PARA ARAŞTIRMA/ MERVE YILMAZ GERGİN Yeni yıla girmeye sayılı günler kaldı. Birçok ülkede yılbaşı akşamlarının geleneksel yemeklerinden biri olan hindi, yeni yılı karşılarken ülkemizde de sofraların en özel yemeği kuşkusuz. Nitekim Aralık ayının gelmesiyle birlikte marketlerde, kasaplarda ve çiftliklerde ayrı bir hareketlilik başlamış durumda. Türkiye'de özellikle yılın son ayında zirveye ulaşan hindi pazarı, son dönemde aslında tüm yıla yayılan bir hareketlilik gösteriyor. Küçük ölçekli aile çiftliklerinden büyük üretim tesislerine kadar geniş bir yelpazede faaliyet gösteren üreticiler, yerel pazarlardan büyük şehirlerdeki zincir marketlere kadar her noktada tüketicilerle buluşuyor. TÜİK verilerine göre, 2024 yılı ilk 9 ayında 40 bin 803 ton hindi eti üretimi gerçekleşti. Yılbaşı dönemi de göz önüne alındığında 2024 yılı sonunda üretimin yaklaşık 52 bin tonu bulması öngörülüyor. Bu da 2024 yılında 2023 yılına göre üretimde yüzde 16.7 oranında bir artış olduğunu gösteriyor. Pınar Et, 2024 yılı itibariyle 500 ton yılbaşı hindisi üretimi yapmayı planlıyor. Pınar Et Genel Müdürü Hüseyin Demir, bu miktarın 2023 yılına göre yüzde 20 artış gösterdiğini belirtiyor. Kocaeli'nin Kandıra ilçesi ise yılbaşı hindisi üretimiyle ünlü. Özellikle doğal ortamda yetiştirilen Kandıra hindileri, büyük talep görüyor. Üretici Hasan İpek, kendi çiftliğinde yetiştirdiği hindileri doğal ortamda beslediğini söylüyor. Kandıra hindisinin kilosu 350 TL'den satılırken, bu yıl talebin arttığı belirtiliyor. Bir diğer üretici Sinan Darak da hindi etinin sağlıklı ve protein açısından zengin bir seçenek olduğunu vurguluyor. Yılbaşı döneminde daha fazla talep aldıklarını söyleyen Darak, yatırımcılara hindi yetiştirmelerini öneriyor. Bir başka üretici Nizamettin Yılmaz ise Kandıra hindisi üretiminde modern endüstriyel tesislere gerek olmadığını, doğal koşullarda yetiştirilen hindilerin daha verimli olduğunu söylüyor. Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği Derneği Başkanı Naci Kaplan da dünya genelinde kanatlı etinin en çok üretilen et türü olduğunu belirtiyor. Son yıllarda beyaz et sanayiinin yüzde 60'tan fazla büyüdüğünü vurgulayan Kaplan, Türkiye'deki beyaz et tüketiminin her yıl arttığını ve 2023'te kişi başı 24.6 kg seviyesine ulaştığını ifade ediyor.
80 AYRI ÇİFTLİKTE ÜRETİM YAPIYOR
Pınar Et, bugün tamamen kendi yönetimi altında sözleşme ile çalışan 80 ayrı çiftlikte 190 bin metrekarelik kapalı alanda hindi besi üretimi gerçekleştiriyor. Tüm süreçleri izlenebilirlik kriterleri altında takip ediyor. Bunun yanında Pınar markalı hindi etleri, İyi Tarım Uygulamaları kapsamında belgelendiriliyor. Bu belgelendirme ile Pınar Et, anlaşmalı ve sözleşme kapsamındaki hindi besi çiftliklerinde yetiştiricilerde hindilerin kesime hazır hale gelme sürecine değin kimyasal ve mikrobiyolojik bulaştan ari olacak şekilde yetiştirilmelerini garanti altına alıyor. Bunun yanında tüm çiftlik çalışanlarına Pınar için hayati önem taşıyan hayvan refahı eğitimleri de düzenli olarak veriliyor. Pınar markalı hindi etli şarküteri ürünlerinde pazar lideri olduklarını belirten Pınar Et Genel Müdürü Hüseyin Demir, özellikle Pınar Aç Bitir markası altında satışta olan hindi etli şarküteri ürünlerinin pazarda yüzde 70 paya sahip olduğunu söylüyor. 2024 yılında Pınar markası ile yurtiçinde 500 tona yakın ürünü yılbaşı hindisi şeklinde tüketiciler ile buluşturacaklarının altını çizen Demir, "Bu miktar neredeyse 2023 yılının yüzde 20 fazlası. Kendi çiftliklerimizde yetiştirdiğimiz, yeminden kesimine kadar her aşamada yüzde 100 kontrolümüzde olan hindi işimizde, tüketicilerimizin markamıza güveni her yıl artarak devam ediyor. 2024 yılında başta A101 ve Şok market zincirleri olmak üzere, Carrefour, Metro Gross Marketlerde Pınar markalı yılbaşı hindi ürünümüze tüketicilerimiz erişebilecekler" diyor.
KİŞİ BAŞI TÜKETİM 540 GRAM
Türkiye'de kişi başına hindi tüketiminin 540 gram olduğunu söyleyen Demir, Avrupa Birliği ülkelerinde bu rakamın 6-7 kilogram düzeyinde olduğunu, aslında Türkiye'de de kişi başı tüketimin bu seviyelere çıkabilecek potansiyele sahip olduğunu ifade ediyor. Özellikle dünya genelinde yaş alan nüfus oranında yaşanan artış, sağlıklı protein kaynaklarını çok daha ön plana çıkartıyor. Bunun yanında beslenme kültüründe oluşan farkındalık ve bilinçle, hindi etinin kolesterol seviyesinin düşüklüğü ve protein/kalori oranının yüksek olması nedeniyle tüketim miktarının daha da artacağı öngörülüyor. Pınar Et'in özellikle hindi şarküteri ürünleri en çok Irak ve Azerbaycan pazarlarında ilgi görüyor. Özellikle dilimli hindi şarküteri ürünlerinde bu pazarlarda lider durumundalar. Pınar Hindi Göğüs Füme ürünü ise BAE, Katar, Kuveyt ve Bahreyn'e ihraç ediliyor. Hindi alacaklara tavsiyelerde de bulunan Demir, "Öncelikle tüketicilere önerimiz güvenilir markaların ürünlerini tercih etmeleri. Ambalaj bütünlüğü bozulmamış olan, üretim ve son tüketim tarihi kontrol edilerek alınan ürünler en kısa sürede, yıkanmadan (tavuk etinde de olduğu gibi) pişirilmeli veya son tüketim tarihine kadar 0-4°C 'de muhafaza edilmelidir. Hindi göğüs eti marine edilip 0-4°C'de birkaç saat bekletilerek pişirildiğinde; daha yumuşak, daha hızlı pişebilen ve lezzetli bir yapıda olacaktır. Tüketicilerimizin özellikle markalı, standartları olan ve bunların takip edildiği ürünleri tercih etmeleri çok önemli" diyor. Son olarak tarımın her alanında olduğu gibi hindi yetiştiriciliğinin de büyümeye ve gelişmeye açık bir sektör olduğuna değinen Demir, "Ülkemizde organize olmuş, büyük ölçekte üretim yapan markalı ürünlerin taleplerinde artış oldukça standartlar altında çalışacak çiftliklere de ihtiyaç olacaktır" diye konuşuyor.
KANDIRA HİNDİSİNE TALEP ÇOK
Kocaeli'nin hindisi ile meşhur ilçesi Kandıra'da, doğal ortamda geleneksel yöntemlerle yetiştirilen hindiler her yılbaşı olduğu gibi bu yıl da büyük talep görüyor. Kandıra'nın Hediyeli köyünde yaşayan üretici Hasan İpek, beş dönüm arazide kendi imkanlarıyla kurduğu çiftlikte hindi, kaz, keçi ve koyun yetiştiriciliği yapıyor. İpek, köyde kendine iş alanı oluşturarak, il içi ve il dışından gelen taleplere yetişmeye çalışıyor. Doğal ortamda yetiştirdiği hindileri, isteğe göre canlı ya da kesilmiş olarak 2 bin 500 ile 4 bin 500 TL arasında değişen fiyatlarla satışa sunuyor. Kendisine gelen talepler üzerine hindi ve kaz yetiştiriciliğine başladığını söyleyen çiftçi Hasan İpek, "Çiftlikteki hindileri tamamen doğal ortamda yetiştiriyoruz. Müşterilerden bazıları hayvanı canlı olarak alıyor. Bazı müşterilerimiz ise kestirip, temizlettiriyor. Müşterilerimize hazır ürün hizmeti de veriyoruz" diyor. Hindilerin ağırlıklarının 4 ile 12 kilogram arasında değiştiğini de sözlerine ekleyen İpek, kuluçkahaneden yavruları 40 günlükken aldıklarını ve altı ay yetiştirdiklerini ifade ediyor. Şimdilerde 250 hindiyi satışa sunacaklarının bilgisini paylaşan İpek, geçen yılbaşı kilosunun 350 liradan satıldığını söylüyor. İpek'in verdiği bilgilere göre, dişi hindiler en fazla 6 kilo, erkekler de 12 kiloya kadar çıkabiliyor. Hindinin 12 kilo olmasının nedenlerinin her canlının bünyesinden kaynaklanan gelişim durumu olduğunu da söyleyen İpek, "Kemik gelişimi, yem tüketimi ve iştahı bunda etken. Hava şartları soğuk olduğu için hayvanları kapalı alana aldık. Enerjilerini fazla tüketmedikleri için şimdi kilo alma zamanları" diyor. Hindiler, mısır, buğday, arpa, börtü-böcek ve yeşillikten besleniyor. Akşam olduğunda kümeslerine konuluyor. İpek, hindi yumurtasının çiftini ise 100 liradan sattıklarını söyleyerek, İstanbul, Muğla, Ankara, Bolu gibi farklı illerden taleplerin geldiğini ve yetişmekte güçlük çektiklerini de vurguluyor.
ÜRETİM KAPASİTESİNİ ARTIRACAK
Üretici Sinan Darak da Öztürkler Hindi Çiftliği'nde 24 bin metrekare açık, 6 bin metrekare kapalı olmak üzere 30 bin metrekare alanda hindi yetiştiriciliği yapıyor. Yılbaşının vazgeçilmezi olan hindi tüketiminde bu yılbaşı daha fazla talep aldıklarını vurgulayan Darak, hindi etinin, tavuk ve büyük baş etinden daha fazla protein içerdiğinden ve düşük doymuş yağ oranına sahip olduğundan insan sağlığı açısından çok daha fazla tercih edildiğini söylüyor. Önümüzdeki yıl üretim kapasitelerini daha da artıracaklarını ifade eden Darak, şu anda çiftlikte 30 bin adet hindi bulunduğunu kaydediyor. Tesis, Bolu Merkez Yakuplar köyünde yer alıyor. Yetiştirilen hindiler de Bolca Hindi aracılığıyla tüketiciyle buluşturuluyor. Hindi etini alırken ambalajının sağlam ve temiz olması, son kullanma tarihinin üzerinde yazılı olması gerektiğine vurgu yapan Darak, ürünün güvenilir koşullara uyan yerlerden temin edilmesi gerektiğinin altını çiziyor.
"YETİŞTİRİCİLİK İÇİN KÜÇÜK SERMAYE YETERLİ"
19 bin 400 metrekarelik açık merada salma olarak yetiştiricilik yapan üretici Nizamettin Yılmaz ise siyah yerli Kandıra hindisi üretmek için modern endüstriyel tesislere ihtiyaç olmadığını söylüyor. Kandıra hindisinin bir nevi henüz tam evcilleşmemiş yabani vasıfları bulunan bir kanatlı olduğunu söyleyen Yılmaz, "Akşam olunca kümesine geri dönmez. Kuluçka dönemi kapalı bir alanda tutmazsanız diğer evcil kanatlılar gibi her biri yumurtalarını tabiatta gizleyerek rasgele farklı yerlere yapar, bulamazsınız" diyor. Yılmaz'a göre, Kandıra hindisi çiftlikleri basit, betonarme olmayan toprak zemine oturmuş fan ve benzeri suni havalandırmaya ihtiyaç duymadan, yabani ortama uygun yarı açık yarı kapalı modernize olmamış barınaklar olmalı. Zira bu tip barınaklar Kandıra hindisinin tabiatına daha uygun. Çok geniş alanların Kandıra hindisinin doğallık yapısına aykırı olduğunu savunan Yılmaz, "Üretim adedi en fazla 300-500 olmalı, geleneksel doğal yapı bozulmamalı" diyor.
Üretimin taban yaygınlaştırılması gerektiğini sözlerine ekleyen Yılmaz, artan talebin karşılanması için üretici sayısının artırılması gerektiğini düşünenlerden. Yılbaşının yaklaşması ile Kandıra hindisine olan talebin arttığını da söyleyen Yılmaz,
Aralık ayı içerisinde bireysel taleplerin arttığını, 350 adetlik bir üretim kapasitelerinin olduğunu ve geleneksel lezzeti bozmamak adına üretim miktarını arttırmayı düşünmediklerini söylüyor. Satışların kesilmiş, yolunmuş, içi temizlenmiş ve sıfır fire haline getirilmiş bir şekilde yapıldığını da hatırlatan Yılmaz, telefonla ulaşanlara kargo ile gönderdiklerini ancak daha çok elden satış yaptıklarını belirtiyor. Fiyatlar ise 2024 Kasım ve Aralık ayı satış fiyatı kg/500-550 lira arasında. Bu çiftlikte yetişen hindilerin ağırlığı da ortalama 6-8 kilogram arasında. Geleneğe uygun Kandıra hindisi üretmek isteyenler için yatırım fırsatı olduğuna değinen Yılmaz, hindi başı 1300 ile 1500 lira peşin bir sermaye gerektiğini söyleyerek, küçük ölçekli ek gelir için hindi yetiştiriciliğinin para kazandırabileceğini söylüyor.
Naci KAPLAN / Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği Derneği Başkanı
"3 milyon kişinin geçim kaynağı"
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) yayını olan son Tarımsal Durum Raporu'na göre, dünyada toplam et üretimi 350 milyon ton civarında gerçekleşti. Bunun yüzde 40'ına tekabül eden ve dünyada en çok üretilen et, 140 milyon ton ile kanatlı eti. Türkiye'de üretilen kanatlı eti (beyaz et) miktarı 2.5 milyon tona yaklaştı. Bu üretim düzeyi ile ülkemiz, dünyada sekizinci sırada yer alıyor. Ülkemizde beyaz et sanayii, 2010 yılından beri yüzde 60'ın üzerinde bir büyüme gösterdi. Kuş gribi gibi hayvan sağlığını etkileyen krizler, global ekonomik krizler ve pandemi gibi etkiler dışında süreğen bir büyüme trendinde olan sektörümüzde, kişi başı yıllık beyaz et tüketimi 2000'li yılların başında 10 kg, 2015'te 20 kg ve 2023 yılı sonunda yurt içi tüketimi 24.6 kg seviyesine yükseldi. Bunun 650-700 gramı hindi etidir. Dünyadaki ortalamanın 17.3 kg olduğu göz önüne alınırsa bu sonuç oldukça iyi bir sonuç olmakla birlikte gelişmiş ülkeler tüketim seviyesinin (ortalama 45 kg) oldukça altında. Hedef, ülkemiz insanının kişi başına yıllık tüketiminin 30 kg'a ulaşmasıdır. Beyaz et sektörümüzün yıllık cirosu yaklaşık 5.5 milyar dolar. Aileleriyle birlikte yaklaşık 3 milyon kişi geçimini bu sektörden sağlıyor. Hindi etinde tüketim alışkanları hala değişkenliğini sürdürmekteyken parça tüketimde artış olduğu söylenebilir. İşlenmiş ve tüketime hazır olarak ifade edilen ürünlerin pazardaki payı yüzde 5 ile 7 arasında değişiyor. Her yıl olduğu gibi bu yıl da ülkemiz piliç ve hindi etinde kendine yeterli üretimi gerçekleştirdi. 2024 yılı ilk 9 ayında toplam kanatlı eti üretimi, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 6.5 artış gösterdi.
Hindi etinin faydaları:
İnsan sağlığı için içerdiği vitamin ve minerallerle birçok protein kaynağından daha yararlı olan hindi eti, bağışıklık sistemini de güçlendiriyor, kalp sağlığını korumaya yardımcı oluyor ve mutluluk hormonu salgılanmasını sağlıyor. İçerdiği yağ oranının oldukça düşük olması nedeni ile salatalarda ve akşam yemeklerinde sık sık tüketilebilen sağlıklı bir seçenek. Hindi eti, besin içeriği açısından beyaz ete göre çok daha avantajlı. Kolesterol ve kalori değeri daha düşük hindi eti, protein değeri ise daha yüksek B1 ve B2 vitaminleri açısından oldukça zengin bir besin kaynağı.
Melih YILDIRIM / Şef
"Hindi yemeklerine yılbaşında talep çok"
Ayvalık Küçükköy'de turistik bir lokasyonda hizmet ettiğimiz için bizim için 1 Ocak olan yılbaşı etkinliğinden ziyade Christmas sürecinin yani 25 Aralık-7 Ocak tarihleri arasında standart bir menü ile misafirlerimizi ağırlıyor olacağız. Her sene olduğu gibi hindi türevi yemeklerin bu dönemde talebi artıyor. Biz de özel bir deneyim olarak sadece bu dönemde menümüze ekliyoruz. Geçen yıla göre kıyas yapmak zor. Çünkü talep artışından ziyade arz artışı desek daha doğru. Sosyal medya bu hususta en önemli etken. Yılbaşı menülerinde hindiye olan ilgi artmış durumda. Geçmişten bu yana sadece fırında hindi ile geçiştirilen bu süreç zamanla gelişti ve insanlar farklı yemeklerin tadına bakmak istediği için hemen hemen tüm restoranlar bu dönemde bu ilgiye cevap vermek için çabalıyor. Kendi restoranımız için konuşacak olursak sous vide yöntemi ile pişirdiğimiz Turkey Rollover tercih ediliyor, opsiyon olması açısından confit hindi yapıyoruz. Bu sene geçen seneye nazaran iki farklı pişirme yöntemi ile yaptığımız hindi yemeğimiz yine misafirlerimizi bekliyor olacak. Aralık başı itibari ile rezervasyonlarımız doldu.
