoruz.
"Balkan ülkelerine çok fazla yatırım yapıldı"
Murat DİLEK / Global Enerji Derneği Başkanı
Türk yatırımcıların, yenilenebilir enerji santralinde kullanılan komponentlerin üretimi ve kurulum açısından özellikle Balkan ülkelerine çok fazla yatırım yaptığını görüyoruz. Yenilenebilir enerji sektörü, yurtdışına güneş enerjisi santrali (GES) yatırımlarına da son iki yılda hız verdi. Türk yatırımcılar, Avrupa'da yatırımlarının olmasını istiyor. Bunu gözlemliyoruz. Tabii bunun pek çok sebebi var. Türkiye'de de yatırım yapmak istiyorlar ama kapasite sorunu var. Bu sebeple yatırımlar Avrupa'ya kayıyor. Uluslararası üretim lokasyonu ve yenilenebilir enerji yatırımlarında yurtdışında da olma kararı yenilenebilir enerji şirketlerinin 2023 ajandasında yerini aldı. Türkiye'nin önünde şu anda baktığımız zaman altın bir fırsat var. Gerçekten enerjiye çok ciddi bir yatırım talebi var. Talebe rağmen yeterince kurulum fırsatları olmadığı için yatırımcıların bir kısmı yurtdışında da yatırım fırsatları arıyor. Özellikle Balkan ülkelerinde çok fazla talep olduğunu görüyoruz. Hem yurtiçi hem yurtdışı yatırımlarla yenilenebilir enerjide altın bir çağa giriyoruz. Global Enerji Derneği ve Domino Fuarcılık olarak özellikle Amerika ve Avrupa'daki fuarlara yenilenebilir enerjinin önde gelen firma temsilcileri ile birlikte heyet olarak katılım sağlıyoruz. Sektörümüzü geliştirecek ticari görüşmelerimizi ve yatırım görüşmelerimizi yaparak hem ülkemize olan yatırımların hem de sektörümüzün yurtdışı yatırımlarının artması için çalışıyoruz.
"Avrupa'daki ihale ve teşvikleri takip ediyoruz"
Halil DEMİRDAĞ /Smart Güneş Teknolojileri Yönetim Kurulu Başkanı
Türkiye'de yenilenebilir enerji başlamadan biz yurtdışında hatırı sayılır işler yapıyorduk. Güneş nerede biz oradayız. İlk faaliyetlerimiz 2009'da Avrupa'da enerji santrali yatırımcısı olarak başladı. 2012'de memleketimize değer mühendisliğini taşıdık ilk projelerimizi geliştirip hem yatırımcı hem de anahtar teslim kurulum yaptık. Üretim için Smart Güneş Teknolojileri şirketini kurmak suretiyle, teknoloji geliştiren ve üreten şirket olarak yolumuza devam ettik. Amacımız enerji bağımsız bir Türkiye'ye yüksek teknolojili fotovoltaik güneş paneli üreterek katkı sağlamaktı ve bugün uluslararası firmaların tercihi olarak ve güvenini kazanarak bunu başardık. Şu anda Almanya, Bulgaristan, İspanya, İsviçre, Romanya, Yunanistan ve Ukrayna'da ofislerimiz mevcut. Avrupa'daki ihale ve teşvikleri takip ediyor, o bölgelerde ürünlerimizi satıyor, GES projeleri geliştiriyor ve kuruyoruz. Bilgi ve tecrübeyi kendimize saklamıyor müşterilerimize kendi ortağımız gibi her türlü proje geliştirme, mühendislik, idari ve kurulum desteğini veriyoruz. 2022'yi 2.2 milyar lira ciro ve 333 milyon favök ile kapatan firmamızın 2023 için 6.3 milyar lira ciro ve karlılık açısından favök marjı beklentimiz yüzde 17.
"45 ülkeye, atık geri kazanım makinesi ihraç edeceğiz"
Tolga Murat ÖZDEMİR / Kontek Enerji CEO'su
Kontek Enerji olarak, 'Net Zero' ve 'Karbon Nötr' hedefleri doğrultusunda yurtiçinde ve yurtdışında güçlü bir ilerleme kaydedilmesini kendimize misyon edindik. Bu yolculukta 360 derece yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği çözümlerimiz ile firmalara destek sağlıyoruz. Yurtiçi yatırımlarımızın yanı sıra yurtdışında 15 farklı ülkeye atık geri kazanım makinelerimizin ihracatını yapıyoruz. Atık geri kazanım makineleri, atık yönetimini sürdürülebilir bir şekilde sağlamaya yardımcı olarak karbon nötr hedeflerine katkıda bulunmakta. Bu nedenle de atık geri kazanımı ve geri dönüşüm süreçlerinin, organizasyonların ve faaliyetlerin sera gazı emisyonlarını azaltma ve karbon nötr hedeflerine ulaşma çabalarında önemli bir rol oynadığını söyleyebiliriz. Bu başarının üzerine 2024 ve 2025 yıllarında, toplamda 500 adet atık geri kazanım makinesini 45 farklı ülkeye ihraç ederek bu hamleyle yaklaşık 50 milyon dolar ihracat geliri elde etmeyi hedefliyoruz. Bu hedefe ulaşmak için öncelikle pazar araştırmaları yaparak, hedef ülkelerin ihtiyaçlarını ve taleplerini belirlemekteyiz. Daha sonra, güçlü bir dağıtım ağı kurup, yerel iş ortaklarıyla stratejik iş birlikleri geliştirerek hedef pazarlarda varlık göstermeyi planlıyoruz. Tüm bu stratejik adımlarımızla, yenilenebilir enerji sektöründe uluslararası alanda güçlü bir marka olma vizyonumuzu gerçekleştirmeyi amaçlıyoruz. Yurtdışında genişleme planlarımızla hem şirketimizi büyütme hedeflerimize ulaşacak hem de yenilenebilir enerji çözümlerimizin küresel çapta yaygınlaşmasına katkıda bulunacağız. Yenilenebilir enerji sektöründe varlığımızı daha da güçlendirerek pazar payımızı artırmak ve küresel olarak sürdürülebilir bir geleceğe katkı sağlamak için yeni adımlar atmaktan heyecan duyuyoruz. Yurtiçinde enerji depolama teknolojilerindeki yatırımımızla, güvenilir ve verimli enerji çözümleri sunmayı hedefliyoruz. Ayrıca, atık geri kazanım makineleriyle elde ettiğimiz başarıyı uluslararası alanda genişleterek, sürdürülebilirlik konusunda global bir etki yaratmayı amaçlıyoruz.
Eksim Enerji, genişlemesini farklı coğrafyalarda sürdürüyor
Toplam yenilenebilir enerji yatırım portföyü 2256 MW'ı aşan Eksim Enerji, Ukrayna ve Gürcistan'ın ardından yurt dışındaki genişlemesini Arnavutluk ve Özbekistan'da sürdürmeyi planlıyor. Yurtdışındaki toplam yatırım portföyünü 416 MW'a taşıyacak Eksim Enerji, yıl sonuna kadar Kuzey Amerika'da ofis kurmayı hedefliyor. Eksim Holding bünyesinde yüzde 100 yenilebilir enerji alanında faaliyet gösteren Eksim Enerji, rüzgâr, hidroelektrik ve güneş enerjisi yatırımlarıyla yurtiçinde olduğu kadar yurtdışında da büyümeyi hedefliyor. Hâlihazırda Ukrayna'da inşaatı süren 67 MW'lık rüzgar elektrik santrali'nin (RES) yanı sıra proje aşamasında Gürcistan'daki toplam 250 MW'lık beş farklı RES ve işletmede 99 MW'lık hidroelektrik santrali'ne (HES) sahip olan şirket, genişlemesini farklı coğrafyalarda sürdürüyor. Arnavutluk'ta 150 MW RES santralinin yanında, Özbekistan'da 200 MW RES tesisi ile birlikte kurulacak 100 MW depolama tesisi lisansları için ihaleye giren Eksim Enerji, Ukrayna, Gürcistan ve Arnavutluk'ta kurduğu ofisler ile mevcut projelerini ve yatırım fırsatlarını yerinde takip ediyor. Avrupa ve Asya pazarında çalışmalarına devam eden şirket, yıl sonuna kadar Amerika pazarına yönelik projeleri kapsamında ülkede ofis kurmayı hedefliyor.
"Dünyada, global firmalar için projeler gerçekleştiriyoruz"
Fatih Serkan ALBAYRAK / Teos Energy Kurucu Ortağı, CFO'su
Yurtdışı yatırımı konusunda enerji sektöründe ilk hamle yapan firmalardan biriyiz. 'OzEnergy' olarak Almanya merkezli 'Teos Energy'yi kurduk. Uluslararası ekibimiz ile Almanya ve Avrupa'nın yanı sıra tüm dünyada global firmalar için enerji projelerimizi gerçekleştiriyoruz ve eksiksiz bir EPC çözümü sunuyoruz. Ön planlamadan işletmeye almaya ve ötesine kadar tüm projenin planlanması ve gerçekleştirilmesi için gerekli tüm adımlar hizmetlerimizin bir parçası. Geniş çözüm ortağı ağımızla hem proje yönetimi hem enerji verimi hem de kullanılan bileşenler için her zaman en yüksek kaliteyi ve verimliliği garanti edebiliyoruz. Teos Energy, çatıya ya da araziye kurulacak olan güneş enerjisi santrallerinin ilk görselleştirilmesinden, doluluk planlamasına kadar ve devreye almanın ardından da güneş enerjisi santralinin teslimine kadar tüm aşamalarda üstün mühendislik kalitemiz ile global bir çözüm ortağıyız. Büyük ölçekli endüstriyel güneş enerjisi santrallerini çatılarda ve arazilerde hayata geçirerek enerjide sürdürülebilirliği sağlıyoruz. Ayrıca Teos Energy olarak, Avrupa'da 100 MW kapasiteli bir güneş enerjisi yatırımı yapmak üzere proje geliştirme çalışmalarına başladık.
"Yurtdışında yatırım yapmayı planlıyoruz"
Ali Rıza ÖNER / ITC Investing A.Ş. İş Geliştirme Direktörü
ITC Investing olarak birçok ülke ile temasımız devam ediyor. Çöp dünyanın en büyük sorunlarından biri. Birçok ülke, çöplerini bizim gibi (karışık olarak) topluyor. Bu da bertarafta oldukça sıkıntı yaratıyor. Bizim çözümümüz aslında dünya için de bir model. Evde karışık olarak gelen çöpleri biz tesislerimizde önce ayrıştırıyoruz. Sonra ekonomik değeri olanları geri dönüşüm tesislerinde tekrar ekonomiye kazandırıyoruz Organik atıklardan ise metan gazı üretip oradan da yeşil enerji üretiyoruz. Organik olmayan atıkları ise alternatif yakıt (RDF) olarak değerlendiriyoruz. Elektrik üretmek için kullandığımız biyogaz jeneratörlerinin atık ısısını ise proseste kullanıyor, artan ısıyı da topraksız tarım seralarında değerlendiriyoruz. Bizim bu yöntemimiz yurtdışında da oldukça dikkat çekiyor. Şu ana kadar tüm kıtalarda bizimle temas haline geçtiler. Yanı başımızdaki Ukrayna, İran, Irak, Kırgızistan, Kazakistan, Gürcistan, Rusya'dan tutun da Arnavutluk, Makedonya, Sırbistan, Kosova, Brezilya, Şili, Nepal, Fas, Senegal, Kuveyt, Fildişi Sahili, Sudan, Gana, Hindistan ve Pakistan resmi kurum ve özel şirket yetkilileri ile görüşmelerimiz sürüyor. En geç 2025 yılına kadar yurtdışında bir yatırım yapmayı ciddi biçimde planlıyoruz.
"Pakistan, Ukrayna ve Azerbaycan'da yeni projeler üstleniyoruz"
Ali AYDIN / Ülke Enerji Genel Müdürü
Ülke Enerji, başta Türkiye olmak üzere birçok ülkede rüzgar enerjisi servis ve bakım hizmetleri vermekte. Rüzgar ve güneşin liderlik ettiği yenilenebilir enerji sektöründeki tüm gelişmeleri yakından takip ediyor ve bu yenilikleri teknolojimize adapte ediyoruz. Bu bağlamda servis hizmetlerimizi çeşitlendirirken sürekli olarak eğitim ve teknik donanım yatırımları yapmamız gerekmekte. Türkiye ve yurtdışındaki yenilenebilir enerji sahalarında görev alan ekiplerimizin müşterilerimizin güncel beklentilerine yanıt verebilmesi için bu yatırımlarımız hız kesmeden sürüyor. Pakistan, Ukrayna ve Azerbaycan'da yüksek müşteri memnuniyeti ile tamamlanan projelerin yanı sıra yeni projeler üstleniyoruz. Bu sene ve yakın gelecekte farklı ülkelere de hizmet götürmek üzere temaslarımız sürüyor. Yurtdışındaki müşterilerimiz arasında türbin üreticileri olduğu gibi, sözleşmeler uyarınca yatırımcı müşterilerimizle de çalışma yapmaktayız. Yenilenebilir enerji alanında dünyanın çok farklı noktalarından Türkiye'deki servis firmalarımıza yoğun bir talep söz konusu. Bu nedenle gerek diğer ülkelerde yerel firma kurarak oradaki rekabete dahil olmak gerekse de Türk ekiplerini dünyanın farklı noktalarındaki dönemlik projelerde istihdam etmek olsun, Ülke Enerji olarak tüm esnekliğimizi rüzgar enerjisinin ilerlemesi için sergiliyoruz.
"Avrupa'da enerji satışı için santral yatırımı çok avantajlı"
Arda YALI / ELİN Enerji Yönetim Kurulu Başkanı
Türk yatırımcı, yurtdışındaki ucuz para kaynağının farkında. Türkiye'de kapasite tahsisi, yerli yatırımcı için büyük sorun. O nedenle, yurtdışı yatırımlar cazip geliyor Türk yatırımcı, ucuz kaynakları kullanmak, fırsatlardan yararlanmak istiyor. Uzakdoğuluların gümrüksüz girdikleri pazarlar Türk üreticileri zorluyor. Ancak Uzakdoğulu ürünlere vergi varsa, Türk üretici bir Avrupalı üreticiye göre öne çıkabiliyor. Çok daha rekabetçi olabiliyor. Yurtdışında enerji yatırımları yapmaya planlayan girişimcilerin öncelikle güneşi tanıması, Türkiye'de deneyimlemesi lazım. Ardından hedef pazar belirlemeli. Hedef pazarın enerji mevzuatı, vergisel destek uygulamaları gibi konularda araştırma yapmalı, yerel hizmeti veren firmalardan danışmanlık almalı. Türk yatırımcılar için yakın coğrafya öne çıkıyor. Balkanlar, pazar ve teşvikler açısından enerji yatırımları açısından çok cazip. Avrupa'da enerji satışı için santral kurmak çok avantajlı. Bir takım teşvikler mevcut. Çok iyi fiyatlarla ikili anlaşmalar yapılabiliyor. Bu çerçevede Kuzey Makedonya, Macaristan, Hırvatistan. Bosna-Hersek öne çıkıyor. ABD, çok büyük bir pazara sahip. Devlet desteği ve eyalet teşvikleri de çok cazip. Afrika ise ürün satma noktasında cazibesini koruyor. Orada nihai tüketicilerin Türk malına güveni yüksek.
"Amerika kıtasının enerji depolama ihtiyacı karşılanacak"
Osman Şahin KÖŞKER / Kontrolmatik Genel Müdürü
600'ü aşkın grup çalışanıyla 33 ayrı ülkede 300'den fazla projeyi gerçekleştiren Kontrolmatik'in ana faaliyet alanları, yenilikçi ve sürdürülebilir teknoloji odaklı yaklaşımları ile her türlü mühendislik çözümlerine yönelik yazılım, donanım ve sistemlerin geliştirilmesi ve entegrasyonu, enerji üretim, iletim, dağıtım, enerji depolama teknolojileri, nesnelerin interneti (IoT) alanlarında uçtan uca dijital çözümler sunmak, yaşanabilir ve karbon-nötr bir dünya için de sürdürülebilir teknolojiler geliştirmek. Şirketin 2016'da kurulan Ar-Ge departmanının katkılarıyla kontrol sistemlerindeki Know-How Controlix-IoT (nesnelerin interneti) segmentine, enerji sektöründeki tecrübe ve birikim Pomega-Lityum-iyon bazlı pil hücresi üretimine ve Progresiva Enerji depolama segmentine, endüstriyel tesislerdeki birikim McFly kolaboratif robot kol çözümlerine evrildi. Şirketin, bazı yurtdışı bağlı ortaklık, şube ve temsilcilikleri Amerika, Özbekistan, Libya ve Kamerun'da bulunuyor. Kanada, Amerika, Irak, Kenya, Libya, Özbekistan, Senegal, Burkina Faso, Nijerya, Gabon, Türkmenistan ve Etiyopya gibi 33'ü aşkın ülkede yüzlerce proje gerçekleştiren şirket, iştirak şirketlerinden biri olan Pomega Enerji Depolama Teknolojileri ile Ankara Polatlı'da kurduğu lityum iyon pil hücresi ve enerji depolama teknolojileri giga fabrikasının bir benzerini Pomega Energy Storage Technologies adıyla Amerika'nın Güney Carolina eyaletinde de inşa ediyor. 3 GWh yıllık kapasiteli lityum-iyon pil hücresi ve enerji depolama sistemleri üretmek için kurulan bu fabrikanın inşasına 2023 yılında başlandı, ABD'deki bu tesis 2024 yılı son çeyreğinde de ilk fazının devreye alınması planlanıyor. Yaklaşık 290 milyon dolar yatırım değerine sahip bu fabrika ile Amerika kıtasının enerji depolama ihtiyacının yerel olanaklarla karşılanması hedefleniyor.
YEO Teknoloji'den Romanya'ya GES yatırımı
Yeşil hidrojenden batarya depolama sistemlerine, rüzgar ve güneş enerjisinden atık su arıtma sistemlerine 30'dan fazla ülkede enerji çözümleri sunan YEO Teknoloji, Avrupa pazarında büyümeye devam ediyor. Romanya, İtalya ve Bulgaristan'da lisans geliştirme çalışmalarını sürdüren YEO Teknoloji, (yüzde 51 ortağı olduğu ve Emsolt Teknoloji ile birlikte kurduğu) iştiraki Defic Globe ile Romanya'da güneş enerjisi santrali yatırımı yapıyor. Romanya'daki ilk Türk güneş enerjisi santrali yatırımı olan proje, 18.5 MW kapasitesine sahip. Caracal güneş enerjisi santrali, yılda 26 bin 17 GWh enerji üretecek ve 32 bin 300 ton yani 165 bin ağaca denk gelecek kadar karbondioksit salınımını engelleyecek. YEO, 2030 yılında kadar 1 GW'lık yenilenebilir enerji portföyüne sahip olmayı hedefliyor. Türkiye'yi yeşil dönüşümde üst sıraya taşıyacak hidrojen çalışmalarına da yoğunlaşan YEO Teknoloji, yenilenebilir enerjiyle yeşil hidrojen üretmek üzere çözümler sunmak için çalışıyor. Türkiye'de bu alanda çalışmalar yürüten YEO Teknoloji, Avrupa pazarı için de Almanya'da YEO Hidrojen isimli iştirakini kurdu. 19 yıldır Türkiye ve dünyanın farklı ülkelerinde sürdürülebilir enerji projeleri üreten YEO Teknoloji olarak hidrojen alanında çalışmalarını hızlandırdıklarını vurgulayan YEO Teknoloji CEO'su Tolunay Yıldız, hem Türkiye hem de Avrupa'da yeşil enerji kaynaklı hidrojen projeleri için çalıştıklarını, üç kıtada 30'un üzerinde ülkede 225'ten fazla projeyle Avrupa, Orta Doğu, Orta Asya ve Afrika'da dünyanın her noktasına enerji ve endüstriyel çözümler ulaştırdıklarını kaydetti.
