PARA YAPAY ZEKA/ ŞULE GÜNER AB Yapay Zeka Yasası, üye devletler arasında iş birliğini teşvik etmek ve Birlik çapında uyumu sağlamak için yeni kurumların oluşturulmasını öngörüyor. Bu kurumlar arasında AB Yapay Zeka Ofisi ve Avrupa Yapay Zeka Kurulu yer alıyor.
AB Yapay Zeka Yasası'nın tüm aşamalarıyla yayınlanması için son tarih 2 Ağustos 2026 olarak belirlendi. İlk olarak 2 Ağustos'ta, AB üye devletleri için genel hükümler ve yasaklı uygulamaların bağlayıcılığı devreye girecek.
2 Ağustos 2025 tarihinde ikinci aşama tamamlanacak. 2 Ağustos 2026'dan itibarense, yasanın tamamı piyasadaki mevcut yapay zeka ürünlerine geriye dönük uygulanması gibi birkaç istisna dışında geçerli olacak. Tüm süreç 2 Ağustos 2027'de tamamlanmış olacak.
Yapay zeka sistemleri, topluma zarar verme ihtimaline göre risk temelli bir biçimde düzenlenecek. Yapay zekanın bazı kullanımlarındaki risk kabul edilemez olarak görülecek ve bu sistemlerin kullanımı yasaklanacak. Yüz görüntülerinin internetten veya kapalı kamera sistem görüntülerinden alınması, iş yerinde ve eğitim kurumlarında duygu tanıma, sosyal puanlama, cinsel yönelim veya dini inançlar gibi hassas verileri çıkarmak için biyometrik sınıflandırma yasak kapsamına girecek.
İnsan davranışını manipüle eden veya insanların zafiyetlerinden yararlanan yapay zeka yasaklanacak.
Kolluk kuvvetleri bazı durumlarda yapay zekayı kullanabilecek. Emniyet birimleri terör saldırılarının önlenmesi veya kayıp kişilerin tespiti gibi istisnai durumlarda, kamuya açık alanlarda gerçek zamanlı uzaktan biyometrik tanımlama sistemlerini yasal izin alarak kullanabilecek.
DEEPFAKE'E KARŞI ÖNLEM
Yüksek riskli yapay zeka sistemlerine daha katı kurallar getirilecek. Kritik altyapı, eğitim, istihdam, sağlık, kamu hizmetleri, bankacılık, göç ve sınır yönetimi ve seçim gibi demokratik süreçlerdeki yapay zeka sistemleri yüksek risk kategorisinde yer alacak.
Bu tür sistemlerde risklerin değerlendirilmesi, azaltılması, kullanım kayıtlarının tutulması, şeffaflık ve insan gözetimi sağlanması gerekecek.
Video, metin, görüntü oluşturma, başka dilde konuşma (Deepfake), hesaplama veya bilgisayar kodu yazma gibi çok çeşitli farklı görevleri yerine getirebilen büyük sistemlere özel kurallar getirilecek. Söz konusu "genel amaçlı yapay zeka" sistemlerinin piyasaya sürülmeden önce çeşitli şeffaflık kriterlerine uyması sağlanacak.
Yapay zeka ile değiştirilmiş ses veya video içeriklerinin açık biçimde etiketlenmesi gerekecek.
YASASININ UYGULAMA TARİHLERİ
Yasa 2 Ağustos 2024'te yürürlüğe girecek. Uygulama takvimi şu şekilde:
•2 Şubat 2025: Yasaklı yapay zeka uygulamaları piyasadan çekilecek.
•2 Mayıs 2025: Uygulama kodları hazır olmalı.
•2 Ağustos 2025: Genel amaçlı yapay zeka modelleri uyumlu olmalı. Yapay Zeka Ofisi, Avrupa Yapay Zeka Kurulu, ulusal piyasa denetim otoriteleri gibi yönetişim aşamaları oluşturulmuş olmalı.
•2 Şubat 2026: Avrupa Komisyonu, pazar sonrası izleme planı için bir şablon oluşturan ve planın içereceği unsurları belirleyen Uygulama Yasası'nı kabul edecek.
•2 Ağustos 2026: Yapay zeka yasasının yüksek riskli sistemler için yükümlülükler de dahil olmak üzere tüm kuralları yürürlüğe girecek. Üye Devletler, yetkili otoritelerinin ulusal düzeyde en az bir operasyonel yapay zeka koruma alanını (sandbox) uyguladığından emin olmalı.
•2 Ağustos 2027: Yüksek riskli sistemler için yükümlülükler uygulanmaya başlayacak.
********
X VE META AB'DE ZORLANIYOR
Avrupa Birliği'nin teknoloji düzenleyicileri, Elon Musk'ın sosyal medya şirketi X'in, Avrupa Birliği çevrimiçi içerik kurallarını ihlal ettiğini ve mavi onay işaretli kullanıcıları yanılttığını bildirdi. Bu iddia, şirketin büyük bir para cezası ve operasyonlarında önemli değişiklikler yaşamasına neden olabilir. Bu sonucun, Avrupa Komisyonu'nun kurduğu Dijital Hizmetler Yasası (DSA) tarafından ilk kez verilen bir karar olduğu ve yedi ay süren bir soruşturmanın sonucunda verildiği belirtildi. Yeni kurallar, çok büyük çevrimiçi platformlar ve arama motorlarının yasadışı içerikleri ve kamu güvenliğine yönelik riskleri daha etkili bir şekilde ele almalarını gerektiriyor.
X, AB'nin DSA ile uyum sağlama değerlendirmesine katılmadığını belirtirken, Musk ise dava açma tehdidinde bulundu. Musk, X üzerinden yaptığı açıklamada, "Avrupa halkının gerçeği öğrenmesi için mahkemede çok şeffaf bir mücadeleyi dört gözle bekliyoruz" dedi.
Meta ise, Avrupa Birliği'nde düzenleyici belirsizliklerden dolayı yapay zeka modellerinin yayınını ertelediğini açıkladı. Bu kararla birlikte çok modlu Llama modelini AB pazarından uzak tutacak.
Meta, geçen ay yapay zeka özelliklerinin Avrupa Birliği ülkelerindeki çıkış tarihini erteleyeceğini duyurmuştu. Şirket, Avrupa Birliği'nin düzenleyici belirsizliklerini gerekçe göstererek, bir sonraki çok modlu yapay zeka modelini ve gelecekteki modellerini AB ülkeleri için askıya aldığını açıkladı. Meta'nın açıklamasına göre, önümüzdeki aylarda piyasaya süreceği çok modlu Llama modeli, Avrupa'daki düzenleyici ortamın öngörülemez doğası nedeniyle AB kullanıcıları için sunulmayacak. Şirket, bu kararın alınmasında AB'deki rekabet düzenleyicilerinin netlik eksikliğinin etkili olduğunu belirtti.
Bu karar, özellikle AB'nin rekabet düzenleyicisi tarafından eleştirilmiş ve Meta'nın AB pazarındaki rekabet kurallarına uygun davranmadığı ifade edilmişti.
********
Çin, yapay zekaya da sosyalizmi getiriyor
Yapay zeka alanındaki çalışmalarını dünyaya duyurmayı pek de tercih etmeyen Çin, Financial Times'a göre, ülkenin başlıca yapay zeka şirketlerinin sosyalizme uygun hareket etmeleri için inceleme başlattı.
Çin Siber Uzay İdaresi; ByteDance, Alibaba Group, Baidu Moonshot ve 01.AI gibi teknoloji devleri ve yapay zeka şirketlerini, yapay zeka modellerinin sosyalizme uygun uygulanması gerektiğine ilişkin uyarılarda bulunuyor. Bu karar, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in Çin'in siyasi hassasiyetlerine verdiği önemi vurgularken, Çin Siber Uzay İdaresi, bu şirketlerin geliştirdiği yapay zeka modellerinin eğitim verilerini ve güvenlik prosedürlerini inceleyerek bu incelemeleri yürütecek. TikTok'un ana şirketi ByteDance'in Pekin'in resmi yaklaşımını dikkate alan büyük bir dil modeli geliştirmede en önemli ilerlemeyi kaydettiği söyleniyor.
Şubat ayında yayınlanan Çin'in yapay zeka rehberine göre, yapay zeka şirketlerinin temel sosyalist değerlere aykırı binlerce hassas anahtar kelime ve soruyu toplamasını ve bunları haftalık olarak güncellemelerini gerektiriyor.
********
Yaz Olimpiyatları'na damgasını vuracak
Google; NBCUniversal, ABD Olimpiyat ve Paralimpik Komitesi ile birlikte yaptığı açıklamayla 25 Temmuz'da başlayacak Paris Yaz Olimpiyatları'nda ABD takımının resmi arama ortağı olduğunu duyurdu. Böylece, bir teknoloji şirketi spor sivil toplum kuruluşu ile ilk kez iş birliği yapacak. Olimpiyatların gündüz ve prime-time yayınlarında, NBCUniversal'ın spikerleri, Google Search'ün bazı spor dalları ve karşılaşma sonuçları hakkındaki soruların cevaplarını seyircilere aktaracak.
Intel'in işlemcileriyse, 8K çözünürlükte canlı yayın deneyimlerini destekleyecek, böylece taraftarlara 32 spor dalında düşük gecikmeli, yüksek çözünürlüklü yayınlar sunacak. Intel, yapay zeka yardımıyla ABD Olimpiyat Takımı'nın merkezinin 3D modellerini oluşturdu. Bu modeller, özel olarak tasarlanmış bir akıllı telefon uygulaması aracılığıyla görme engelli bireylerin yön bulmalarına yardımcı oluyor ve rehberlik sağlıyor. Bu teknoloji, Almanya'nın Bonn şehrindeki Uluslararası Paralimpik Komite genel merkezi için sesli navigasyon aracı oluşturmakta da kullanıldı.
