PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA TÜRK savunma sanayinde yüzde 80 oranında yerli, milli üretim seviyeleri yakalanırken, sektörün ana taşıyıcı kolanlarından olan deniz savunma alanında yerlileşme hamlesi hızla büyüyor. Milli güce dayalı etkin ve caydırıcı deniz kuvvetleri için insansız ve otonom deniz araçlarından denizaltı platformlarına, uçak gemilerinden ileri teknolojiye sahip yerli ve milli silah ve sensör sitemlerinin geliştirilmesine kadar deniz savunma sanayi alanında önemli adımlar atılıyor. (İkinci Bölüm)
TÜRK GEMİ İNŞASI DÜNYANIN DİKKATİNİ ÇEKİYOR
Uzmanlar ve sektör temsilcileri, Türk askeri gemi inşa sektörünün uluslararası pazarda rekabet edecek seviyeye geldiğinin altını çiziyor. Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR) Yönetim Kurulu Başkanı Murat Kıran, Türkiye'nin özellikle son yıllarda tersanelerde ilklere imza atan projelerle, gerçekleştirilen bakım onarım faaliyetleriyle ve askeri gemi projeleriyle dünya pazarında önemli bir noktada olduğunu vurguladı. 2002-2008 yılları arasında ürettikleri gemilerle dünyanın en deneyimli küçük ölçekli kimyasal tanker üreticisi konumuna geldiklerini belirten Kıran, bugün artık değişen ve gelişen pazar şartları sebebiyle 2010'lardan itibaren inovatif ve katma değeri yüksek projelere yöneldiklerini kaydetti.
Kıran, şunları söyledi: "Bu pazarda da günümüz itibarıyla birçoğu dünyada sınıfının ilk örneği olarak hibrid, tamamen elektrik tahrikli ve çevreci projeleri başarıyla tamamlayıp teslim etmiş bulunuyoruz. Yat ve Megayat inşasında 2019 yılsonu itibarıyla dünya dördüncüsü olduğumuzu ve bugün için geçmiş senelerde olduğu gibi ilk 5 arasında yer aldığımızı gururla söyleyebiliriz. Özel amaçlı projelerde, müşteri taleplerini karşılama kabiliyetimiz, termin sürelerimiz ve işçilik kalitemiz, tercih sebebi olmamızı sağlayıp konumumuzu güçlendiriyor. Askeri projeler ülkelerin prestij projeleridir, dolayısıyla devletimizin de desteğiyle bugünkü sanayimizin şartlarında her türlü gemi inşasını gerçekleştirebiliriz. Türk gemi inşasının etkileri bugün tüm dünyanın dikkatini çekiyor. Son 20 yılda savunma sanayi projelerimizle Türk Deniz Kuvvetleri'ne teslim ettiğimiz deniz araçları ile de başarılarımızı ispatladık. Özellikle Katar, Pakistan, Türkmenistan gibi birçok ülkeye ihraç ettiğimiz gemilerin yüksek kalitesi ve inovatif olması sebebiyle dünyada yoğun ilgi görmeye başlaması, savunma sanayine teslim ettiğimiz askeri gemilerden kazandığımız tecrübeyi, bu türden gemilerin bakım onarımında değerlendirmek, dost ve müttefik ülkelerin gemilerine bakım onarım hizmeti vermek için de yoğun çalışmalar gerçekleştirmekteyiz."
SEKTÖRÜN İHRACATI 1.6 MİLYAR DOLAR
Türk gemi inşa sanayinin yıllar itibarıyla gelişimine bakıldığında, 2003'te 37 olan faal tersane sayısının bugün 83'e yükseldiği görülüyor. GİSBİR Başkanı Kıran'ın verdiği bilgiye göre, bugün tersanelerde toplam 33 adet yüzer havuz ile 11 adet kuru havuz bulunuyor. 2002'de mevcut tersanelerin kurulu kapasitesinin toplam 550 bin DWT iken, bugün bu rakamın 4 milyon 650 bin DWT olduğuna işaret eden Murat Kıran, "Tersanelerimiz 700 bin ton/yıl çelik işleme; 180 bin DWT'a kadar yeni gemi inşa edebilme; 60-70 metre boyunda mega yatlar ile gezinti tekneleri imal edebilme kapasitesine sahip. 2021 yılında 100 bin 793 DWT'a tekabül eden toplam 23 adet gemi inşa edilip teslim edildi. 2011'de 13.1 milyon DWT olan bakım-onarım faaliyetimiz 2021'de 23.5 milyon DWT'a ulaştı. 2011'de 37 bin kişi olan istihdam 2021'de 80 bin kişiye yükseldi. 2011'de 1.3 milyar dolar olan ihracatımız 2021'de 1.6 milyar dolara yükseldi" diye konuştu.
"HER TÜRLÜ DENİZ PLATFORMUNU İNŞA EDEBİLİRİZ"
Türkiye'nin deniz savunma sanayinde yetkinliği, milli üretim yapabilme imkân ve kabiliyetlerinin dünyada sayılı ülkelere eş değer seviyede olduğunu vurgulayan Kıran, halen Üretim İzin Belgesi ve Tesis Güvenlik Belgesine sahip üye tersanelerin istedikleri takdirde ve ilgili şartları sağlıyorlar ise; ilgili ihaleye ait teklife çağrı dosyasını alarak; hazırlık yaparak ihaleye teklif verebileceğini kaydetti. Savunma Sanayi İcra Kurulu (SSİK) kararına bağlı olarak seçilecek tersane/tersanelerin ana yüklenici olarak değerlendirildiğini ve ilgili deniz platformunun teslim sorumluluğunu taşıdığını vurgulayan Kıran, "Tersanelerimiz uçak gemileri dahil her türlü deniz platformunu inşa edebilecek bilgi, deneyim, kadro ve alt yapıya sahip" dedi.
Örnek olarak Gölcük Tersanesi'nde beş adet yeni tip denizaltının inşaatına başlanmasını veren Kıran, insansız su üstü ve su altı sistemlerine yönelik projelerin ise, Türk gemi inşa sanayinin bugün geldiği konumdaki imkân, kabiliyet ve başarılarına güzel bir örnek olduğunu kaydetti.
"DIŞA BAĞIMLILIK ASGARİ DÜZEYE İNDİRİLECEK"
SSB Başkanı Demir, Türkiye'de hem askeri tersaneler hem de özel tersaneler yükleniciliğinde yürütülen projelerin neticesi olarak, gemileri tamamlayan unsurlar olan savaş yönetim, sensör, silah, muhabere, seyir ve muhtelif platform sistemlerinin geliştirilmesi, üretimi ve entegrasyonu faaliyetlerini içerecek şekilde, isabetli Ar-Ge ve teknoloji kazanım projeleri ile de desteklenerek üstün bir seviyeye çıkarıldığının altını çizdi. Askeri gemi inşa sektöründe gelinen bu seviyenin öncelikli olarak muhafaza edilmesi ve sürdürülebilir kılınması, akabinde ise Türkiye ve yurtdışı pazarlardaki ihtiyaçlar doğrultusunda planlı ve sistematik bir şekilde geliştirilmesinin önemine dikkat çeken Demir, "Sektör derinliğinin artırılması ve sürdürülebilirliğin sağlanması için uzun vadeli planlamalara girdi sağlayacak ve gelecek öngörüsü yüksek hamlelerin esas olacağı stratejik adımların atılması gerekiyor. Önümüzdeki dönemde sektörel derinliğin artırılması ve KOBİ'ler başta olmak üzere özel sektörün sürdürülebilirliğinin sağlanması için; elde edilen askeri gemi tasarım ve inşa kabiliyetinin, gerek yeni projeler gerekse de ihracatın desteklenmesi suretiyle devamlılığı sağlanacak, askeri gemi tedarikine ilişkin süreçler iyileştirilerek ülkemiz kaynakları daha etkin kullanılacak, geleceğin deniz harp konseptlerine ilişkin teknik bilgi ve teknolojik hazırlık seviyesi ilerletilecek, deniz platformlarında kullanılan sistem, donanım ve yazılım teknolojilerinde geliştirme, iyileştirme ve yerlileştirme faaliyetlerine; ilgili kurum, kuruluş ve firmalar ile koordinasyonlu şekilde devam edilecek, yerlilik oranı daha da artırılarak yurtdışı bağımlılık asgari düzeye indirilecek ve ihracatı artıracak her türlü faaliyetin yapılması hususlarında çalışmalar yapılacaktır" dedi.
SAVAŞ YÖNETİM SİSTEMLERİ GELİŞTİRİYOR
Türkiye'nin en büyük teknoloji firmalarından olan HAVELSAN, savunma alanının yanı sıra bilişim, simülasyon, otonom sistemler, ülke güvenliği ve siber güvenlik alanlarında da çözümler üretiyor. Savunma ve güvenlik alanında çözüm ve ürün geliştirilen önemli kategorilerden birini ise "deniz" oluşturuyor. HAVELSAN Genel Müdürü Dr. Mehmet Akif Nacar, HAVELSAN'ın Savaş Yönetim Sistemi (SYS) alanındaki çalışmalara Deniz Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde GABYA Sınıfı Fırkateynler olarak yer alan Amerikan Deniz Kuvvetleri'nin eski Oliver Hazard Perry Sınıfı Fırkateynlerinin Modernizasyonu ile başladığını vurguladı. Bahse konu gemilere Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Araştırma Merkez Komutanlığı'nın koordinesinde entegre edilen GENESIS Savaş Yönetim Sistemi'nin takip eden süreçte iki adet LST ve ilk iki MİLGEM Sınıfı Korvete yine HAVELSAN tarafından entegre edildiğini vurgulayan Nacar, şunları kaydetti:
"Savunma Sanayi Başkanlığı Projelerinde, Deniz Kuvvetleri Komutanlığımız ile geliştirdiğimiz ADVENT SYS ilk olarak TCG KINALIADA'da (MİLGEM Sınıfı Korvet) kullanılmaya başlandı, bilahare TCG BEYKOZ, Test ve Eğitim Gemisi (TVEG), TCG ANADOLU (LHD), Denizde İkmal Muharebe Destek Gemisi (DİMDEG), Açık Deniz Karakol Gemisi (ADKG), İ Sınıfı Fırkateyn, BARBAROS Sınıfı Fırkateyn Yarı Ömür Modernizasyonu ve Suüstü İnsansız Deniz Aracı Projelerinde yerini aldı. ADVENT SYS ayrıca Deniz Karakol Uçakları, Uzun Ufuk Gözetleme Merkezinin Modernizasyonu ve denizaltı yeni gemi inşa/modernizasyon projelerinde de kullanılacak. Bununla birlikte söz konusu projelerin tamamında HAVELSAN Platform Veri Dağıtım Sistemi de konfigürasyonun en kritik entegrasyon ünitelerinden biri olarak yerini alıyor."
"MAVİ VATAN HAKLARININ KORUNMASINA DESTEK VERİYORUZ"
Nacar, HAVELSAN'ın bu projelerin yanı sıra Yeni Tip Denizaltı Projesi kapsamında Savaş Yönetim Sistemi Yazılımı ve Denizaltı Bilgi Dağıtım Sistemi (DBDS), PREVEZE Sınıfı Denizaltı Modernizasyon Projesi kapsamında da DBDS, Savaş Sistemi Performans Ölçüm sistemi (HD-OPERA) ve entegrasyon kabiliyetleri ile yer aldığını kaydetti.
Doğu Avrupa, Afrika, Güney ve Güneydoğu Asya gibi dünyanın farklı coğrafyalarında bulunan birçok ülkenin yeni gemi inşa veya modernizasyon projelerinde ADVENT SYS ve Platform Veri Dağıtım Sistemleri kullanıldığını ifade eden Nacar, "Sahil Güvenlik Komutanlığı ile gerçekleştirdiğimiz Sahil Güvenlik Yönetim Sistemi Projesi, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü ile geliştirdiğimiz Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri Geliştirme Projeleri ile Mavi Vatanımız dahilindeki hak ve menfaatlerin gözetilmesi ve korunmasına HAVELSAN olarak ayrıca destek sağlamanın haklı gururunu yaşıyoruz" dedi.
HAVELSAN, YENİ PROJELER ÜZERİNDE ÇALIŞIYOR
HAVELSAN Genel Müdürü Dr. Mehmet Akif Nacar, Türk deniz savunma sanayinin güçlendirilmesi noktasında üzerinde çalıştıkları projelere ilişkin de bilgi verdi. Nacar, HAVELSAN Deniz Kuvvetleri Bilgi Sistemi'nin (ORSA), tamamen yerli ve milli imkânlar ile Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'nın tüm faaliyet sahalarını kapsayacak şekilde görev etkinliğini artırmak, karar makamlarına doğru ve zamanında bilgi sağlamak ve kaynak kullanım verimliğini artırmak amacı ile geliştirilmekte olan bir sistem olduğunu vurguladı. HAVELSAN'ın bunun yanı sıra Deniz Kuvvetleri Komutanlığı için yeni geliştirilen insansız deniz aracı projelerinde ADVENT ROTA ile platform görev sistemi sağlayıcı rollerinde çalıştığını aktaran Nacar, "İlave olarak başta yapay zeka, öğrenen sistemler, veri madenciliği, siber teknolojiler ve arttırılmış gerçeklik, simülasyon ve eğitim ile e-denizcilik, teknolojileri olmak üzere birçok yeni ve güncel teknoloji konusunda HAVELSAN, Türk savunma sanayiimizin en önemli yetenek merkezlerinden birisi olarak Ar-Ge ve Ür-Ge faaliyetlerini sürdürüyor" dedi.
SEKİZ AYLIK İHRACAT 2.6 MİLYAR DOLAR
Şimdi de kısaca savunma sanayi sektörünün performansına ve hedeflerine bir göz atıyoruz. Türkiye'nin savunma sanayii ürünlerini ihraç ettiğimiz ülke sayısı 170'e; İHA ve SİHA'lar, kara araçları, deniz platformları başta olmak üzere ihraç edilen ürün çeşidi yaklaşık 230'a çıktı. Savunma ve Havacılık Sanayii İmalatçılar Derneği Genel Sekreteri Ruşen Kömürcü, sektör performans verilerinde ciro, yurtdışı satış gelirleri (YDSG), ürün ve teknoloji geliştirme harcamaları ve alınan yeni siparişlerde önemli bir pozitif gelişmelerin olduğu ve sektörün çok iyi bir yıl geçirdiği görüldüğünü kaydetti. 2021'de savunma sanayinde cironun yıllık yüzde 14.72 artış ile 10.16 milyar dolara ulaştığını vurgulayan Kömürcü, "Alt sektörler itibarıyla incelendiğinde önceki yıllarda olduğu gibi kara platformlarının en yüksek satış hacmine sahip olduğu görüldü. İkinci sırayı ise yıllık bazda ciddi atış gösteren silah-mühimmat, füze alt sektörleri aldı. Deniz platformları alt sektöründeki ciddi artış dışında diğer sektörlerin aynı değerlerde devam ettiği görüldü" dedi.
2021 yılında ihracatın yüzde 42.32 artış ile 3.2 milyar dolara, alınan siparişlerin yüzde 38.89 artış ile 8 milyar 576 milyon dolara, ürün ve teknoloji geliştirme rakamlarının ise yüzde 32.14 artış ile 1 milyar 640 milyon dolara yükseldiğine dikkat çeken Kömürcü, bunun yanında istihdamın yüzde 2.46'lık azalma ile 77 bin 556'ya, ithalatın ise yüzde 4.58'lik azalma ile 2 milyar 62 milyon dolara gerilediğini kaydetti. Kömürcü, "Ağustos 2022'de gerçekleştirilen ihracat 333.9 milyon dolar iken, 2022 yılın ilk sekiz ayında gerçekleşen toplam ihracat 2021 yılı aynı dönemine göre yüzde 42.2 artış ile 2.6 milyar dolar oldu. Bu tabloya göre Türk savunma ve havacılık sanayii sektörünün 2022 ihracat hedefine ulaşılarak yılsonu itibarıyla sektör ihracat rakamının 4-4.5 milyar dolar seviyelerinde olacağı görülmektedir" dedi.
