PARA ARAŞTIRMA/ ÖZGE ÖZ Son yıllarda tüketicilerin kişisel sağlık, sürdürülebilirlik ve doğal yaşama yönelik farkındalığının artması, vegan pazarına ilgiyi de artırdı. Artan talep pazarı büyüttü. Tüm dünyada toplam nüfusun yüzde 1'i ile yüzde 0.1'i arasındaki bir kitlenin vegan beslenme biçimini benimsediği tahmin ediliyor. (Üçüncü Bölüm)
VEGAN SÜT VE SALEP
Nilky, yerli ve bitkisel bir süt markası. Nilky Kurucu Ortağı ve CMO'su Caner Peltekçi, Türkiye'deki bitkisel ürün kategorisinin daha çok yeni ve hızla büyümekte olduğunu söylüyor. Kuruluş hikâyelerini ise Peltekçi, şöyle anlatıyor: "Halihazırda bu pazarda faaliyet gösteren firmalar, ya ithal getiriyor ya da kısıtlı imkanlarla yerel üretim yapabiliyorlar. Ortağım Emre Başar Sözen ile biz bu açığı görüp, ithal gelen ürün kadar kaliteli bir ürün geliştirip piyasada yerel üretimi olan ürünlerden uygun bir fiyata perakende fiyatı belirleyebilirsek elimizde ciddi potansiyelli bir iş olacağına inandık. Sonrasında ise Nilky doğdu" diyor. Dünyada ve Türkiye'de veganlığın her geçen gün artarak ilerlediğinden bahseden Peltekçi, bu nedenle yeni ürünler için çalıştıklarını da söylüyor. En çok badem sütünün tercih edildiğini söyleyen Peltekçi, "Bizde en çok badem sütü tercih edilse de dünyada bu ilgi, son iki senedir yulaf sütüne kaymış durumda. Biz de Türkiye'de yulafın popülerliğini günden güne artırdığını görüyoruz. En çok tercih edilen ürünlerimiz badem sütü, badem, şekersiz badem, yulaf ve fındık sütlerimizin yanı sıra geçen yıl Türkiye'nin ilk vegan salebi ile çikolatalı fındık sütünü çıkardık" diyor. Türkiye'de Getir, File Marketler, Yemeksepeti Market, Metro Grossmarket, Sarıyer ve Üçler gibi market zincirlerinde yer alan Nilky ürünleri, Dubai ve Kanada'ya da ihracat yoluyla gönderiliyor. Ayrıca Peltekçi, "Yeni pazarlar bulma amacıyla da yılsonuna kadar Paris ve Londra olmak üzere sektörde önde gelen fuarlara katılacağız" diyor. Son olarak ise "Bizce gelecek, en yakın zamanda tamamen bitkisel alternatiflerin kullanıldığı bir dünya olacak" diyor.
VEGAN LAHMACUN, KÜNEFE, BOYA…
Veganlık bir yaşam tarzı olduğundan artık hayatın her bölümünde vegan ürünler ile karşılaşmak normal oldu. Vegan künefe, lahmacun ve çocuk kırtasiye ürünlerinde de vegan seçenekler mevcut. Vegan lahmacun zaten en çok tercih edilen yiyeceklerin başında geliyor. Künefe tarafında ise badem sütünden yapılana ek, vegan peynirli künefe de var. Ayrıca yakın zamanda vegan katmeri de çokça göreceğiz gibi duruyor. Çocuklar için ise vegan kırtasiye seçenekleri mevcut. Örneğin Faber Castell'in kurşun, keçeli, tükenmez kalemleri, sulu boyasında hayvan deneylerinin olmadığı internet sitesinde açıkladı. Pilot markasının ise B2P (Bottle to Pen) serisinde plastik şişeler geri dönüştürülerek kalem yapımında kullanılıyor. Ek olarak birçok marka da vegan yapıştırıcı seçenekleriyle karşımıza çıkıyor.
EN ÇOK TALEP GÖREN VEGAN ÜRÜNLER
-Soya kıyması
-Glaze tofu
-Lahmacun
-Vegan şarküteri ürünleri
-Yüz maskeleri
-Bebek bezi
-Deterjan
"B12 TAKVİYESİ VEGANLAR İÇİN ÖNEMLİ"
Nur Ecem Baydı OZMAN / Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı
Vegan kişiler hangi besin gruplarının eksik kalabileceğini bilmeli ve besin tercihlerini o yönde yapmalıdır. Protein kaynağı olarak bakliyatları ve yağlı tohumları günlük beslenme düzenlerinde mutlaka bulundurmalıdır. Çünkü hayvansal besinlerden sonra en çok protein, bu besin gruplarında bulunmaktadır. Vegan kişiler bazı bitkisel protein kaynaklarını birlikte tüketerek neredeyse et kalitesinde protein alabilirler. Örneğin; kuru fasulye ve pilavı birlikte tüketmek gibi. B12 vitaminin ana kaynağı hayvansal besinler olduğu için B12 takviyesi almak vegan kişilerde elzem hale gelmektedir. Vegan kişilerin demir eksikliği yaşamaması ve bitkisel kaynaklardan gelen demirin emilimini artırmak için bu besinler C vitamini içeren besinlerle tüketilmeli. Bu yiyeceklerin tüketildiği saatlere yakın saatlerde demir emilimini engelleyeceği için çay, kahve tercih edilmemelidir. Yine temel olarak süt ürünlerinden gelen kalsiyumun eksik kalmaması için bakliyatlar, koyu yeşil yapraklı sebzeler, yağlı tohumlar veya kalsiyum bakımından zenginleştirilmiş ürünler tercih edilebilir.
"Z KUŞAĞI BELİRLEYİCİ OLABİLİR"
Cem DEMİRÖZ / Watsons Türkiye Ticaret ve Pazarlama Direktörü
Pandemi döneminde tüm insanlık olarak çevremize verdiğimiz zararın ve doğal kaynaklarımızı tahrip ettiğimizin bir kez daha farkına vardık ve sürdürülebilirlik konusu özelinde hepimiz daha da hassaslaştık. Bu farkındalığın hızlı bir şekilde kazanılmasıyla tüketicilerin sürdürülebilir ürünlere olan ilgisi arttı ve seçimleri değişti. Özellikle Z kuşağı tüketiciler, karbon ayak izlerini minimuma indirmeyi ve sürdürülebilir ürün alternatifleri sunulmasını oldukça önemsiyorlar. Watsons olarak sürdürülebilir yaşam kategorimiz altındaki ürün sayısı pandeminin başında 500'e yakınken bugün bu sayı neredeyse bin 500. Sabun, şampuan ve duş jelinin yanında saç bakım, renkli kozmetik, cilt bakım, ağız bakım, kişisel bakım kategorilerinde de sürdürülebilir vegan ürünlerimiz var. Son bir yılda bu ürünlerin ciromuzun içindeki payı, çok hızlı bir şekilde büyüyerek üç kat arttı. Son bir yıldaki ürün satışlarımıza baktığımız zaman adet ve ciro bazında şampuan ve saç bakım, cilt bakım (özellikle tek kullanımlık yüz maskeleri), kişisel bakım ve vücut güneş koruyucuları, en rağbet gören ürünler arasında ilk üçte yer alıyor. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de pandemi sürecinde bu ürünlere olan ilgi ve talep, gözle görülür bir şekilde arttı. Bu ilginin özellikle Z kuşağının bilinçli alışveriş davranışları sayesinde her geçen gün artacağını söyleyebilirim.
"İKİ YILDA YAKLAŞIK İKİ KAT ARTTI"
Ekmel Nuri BAYDUR / Migros Ticaret A.Ş. Pazarlamadan Sorumlu İcra Kurulu Üyesi
Türkiye'de dünyayla paralel bir şekilde, vegan ve bitkisel bazlı protein tüketimi yıldan yıla yükselme eğiliminde. Migros olarak, müşterilerimizin vegan ürünlere olan talebi doğrultusunda ürün portföyümüzü her geçen gün genişletiyoruz. Hayvansal içerik barındırmayan peynir çeşitleri, süt, köfte gibi birçok ürünle bitkisel bazlı beslenmeyi tercih eden müşterilerimize seçenekler sunuyoruz. Kurubaklagiller ve kuruyemişler, bitki bazlı proteinler açısından çok önemli kaynak sağlıyor. Bununla birlikte gıda dışı ürünlerde de içeriğinde hayvansal unsur bulunmayan vegan portföyümüzü gün geçtikçe artırıyoruz. Vegan ve bitkisel protein ürün çeşitliliğimiz iki yılda yaklaşık iki kat arttı, bini aşkın ürün ise hızla gelişmektedir.
"YENİ BİR DÜNYA DÜZENİ"
Ebru ARIMAN / Türkiye Vegan Derneği Kurucu Başkanı
Özellikle son yıllarda, gerek hayvan hakları, gerek iklim, gerekse de sağlık konusunda artan farkındalıkla birlikte bitki bazlı alternatiflerdeki çeşitliliğin ve ulaşılabilirliğin artması, bu alandaki yükselişe hız kazandırdı. Tüm dünya ile Türkiye'de de her yıl katlanarak artan bir ilgi var. Veganlık, gelir-geçer tüketim alışkanlığı ya da bir akım olarak değerlendirilemeyecek kadar derin ve felsefesi olan bir yaşam biçimi. Veganlık, günümüzde sağlık ve iklim kaygılarıyla da birleşerek geniş bir yelpazede sorgulanan ve kabul gören yeni bir dünya düzenini işaret ediyor. Bu anlamda vegan bir geleceğin hızla yaklaşmakta olduğunu görebiliyoruz. V-LABEL tarafından Nisan 2022'de FMCG GURUS araştırma şirketine yaptırılan 'Plant Based Turkey' anketinin sonuçlarına göre; Türkiye'de araştırmaya katılan katılımcıların yüzde 3'ü kendini vegan, yüzde 20'si ise vejetaryen olarak tanımlıyor. Bitki bazlı tüketim alışkanlıklarını ölçmeye yönelik yapılan çalışma, Türkiye'nin farklı illerinde yaşayan bin kişi üzerinde yapıldı. Bu çalışma, Türkiye'de bu konuda yapılmış en güncel araştırma olma özelliği taşıyor.
"DÜKKANN YORUMUYLA VEGAN YİYECEKLER HAZIRLIYORUZ"
Nesrin Yamaç / Dükkann Vegan Sahibi
Özellikle gıda tarafında vegan seçenekler çok. Doğal, katkısız ve yeri geldiğinde 'iyi tarım üretimi' ürünlerini, yeme-içme konseptinde kendi yorumumuzla hazırlıyoruz. Bunun yanı sıra satışa sunduğumuz ürün grupları içinde ekibimizin tamamen Dükkann yorumuyla hazırladığı zeytinyağlı çeşitler, fırında hazırladığımız mücver çeşitleri, mezeler, basmati yasemin ve siyah yabani pirinç ile hazırladığımız meyveli pilav çeşitleri var. Bunun yanında yine fırında hazırladığımız mevsimsel ve özel soslu sebze çeşitler bulunuyor. Dükkann Vegan'da tatlı grubu olarak kek, kurabiye ve crumble ile galetler yer alıyor. Farklı unlarla hazırladığımız ekşi maya ekmek, poğaça, kraker, simit gibi unlu mamullerimizin tamamı fırında ve vegan olarak hazırlanıyor.
"ENERJİ TÜKETİMİNİN AZALTILMASINDA DA ÖNEMLİ ROLÜ VAR"
Ezgi Nur Aydın HACIEVLİYAGİL / Gourmet Ladies Kurucusu
Ürünlerimiz arasında bitki çayları, sağlıklı atıştırmalıklar, fıstık ezmesi, baharat ve kozmetik serimiz var ve vegan doğal içerikli sertifikalı ürünlerden oluşuyor. Ürünlerimiz vegan ama yalnızca veganlar tarafından değil, genel kitleye de hitap ediyor. Vegan içerikli ürünlerin son zamanlarda bu kadar çok tercih edilir olmasının sebebinin hem popüler kültür hem de sağlık açısından yaşanılan problemler olduğunu düşünüyorum. Geçmişte bu kadar çok bunları konuşmazken değişen iklim yapısıyla birlikte yediklerimizi, sürdüklerimizi ve kullandıklarımızı bu ekosistem içinden tercih eder olduk. Vegan sektörü için dünyada araştırma yapacak olursak çok fazla seçenek ve bu alanda yaratılan iş kolları, destekler, teşvikler var. Vegan sektörünü sadece yiyecek içecekle değil, aynı zamanda giyim ve kozmetik sektörü için de değerlendirmeliyiz, bu alanlarda daha hızlı gelişeceğimizi düşünüyorum. İklim kriziyle gelen enerji tüketiminin azaltılmasında da veganlığın önemli bir rol oynadığını gözlemleyebiliriz. Aynı şekilde doğal kozmetik ürünleri tüketimi konusunda da vegan sektörünün gelişeceğine ve yaygınlaşacağına inanıyorum.
"TÜM ÜRÜNLERİMİZ VEGAN VE PETA SERTİFİKALI"
Deren Öztürk MATARACI / Cosmed Kurucusu ve CEO'su
Kendi cildimize sürmeyeceğimiz hiçbir ürünü üretmiyoruz. Zararları tartışılan koruyuculara, hayvansal içeriklere, hayvanlar üzerinde yapılan testlere, kısacası doğaya zarar verebilecek her şeye hayır, diyoruz. Dolayısıyla bu stratejimiz paralelinde tüm ürünlerimizin vegan ve PETA sertifikalı olduğunu belirtmek isterim. Vegan içerikli ürünlerin de sürdürülebilir bir gelecek için oldukça önemli olduğunu düşünüyoruz. Ürünlerimizin vegan içeriklere sahip olması, bu konuda hassasiyetleri olan tüketiciler anlamında talebi artırıyor. 2009'dan bu yana ürünlerimizin içerikleri konusunda son derece hassas hareket ediyor ve ürünlerimizin formüllerinde hayvansal hiçbir içerik bulundurmuyoruz. Önümüzdeki dönemde de bu tip içeriklerin öneminin tüketiciler nezdinde daha da önem kazanacağını ve bu paralelde vegan sektörünün de genişleyeceğini düşünüyoruz. 2022 yılı ilk altı ayında yüzde 250 büyüme gösterdik.
