PARA TARIM/ MERVE YILMAZ GERGİN Kış aylarının vazgeçilmez lezzetlerinden olan kestanenin sezonu yavaş yavaş bitiriyor. Ancak soğuk havalara eşlik eden bu eşsiz lezzet, pazar tezgahlarında bir süre daha boy göstermeye devam edecek. Bizler de Türkiye'de kestane üretimi hangi bölgelerde yapılır, kestane bahçesi kurma bedeli, kilogram fiyatları ve kestanenin geleceğine dönük bir araştırma yaptık. Türkiye, kestane üretiminde dünya genelinde ikinci sırada yer alıyor. Başta Aydın olmak üzere Kastamonu, Sinop ve Kütahya gibi iller, ülkemizin bu değerli ürününün ana merkezlerini oluşturuyor. Kestane, birçok köylü için önemli bir geçim kaynağı. Özellikle kestane üretimi yoğun olarak yapılan bölgelerde köylülerin çoğu, bu ürünün üretimi, hasatı ve pazarlamasıyla uğraşıyor. Kestane ağaçlarının bakımı, hasadı ve işlenmesi gibi işlemler, köylüler için mevsimlik iş fırsatları sağlayarak ek gelir elde etmelerine olanak tanıyor. Ayrıca kestane üretimi köylerde istihdamın artmasına da katkıda bulunuyor ve böylece yerel ekonomiyi canlandırıyor. Dolayısıyla kestane, sadece bir tarım ürünü olmanın ötesinde köylüler için önemli bir geçim kaynağı ve topluluklar için ekonomik bir fırsat oluşturuyor.
Devlet, köylerde kestane ağaçlandırmak için hibe desteği, iyi tarım uygulamaları desteği ve sertifikalı fidan kullanım desteği veriyor. Bu yıl köylerden çıkış fiyatı 150 liradan başlıyor. Perakende fiyatları ise pazarda 250 liraları gördü. Kestane ürününün iç ve dış pazarlardaki payının artış içinde olduğunu da belirten Aydın Efeler Ziraat Odası Başkanı Mehmet Kendirlioğlu, yeni bahçe kurmak isteyen üreticilere pazar değeri yüksek olan çeşitler ve özellikle sertifikalı fidanlar ile bahçelerini tesis etmelerinin önemli olduğunu hatırlatıyor. Kastamonu Ziraat Odası Genel Sekreteri Adem Karamehmet, bir dekarlık alandan 350 kilogram ürün alınabileceğini söylüyor. Simav Ziraat Odası Başkanı Kadir Bütüner ise kestane yetiştiriciliğinin geleceğinin çok parlak olduğuna işaret ederek yeni yatırımcılara fidan çeşitliliği ve bahçe bakımına dikkat etmeleri konusunda uyarılarda bulunuyor ve "Bahçesini kuran kazanır" diyor.
"DÜNYADA İKİNCİYİZ"
Türkiye kestane üretiminin 2022 yılında 139 bin 400 dekarlık alanda 80 bin 200 ton üretim olduğunu söyleyen Aydın Efeler Ziraat Odası Başkanı Mehmet Kendirlioğlu, bunun; 78 bin 249 dekarlık alanda 23 bin 439 tonluk üretimin de Aydın'dan karşılandığını ifade ediyor. Kendirlioğlu, Türkiye kestane üretiminde Aydın'ın birinci sırada yer aldığını da ekliyor ve önümüzdeki sezonun üretiminin bu rakamlara yakın olmasını beklediğini belirtiyor. Kendirlioğlu'na göre; Aydın'ı sırasıyla İzmir, Kastamonu, Sinop, Bartın, Manisa, Bursa, Balıkesir, Denizli ve Kütahya illeri takip ediyor. Aydın'da en fazla üretimin yapıldığı bölgeler ise Nazilli, Köşk, Sultanhisar, Bozdoğan ve Efeler ilçeleri oluyor. Kestane; ülke ekonomisine katkısı yönünden bakıldığında hem üreticilere hem de ülke ekonomisine önemli katkı veriyor. Türkiye kestane üretiminin büyük bir bölümünü şekerleme sanayiinde kullanmakla birlikte hiç de küçümsenmeyecek miktarda kabuklu ve kabuksuz kestane ihracatı da yapılıyor. Türkiye, dünya üretiminin ise yüzde 4'ünü karşılıyor. Kendirlioğlu, ülkemizde 2 milyon 519 bin adet meyve veren yaşta, 498 bin 049 adet ise meyve vermeyen yaşta olmak üzere toplam 3 milyon 17 bin adet kestane ağacının bulunduğunu söylüyor. Dünya kestane üreticiliğinde ise Çin, Türkiye, Kore, İtalya, Yunanistan ve Japonya, önemli üretici ülkeler olarak öne çıkıyor. Türkiye dünya üretiminde ise Çin'den sonra ikinci sırada geliyor. Ülkemizde yetiştirilen kestane ürünleri ise başta ABD ve AB ülkeleri olmak üzere dünya pazarlarına gönderiliyor. Türkiye'de kestane yetiştiriciliğinin gerek alan bazında gerekse üretim bazında her geçen yıl artış gösterdiğini de sözlerine ekleyen Kendirlioğlu, kestane ürününün iç ve dış pazarlardaki payının artış içinde olduğunu da belirtiyor. Kendirlioğlu, yeni bahçe kurmak isteyen üreticilere ise pazar değeri yüksek olan çeşitler ve özellikle sertifikalı fidanlar ile bahçelerini tesis etmelerinin önemli olduğunu hatırlatıyor. Ülkemizde, son günlerde özellikle iç pazarlarda görülen Çin kestanesi şikayetleri alındığını da vurgulayan Kendirlioğlu, Çin kestanesinin yerli kestane çeşitlerine göre kalitesinin düşük olup, kabuk renginin ise daha soluk ve açık renkli olduğu ve haşlandığında veya közlemesinde köpürme yaptığı görüldüğünü söylüyor. Aydın'da 2023 yılı sezonunda kestane, kalitesine göre değişmekle beraber toptan ortalama 100 lira/kg üzerinden satıldığı belirtiliyor.
"KÂRLI BİR İŞ"
Kestane üretiminde dördüncü sırada olduğumuzu ifade eden Kastamonu Ziraat Odası Genel Sekreteri Adem Karamehmet, ülkemizde yıllık 80 bin 200 ton kestane üretildiğinin bilgisini paylaşıyor. Bunun yüzde 3.90'ını ise Kastamonu karşılıyor. Bölgede geçen yılki rekolte ise 3 bin 122 ton olarak gerçekleşmiş. Bu seneki rekoltenin ise gal arısından dolayı düşük olacağı tahmin ediliyor. Kestane yetiştiriciliğinin, uygun koşullar sağlandığında oldukça kârlı bir iş olabileceği görüşünü savunan Karamehmet, "Kestane, özellikle tatlı yapımında, odun olarak ve doğrudan tüketimle birçok alanda kullanılıyor. Ancak başlangıçta yapılacak yatırım maliyeti yüksek olabilir. Bu yüzden pazarın ve pazarlama stratejilerinin doğru belirlenmesi oldukça önemli" diyor. Karamehmet'e göre, kestane bir dekar için kestane bahçesi kuruluşlarında 7mx7m veya 8mx8m ağaç dikim mesafeleri tercih edilmeli. Bir dekarlık alandan 350 kilogram ürün alınabileceğini söyleyen Karamehmet, bir dekarlık bahçenin kurulum maliyetinin ise 18 bin 500 lira olabileceğini söylüyor. Bahçe verime yattıktan beş yıl sonra kendini amorti edebiliyor. Devlet, köylerde kestane ağaçlandırmak için hibe desteği, iyi tarım uygulamaları desteği ve sertifikalı fidan kullanım desteği veriyor. Bu yıl kestane satış fiyatının ortalama 250 lira seviyelerinde olduğunu söyleyen Karamehmet, köylerden çıkış fiyatının ise 150 lira olduğunu söylüyor. Son olarak Karamehmet'e Çin kestanesini nasıl ayırt ederiz diye sorduğumuzda ise "Çin kestanesinin kabuğu yerli kestaneye göre daha açık ve kalın yapıdadır. Kestanelerin kabuğu piştikten sonra bile kolayca açılmaz ve içindeki kestanelerin çıkarılması zordur. Çin kestanesi, olgunlaşmadan toplandığı için genellikle pişirme esnasında köpürür" diyor.
OPTİMUM VERİM İÇİN BEŞ YIL GEREK
Türkiye kestane üretiminin yüzde 7'sinin Kütahya'dan karşılandığını söyleyen Simav Ziraat Odası Başkanı Kadir Bütüner, Simav'da geçtiğimiz yılki rekoltenin 5 bin 300 ton olduğunu bu yıl da 6 bin tonu hedeflediklerini ifade ediyor. Ege Bölgesi'nden yapılan kestane ihracatının 2021'de 24 milyon dolar olduğunu da vurgulayan Bütüner, en çok İtalya'ya ihracat yapıldığını belirtiyor. Bir dekardan ortalama 300 kilogram ürün alındığını da sözlerine ekleyen Bütüner, fidan maliyetinin ise 70 lira olduğunu söylüyor. Bütüner'e göre bir dekar bahçe kurulum maliyeti 4 bin 500 lira. Beş yıl içinde optimum verime ulaşıyor. Kestane yetiştiriciliğinin geleceğinin çok parlak olduğuna da değinen Bütüner, yeni yatırımcılara fidan çeşitliliği ve bahçe bakımına dikkat etmeleri konusunda uyarılarda bulunuyor ve "Bahçesini kuran kazanır" diyor. Kestanenin kilogram fiyatı ise 150 ile 200 lira arasında değişiklik gösteriyor.
"Her dekara 15-17 fidan hesap edilmeli"
Aydın Efeler Ziraat Odası Başkanı Mehmet Kendirlioğlu, kestane bahçesi kuracaklara şu bilgileri veriyor:
"Bir dekarlık alana arazi şartlarına göre değişmekle beraber (rakım-eğim vb.) 8-10 m dikim aralık ve mesafeleri ile fidan dikimi yapılmalı ve dekara 15-17 fidan hesap edilmelidir. Aşılı ve sertifikalı kestane fidanı 50-60 lira. Yeni tesis edilen bir kestane bahçesi, ortalama 8-10 yıl içinde mahsüldar duruma geldiği düşünülmeli ve tam mahsüldar yaşlarındaki kestane ağacından ağaç başı ortalama 35 kg/ağaç verim alınabileceği hesap edilmelidir. Bu durumda bir dekarlık kestane bahçesi tesisinin fidan ücreti, dikim ve bakım masrafları hesap edildiğinde ortalama 2 bin TL/da kurulum masrafı hesap edilmelidir. Tarım ve Orman Bakanlığımız sertifikalı fidan ile bahçe tesis eden çiftçilerimize 250 ile 600 TL/da arasında sertifikalı fidan desteği sağlamaktadır. Mahsüldar yaştaki bir kestane ağacının ortalama verimi 35 kg/ağaçtır.
