Kuzey Marmara Otoyolu hattında kapışılan araziler
PARA ARAŞTIRMA/ AYŞEGÜL KÜÇÜKKURT ZOR Silivri Kınalı'dan başlıyor, Sakarya Akyazı'ya kadar uzanıyor… Tarihin en kapsamlı ve büyük otoyol projelerinden biri olan Kuzey Marmara Otoyolu'nu (KMO), PARA dergimizde sıkça ele aldık. Proje daha tamamlanmadan değerlenecek olan arsa, arazi ve konut yapımına uygun olan bölgeleri tek tek inceledik. Alıcılar için yatırım yapılabilecek lokasyonları yazdık. Avrupa'dan Anadolu'ya geçişte zamandan büyük tasarruf sağlayan proje, bağlantı yolları ve güzergâhlarıyla geçtiği lokasyonlara değer yaratmaya devam ediyor.
Biz bu sefer, projenin sadece Anadolu Yakası'ndaki konut fiyatları ve değer artışının yaşandığı bölgeleri konu alacağız. Özellikle yaşadığımız son büyük depremler sonrası KMO'nun güzergâhından geçen ve zemini sağlam ilçelere talep artmaya başladı. Projenin Anadolu Yakası'ndaki başlangıç noktası olan Riva-Beykoz ve onu takip eden Çekmeköy'de son birkaç yılda fiyatlar ikiye katlanarak artmış durumda. Bu bölgelerde zeminin sağlam olması alıcılar için ayrıca bir tercih sebebi olurken, Riva ve Beykoz'un baki kalan köylerine ise talep gittikçe yükseliyor. Sabiha Gökçen Havalimanı'na, İstanbul Park'a, Gebze Ortak Sağlık Ve Güvenlik Birimi'ne (OSGB), Dilovası TEM bağlantı yoluna, D-100 bağlantı yoluna, Osmangazi Köprüsü'ne, İzmit'e ve Sakarya-Akyazı'ya kadar kolaylıkla ulaşılabiliyor. Tabii bağlantı yolları da projeye eklenmeye devam ediyor. Güzergâhın geçtiği bölgelerde müstakil evlere talep artarken, bazı ilçelerde ise proje yapacak arsa dahi bulunmuyor.
BEYKOZ, ÇEKMEKÖY VE ŞİLE
Kuzey Marmara Otoyolu'nun (KMO) Anadolu Yakası'nda ulaşım ağına en çok etki eden ilçelerin başında Beykoz, Çekmeköy ve Şile geliyor. EVA Gayrimenkul Değerleme Genel Müdürü Cansel Turgut Yazıcı, "Otoyolun ana hattı ve bağlantı yolları, Beykoz'da genel itibarı ile yazlık ve kırsal yerleşim alanı olarak kullanılan Riva Mahallesi ve çevre mahallelerinin İstanbul'un merkez ilçelerine hızlı ulaşımını kolaylaştırıyor" diyor ve Beykoz'un yerleşim açısından avantaj yarattığını söylüyor. Beykoz'dan sonra Çekmeköy ilçesinin de neredeyse tüm mahallelerinden geçen KMO ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün bağlantı yolunun Şile Otoyolu'na alternatif olması sebebiyle kırsal yerleşim alanlarına olan talep artmaya başladı. Buna örnek olarak Ömerli Mahallesi ve çevresini vermek mümkün. Yazıcı, diğer önemli bir ilçe olan Şile için ise "Şile ilçesine ulaşımın ana güzergâhı olan Şile Otoyolu'na bağlantı yolları ile gerek Avrupa gerek Anadolu yakası merkez ilçelerinden ulaşımın daha hızlı ve alternatifli olarak sağlanabilmesine olanak sağlamıştır" diye ifade ediyor.
Otoyolun ana yol güzergâhına en yakın ve en yoğun yapılaşma Çekmeköy ve Sancaktepe ilçe sınırlarında yükseliyor. Otoyolun faaliyete geçmesi ile bu ilçelere ek olarak Tuzla Tepeören Bölgesi, Beykoz Riva ve çevresi, Çekmeköy Ömerli ve çevresi ile Şile ilçe genelindeki kırsal yerleşim, yazlık, müstakil, villa tipi konut yapılaşmasına elverişli, yapılaşmaya açık parsellerde son dönemde fazladan rağbet ve yatırımlar olduğu görülüyor.
KIRSAL ALANA TALEP VAR
Yazıcı, KMO'nun bağlantı yolları ve ana yol çıkışlarına yakın kısımlarda rağbetin ve talebin önemli ölçüde yükseleceğini söylüyor ve merkez dışında kırsal alanda kalan mahallelerin imar çalışmaları ve altyapı hizmetlerinin gelişiminin devam ettiğini anlatıyor. Buna örnek olarak ise Beykoz ilçesinin Riva Mahallesi'ni gösteriyor. Yazıcı, otoyolun geçiş bölgesinde kalan arazilerin dünden bugüne olan değer artışları konusunda ise şu yorumlarda bulunuyor:
"Bu lokasyonda çeşitli arazi arzı söz konusu. Bunlardan orman vasfını yitirmiş kamuda 2B yasası olarak bilinen yasa kapsamında mülkiyeti sağlanan araziler ile geçmişte plan çalışmaları tamamlanmış tarımsal niteliğinin korunması öngörülen araziler, en düşük değer artışını sağlayan yerlerdir. Bu arazilerde otoyolun inşaatına başlanması, güzergâhın açıklanması ile kamuoyunda yapılaşma beklentileri oluşmuş, bunun sonucu olarak yoğun el değişimleri ve iki-üç kata varan artışlar olduğunu geçmiş tecrübelerimizden biliyoruz. Otoyol için yapılan kamulaştırmalarda değer artışını tetiklemiş durumdaydı. Buna paralel üst ve alt ölçekli planları tamamlanmış, yapılaşmaya açık, altyapısı kısmen tamamlanmış arazilerin fiyatları daha önce görülmemiş düzeyde arttı. Bu lokasyondaki arazilere pandemi etkisi ile talebin daha da arttığı ve son dönemdeki enflasyon etkisine de bağlı olarak projenin inşaatı ve güncel durumdaki değerler arasında 10 kata yakın fark olduğunu biliyoruz."
Yazıcı, arazi fiyatlarının otoyol projesinin başlamasıyla arttığını, o dönem metrekaresi 300 TL olan tarlaların şimdilerde 3 bin TL'lere kadar çıktığının da altını çiziyor.
FİYATLAR KATLANARAK ARTIYOR
KMO'nun Anadolu Yakası lokasyonunda, tarımsal veya orman niteliğini kaybetmiş, kırsal yerleşim alanı olarak kullanılan veya yatırım aracı olarak el değişimi sağlanan çok sayıda arazi ve bölge bulunuyor. Kuzey Marmara Otoyolu ile bu bölgeler, birbirine uzak olmaktan çıkmış durumda ve güzergâhın tamamı birbirini tetikler hal aldı. Yazıcı, "Bölge tavsiye etmek yerine yatırımcıya yerel yönetimler ile İBB İmar ve Şehircilik Müdürlüğü, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı plan ve projelerinin takip edilmesini önerebiliriz" diyerek tavsiyelerde bulunuyor.
Yakın zamanda yaşanan depremin ardından alıcıların aklında yatırım yapılacak yerin gerçekten yatırıma uygun olup olmadığı merak konusu oluyor. Bu bölgede özellikle düşük bütçeli yatırımların iyi analiz edilmesi gerekiyor. Yatırım yapılan arazilerin hâlihazır faydaları ile yakın çevresindeki gelişimler takip şart. Yazıcı, KMO güzergâhındaki arazi ve konutların özellikle proje başlangıcından sonra inşa edilenler için yüksek profilli ve orta-üst gelir grubuna hitap ettiğini belirtiyor. İstanbul genelinde olduğu gibi konut fiyatları bu bölgelerde gerek döviz, gerekse TL bazında katlanarak artmış durumda. Üst ölçekli projelerde müstakil tip konutların ortalama 20 bin-50 bin TL/m2 birim değer aralığında seyrediyor. Yazıcı; "Arsalarda ise yapılaşma koşulları, inşaat hakları, ulaşım ve yatırım potansiyeline göre yaklaşık değerin 7 bin TL/m2 ve üzeri, diğer arazi gruplarında ise birim değerlerin 3 bin-4 bin TL/m2 civarında değişebileceği öngörülüyor" diyerek fiyatların sürekli değişken olacağına dikkat çekiyor.
FİYAT DEĞİŞİMİ YÜZDE 150
Emlakjet CEO'su Tolga İdikat'a göre KMO'nun Anadolu Yakası'nda yükselen trend Kurtköy olacak. Emlakjet.com verilerine göre Kurtköy'de yıllık satılık fiyat değişimi yüzde 150 civarında. Sabiha Gökçen'e yakınlığı ve ulaşımın kolaylığı nedeniyle gelişen bir bölge olarak gösteriliyor. İdikat; "Otoyol güzergâhının bulunduğu bölgelerde yeni yapılan bina sayılarını incelediğimizde Sancaktepe'de yapılaşma dikkat çekiyor. Bölgenin genellikle sitelerden oluşması, ulaşım olanakları gibi diğer faktörler de bölgeyi bir adım öne taşıyor" diyerek alıcıların doğa içerisinde, sosyal olanaklı bulunan bölgelere yatırım yapmak istediğine vurgu yapıyor.
Emlakjet verileri incelendiğinde KMO'nun Anadolu Yakası bölgesinde fiyat artışının en çok meydana geldiği bir diğer ilçe ise Pendik. Geçmiş yıllara bakıldığında arsa fiyatlarında yüzde 178'lik bir artış yaşanmış. "Merkez bölgelerde fiyatlar belli bir dolgunluğa ulaştığı için şehrin eperinde yer alan ama ulaşım ağına yakın olan bölgeler yüzdesel olarak daha fazla kazanç getirebilir" diyor İdikat. Metro ağının genişlemesi ve otoyoluna yakın olması da bölgelerin değerlenmesine etki sağlıyor.
Gerek hobi alanı yaratması gerekse konuta göre uygun başlangıç fiyatları ile arsa yatırımı giderek daha da artış gösteriyor. Emlakjet'in kullanıcılara yönelttiği sorularda arsa yatırımını teşvik eden en önemli faktörün yüksek getiri beklentisi olduğu görülüyor.
EN ÇOK PENDİK'TEN SATILMIŞ
Gişelere yakın olan noktaların en çok değerlenen bölgeler olduğunu söyleyen Altın Emlak Genel Müdürü Mustafa Hakan Özelmacıklı, Riva (Beykoz), Hüseyinli (Çekmeköy), Kömürlük (Şile) olmak üzere daha yoğun olarak Reşadiye, Alemdağ, Paşaköy, Kurnaköy ve Mecidiye'nin önemli noktalar olduğunu söylüyor. "Kurnaköy Kurtköy bağlantısı olarak da değerlendirilebilir. Çünkü Kuzey Marmara Otoyolu'nun, İstanbul'un Asya yakasında trafiğe açık güzergâhı Pendik ilçesine bağlı Kurnaköy gişelerinden başlayıp İzmit'e kadar kesintisiz devam etmektedir" diyen Özelmacıklı, bu güzergâh boyunca Sabiha Gökçen Havalimanı'na, İstanbul Park'a, Gebze, Dilovası TEM bağlantı yoluna, D-100 bağlantı yoluna, Osmangazi Köprüsüne ve İzmit'e kolaylıkla ulaşılabileceğini söylüyor. Özellikle Çekmeköy'ün değerlenen ilçelerin başında geldiğinin de altını çiziyor. Altın Emlak, 2022 yılında konut satış adetlerini incelediğinde Beykoz'un 798, Çekmeköy'ün 6 bin 715, Pendik'in 106 bin 41, Sancaktepe'de 8 bin 358 ve Şile'de ise bin 30 olduğu görülüyor. Özelmacıklı, şu anda yapılaşmanın en yoğun olduğu bölgelerin Ömerli, Koçullu ve Hüseyinli olduğunu belirtiyor. Arazi yatırımı yapmak isteyenler için ise otoyol güzergâhına yakın bölgeleri tavsiye ediyor ve ekliyor; "Özellikle Çekmeköy, SİT alanı içinde olmasa da birçok bölümü ile orman alanı kabul edilen bir bölge. Bu nedenle yeterince hareketli bir arsa arazi piyasasından bahsetmek mümkün değil. Ama imarlı yerler değerlenmeye devam ediyor, diyebiliriz. Yatırım için Çekmeköy'ün kuzeyi cazip."
Pendik ve Çekmeköy'de ortalama satılık dairelerin metrekare fiyatı 20 bin TL seviyelerinde seyrediyor. Sancaktepe ve Sultanbeyli'de ise bu oran, bir seviye daha düşük. O bölgede de satılık konutların metrekare fiyatı 15 bin TL seviyelerinde.
SAKARYA VE KOCAELİ'DE FİYATLAR YÜKSEK
Endeksa Kurucu Ortağı ve Genel Müdürü Görkem Öğüt, Kuzey Marmara Otoyolu'nun Sakarya, Kocaeli ve İstanbul illerinden geçtiğini, sadece İstanbul Anadolu Yakası Bölgesi haricinde Sakarya ve Kocaeli illerinde de değer yarattığının altını çiziyor. KMO'nun değer değişimine etki ettiği alanları ise şöyle sıralıyor; "Sakarya'da Adapazarı ve Akyazı ilçeleri, Kocaeli'nde Gebze, Körfez, Derince ve İzmit ilçeleri, İstanbul'da ise Tuzla, Pendik, Sancaktepe, Çekmeköy, Beykoz, Sarıyer, Eyüp, Arnavutköy, Çatalca ve Silivri ilçeleridir."
Endeksa'ya göre, Yukarıda sayılan ilçeler içerisinde KMO'nun geçtiği bölgelerdeki arazilerin 2021-2023 Şubat dönemindeki değer değişimine bakıldığında İstanbul'da yüzde 412 ile Çatalca'nın, Kocaeli'nde yüzde 416 ile Körfez'in, Sakarya'da ise yüzde 266 ile Akyazı'nın ilk sırada olduğu görülüyor. İlgili bölgelerde, 2023 Şubat ayında Sarıyer'de arazinin m2 fiyatı 2 bin 017 TL ile İstanbul'daki en yüksek birim metrekare fiyatına sahip. Kocaeli'nde ise m2 'si 623 TL ile Gebze ilçesi olurken, Sakarya'da ise m2 'si 220 TL ile Adapazarı ilçesi öne çıkıyor. Öğüt, "İlgili bölgelerde, 2023 Şubat ayında İstanbul'da 8 bin 331 m2 fiyatı ile Çekmeköy, Kocaeli'nde 4 bin 515 m2 fiyatı ile Gebze, Sakarya'da 2 bin 208 m2 fiyatı ile Adapazarı, arsa metrekare birim fiyatı olarak en yüksek fiyata sahip" diyerek güzergâhtaki fiyatları analiz ediyor. Konutlardaki metrekare birim fiyatlarını ise şöyle özetliyor; "2023 Şubat ayında İstanbul'da 71 bin 158 m2 fiyatı ile Sarıyer, Kocaeli'nde 13 bin 478 m2 fiyatı ile İzmit, Sakarya'da 10 bin 958 m2 fiyatı ile Adapazarı, birim fiyatı olarak en yüksek fiyata sahip alanlardır."
"Alibahadır çıkışına yakın bölgelere talep çok"
Fatih EREN / Riva Eren Emlak Firma Sahibi
Riva bölgesi yoğun hareketli bir bölge. Bunun altında yatan en önemli etken Kuzey Marmara Otoyolu'nun yapılması ve son yaşanan deprem nedeniyle insanların daha güvenli ve sağlam zemin arayışlarına girmesiyle oldu. İnsanların öncelikli tercih sebebi bu oldu. Konuşulan hep Marmara depremi olduğu için, insanlar kuzeydeki yapılaşmanın daha az olduğu hatta olmadığı sağlam zeminde küçük ve bireysel yaşamı bulabilecekleri yaşam tarzlarını arıyorlar. KMO'nun yapılmasının etkisi biz yaklaşık üç yıldır bölgede ciddi oranda hissediyoruz. Ulaşım açısının kolaylığı nedeniyle çok tercih ediliyor. Örnek vermek gerekirse, Riva bölgesine yerleşen en az 30 pilot ile tanışmışımdır. Çünkü her iki havalimanına da ulaşım rahat. Genelde Riva bölgesindeki sitelerde kalıyorlar. Beykoz'un avantajı, Riva bölgesinde imarlı 16 bin dönümlük arazinin bulunması. İmarlı bölge, gelir düzeyi yüksek kişilere hitap ediyor. Onun dışında SİT bölgesi oluşu, 'tiny house' ya da bahçeli yapılaşmayı engelliyor. O tarz bir yapılaşma seçenekleri bulunmuyor. 1997 yılında SİT bölgesi ilan edilmesinin ardından herhangi bir değişiklik yapılmadı. Dolayısıyla bireysel anlamda, yapılaşma ve yerleşim bulunmuyor. Ama Riva bölgesinin imarlı taraflarında bireysel villa arayışları ve sitelere yerleşim oranı artmaya başladı. 2020'den bu yana fiyatlar neredeyse 10 katı kazandırdı, diyebiliriz. İmarlı bölge için satılık konutların metrekare birim fiyatları 10 bin-15 bin TL bandından başlıyor, konumuna ve şerefiyesine göre değişiklik gösteriyor. Onun dışında köylerdeki satılık konutların metrekare birim fiyatı, 3 bin-5 bin TL civarında satışlar mevcut. Riva bölgesinde revaçta olan köyleri söylemek gerekirsek, Beykoz'un bütün köyleri başta olmak üzere ulaşım açısından üçüncü köprü ayağında bulunan Alibahadır çıkışına yakın olan bölgeler, Mahmutşevketpaşa, Cumhuriyet, Göllü gibi bölgelere, insanların arayışlarının olduğu yerler. Riva'da genel anlamda imarlı bölgelere doluluk oranı henüz yüzde 30'larda. Bunu da firmalara ait toplu proje alanları ve toplu arazi bölgeleri oluşturuyor. 16 bin dönümlük alanda yaklaşık bin 500 konutluk yerleşim bulunuyor. İlk 10'a giren markalı konutların buraya ilgisi çok fazla. Bu bölgeye, genelde yatırım boyutunda değil de kullanıcı boyutunda talep oluyor. Bölge, yüksek gelir grubuna hitap ediyor. Bu bölgede ev sahibi olmanın minimum maliyetinin 10 milyon TL ve üzeri olduğunu söyleyebiliriz.
"İstanbul'dan çok fazla göç alıyoruz"
Ercan GÜL / Şile Ali Baba Emlak Firma Sahibi, Şile-Ağva Bölgesi Emlakçılar Odası Üyesi
Şu anda Şile'nin göç almasının en büyük sebebi deprem. İstanbul'dan çok fazla göç alıyoruz. Evini satıp buraya yerleşmek istiyorlar. Hafta sonları gelen 50-60 alıcıya yardımcı olmaya çalışıyoruz. İstanbul'daki evini satılığa koyarak Şile'den ev almak isteyen kişiler çok. Bu bölgelerde yeni müstakil villaların başlangıç fiyatı 7 milyon TL ile 8 milyon TL civarında seyrediyor. Bu fiyatın altında müstakil bir ev bulmanız zor. Daha iyi ev istiyorum derseniz de bu rakam 25 bin TL'lere kadar çıkıyor. Şile merkezde deniz gören bölgelerde arazilerin metrekareleri 15 bin-20 bin TL arasında değişiyor. Daha arkada bulunan ve deniz görmeyen bölgelerde ise bu fiyat biraz daha inerek, 10 bin-15 bin TL arasında farklılık gösteriyor. Yakın köylerde ise 8 bin-9 bin TL arasında çıkan ilanlar da mevcut. Şile'nin köyleri bile pahalanmaya başladı. Bu bölgede zemin sağlam olduğu için insanlar bu tarafları tercih ediyor. Örneğin; Ağlayan Kayalar bölgesinin altı kayalık. Bu nedenle sağlam yapılar var. Ama Kumbaba dediğimiz yer daha sıkıntılı bir bölge. Bu nedenle her yer sağlam dememiz, doğru olmaz. Yaz geldiğinde her yıl olduğu gibi Şile, kapasitesinin çok üzerinde olacaktır. Pandemiden sonra bu bölge çok fazla göç aldı. Şile'den 38 dakikada Ataşehir merkeze varabiliyorsunuz. Bu nedenle buraya yerleşenler, sürekli işe gidip gelebiliyorlar. Kuzey Marmara Otoyolu'nun Şile yolu güzergâhı, bu bölge için büyük avantaj sağlıyor. Yolun açılmasıyla İstanbul'u terk edip buraya yerleşen çok insan var. Ulaşım ağı bu kadar olmasaydı talep de olmazdı. İnsanlar Çekmeköy-Üsküdar metro ağı ile madenlere kadar geliyor, oradan da servislerle 30 dakikada Şile'ye ulaşıyor. Yani bunun için kişisel bir araca dahi ihtiyacınız yok. Yakın zamanda da Şile-Ağva bağlantı yolu açılacaktır. Açılmasıyla da daha büyük talebin olacağını öngörüyoruz. Otoyol, Şile merkezi için büyük avantaj yaratıyor. Köylere ulaşımın daha kolay olması için de bağlantı yolunun açılması gerekiyor. Buraya yerleşen kişiler sadece orta yaşlı değil, çocuklu aileler de oluyor. Gelmeden önce, kolej var mı yok mu, bunu soruyorlar.
"Büyük projelerin yapılacağı arsa kalmadı"
İsmet GÜNDÜZ / Adres 34 Gayrimenkul & Çekmeköy Emlak Ofisi Sahibi
Kuzey Marmara Otoyolu'nun açılması Çekmeköy için büyük avantaj sağladı. Çekmeköy'ün altyapısı, deprem yönetmeliğine bakıldığı zaman çok sağlam bir zemine sahip olduğundan dolayı ekstra bir talep bulunuyor. Ancak büyük konut projelerine ya da butik projelere dahi cevap verecek alan kalmadığını söyleyebiliriz. Satılık konutların metrekare birim fiyatları 20 bin-30 bin TL arasında değişiyor. 100 metrekarelik bir evi ortalama 2.5 milyon TL'ye bulabileceğiniz daireler mevcut. Yaşanan deprem sonrası villa ve müstakil ev yapmak üzere çok fazla talep oluyor. Fiyatlar çok yükseldi. Bu talebe karşılıkta alıcılar arazi bulmakta çok sıkıntı çekiyor. Çekmeköy'ün kapasitesi çok arttı ve bu da bazı sorunları beraberinde getiriyor. Örneğin; trafik yoğunluğu çok yaşanıyor. KMO'nun açılması ve pandeminin yaşanmasıyla konut fiyatlarında ciddi artışlar yaşandı. 2020 yılında 3+1 daireleri 450 bin TL'lere satarken, 2021 yılında bu rakam 1 milyon 200 bin TL'lere çıktı. 2022'de ise 2 milyon TL'leri buldu. Bu yıl ise 2.5 milyon TL ile 3 milyon TL arasında değişkenlik gösteriyor. Çekmeköy'de yapımına devam edilen markalı konut projeleri devam ediyor. Bundan sonrası için büyük projelerin yapılacağı arsa kalmadı.
"Yaklaşık 13 köyde de imara açılma çalışmaları devam ediyor"
Hasan CAN / RE/MAX 7tepe Broker'ı
Kuzey Marmara Otoyolu'nun açılması ve deprem sonrası, Riva-Beykoz bölgesi çok hareketlendi. Riva ile Şile'ye uzanan kuzey bandı çok tercih edilen bir bölge oldu. Beykoz'un bazı imara geçen ve hemen inşaata başlanılacak yerler var. Arsaların metrekare birim fiyatları 15 bin-20 bin TL arasında. İmar geçmeyen ama yakında imara kavuşacak bazı köyler bulunuyor. Orada da tarla fiyatları 5 bin-7 bin TL arasında değişiyor. Bu köyler; Mahmut Şevket Paşa, Polonezköy, Cumhuriyet Köyü ve Dereseki. Beykoz'un yaklaşık beş bölgesi imara açıldı. Buralar Görele, Yavuz Selim ve Çavuşbaşı. Buralarda şu anda imar çalışması bitti. Arsası olan ruhsatını alıp, inşaatına başlayabiliyor. Yaklaşık 13 köyde de imara açılma çalışmaları devam ediyor. Maksimum bir yıl içerisinde bu bölgelerdeki tarlalar da arsa vasfına kavuşacak. Bu çalışmalar iki yıl önce başladı. İki senede bu bölgenin imarları çıktı. Geri kalan sekiz bölgenin daha imar çalışmaları devam ediyor. Onlar da bir yıl içerisinde hayata geçmiş olur. Riva'da SİT'lerin dışındaki yerlerde imar vardı. Orada da fiyatlar çok yükseliyor. Minimum metrekare fiyatları 350-400 dolardan başlıyor. Riva'nın merkezine yakın yerlerde bu rakam bin dolarlara yükseliyor. Şile'de de imarlı arsalarda 10 bin TL'nin altında bulmanız çok zor. Depremden sonra da bu rakamlar görülür şekilde yukarı doğru çıkıyor. Riva ve Beykoz'da üretilecek evlerin çoğu, villa projesi olacak. Bu villa tipi projelere bakınca da metrekaresi 80 bin-100 bin TL altında bulunamayacaktır. Bundan sonra kira fiyatları artarak devam edecektir. İnsanlar depremi ciddiye aldı. Hasar gören binaların yenilenmesi ve hammadde sıkıntısı da büyük sorun teşkil ediyor. Bugün üreticiler, üretim konusunda çok zorluk yaşıyorlar. Malzeme bulmak da zor. Bu bölgeyi örnek vermek gerekirsek, ürün yok, alıcı çok. Denge oturmadığı sürece de fiyatların asla geri gelmeyeceğini düşünüyorum.