PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Tarım ve Orman Bakanlığı, yeni dönemde "hızlı, esnek, sürdürülebilir ve regülatif" yeni vizyonuyla, yüksek teknoloji, yüksek verim, kesintisiz ve planlı üretim, Yeşil OSB, özel sektörle işbirliği, kadın-genç istihdamı ve sektöre daha fazla yatırıma odaklandı. Gıda arz güvenliğinin sürdürülebilir olmasını sağlamak, üreticilerin gelir düzeyini artırmak ve ülke ekonomisine katkı sağlamak için Bakanlık politikalarını, "kayıtlılık, kalite, verimlilik, yatırım ve sürdürülebilirlik" olmak üzere beş ana eksen üzerine şekillendirdi. Geçen yıl işlenmeyen arazilerin üretime kazandırılması, planlı tarımsal üretime geçilmesi, tarımsal üretim yapılan tüm alanların kayıt altına alınması, suya göre tarımın yapılması, sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması, yeni hayvancılık yol haritası, tarım sayımı gibi önemli kararlar alıp uygulamaya koyan Bakanlık, tarımsal destekleri üretim planlaması ile ilişkilendirerek; sade, etkin, sürdürülebilir ve yönlendirici yeni bir destek modeli oluşturma çalışmalarına devam ediyor. Özellikle bitkisel ve hayvansal üretim için stratejik öneme sahip ürünlerde bu yılın ekim döneminden itibaren (Eylül-Ekim) planlı üretime geçilmesi planlanıyor.
PARA Dergisi'ne açıklamalarda bulunan Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, yeni destek modelini temel girdi maliyetlerini esas alan ölçülebilir objektif bir kriter üzerine kurguladıklarını belirterek, yeni destek modeli ile Çiftçi Kayıt Sistemi'ne (ÇKS) kayıtlı bütün çiftçilere; "temel destek, planlama desteği, üretimi geliştirme desteği, fark ödemesi desteği" verileceğini açıkladı. Yeni destekleme modeli ile kadın, genç ve aile işletmelerine ilave desteklemeler verileceğini söyleyen Yumaklı, planlama desteği kapsamında gezginci arıcılara ve genç/kadın üreticilere kovan başı ilave destek sağlanacağını kaydetti. Bakan Yumaklı, PARA Dergisi'ne kent tarımı, su ürünleri yetiştiriciliği ve balıkçılık, arıcılık ile aile işletmeciliğine yönelik önemli açıklamalarda bulundu.
AZ SU TÜKETENE POZİF AYRIMCILIK
Tarım ve Orman Bakanı Yumaklı, yeni destekleme modeli oluşturma çalışmalarına değindi. Üretim planlamasının tarımsal hayata geçirilmesi için tarımsal destekleme modelinin etkinleştirilmesi çalışmalarına başlandığını vurgulayan Yumaklı, bu kapsamda üretimin yönlendirilmesi amacıyla kalite, verimlilik, su kısıtı odaklı destekleme modelinin yeniden kurgulandığını belirtti. Bakanlığın politikalarının amaçları doğrultusunda üreticilerin rekabet gücünün ve desteklerin yönlendirici etkisinin arttırılması için destekleme kalemlerinde sadeleştirme, başvuru sürecinde bürokrasinin azaltılması ile kamu kaynaklarının etkin kullanılmasının hedeflendiğini kaydetti. Yeni destek modelini temel girdi maliyetlerini esas alan ölçülebilir objektif bir kriter üzerine kurguladıklarının altını çizen Yumaklı, "Destekleri planlama ile ilişkilendirerek sade, etkin, yönlendirici bir model oluşturacağız. Sürdürülebilir bir tarımsal faaliyet için ekolojik kaynakları dikkate alarak su kısıtı olan havzalarda münavebeye uyan ve az su tüketen ürünleri yetiştiren üreticilere pozitif ayrımcılık göstereceğiz. Kaliteyi ve verimliliği teşvik etmek üzere faaliyette bulunanlara ilave destekler vereceğiz" dedi.
Söz tarımsal desteklerden açılmışken, Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile 2023 üretim yılı tarımsal destekleme ödemeleri için 2024'te 91.5 milyar lira bütçe tahsis edildi, 15 Mayıs itibarıyla 47 milyar lira öreme yapıldı.
AİLE İŞLETMELERİNE İLAVE DESTEK
Yeni destekleme modeliyle ilk defa kadın ve genç girişimcilerle birlikte aile işletmelerine de pozitif ayrımcılık sağlanacak. Bakanlık, desteklemelerin etkisinin artırılması, kırsal kesimde aile birlikteliğinin korunarak devamlılığı, kırsal kesimde genç nüfusun tutularak göçün önlenmesi ve istihdamın artırılması amacıyla uygulanacak hayvancılık desteklemelerinde temel destekleme ile birlikte aile işletmeleri, genç çiftçi ve kadın yetiştiricilere ilave desteklemeler yapacak. Büyükbaş hayvancılık desteklemelerinde uygulanacak buzağı ve malak desteklemelerinde 1-20 baş toplam hayvana sahip işletmeler aile işletmesi yine küçükbaş hayvancılık desteklemelerinde kuzu ve oğlaklara destek verilecek. Bunun için 100 başa kadar anaç hayvanı olan işletmelere aile işletmesi olarak tanımlanarak ilave destekleme yapılacak. Ayrıca 40 yaş altı/kadın üreticiye ise temel desteğin yüzde 70 oranında ilave destek yapılacak. Bitkisel üretimde de; yeni destekleme modeli ile aile işletmeciliğine pozitif yönde katkı sağlayacak destekleme uygulamaları hayata geçirilecek.
KADIN VE GENÇLERE EKSTRA HİBE
Bu arada Ziraat Bankası, Tarım Kredi Kooperatifleri tarımsal üretime dair düşük faizli yatırım ve işletme kredisi kullandırılmasına ilişkin kadın üreticilere ilave yüzde 10 faiz indirimli kredi kullandırıyor. 2024-2026 yılları arasında Ziraat Katılım, Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından yatırım ve işletme kredisi kullandırılmasına yönelik Cumhurbaşkanı kararı kapsamında, kadın ve genç üretici/girişimciye standart faiz indirimine ilave yüzde 15 ilave faiz0kar payı desteği sağlanıyor.
Küçük ölçekli balıkçılık desteği kapsamında; balıkçı gemisinin sahibi veya ortağı olan kadınlara gemi başına ödenecek birim destekleme tutarı yüzde 25 daha fazla uygulanıyor. IPARD Programı'nda kadınlara ve gençlere farklı tedbirler ekstra hibe ve sıralama kriterlerinde projelerin ön plana çıkarmalarını sağlayacak ek sıralama puanı veriliyor. KKYDP hibe destek uygulamalarında gençlere ve kadınlara ek puanlar verilerek pozitif ayrımcılık yapılıyor.
YÜKSEK VERİM, KESİNTİSİZ VE PLANLI ÜRETİM
Tarım ve Orman Bakanlığı, "Kent Tarımı Modeli" ile üretim merkezlerini, tüketim merkezlerine yakınlaştırarak şehirde yaşayanların daha kısa zamanda taze ve uygun şartlarda ürüne erişiminin sağlanması hedefleniyor. Lojistik maliyetlerinin düşürülmesi, nakliyeden kaynaklanan kayıpların azaltılması, yerinde üretim, yerinde tüketim, yerinde istihdam da kent tarımı modelinin hedefleri arasında yer alıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, yenilenebilir enerjinin kullanılacağı, yeni teknolojilerin uygulanacağı, yüksek verim ve kesintisiz üretimin hedeflendiği, çevreye uyumlu, yeterli büyüklükte, güçlü̈ altyapısı olan, atık yönetimi süreçleri verimli ve sürdürülebilir şekilde tasarlanan, sıfır atık ilkesiyle faaliyet gösterecek, marjinal tarım arazilerinde organize tarım bölgeleri (OTB) kuruyor. Bakan Yumaklı, yeni dönemde, hızlı, esnek, sürdürülebilir ve regülatif yeni vizyonlarıyla yüksek teknoloji, yüksek verim, kesintisiz ve planlı üretim, Yeşil OSB, özel sektörle işbirliği, kadın ve genç istihdamı ile sektöre daha fazla yatırıma odaklandıklarını söyledi. Yumaklı, 2024 yılı Mayıs ayı itibarıyla 41 ilde 60 adet OTB projesinin iş ve işlemlerinin devam ettiğini, bunlardan 41 adet OTB'ye Bakanlık tarafından tüzel kişilik kazandırıldığını vurguladı. Yumaklı'nın açıklamalarına göre tüzel kişilik kazanan OTB'lerin 21'i hayvansal üretim, 19'u bitkisel üretim, 1'i ise su ürünleri yetiştiriciliği konulu. Jeotermal enerji kaynak potansiyeli yüksek olan illerde, jeotermal ısıtmalı Sera OTB kurma çalışmaları hızla devam ediyor. Tüzel kişilik kazanan bitkisel üretim konulu OTB'lerin 12'si jeotermal ısıtmalı sera OTB. Bunlar, Ağrı-Diyadin, Aydın-Efeler, Denizli-Sarayköy, İzmir-Dikili, Kütahya-Simav, Nevşehir-Kozaklı, Çanakkale-Ayvacık, Aksaray-Kargın, Kayseri-Kocasinan, Balıkesir-Gönen, Balıkesir-Edremit, Uşak-Banaz projeleri.
DÜNYANIN EN BÜYÜĞÜ OLACAK…
Yumaklı, "Balıkesir'in Gönen ilçesinde tarıma elverişli olmayan 8 bin dekar alanda dünyanın en büyük Jeotermal Isıtmalı Tarıma Dayalı İhtisas (Sera) Organize Sanayi Bölgesi'nin inşasına başlıyoruz. Bu projemiz de jeotermal, rüzgâr, güneş ve biokütle olmak üzere dört farklı yenilenebilir enerji kaynağı kullanılacak. Gönün projemizle, yatırım, istihdam, ihracat ve cari fazla yoluyla büyüme hedefimize bir nebze daha yaklaşıyoruz" dedi.
Şimdi de kent tarımı kapsamında yatırım yapan sera yatırımcılarına verilen hibe desteklere bir göz atalım. KKYDP kapsamında 14 milyon liraya kadar yüzde 50 (3.5 milyon lira) hibe, IPARD kapsamında 500 bin euro'ya kadar yüzde 60-70 hibe veriliyor. Ziraat Bankası tarafından kapalı ortamda bitkisel üretim konusunda yüzde 100'e varan (sıfır faiz) oranda 100 milyon lira üst limitli Hazine faiz destekli yatırım ve işletme kredisi, ayrıca örtü altı üretim aşamasında TARSİM tarafından, sigorta priminde yüzde 5 indirim, iyi tarım ve organik tarım, biyoteknik ve biyolojik mücadele destekleri sağlanıyor.
ARICILIĞA İLAVE DESTEKLER VAR
İklim değişikliğinin arılar üzerindeki etkilerinin bertaraf edilmesi amacıyla Arıcılık Eylem Planı'nın hayata geçirilmesi için çalışmalara başlayan Tarım ve Orman Bakanlığı, bu yıl itibarıyla gezginci arıcılara ve genç/kadın üreticilere kovan başı ilave destekler verecek. Bu yıl Trakya arısı da programa alınarak desteklenecek. Bakanlık olarak vizyonlarının üreticilerin ve tüketicilerin memnuniyetini en üst düzeyde sağlamak olduğunu vurgulayan Yumaklı, "Bu amaçla; bal, polen, arı sütü ve propolis gibi arı ürünleri üretimini artırmak ve kayıt altına almak, arı ıslah projeleri başta olmak üzere arıcılık projelerine katkı sağlamak, bal üretim alanlarını ve bal ormanlarını planlı şekilde çoğaltmak, kovan başı bal verimini yükseltmek, gezginci arıcıların konaklama sorunlarına çözüm sağlamak, arıcının refah düzeyini artırmak temel gayemiz" dedi.
Şunu da ekleyelim, 2003'ten itibaren arıcılığı destekleyen Tarım ve Orman Bakanlığı, bugüne kadar hayvancılık desteklemeleri kapsamında toplam 1.6 milyar lira destek sağladı. 2023'te 80 bin 479 arıcıya 473 milyon 22 bin lira destekleme ödemesi yapıldı.
IPARD KAPSAMINDA ÇAĞRIYA ÇIKILACAK!
Halihazırda KKYDP kapsamında verilen hibe desteklerinde "Arıcılık ve Arı Ürünlerinin İşlenmesi ve Paketlenmesine Yönelik Yatırımlar" konusu yer almakta olup yüzde 50 hibe desteği veriliyor. 2020-2024 yıllarında uygulanan Uzman Eller projesi kapsamında da arıcılığa yönelik projelere yüzde 100 hibe desteği sağlanıyor.
IPARD Programında Çiftlik Faaliyetlerinin Çeşitlendirilmesi ve İş Geliştirme tedbir altında arıcılık sektörüne yüzde 60-75 değişen oranlarda hibe desteği verilecek. Uygun harcama tutarları en az 5 bin en fazla 500 bin euro. Yapım işleri, makine ekipman alımı uygun harcamalar arasında yer alıyor. 2024'te ilerleyen dönemlerde çağrı ilanına çıkılması planlanıyor.
Hazine faiz destekli tarımsal krediler kapsamında Ziraat Bankası, Tarım Kredi Kooperatifleri ve Ziraat Katılım Bankası tarafından 2024-2026 yılları arasında arıcılık yapan üreticilere yatırım ve işletme kredisi kullandırılıyor. Kredi üst limiti 10 milyon lira. Yatırım ve işletme kredilerinde yüzde 50 standart faiz/kar payı indirimine ilave kriterler ile birlikte yatırım kredisi yüzde 85'e kadar, işletme kredilerinde yüzde 100'e varan oranda faiz/kar payı indirimi uygulanıyor. İlgili kararlar ile gezginci arılara yüzde 10 ilave faiz/kar payı desteği uygulanacak.
Ayrıca; 2021'den itibaren uygulanan arı geliştirme amaçlı indirimli şeker desteği kapsamında arıcılara; 81 ilde son 3 yılda toplam 96 bin ton indirimli şeker dağıtımı yapıldı. Deprem bölgesinde arılı kovanları zarar gören 943 arıcının 26 bin 638 adet arı kolonisi ve 10 bin 328 arıcının 5 bin 358 ton şeker ihtiyacı yüzde 100 hibeli olarak karşılandı.
İl müdürlüklerinden hayvancılığı geliştirme projesi kapsamında arıcılıkla ilgili gelen projeler de bütçe imkânları doğrultusunda destekleniyor. Mevcut ırkların korunması ve ıslahı amacıyla Bakanlık, üniversiteler, arı yetiştirici/bal üretici birlikleri ve arıcılık ile ilgili tüm sivil toplum kuruluşları ile ortak çalışmalar yürütüyor. Yerli ekotiplerin ıslahı Hatay, Düzce, Kırşehir, Kırklareli, Çanakkale, Ordu ve Muğla illerinde yürütülmekte olup arı ıslah projeleri Bakanlık tarafından destekleniyor.
2030'DA 1 MİLYON TON ÜRETİM HEDEFİ
Bakan Yumaklı, "Mavi Vatan'ın" tarımsal üretimdeki yeri ve önemine de değindi. Yumaklı, su ürünleri üretim hedefleri doğrultusunda mavi vatan da avcılık yoluyla elde edilen üretimi sürdürülebilirlik ilkeleri bağlamında sabit tutmayı hedeflerken, yaptıkları ve yapacakları uluslararası anlaşmalarla başka ülke karasularında, uluslararası sularda ve okyanuslarda balıkçılara avlanma imkanı sağlamaya devam edileceğini kaydetti. Yetiştiricilik yoluyla elde edilen üretimde iklim değişikliği ve diğer faktörleri de göz önünde bulundurarak 2030'da 1 milyon ton üretim hedeflendiğini belirten Yumaklı, yetiştiricilik üretiminde Türk somonunda olduğu gibi yeni marka değerleri üreterek, balığın yanında su bitkileri ve mikro alg üretiminin de geliştirilmesinin hedeflendiğini kaydetti.
Bakan Yumaklı'nın verdiği bilgiye göre su ürünleri üretiminde politikalarının temelini; deniz ve iç sulardaki su ürünleri kaynaklarını koruyarak sürdürülebilir işletilmesini sağlamak oluşturuyor. Su ürünleri üretimi 2022'de 850 bin ton iken 2023'te yüzde 10'dan fazla artarak yaklaşık 955 bin ton olarak gerçekleşti. 2024 yılında 1 milyon ton civarında su ürünleri üretimi hedeflendiğini söyleyen Yumaklı. "Türkiye su ürünleri yetiştiriciliğinde Avrupa Birliği ülkeleri arasında birinci, dünyada ise 17. sırada yer alıyor. Hedefimiz, Dünya su ürünleri yetiştiricilik pazarında bugün olduğu gibi önümüzdeki yıllarda da söz sahibi olmak" dedi.
2024 YILI İHRACAT HEDEFİ 1.8 MİLYAR DOLAR
Yumaklı'nın verdiği biliye göre tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de avcılık yoluyla elde edilen su ürünlerinde sınır noktasına ulaşıldığı için avcılık yoluyla üretimi artırmaktan ziyade, sürdürülebilirliğinin sağlanması hedefleniyor. Türkiye'nin ihraç ettiği ürünlerin büyük çoğunluğu su ürünleri yetiştiriciliğinden elde edilen ürünler olup, avcılıktan elde edilen ürünlerin büyük bir bölümü de iç tüketime sunuluyor. Türkiye'nin su ürünleri ihracatı 2022'de 1.65 milyar dolar, 2023'te 1.7 milyar doların üstünde gerçekleşti. 100 civarı ülkeye su ürünleri ihracatı gerçekleştirilmekte olup, toplam ihracatın yüzde 40'ı ithalat kriterleri yüksek olan AB ülkelerine yapılıyor. 2024 yılı hedefi 1.8 milyar dolar. Türkiye'den Avrupa Birliği üye ülkeleri, Rusya'nın da yer aldığı Avrasya Ekonomik Birliği üye ülkeleri başta olmak üzere, ABD, İngiltere, Lübnan, BAE, Kuveyt, Japonya, Güney Kore gibi birçok ülkeye balıkçılık ve su ürünleri ihracatı gerçekleştiriliyor. İhracatta en önemli ürünler levrek, çipura, Türk somonu ve mavi yüzgeçli orkinos.
SU ÜRÜNLERİ VE BALIKÇILIĞA VERİLEN DESTEKLER
KKYDP kapsamında verilen hibe desteklerinde su ürünleri yetiştiriciliği yapılmasına yönelik yatırımlar konusu yer almakta olup yüzde 50 hibe desteği veriliyor. Hibe desteklerinden gerçek kişiler ve kamudan bağımsız tüzel kişilikler (şirket, kooperatif, birlik vb.) yararlanabiliyor.
IPARD Programı kapsamında Tarım ve Balıkçılık Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanmasına Yönelik Yatırımlar (M3) ve Çiftlik Faaliyetlerinin Çeşitlendirilmesi ve İş Geliştirme (M7) tedbirleri altında su ürünleri ve balıkçılık sektörlerine yönelik hibe desteği veriliyor. Su ürünlerinde ihtiyaç duyulan alanlar belirlenerek desteklemeler yapılıyor. Su ürünleri yetiştiriciliğine verilen destekle sektörün önemli bir ivme kazandığını ve Türkiye'nin su ürünleri yetiştiriciliğinde AB ülkeleri arasında lider konuma geldiğini vurgulayan Bakan Yumaklı, "Su ürünlerine farklı alanlarda destekler veriliyor. ÖTV indirimli yakıt desteği, küçük ölçekli balıkçılık desteği, balon balığı desteği, sübvansiyonlu düşük faizli kredi desteğinin yanı sıra Kırsal kalkınma ve IPARD kapsamında da hibe destekler veriliyor. Su ürünleri yetiştiricileri, endüstriyel ve küçük ölçekli balıkçılık faaliyetinde bulunan balıkçılar ve balon balığı avcılığı yapan balıkçılar bu desteklemelerden yararlanıyor" dedi.
Yılda 2 bin Ar-Ge projesi yürütülüyor
Türkiye'nin; bulunduğu coğrafyanın en büyük ve en güçlü tarımsal Ar-Ge altyapısına sahip ülkesinden biri olduğunu söyleyen Bakan Yumaklı şunları kaydetti:
"Güçlü tarımsal Ar-Ge alt yapımızla, üniversitelerimiz, STK'lar ve özel sektörle işbirliği içerisinde çalışıyor, yıllık yaklaşık 2 bin Ar-Ge projesi yürütüyoruz. Araştırma kurumlarımızda; tarla bitkilerinde bin 4, bahçe bitkilerinde bin 41 yerli ve milli tohumluk çeşidi geliştirdik. Türkiye'de üretilen sertifikalı tohumluk üretiminin tahıl grubunda yaklaşık yüzde 45, baklagil grubunda ise yaklaşık yüzde 70 oranı Bakanlığımız tarafından geliştirilen çeşitlerden oluşuyor. Ata Tohumu Projesi kapsamında, farklı türlerde 37 yerel çeşidi, araştırma enstitülerimiz adına tescil ettik ve koruma altına aldık. Ar-Ge çalışmalarımızla, et ve yumurta tavukçuluğunda dışa bağımlılığımızı azaltıyoruz. Yumurta tavukçuluğunda dört damızlık hat geliştirdik. Et tavukçuluğunda ise hat geliştiren dört ülkeden biriyiz. -2026 yılları arasında Ziraat Katılım Bankası, Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından yatırım ve işletme kredisi kullandırılmasına yönelik Cumhurbaşkanı Karar kapsamında, Araştırma ve Geliştirme Destek Programı çerçevesinde, Bakanlık tarafından desteklenen proje sahibi tarımsal Ar-Ge firmaları ile girişimciler yüzde 50 oranında faiz/kar payı indirimli kredi/finansmanı kullanabilecek."
Arıcılık 12 milyar lira katma değer yaratıyor
*TÜİK verilerine göre Türkiye'de 2002'de 74 bin ton olan bal üretimi 2023'te yüzde 54 artışla 115 bin tona, 4.1 milyon adet olan arılı kovan sayı ise yüzde 122 artışla 9.2 milyona çıktı.
*Türkiye FAO verilerine göre 2022 yılı itibarıyla bal üretimi açısından Çin'den sonra ikinci sırada yer alıyor. Dünya kovan varlığı 2022 verilerine göre 101 milyon adet olup bal üretimi de 1.8 milyon ton.
*Dünyada bilinen ballı bitkiler florasının yüzde 75'ine sahip olan Türkiye, aynı zamanda dünya çam balı üretiminde yüzde 90'lara varan oranla en büyük payı alıyor.
*Türkiye'de 798 adet bal ormanı bulunuyor. 2024 sonu itibarıyla 850'ye ulaşması hedefleniyor.
*Türkiye'de şu anda 29 adet coğrafi işaret tescili almış ve 24 tane de coğrafi işaret için başvurmuş bal bulunuyor.
*Türkiye bal arısı çeşitliliğinde dünyada en önemli gen merkezine sahip. Anadolu, Kafkas, Muğla, Trakya ve Güney Doğu Anadolu en önemli ırk ve ekotip bal arılarını oluşturuyor.
Yeni su ürünleri yetiştiricilik bölgeleri planlanıyor
Türkiye'de Aydın, İzmir, Muğla, Mersin, Adana, Sinop, Giresun ve Samsun'da su ürünleri yetiştiriciliği bölgeleri bulunuyor. Yeni su ürünleri yetiştiricilik bölgeleri planlaması kapsamında; Karadeniz'de 100 bin ton/yıl Türk Somonu Yetiştiriciliği, İç sularda ise 90 bin ton/yıl alabalık yetiştiriciliği üretimi planlanıyor. Su ürünleri Ar-Ge faaliyetlerini Antalya, Elazığ, Isparta ve Trabzon'da bulunan dört enstitü yürütüyor. Bu kapsamda hem deniz hem tatlı su balıklarında ıslah çalışmaları yapılıyor ve kültüre alınıyor. Yeni türler kapsamında özellikle Mersin balığı başta olmak üzere midye ve istiridye gibi türlerin yetiştiricilik üretimini artırmak için çalışmalar yapılıyor ve destekleniyor.
