PARA ARATIRMA/ ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Borsa hareketli, yatırımcılar kıpır kıpır… Hop oturup hop kalkıyorlar. Nasıl olmasın ki? Son bir yılda BİST 100 endeksi yüzde 168, BİST 30 endeksi yüzde 167 yükseldi. Tabii ki borsa bu, heyecanlı, volatil ama düşe kalka yükselişini sürdürüyor. Bireysel Emeklilik Sistemi'nde (BES) ise hisse fon yatırımcıları çok mutlu. Birikimlerini hisse fonlara yönlendiren katılımcılar, piyasadaki yükselişten paylarını alıyor, hem de hiç sinir-stres yapmadan. Sessiz, sakin piyasayı uzaktan izleyip, çaylarını, kahvelerini yudumluyorlar.
FİNANSAL OKURYAZARLIK
Bireysel Emeklilik Sistemi'nin 20'nci yılına bir kala, katılımcılar bir taraftan sistemi daha iyi anlamak için çaba gösterirken, diğer yandan fonlarını yönetme konusunda daha iştahlı davranıyor. Daha öncesinde fonlarını bireysel emeklilik şirketlerinin değiştireceğini ve kazanacaklarını düşünürken, artık fon yönetimi sorumluğunun kendilerinde olduğunun farkına vardılar. Bunun sonucu olarak da katılımcılar, birikimlerinin getiri sağlaması için arayıştalar. Kimi robot danışmanları kullanıyor, kimi fon dağılım değişikliği hakkını portföy yönetim şirketine devrediyor. BES portföyünü kendi yönetenler, getirisini artırmak için daha çok soru soruyor, daha çok araştırıyor. Bunun sonucunda piyasa dalgalanmalarına uyum sağlama konusunda daha esnek davranmayı öğrenen bir katılımcı kitlesi oluşuyor. BEFAS, katılımcılara fon seçiminde daha esnek ve özgür bir ortam sağlarken, finansal okuryazarlığı yüksek katılımcı grubu da, bu ortamı değerlendirerek daha iyi getiri sağlayan fonlara geçiş yapıyor.
DEĞİŞKEN FON PORTFÖYÜ
Değişken fonlar, portföy yöneticisinin daha fazla getiri sağlamak için portföyü aktif olarak yönettiği fonlardır. Bireysel Emeklilik Sistemi'nde faizli ve faizsiz olarak, düşük riskten yüksek riske doğru, dört farklı risk grubunda değişken fon bulunuyor. Katılımcıların da değişken fonlara ilgisinin olduğu gözleniyor. Sistemdeki fonların tür bazında dağılımına bakıldığında, en büyük fon grubu kıymetli maden fonları iken, ikinci büyük fon grubu değişken fon olarak görünüyor. Yılbaşından bu yana değişken fonların portföyündeki hisse oranının yaklaşık yüzde 23'lerden yaklaşık yüzde 37'lere yükseldiği görülüyor. Özellikle yüksek riskli, atak/dinamik değişken fon grubu ile agresif değişken fon grubunda portföylerdeki hisse senedi oranı ortalamada yüzde 50'ler seviyesine yaklaşıyor. Böylece sistemde doğrudan hisse senedi fonlarına yatırım yapmayan katılımcılar da değişken fonlar sayesinde hisse senedi piyasasının getirisinden faydalanmış oluyor.
Otomatik katılım tarafında çalışanlar, doğrudan hisse senedi fonlarına yatırım yapamıyor. Ya ne yapıyor? Çalışanlar risk grubu en yüksek olan agresif değişken fonlara yatırım yapıyor. Agresif değişken fonun portföy yöneticileri de piyasaların akışına uygun olarak portföye hisse senedi, altın, döviz cinsi yatırım araçlarını alarak ve bunların portföydeki ağırlıkları ile oynayarak, en yüksek getiriyi sağlamaya çalışıyor.
DEVLET KATKILARI
Bireysel Emeklilik Sistemi, devlet katkıları ile diğer bütün yatırım araçlarına karşı avantaj sağlıyor. Yüzde 30 devlet katkısı peşin getiri olarak algılanabildiği gibi, olası düşüşlerde katılımcıya yüzde 30'a kadar tolerans sağlayabiliyor. Bu da katılımcıların risk alma kapasitesinin artmasına ve daha riskli yatırım alanlarına yönelmesine kapı açıyor. Son dönemde yükselişi ile ilgiyi üzerine çeken borsa, bireysel emeklilik katılımcılarını da devlet katkıları sayesinde hisse senedi fonlarıyla risk almaya teşvik ediyor.
EN BÜYÜK HİSSE SENEDİ FONLARI
2022 yılının başından bu yana hisse senetleri piyasasında yükseliş eğilimi devam ediyor, demiştik. Hem de yükseliş hızını artırarak. Hisse senedi fonları henüz kıymetli madenler fonlarıyla boy ölçüşemese de yılı hızlı büyümeyle kapatacak gibi görünüyor. Bu çıkışa eşlik eden hisse senedi fonları bir taraftan BEFAS sayesinde yeni yatırımcılardan talep görürken, diğer taraftan portföydeki varlıkların değer artışıyla büyüyor. Sistemin en büyük hisse senedi fonu 6,6 milyarlık portföyüyle AZH- Allianz Hayat Hisse Senedi fonu iken, ikinci 6,5 milyar liralık portföyüyle AEH-Agesa Hay. Hisse Senedi Fonu oldu. AH5- Anadolu Hay. Hisse Senedi fonu 4 milyar, GEH-Garanti Em. Hisse Senedi fonu 3,4 milyar ve VEH- Türkiye Hay. Hisse Senedi fonu 2,3 milyar liralık büyüklük ile ilk beşi oluşturuyor.
KEH-Katılım Em. Katılım Hisse Senedi Fonu 1,6 milyar liralık portföy büyüklüğü ile sistemin en büyük katılım fonu olarak öne çıkıyor.
Toparlayacak olursak, Bireysel Emeklilik Sistemi'nde katılımcıların hisse fonlara yönelmesi, uzun vadede BES'ten beklenen faydaların, piyasalarda daha fazla hissedilmesini sağlayacak. Bu eğilim bir taraftan piyasadaki volatiliteyi azaltıcı etki yaratırken, bir taraftan da hisse senedi piyasalarındaki derinliğin artışına katkıda bulunacak. Halka arzlar ve borçlanma yoluyla daha uygun finansman sağlanabilecek. Sistem geliştikçe, katılımcıların finansal okuryazarlığı arttıkça, daha istikrarlı piyasalar ve daha istikrarlı getiriler, BES katılımcılarını bekliyor olacak.
"BES, ÜLKEMİZDE TASARRUFUN MERKEZİ HALİNE GELDİ"
Atilla BENLİ / Türkiye Hayat Emeklilik Genel Müdürü
Devletimizin sisteme verdiği desteklerin yanı sıra BES fonlarının katılımcılara sağladığı getiriler de sisteme ilgiyi artırıyor. Yıllık bazda incelendiğinde emeklilik fonları ağırlıklı olarak yüzde 79.8 getiri elde ederken hisse senedi ağırlıklı fonlar, yüzde 161 ağırlıklı ortalama getiri elde ederek yatırımcısına önemli bir kazanç sağlıyor. Tüm dünyada risklerin arttığı ve enflasyonist baskının yoğunlaştığı bir süreçteyiz. Buna rağmen emeklilik fonlarının iyi bir performans ve büyüme süreci geçirdiğini görüyoruz.
BES katılımcılarına, birikimlerinin korunması ve tasarruflarından daha yüksek getiri sağlamaları için Bireysel Emeklilik Sistemi'nin uzun vadeli doğasına uygun bir yaklaşımla yatırım yapmalarını tavsiye ediyorum. BES'te katılımcılarımız bir yıl içerisinde 12 kez fon dağılımı değişikliği yapabiliyor. Fon tercihlerinin belirlenmesi için şirketimiz, risk profili anketi uygulayarak, katılımcının risk seviyesini ve ona uygun fon seçeneklerini kendilerine sunuyor. Ayrıca 1 Temmuz 2022 itibarıyla emeklilik şirketlerimiz BES'e özgü yatırım danışmanlığı yapabilme yetkisine erişti. Böylece şirketler, BES'e özgü yatırım danışmanlığı ile kişiye özel fon dağılım ve değişiklik tavsiyesi verebiliyor. Bunun yanında, Türkiye Hayat Emeklilik olarak katılımcıların tasarruflarını nasıl değerlendirecekleri noktasında daha rasyonel karar vermelerine yardımcı olacak bir uygulamayı da hayata geçirdik. "Fona Sor" uygulamamız, yatırımcılara yapay zekâ temelli bir danışmanlık hizmeti veriyor. Ayrıca 18 yaş altı BES ile birlikte yüzde 25 devlet katkı payının yüzde 30'a yükseltilmesi, ihtiyaç halinde kısmi çekiş, birikimlerin teminat olarak gösterilebilmesi, OKS'de yaş sınırının kaldırılması gibi sistemde yapılan reformlar, BES'in daha geniş kitlelere ulaşmasını sağladı. Bu reformların etkisiyle BES'e ilgi arttı ve sistem, hızlı bir büyüme ivmesi yakaladı.
"KATILIMCILAR BÜLTENLERİ DÜZENLİ TAKİP ETMELİ"
Murat ATALAY / Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü
Hisse fonlar ve hisse ağırlıklı endeks fonlar ile değişken fonlar, yüksek enflasyona rağmen net reel getiri sağlamış ve bu fonları tercih eden bireysel emeklilik katılımcılarının birikimlerine değer katmıştır. Endeksteki yukarı yönlü hareketlerin devamı halinde; hisse ve hisse ağırlıklı fonların, tercih edilebileceği öngörülmektedir. Son dönemde hisse fonlarının artan performansı nedeniyle robotik fon danışmanlığı hizmeti kapsamında da risk iştahı yüksek olan katılımcılar için bu fonların tercih edildiği söylenebilir. Bununla birlikte katılımcıların BEFAS platformundan inceleme yaparak yüksek oranda hisse fonları, hisse ağırlıklı endeks fonlar ile değişken fonlar içeren fonların tercih ettiği gözlenmektedir. Emeklilik döneminde beklentileri karşılayabilecek bir birikim seviyesine ulaşmak için sisteme olabildiğince erken girmek ve gelir seviyesine uygun bir katkı payı belirlemek kadar, tasarruf yapılan dönemde tercih edilen fon dağılımları da önem arz etmektedir. Fon dağılımını belirlerken katılımcıların kendi risk/getiri beklentileri paralelinde, erken dönemde nispeten risk/getiri oranı yüksek fonlar tercih edilmesi, emekliliğe kalan süre kısaldıkça tercihlerin riski daha düşük sabit getirili fonlar yönünde olması daha uygun olabilecektir.
Anadolu Hayat Emeklilik olarak, müşterilerimize piyasadaki gelişmeleri takip edebilecekleri aylık bültenler ve risk/getiri beklentilerine göre farklılaştırılmış fon dağılım önerileri sunuyoruz. Diğer taraftan, fon dağılım değişikliklerini de otomatik yapan fon robotumuz Fonmatik Robo da dileyen katılımcılarımıza hizmet veriyor.
Bireysel emeklilik katılımcılarına, yatırım danışmanlığı bültenlerini düzenli takip etmelerini, yılda 12 adet olan fon dağılım haklarını mevcut ve potansiyel konjonktüre göre verimli bir şekilde kullanmalarını, eğer finansal okur yazarlık konusunda destek ihtiyaçları varsa da şirketlerin robot fon danışmanlığı uygulamaları vasıtasıyla fon dağılımlarının yönetimini kendi risk iştahlarına göre profesyonel portföy yöneticilerine devretmelerini öneriyoruz.
"BU FONLAR, KOŞULLARA UYGUN BİR ALTERNATİF YATIRIM ARACI"
İbrahim ÖZTOP / Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği Başkanı
Dünyadaki eğilimin aksine, Türkiye'de pay piyasasına olan yatırımcı ilgisinde artış olduğu görülüyor. Türkiye'de enflasyonun yüzde 80'lere ulaşması, risksiz getiri oranının düşük olduğu ortamda yatırımcıların hisse senetlerine yönelmesinde etkili olmuştur. Tasarruflarını uzun vadeli bir bakış açısıyla oluşturmak isteyen bireysel yatırımcıların, hisse senedi yatırımı yaparak, şirketlerin enflasyonist ortamda büyümesinden pay alma düsturuyla hareket ettiklerini gözlemliyoruz. Emeklilik sistemimizdeki hisse senedi fonları; işinde yetkin, profesyonel portföy yöneticileri tarafından yapılan analizler ve değerlendirmeler sonucu seçilen pay senetlerden oluşmakta ve portföy çeşitlendirmesiyle birlikte risk de dağıtılmış olmaktadır. TEFAS verilerine göre, 2022'nin başından itibaren hisse senedi şemsiye fon grubunun getirisi yüzde 146 ile tüketici fiyat endeksindeki değişimin (yüzde 43) üzerinde gerçekleşmiştir. Dolayısıyla yüksek getiri sağlayan bu fonlar, günümüzdeki koşullara uygun bir alternatif yatırım aracı sunmakta. Küresel piyasalarda riskten kaçınma eğiliminin güç kazanmasıyla birlikte, hisse senedi fiyatlarında oynaklık sürüyor. BES, uzun vadeli bir sistem ve bu sisteme yatırım yapacakların da uzun vadeli bir yatırım anlayışıyla hareket etmeleri gerektiğinden, yatırımcıların kısa vadeli fiyat dalgalanmalarına odaklanmamaları, vergi teşvikleri ve devlet katkısı gibi getirdiği ek avantajlarla beraber uzun vadede getireceği yüksek getiriyi dikkate almaları önerilmektedir. Bireysel emeklilik katılımcıları, BEFAS aracılığıyla sadece planına sahip oldukları fon kurucusunun değil, diğer fon kurucularının da fonlarına yatırım yapabilme imkanına sahip. Yatırımcıların volatilitenin arttığı dönemlerde yatırım kuruluşlarından destek alarak çok sayıda emeklilik yatırım fonundan oluşan bir varlık dağılımı yapmalarının faydalı olacağı kanaatindeyiz. Ayrıca yatırım fonu varlık dağılımını kurgulamakta zorlanan yatırımcılar, emeklilik fonu kurucusu tarafından geliştirilen robo-danışmanlık hizmetlerinden de yararlanabilir.
"FARKLI VARLIK SINIFLARINA YATIRIM YAPAN FONLARDAN ÖNERİYORUZ"
Tolga GÜRKAN / Allianz Türkiye CEO'su
Hisse senedi fonlarımızın enflasyona karşı en iyi koruma aracı olacağını düşünerek, katılımcılarımıza birikimlerinin önemli bir kısmını bu fonlarda değerlendirmelerini önerdik. Geldiğimiz noktada bu fonlar, enflasyonun oldukça üstünde getiriler sağladı. Tüm varlık gruplarından dengeli portföy oluşturma mantığı ile eurobond ve yabancı hisse senedi fonlarımız da dağılımlarımızın içinde farklı oranlarda yer aldı. Allianz Finansal Danışmanlık ile farklı yatırımcı profillerinin ihtiyaç ve beklentilerine uygun çözümler üretiyoruz. Dijital uygulamalar ve kişiye özel uzman danışman kadrosu ile ayrıcalıklı hizmetler sunuyoruz. Allianz Finansal Danışmanlık sayesinde katılımcılar, Türkiye ve globaldeki erişimi güç çeşitli yatırım araçlarına yatırım yapma imkânı buluyor. Bu hizmetimizle profesyonel yatırım tecrübesine sahip ve fon getirisinde öncü bir kurum olarak müşterilerimizin Türkiye'deki varlıklarını yönetme konusunda danışmanlık sağlıyoruz. Finansal danışmanlarımız, müşterilerimiz ile bire bir görüşmeler sağlıyor. Yatırım performanslarını yakından takip ederek piyasa trendlerine ve yatırım beklentilerine uygun fonları belirliyor, ayrıca bireysel emekliliğin yanı sıra vergi, sosyal güvenlik gibi konularda danışmanlık desteği de veriyor. Ek olarak sadece müşterimiz değil, tüm ailesi için finansal planlama hizmeti sağlıyor. Finansal Danışmanlık müşterilerimize bireysel emeklilik yatırımlarını yönetirken de ışık tutmak, finans gündemine uzman isimlerle birlikte bakmak amacıyla özel olarak ekonomi buluşmaları serisi başlattık. Son olarak mobil uygulamamızda bireysel emeklilik yatırım performansını takip etmek, getiriyi diğer yatırım araçları ile karşılaştırmak gibi farklı ihtiyaçlara, alışkanlıklara cevap verebilecek birçok yeniliğimiz bulunuyor. Son dönemlerde piyasalardaki dalgalanmalardan korunmak amacıyla katılımcılarımıza farklı varlık sınıflarına yatırım yapan fonlarımızdan oluşan önerilerde bulunuyoruz. Aylık olarak gözden geçirdiğimiz önerilerimizi gerek finansal danışmanlarımız gerek farklı kanallarımız aracılığıyla katılımcılarımız ile paylaşıyoruz.
"111 BİNDEN FAZLA MÜŞTERİMİZ, FON KOÇU'DAN FAYDALANDI"
Burak GÖÇER / Garanti BBVA Emeklilik Genel Müdürü
BİST'in son dönemdeki getiri performansı, Türkiye'de hisse senedine ilgiyi çok artırdı. Yatırımcı ve hesap sayısında rekor seviyelere ulaşıldı. Benzer bir durumun BES'teki hisse senedi fonlarında da yaşandığını söyleyebiliriz. BES'teki hisse senedi fonları, en ufak tutarlar için bile profesyonel bir yönetim getirirken, üzerine bir de yüzde 30 devlet katkısı imkanı sunuyor. Bu da BES'te hisse fonlara ilgiyi artırıyor. BEFAS'ın hisse senedi fonlarının daha fazla seçilmesine katkısı olduğunu düşünmüyorum, ancak fon çeşitliliğinin artması; müşteriye getirilerin ve farklı fonların olduğu geniş bir yelpaze sunuyor. BEFAS ile birlikte katılımcılar, müşterisi oldukları emeklilik şirketlerinin sunduğu fonların dışında diğer emeklilik şirketlerinin de fonlarını portföylerine dahil etme imkanı bulmuş oldu. Katılımcılara fonlarını piyasa koşullarına göre değiştirmesini ve bu değişikliği yaparken de çalıştığı emeklilik şirketinden profesyonel bir destek almalarını öneririm. Müşterilerimiz fonlarını daha iyi yönetebilsin diye Garanti BBVA Portföy iş birliği ile dijital fon danışmanlık hizmetlerimiz Fon Koçu ve Otomatik Fon Koçu'nu hayata geçirdik. Dileyen müşterilerimiz, fon dağılım değişikliklerini Fon Koçu'nun önerilerine göre gerçekleştirebiliyor ve fon getirilerini mobil uygulamamız üzerinden takip edebiliyor. Piyasa dinamikleri değiştiğinde ise algoritmalar üzerinden çalışan Fon Koçu, yeni fon dağılım değişikliği önerilerinde bulunuyor. Bu öneriler, müşterilerimizle sms / e-posta aracılığıyla paylaşılıyor. Bu zamana kadar 111 binden fazla müşterimiz, Fon Koçu'nun kendisine önerilen fon paketinden faydalandı. Fonlarını Fon Koçu'nun önerilerini takip ederek yönetenler, son bir yılda ortalama yüzde 58 kazanç sağladı. Otomatik Fon Koçu ise Fon Koçu hizmetimizin en gelişmiş yeni hali. Bu yıl itibarıyla artık dileyen müşterilerimiz, fonlarının yönetimini tamamen Fon Koçu'na devrediyor; fon dağılım değişikliği otomatik olarak gerçekleşiyor.
