ZEYNEP CANDAN AKTAŞ/ BES katılımcılarının nakit ihtiyaçlarını sözleşmelerini bozmadan karşılayabilmesi amacıyla BES teminatlı kredi uygulaması konusunu işlemeye, geçen hafta başlamıştık. Hatırlanacağı gibi, 3 Haziran 2024'te başlayan uygulama ile katılımcıların sistemdeyken ortaya çıkan nakit ihtiyaçlarının giderilmesi hedefleniyor. Böylece katılımcılar ihtiyaç durumunda birikimlerini bozarak sistemden çıkmak yerine, bankalardan uygun fiyatlı kredi kullanabilecekler. Gelin, geçen hafta bıraktığımız yerden konuya devam edelim. Böylece katılımcılar bu yeni uygulamanın getiri-götürülerini öğrenebilsin ve kendileri için en doğru kararı verebilsin.
HAKLARIN KULLANIMI
Hakların kullanımı konusuna; katılımcılar bankadan BES teminatlı kredi kullandığında, sistemdeki haklarını kullanabiliyor mu, sorusuyla başlayalım. Katılımcıların en çok bildiği ve kullandığı haklarından, fon dağılım değişikliği açısından bakıldığında; katılımcı 'Alacağın Devri Fonuna' aktarılanın dışındaki kalan birikimlerinde, fon dağılım değişikliği yapabiliyor. BEFAS'tan fon seçebiliyor. Sözleşmesine katkı payı ödeyerek, devlet katkısı almaya devam ediyor. Ya da katkı payı ödemeye ara vererek 'ara verme hakkını kullanabiliyor. Katılımcı kredi sürecinde emeklilik planını değiştirebiliyor, Ama birikimler teminatta olduğu sürece sistemden ayrılamıyor, emeklilik hakkını ve aktarım hakkını kullanamıyor. Mevcut kredi borcunu kapatmadan BES birikimleri karşılığında yeni bir kredi kullanamıyor. Kısmen ödeme talebinde bulunamıyor. Yani kısmi ödeme hakkını kullanamıyor.
KREDİ KULLANIRKEN DİKKAT!
Aslında, BES teminatlı kredilerin geri ödenmeme riski olmadığından, normal (teminatsız) kredilere oranla, faiz oranının daha düşük, vadesinin daha uzun olması beklenir. Burada katılımcıların dikkat etmesi gereken şey, teminattaki birikimlerin getirisi ile kredi maliyetinin karşılaştırılması ve mümkünse getiriden düşük veya getiriye eşit bir kredi maliyeti yakalamalarıdır. Eğer teminattaki birikimin getirisi ile kredi maliyeti arasında pozitif bir fark yakalanamıyorsa, BES birikimlerini teminata vermektense normal banka kredisi kullanmak daha anlamlı olabilir.
Diğer yandan 2025 yılı başından itibaren yürürlüğe girecek, 1-2 risk seviyesindeki iki yeni fonla birlikte alacağın devri fonu sayısı 4'e çıkacak (ikisi faizli, ikisi faizsiz). BES birikimlerinin bu dört fondan hangisinde teminata alınacağı konusu biraz karışık. Bu tercih bankalara bırakılırsa, düşük riskli fonların tercih edilme olasılığı çok güçlü. Tercih hakkı katılımcıya bırakıldığında ise, finansal okur yazarlık düzeyi yeterli olmayan katılımcıların, doğru karar vermesi oldukça güç olacaktır. Dolayısıyla, alacağın devri fonunun katılımcı için en uygun olacak şekilde, mevcut risk algısı dikkate alınarak otomatik olarak belirlenmesinde büyük yarar var.
KREDİ KAPANDIĞINDA
Bankadan BES teminatlı kredi kullanan katılımcı; kredi borçlarını ödeyip bitirdiğinde, banka platform üzerinden EGM'ye bilgi veriyor. EGM de sözleşmenin olduğu BES şirketini bilgilendiriyor. BES şirketi katılımcının 'Alacağın Devri Fonunda' teminat olarak bekleyen fonlarını bozarak, elde edilen nakitle, katılımcının mevcut dağılımına uygun fonları alıyor. Fonlarla ilgili süreçler arka planda, katılımcının müdahalesine gerek kalmadan, dijital platform üzerinden yürütülüyor.
TEMERRÜT OLUŞURSA
Peki, katılımcı kredi borcunu ödemekte zorlanıyorsa, ödeyemiyorsa ne olacak? BES teminatlı kredi kullanan katılımcının; birbirini izleyen en az iki kredi taksidini vadesinde ödememesi halinde, banka 30 günlük süre vererek taksitlerini kapatması uyarısını yapacak. Verilen 30 günlük süre içerisinde borcunu ödemeyen katılımcının sözleşmesi veya sözleşmeleri sonlandırılarak hem serbest fonları hem de teminattaki birikimleri nakde döndürülecek. Elde edilen nakit, öncelikle kredi borcunun ödemesinde kullanılacak, kalan tutar katılımcıya ödenecek.
KURUMLARDAN BEKLENEN AKSİYONLAR
BES birikimlerinin bankalarda teminat olarak kabul edilmesiyle, platforma üye olan bankalar mevcut durumda BES katılımcılarına da diğer müşterilere uygulanan kredi faiz oranları sunuyorlar. Bankaların BES teminatlı krediler karşılığında yüzde yüz, hatta daha fazlasıyla likit varlıkları teminata aldığı düşünüldüğünde, daha uygun fiyatlı faiz oranları sunmaları beklenir. Ancak bankalar açısından BES teminatlı krediler ile normal krediler karşılaştırıldığında şöyle bir durum ortaya çıkıyor:
-Bankalar çoğu zaman yaptıkları kredi kampanyalarla, kredi kullananlara BES sözleşmesi koşulu da getirebiliyorlar. Çünkü bankalar BES şirketlerinin acentası ve BES sözleşmeleri karşılığında gelir elde ediyorlar. Halbuki BES teminatlı kredi uygulamasının bankalara böylesi bir ek getirisi bulunmuyor.
-Bankalar kredi kullandırırken hayat sigortası teminatı istiyor. Halbuki BES teminatlı kredilerde hayat sigortasına da gerek yok. Bu da bankaların BES teminatlı kredi uygulamasını çok fazla sahiplenmemesine neden olabilir.
-Diğer yandan Merkez Bankasının da BES teminatlı kredileri diğer kredilere uygulanan kısıtlardan muaf tutması gerekiyor. Çünkü BES teminatlı kredilerin karşılığında çok likit bir teminat var.
BES teminatlı kredi uygulamasının mimarı ve finansal piyasalar konusunda politika yapıcı kurum Hazine ve Maliye Bakanlığı. Bakanlığın kurumların arasında bir orkestra şefi gibi koordinasyonu sağlaması ve gerekli aksiyonları alarak sistemin verimli uygulanmasını sağlaması sistemin gelişmesi ve büyümesi açısından önem taşıyor.
