Sınırlar ötesi bir meslek: Koku uzmanlığı

Merve YILMAZ Bihter Türkan Ergül, altı yaşında başladığı koku yolculuğuna, kendi markası 'Tiyrus' ve kurucusu olduğu 'Koku Akademisi' ile devam ediyor. Ergül, "Edindiğim tecrübe ile gençlere yeni bir meslek dalı oluşturmayı ve bu işi yapmak isteyenlerin yolunu açmak istiyorum" diyor.

Güzel kokuları araştıran, kişiselleştiren, müşterileri arasında dünya yıldızları, lider ve First Lady'ler bulunan, 'koku sihirbazı' diye de anılan koku uzmanı Bihter Türkan Ergül, geçen yıl açtığı Koku Akademisi ile yeni koku uzmanları yetiştirmeyi hedefliyor. Bu alandaki tecrübesini akademiyle meraklılarına aktarmak isteyen Ergül, "Türkiye'de ilk kez meslek olarak tescillenmesinin ardından bu akademi ile koku uzmanları yetiştirerek onlara kariyer fırsatı sunuyoruz" diyor. Ergül'ün verdiği bilgilere göre; Koku Akademisi'nden mezun olduktan sonra öğrenciler kendi markasını kurabiliyor. Ya da içinde kokulu maddelerin bulunduğu her alanda iş bulabiliyorlar. Akademi sekiz kişilik bir kontenjanla sınırlı tutuluyor. Fiyatlar ortalama 8 bin TL civarlarında. Bireysel başvuruların yanı sıra, yaptıkları işler ile kokuyu bir araya getirmek isteyen kurum ve kuruluşlardan da Koku Akademisi'ne talep var. Öte yandan akademiye uluslararası katılımcılar da ilgi gösteriyor ve en çok Almanya, Dubai, Katar, İsveç ve Amerika'dan gelen öğrenciler bulunuyor. Ergül, gördükleri ilgiden memnun olduklarını dile getirerek, "Edindiğim tecrübe ile gençlere yeni bir meslek dalı oluşturmayı ve bu işi yapmak isteyenlerin yolunu açmak istiyorum" diye konuşuyor. Koku uzmanı Bihter Türkan Ergül ile koku ekonomisini konuştuk…

Koku akademisini kurmaya nasıl karar verdiniz? Kurulum süreci kaç yıl sürdü ve süreç nasıl işledi?

Benim koku yolculuğumda, koku uzmanlığı eğitimi yoktu ya da uzman olduğumuzu belgeleyemiyorduk. Uzmanlığımı ben kendi çabalarımla elde ettim diyebilirim. Benim çektiğim zorlukları gelecek nesiller yaşamasın diye bu akademiyi kurmaya karar verdim. Bilgi ve deneyimlerimi bir akademi bünyesine taşımak için de beş yıl emek verdik. Sadece standartları anlatmak ve bunu maddeleştirmek 17 ayımızı aldı. Birçok kurumdan görüşler alarak ilerledik. Fikir ayrılıkları yaşadığımız da oldu, arkamızda duran kurumlar da oldu. Şimdi herkes bizim yanımızda. Önümüzdeki süreçte özel bir üniversite ile de işbirliği yapacağız. Kurmuş olduğumuz akademi ile uluslararası geçerliliği olan bir belgelendirme veriyoruz. Bu bir kurs ya da seminer değil, bu uluslararası geçerliliği olan bir mesleki eğitim.

Kısaca sizi tanıyabilir miyiz? Kaç yıldır bu sektörün içindesiniz?

Altı yaşından itibaren kokuların dünyasındayım. Küçükken evdeki eşyaları koklamaya başlayıp, kokularını tanımladığımda ailem bende bir sorun olduğunu düşünerek doktora götürdü. Doktor ise endişelenecek bir durum olmadığını, benim kokuya karşı duyarlılığımın olduğundan bahsetti. O zamandan beri de kokuyla bağım hiç kopmadı. Uzun yıllar ise özel sektörde yöneticilik yaptım. 14 yıl önce de kendi markamı kurdum. Şimdi ise markam 'Tiyrus' ve Koku Akademisi'ndeki eğitimlerim ile hayatıma devam ediyorum.

Koku uzmanlığı nedir?

Doğal ve sentetik kokuların ayırt edebilecek, koku ailelerini tanıyan, doğru parfüm seçimlerini aktarabilecek ve kendi yapabilecek, sektörde analiz okuyabilen, bunlarla birlikte kompoze ürünle, notalama ürünleri bilen insanların yaptığı meslek diyebilirim. Bizim de akademi olarak amacımız, topraktan şişelemeye kadar tüm aşamaları bilen uzmanlar yetiştirmek. Ek olarak bahsetmek isterim, koku uzmanlığı kadim uygarlıklarda da vardı. Örneğin; Osmanlı'da misk-i feyruşah… Tarihe baktığımızda küçük medeniyetlerde de koku uzmanlığı yapılmış.

Kontenjanınız kaç kişi ile sınırlı?

Eğitimlerimiz sekiz kişilik. Hocalarımız her bir öğrencimizle birebir ilgilenebilsin diye kontenjanımızı sınırlı tutuyoruz. Çünkü burada biz kurs vermiyoruz. Öğrencileri sınava hazırlıyoruz. Bu nedenden dolayı çok ince ayrıntıya kadar eğitim veriliyor.

Bu eğitimler ne kadar sürüyor ve mezun olan öğrenciler neler yapabilir?

İki ayrı aşamamız var. Birinci aşama ortalama bir ay kadar sürüyor. Diğer aşama ise iki aylık bir süreç. Çünkü birçok uzman hocamız var ve her birinden ayrı ayrı eğitim almalarını istiyoruz. Buradan mezun olduktan sonra ise öğrenciler kendi markalarını kurabilir ya da diş macunu firmasından sabun markalarına kadar içinde kokulu maddelerin bulunduğu her alanda iş bulabilirler. Örneğin; bir gümrük firmasında koku ile ilgili ithalat ihracatta evrakları okumayı, yorumlamayı çok iyi biliyorlar.

Eğitimlerin ücreti ne kadar?

Şu an koku ile ilgili birinci aşama eğitimler devam ediyor. Koku ailelerini tanımaktan doğru parfüm seçimine kadar uzanan bir serüven olan ve koku ile ilgili detayların öğrenebileceği bu eğitimlerin ücreti ise ortalama olarak 8 bin TL civarında.

Daha çok kimler bu kurslara rağbet gösteriyor?

Özellikle yurt dışından çok talep var. Kayıtlara baktığımda 1998'liler ve sonrası birçok öğrencimiz mevcut. Tabii 30'lu, 50'li yaşlarında emekli ya da sektör değiştirip kendi markasını kurmak isteyenler de kayıtlarımızda mevcut. Ayrıca kendi markasını geliştirmek isteyenler de var. Cinsiyet konusuna gelecek olursak tabii ki daha çok kadınlar ilgi gösteriyor. Ama genç nesil görünce daha çok mutlu olduğumu belirtmek isterim.

Hangi ülkelerden katılım daha yüksek oluyor?

Birçok ülke ve şehirden katılım var. Örnek verecek olursam Almanya, Dubai, Katar ve İsveç'ten katılanlar var. Aralık ayı için Amerika'dan kayıt aldık. Çünkü yurt dışında koku uzmanlığı daha çok popüler ve meslek olarak çok ilgi görüyor.

Koku Akademisi'ni kurarken neyi amaçladınız?

En büyük amacım, edindiğim tecrübe ile gençlere yeni bir meslek dalı oluşturmak ve bu işi yapmak isteyenlerin yolunu açmaktı.

Sizce akademiyle beraber yeni iş kapıları da aralanır mı? Geri bildirimler nasıl?

Aralandı bile. Örneğin bir ressam, mezun olan bir koku uzmanı istedi bizden. Biz de şaşırdık "Nasıl yani?" dedik, yaptığı eserlerin her birine özel koku tasarlamak istiyormuş ve bunu yapacağı sergide kullanmak istediğinden bahsetti. Yaptıkları işlerle kokuyu bir araya getirmek isteyen kurum ve kuruluşlardan son zamanlarda proje ile gelen kişiler oluyor.

Mezun öğrencilerinizden kendi markasını kuranlar var mı?

Biz yeni mezunlarımızı veriyoruz henüz. Ancak kendi markası olup, kendilerini geliştirmek ve markalarını büyütmek isteyen birçok öğrencimiz var.

Kokularla tedavi mümkün mü? Hangi kokular hangi hastalıklara iyi geliyor?

Kokularla tedavi mümkün demek, bana göre yanlış bir ifade. Çünkü kokular hastalığı tedavi etmekten çok, var olan tedaviyi destekleyici unsurlardır. Örnek verecek olursak dişiniz ağrıyor ise doktora giderek karanfil ya da karanfil suyu ile diş ağrınızı azaltabilirsiniz. Ama mutlaka doktora gitmeniz gerekiyor. Kokular sakinleştir evet, ama ruhsal bir durum var ise doktora gidip tedavi olunması gerekiyor.

Akla gelebilecek her kokunun eğitimi var

Kök bitkinin, yaprağın, ağacın, tohumun kısacası aklınıza gelebilecek her şeyin kokularını eğitimlerimizde veriyoruz. Kokuları çıkarırken farklı teknikler vardır. "Doğru tarım nasıl yapılır?", "Hangi bitkilerin hangi mevsimleri doğru mevsimlerdir?" bu ve benzeri konuların hepsini profesör hocalarımız tek tek derslerde anlatıyor. Örnek vermek gerekirse lavanta bir çiçek ama birçok türü var. Bu türlerin her biri; parfüm, aromaterapi gibi farklı koku alanlarında kullanılıyor. Ayrıca bitkilerin koku cinslerini de ayırt etmeyi öğretiyoruz. Koku uzmanı hiçbir zaman, bu çiçek kokusudur diyemez. Formüllerine ayırabilmeleri gerekiyor. Örneğin, siyah orkide çiçeksi bir kokudur. Ama çiçek ile beraber baharatsı kokuya girer.

"Hürrem Sultan kokusu ile sıçrama yaptım"

Tarihe karşı büyük bir tutkum var. Tarihe yön vermiş isimlerin hayatını araştırmak ve onların kokularını yapmak, en büyük hayalimdi. Sıçramam ise yıllarca araştırma yapıp Hürrem Sultan'ı yaşatmak adına yaptığım parfüm çalışması sayesinde oldu. O zamanlar isim hakkını aldığımda Muhteşem Yüzyıl dizisi popüler oldu ve dizide parfüm ile ilgili sahneler vardı. İnsanlar araştırma yaptıklarında karşılarına ben çıkıyordum ve çok talep görmüştü kokum. Ayrıca Kanuni Sultan Süleyman gibi birçok ismin kokuları üzerine de çalıştım. Halen de en çok satan kokulardan biri Hürrem Sultan çalışmam. Fakat şu an kokunun adını değiştirdik, çünkü Türk Patent Enstitüsü artık tarihi kahraman isimlerini kullanmaya izin vermiyor.

Kutu:

Bihter Türkan Ergül kimdir?

Yaklaşık 36 yıldır koku ilmi ile ilgilenen Bihter Türkan Ergül, eğitimini psikoloji üzerine yaptı. Kokunun insan psikolojisi üzerindeki etkileri konusunda çalışmalar ve araştırmalar yapıyor. Hollywood yıldızları dünya liderleri, sanat ve siyaset camiasının en çok bilinen yüzleri için kişiye özel parfümler tasarlıyor. Tiyrus isimli bir markası var. Ayrıca danışmanlık yaptığı firmalar için parfüm formülleri oluşturuyor. 2008'den itibaren Osmanlı arşivlerinde koku tarihini ve gündelik yaşam üzerindeki etkilerini araştıran Ergül'ün Mis Kokulu ve Kokulu Nağmeler adlı iki kitabı mevcut. Ergül aynı zamanda Koku Kültürü Derneği'nin de kurucusu.