PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA E-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların lisans ücretlerine "ihracat ve teknolojik yatırım" indirimi uygulanacak. Meclis çalışmalarına ara vermeden önce Genel Kurul gündemine alınması beklenen yeni düzenlemeyle e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının yıllık lisans alma yükümlüğü 1 Ocak 2025 itibarıyla yürürlüğe girmeden önce, lisans ücretinin hesaplanmasında değişikliğe gidilecek. Mevcut düzenlemeye göre elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve ekonomik bütünlük içinde bulunduğu elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların elektronik ticaret pazar yerleri üzerinde yurtdışına yapılan satışlar hesaba dahil edilmiyor. Kanun teklifiyle, e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının lisans ücretlerinin hesaplanmasında, ihracat arttıkça, teknoloji yatırımı yapıldıkça lisans ücretinin düşeceği bir sistem öngörülüyor.
Teklife göre lisans ücretinin hesabında elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının net işlem hacminin Elektronik Ticaret Bilgi Platformu (ETBİS) verileri kullanılarak hesaplanan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların net işlem hacimleri toplamının yüzde 20'sinden fazla olmaması şartıyla, izleyen takvim yılında gerçekleştirilen (yurtdışına yapılan satışlar hariç) satış tutarının, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'ndan yatırım teşvik belgesi alınarak gerçekleştirilen yatırım harcaması tutarının iki katı o takvim yılına ilişkin net işlem hacminden indirilecek. Yüzde 20 haddinin aşılıp aşılmadığının tespitinde yüzde 15'in altındaki hesaplamalar dikkate alınmayacak.
GEÇİŞ DÖNEMİNDE TEŞVİK ARTIYOR
Teklifle, Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'un "intibak sürecine yönelik" geçici maddesine yeni fıkralar ekleniyor. Buna göre 2024 yılına ilişkin lisans ücretinin hesaplanmasında elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının 2024'teki yurtdışı satışlarının dört katı, 2025 yılına ilişkin lisans ücretinin hesaplanmasında ise o yılın yurtdışı satışların üç katı net işlem hacminden düşülebilecek. Komisyonda AK Parti'nin verdiği önergeyle yüzde 20 şartının 2024 yılına ilişkin net işlem hacminin hesaplanmasında da aranmasına yönelik düzenleme eklendiğini hatırlatalım.
KOMİSYONDA KABUL EDİLDİ
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu'nda kabul edildi. Yürürlük ve yürütmeyle birlikte 14 maddeden oluşan kanun teklifinin Komisyon'daki görüşmelerinde üzerinde en çok konuşulan ve tartışılan maddeleri yurt içinde yerleşik pazar yerlerinin lisans bedellerinin hesaplanmasında yapılan kritik değişiklik oldu. Özellikle düzenlemenin Trendyol için yapıldığı eleştirileri gündeme geldi. Komisyonda milletvekillerinin sorularını yanıtlayan Ticaret Bakan Yardımcısı Mahmut Gürcan, şu anda Türkiye'ye yurtdışından satış yapan TEMU, Shein adındaki firmaların satışlarının her gün arttığına dikkat çekti. TEMU'nun pazar yerindeki firmaların tamamının Çinli olduğunu ifade eden Gürcan, bunların Türkiye'deki KOBİ'lere savaş açması nedeniyle bu düzenlemeyi yapmayı öngördüklerini söyledi. Gürcan, "Şu anda bahsettiğinin firmanın, Trendyol firmasının içinde 270 bin küçük esnafımız var. Türkiye'nin 81 ilinden burada satış yapıyorlar. Hiç kimse gelirinin beş katını lisans bedeli olarak ödeyemeyeceği için küçülmeye gidecek. Küçüldüğünde bizim KOBİ'lerimiz, esnafımız ve küçük esnafımız mağdur olacak. İhracatın artırılmasını isteyen bir Bakanlık olarak buradaki ihracatı artırarak net işlem hacminden düşülmesini sağlıyoruz, burada kesinlikle eşiklerle oynamıyoruz. Aynı şekilde, e-ticarette yüzde 20'lik bir eşik koyduk. Bu eşiği de aştıkları takdirde kesinlikle lisans bedeli ödeyecekler ve hiçbir ihracat indiriminden yararlanamayacaklar" dedi.
Düzenleme yapılmazsa gelirlerinin beş katı lisans bedeli ödeneceğine ilişkin sözlerinin hatırlatılması üzerine Gürcan, "Bahsi geçen firmanın toplam geliri 9 milyar lira. 9 milyar lira gelirin beş katı 45 veya 30 milyar da olsa (bu rakam daha belli değil, net değil), bu parayı hiç kimse ödeyemez" ifadelerini kullandı.
Gürcan, "Yılın ilk beş aylık verilerine göre en fazla lisans bedeli ödeyecek firma, ne kadar ödeme yapacak" şeklindeki bir soruyu ise 112 milyon lira olarak yanıtladı.
Şunu da not düşelim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürü Hüseyin Cahit Büyükbaş'ın verdiği bilgiye göre e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılardan "veri merkezi" gibi yüksek teknoloji yatırımları için proje bazlı teşvik mevzuatı kapsamında başvuru yapan olmamış.
ŞEKİL ŞARTI DÜZENLENİYOR
Teklifle, bankacılık mevzuatına uyum sağlanması amacıyla tüketicilere yönelik kredi sözleşmelerinin kurulması ve sona erdirilmesine ilişkin şekil şartı yeniden düzenleniyor. Tüketici kredisi sözleşmelerinin uzaktan iletişim araçlarıyla kurulabilmesine ilişkin yasal mevzuat güçlendiriliyor. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'da yapılan değişikliklere göre, tüketici kredisi sözleşmesi yazılı olduğu gibi bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden de gerçekleştirilecek. Belirli süreli kredi sözleşmesine ilişkin açılan hesap, tüketicinin aksine yazılı veya kalıcı veri sağlayıcısıyla talebi olmaması halinde kredinin ödenmesi ile kapanacak. Konut finansmanı sözleşmesi de yazılı olduğu gibi mesafeli olarak da yapılabilecek. Konut finansmanı sözleşmesine ilişkin açılan hesaplar, tüketicinin aksine yazılı veya kalıcı veri saklayıcısıyla talebi olmaması halinde kredinin ödenmesi ile kapanacak.
DOĞRUDAN SATIŞ SİSTEMİNE YENİ DÜZENLEME
Teklifle doğrudan satış sistemi ayrıntılı bir şekilde tanımlanıyor, şirketlerin uyması gereken genel ilkeler ve kurallar belirleniyor. Kanun değişikliğiyle doğrudan satış şirketlerinin "piramit satış" denilen sistemlere dönüşmesini önleyecek düzenlemeler getiriliyor. Kendi kullandıkları ürünleri tanıtarak gelir elde eden ve çoğunluğu ev hanımlarının oluşturduğu doğrudan satıcıların daha güvenli bir sistemin parçası olmalarına imkan sağlanıyor. Teklifte, doğrudan satış sistemi, doğrudan satış şirketi tarafından oluşturulan ve iş sözleşmesi ile istihdam edilmeyen, bağımsız temsilci, distribütör, danışmanı ve benzeri isimlerle komisyon, prim, teşvik ve ödül gibi menfaatler karşılığında faaliyet gösteren doğrudan satıcıların tüketicilere mal veya hizmet pazarladığı sistemi olarak tanımlanıyor. Doğrudan satış şirketinin sermaye şirketi olması ve yönetmelikle belirlenen diğer koşullan sağlaması zorunlu olacak. Doğrudan satış sisteminin, elde edilecek kazancın ağırlıklı olarak sisteme yeni doğrudan satıcılar kazandırılması ve bu sayede ortaya çıkan menfaatlerin dağıtılması üzerine kurulmaması, mal veya hizmetin tüketicilere satışım esas alması ve yönetmelikle belirlenen diğer ilkelere uygun olması gerekecek. Bu yükümlülüklere aykırılığı tespit edilenler hakkında her bir aykırılık için 5 milyon lira idari para cezası uygulanacak.
MAL-HİZMET İÇERMEYEN YENİLEMELER YAPILAMAYACAK
Doğrudan satıcılardan, sisteme dahil olmaları veya sistemde kalmaları için tüketiciye satışı öngörülen mal veya hizmeti içermeyen yenileme, paket, ücret, aidat ve benzeri isimler altında herhangi bir bedel veya borç altına sokan belge alınamayacak. Doğrudan satış şirketinin belirlediği miktar ya da tutarda mal veya hizmet satın alınması doğrudan satıcının sistem içindeki seviyesini belirleyemeyecek. Doğrudan satış sistemi kapsamında mal veya hizmet satın alan tüketici 30 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahip olacak. Cayma hakkını kullanıldığına dair bildirimin bu süre içinde doğrudan satıcıya veya doğrudan satış şirketine yöneltilmiş olması yeterli olacak. Doğrudan satış şirketinin, doğrudan satıcının ve tüketicinin hak ve yükümlülükleri, kapsam dışı sözleşmeler, mal veya hizmet satışı, cayma hakkı, bilgilendirme yükümlülüğü, teslimat ile diğer uygulama usul ve esasları yönetmelik ile belirlenecek. Bu yükümlülüklere aykırı hareket edenler hakkında aykırılığı tespit edilen her bir işlem için 2 bin 200 lira idari para cezası uygulanacak.
Bu arada doğrudan satış şirketi, Bakanlıkça belirlenen hususlarda tüketicinin bilgilendirilmesini, talep ve bildirimlerini iletebilmesini sağlayan bir sistem kurmakla yükümlü olacak. Buna aykırı hareket edenlere, aykırılığın giderilmesi için üç ay süre verilecek. Bu süre sonunda aykırılığın giderilmemesi halinde 1 milyon lira idari para cezası uygulanacak.
Piramit satış sistemini başlatan, düzenleyen veya toplantı, elektronik posta veya diğer birçok kimsenin de katılımını sağlamaya elverişli yöntemlerle yayan veya böyle bir sistemin diğer bir şekilde yayılmasını ticari amaçlarla destekleyenler hakkında Türk Ceza Kanunu'nun ilgili hükümleri uygulanacak.
Şunu da not düşelim, doğrudan satışlarla ilgili bu düzenlemeler Kanunun Resmi Gazete'de yayımlanmasının ardından dokuz ay sonrası yürürlüğe girecek.
İdari para cezalarında da uzlaşma imkanı
Teklifle, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un uzlaşma başlıklı 77/A maddesinin ikinci fıkrası yürürlükten kaldırılarak, Reklam Kurulu tarafından verilen idari para cezalarında da muhataplara uzlaşma imkanı getiriliyor. Teklifle, tüketicilerin yanıltılmasını önlemek amacıyla reklam ve haksız ticari uygulamalar hakkında idari para cezalarının alt ve üst sınırları yeniden düzenleniyor. Reklam Kurulu'na bu sınırlar çerçevesinde aykırılığın haksızlık içeriği, aykırılık dolayısıyla elde edilen menfaatin veya neden olunan zararın büyüklüğü ile aykırılığı gerçekleştirenin kusuru ve ekonomik durumu gibi hususlar dikkate alarak idari para cezası verme yetkisi tanınıyor. Teklife göre, haksız ticari uygulamalarla ilgili yükümlülüklere aykırı hareket edenler hakkında haksız ticari uygulamanın üç aya kadar tedbiren durdurulması veya durdurulması yaptırımı veya 60 bin liradan 600 bin liraya kadar idari para cezası uygulanacak. Kurul, ihlalin niteliğine göre bu cezaları birlikte veya ayrı ayrı verebilecek. İdari para cezası, aykırılık ülke genelinde gerçekleşmiş ise 600 bin liradan 6 milyon liraya kadar uygulanacak.
Aykırılıklar yerel düzeyde yayın yapan televizyon kanalı aracılığı ile gerçekleşmiş ise 110 bin liradan 1 milyon 100 bin liraya, ülke genelinde yayın yapan televizyon kanalı aracılığı ile gerçekleşmiş ise 2 milyon 210 bin liradan 22 milyon 100 bin liraya, yerel düzeyde veya uydu üzerinden yayın yapan radyo kanalı aracılığı ile gerçekleşmiş ise 60 bin liradan 600 bin liraya kadar idari para cezası verilecek, İdari para cezası, aykırılık ülke genelinde yayın yapan radyo kanalı aracılığı ile gerçekleşmiş ise 600 bin liradan 6 milyon liraya, uydu üzerinden yayın yapan televizyon kanalı veya internet aracılığı ile gerçekleşmiş ise 600 bin liradan 6 milyon liraya, kısa mesaj aracılığı ile gerçekleşmiş ise 280 bin liradan 2 milyon 800 bin liraya, diğer mecralar aracılığı ile gerçekleşmiş ise 60 bin liradan 600 bin liraya kadar uygulanabilecek. Gayrisafi gelirini beyan etme yükümlülüğü bulunmayanlar hakkında 50 bin liraya kadar idari para cezası verilecek. Bu madde de kanunun Resmi Gazete'de yayımlanmasının ardından dokuz ay sonra yürürlüğe girecek.
Beş aylık e-ticaret ihracatı 19 milyar lira
Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan "Türkiye'de E-Ticaretin Görünümü Raporu"na göre Türkiye'de elektronik ticaret hacmi 2023'te yıllık yüzde 115.15 oranında artarak 1.85 trilyon liraya (77.89 milyar dolar) ulaştı. İşlem sayısı ise yüzde 22.25 artarak 5.87 milyar adet oldu. Ticaret Bakanlığı'nca 2024'te e-ticaret hacminin 3.4 trilyon lira ve işlem sayısının da 6.67 milyar adet olacağı öngörülüyor.
Kanun teklifinin gerekçesine göre 2023'te yurtiçinde yerleşik pazar yerlerinde faaliyet gösteren işletme sayısı 539 bin 808'e ulaştı. Gerekçeye göre, 2024 yılı Mayıs ayı itibarıyla bu işletmelerin yaklaşık 70 bini söz konusu pazar yerleri üzerinden yaklaşık 19 milyar lira tutarında yurt dışı satış gerçekleştirdi. Önümüzdeki birkaç yıl içinde pazar yerleri üzerinden yurt dışına satış yapan işletme sayısının 200 bine çıkacağı, yurtdışı satış tutarının ise 400 milyar liraya ulaşacağı belirtildi. Kanun teklifinin gerekçesinde, güçlü sermaye yapısına ve yıkıcı rekabet gücüne sahip bazı küresel e-ticaret pazar yerlerinin Türkiye'ye yönelik faaliyetlerine son bir yıl içinde hız verdiği, aşırı reklam ve indirim uygulamalarıyla tanınırlığını artırdığı ve yurt içi piyasada önemli ölçüde güç kazandığı vurgulandı. Bu durumun yurt içinde yerleşik pazar yerlerinin rekabet güçleriyle birlikte pazar paylarının küçülmesi ve istihdamın azalması riskini doğurduğu kaydedildi. Bu nedenle yurt içinde yerleşik pazar yerlerinin rekabet gücünün artırılarak yurtdışı menşeili bu pazar yerlerine karşı korunması, istihdam seviyesinin artırılması ve ihracat artışına hız kazandırılarak daha çok işletmenin ihracata yönelmesinin sağlanması amacıyla destekleyici tedbirler alınması ihtiyacı hasıl olduğu ifade edildi.
TENMAK'ın gelirleri yeniden belirleniyor
Teklifle, Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararı dikkate alınarak Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu'nun (TENMAK) gelirleri düzenleniyor. Teklife göre TENMAK'ın gelirleri şöyle olacak:
"Genel bütçeden yapılacak Hazine yardımları, kurum faaliyetlerinden elde edilecek gelirler, yayın gelirleri, kuruma ait taşınır veya taşınmaz malların gelirleri, işletme ve şirketler ile diğer birimlerden aktarılan gelirler, radyoaktif atık yönetimi için Kuruma ödenen bedeller, fikri ve sınai mülkiyet haklarından elde edilen gelirler, Kuruma yapılacak her türlü yardımlar, bağışlar ve vasiyetler, diğer gelirler. Bu gelirlerden hesap yılı sonuna kadar harcanmayanlar bir sonraki yıla aktarılacak."
Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararı çerçevesinde yapılan bir diğer düzenlemeye göre; TENMAK'ta geçici olarak görevlendirilen mesleğe özel yarışma sınavıyla alınanlar ile teknik hizmetler sınıfına dahil personele ve öğretim üyelerine ödenecek ilave ücret, asgari ücretin üç katını aşmamak üzere Cumhurbaşkanı'nca belirlenecek. Bu kapsamda ödenecek ilave ücretlerden damga vergisi hariç hiçbir kesinti yapılmayacak. Kurum, görev alanı ile ilgili konularda insan kaynağı yetiştirilmesi ve geliştirilmesini sağlamak amacıyla Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen üst limitler dahilinde, diğer mevzuatta yer alan sınırlamalara tabi olmaksızın Kurum tarafından çıkarılan yönetmeliğe göre ödül ve burslar verebilecek.
