PARA TARIM/ MERVE YILMAZ GERGİN Ispit veya kaldirik otu olarak da bilinen hodan otu, alternatif tıbbın önemli bir silahı olarak görülüyor. Tamamen doğal olarak yetişen bu ot, birçok hastalığa şifa kapılarını aralıyor. Sıkıntıları giderip cesareti artırdığı da iddialar arasında. Hatta eski çağlarda savaşa giden askerler, cesaret verdiği için bu otu kullanırmış. Yıldız şeklindeki mavi çiçekli hodan bitkisi, gerek yapraklarıyla gerekse tohumlarından elde edilen yağıyla öne çıkıyor. Devlet dönem dönem tıbbi ve aromatik bitkilerin işlenmesi, kurutulması, paketlenmesi ve depolanmasına yönelik destek çağrıları açıyor. Hodan da destek kapsamındaki bitkilerden biri. Ancak yetiştiriciliği Avrupa ülkelerine göre çok az. Ülkemizde daha çok yağı için yetiştirilip ticareti yapılıyor. Yol kenarlarında kendi kendine ortaya çıkan bu ot çeşidi, ilkbahar mevsiminde ortaya çıkıyor. Daha çok Karadeniz bölgesinde yetişen hodanın kilogram fiyatı ise 150 liradan başlayıp kalite ve sertifikasyon durumuna 500 liraları bulabiliyor. Tıp Tarihçisi ve Tıbbi Aromatik Bitki Yetiştiricisi Rana Babaç Çelebi, "Alıcısını bulunabiliyorsa veya bir pazar yaratılabilecekse her bahçe kazandırır" diyerek, tıbbi aromatik bitki işine girmek isteyen girişimcilere bu işin çok uzun soluklu bir iş olduğunu belirtiyor. Girişimci Yasemin Tanrıver ise hodanın Tarım Bakanlığı teşvik listesinde yer alan bir ürün olduğunu hatta bu ürünün özellikle sağlık, tıp ve ilaç sanayiinde yoğun kullanılıyor olması gerektiğini ifade ediyor.
"ALICI BULUNUYORSA KAZANDIRIR"
Tıp Tarihçisi ve Tıbbi Aromatik Bitki Yetiştiricisi Rana Babaç Çelebi, hodan bitkisini Kaz Dağları'ndan deneme amaçlı 100 metrekarelik bir alana diktiklerini ve üretimin tamamını mutfakta gıda olarak tükettiklerini söylüyor. Hodan taze sebze olarak, salatalarda veya tabak süslemede kullanılıyor. Çelebi'ye göre yaprakları salatalık benzeri bir tada, çiçeği ise tatlı, bal benzeri bir tada sahip. Dolayısı ile genellikle tatlıları ve kokteylleri süslemek için kullanılıyor. Avrupa'da ise lüks restoranlarda en yaygın olarak buz küplerinde dondurulmuş olarak görmek mümkün. Devlet, dönem dönem tıbbi ve tıbbi aromatik bitkilerin işlenmesi, kurutulması, paketlenmesi ve depolanmasına yönelik destek çağrıları açıyor. Çelebi, hodan bitkisinin de destek kapsamındaki bitkilerden biri olduğunu ifade ediyor. Yani hodan yetiştirmek için bu desteğe başvurabiliyorsunuz ama özellikle hodan yetiştiriciliğine yönelik planlanmış bir eylem planı bulunmuyor. "Alıcısını bulabiliyorsanız veya bir pazar yaratabileceğinizi düşünüyorsanız, her bahçe kazandırır" diyen Çelebi, tıbbi aromatik bitki işine girmek isteyen girişimcilere bu işin çok uzun soluklu bir iş olduğunu, herhangi bir bitkinin yaprağının, kurusunun, yağının kilosu şu kadara gidiyormuş gibi söylentilerle pazara girmenin doğru olmadığını söylüyor. Ayrıca bahçe bakımı ve o bahçenin bütün bir yıl doğal ve beşeri faktörlere karşı korunması kendi başına zor bir iş olduğu gibi hasat itibarıyla herhangi bir bitkinin hammadde veya katma değerli ürün haline getirilmesi de küçümsenmemesi gereken süreçler. Çelebi, satış tarafında ise herhangi bir sektördeki satış gibi müşteri ziyaretleri, numune gönderimi, ürün analizleri, fuar katılımı, albenisi olan ve güven veren bir marka kimliği, kimi zaman minimum miktar garantisi ve benzeri pek çok değişken ve bolca koşturmanın gerektiğini vurguluyor. Hodan bitkisi bahçede nasıl çalışmak istediğinize göre (manuel veya makine ile) sıra üstü 25-30 santimetre aralıkla ve sıra arası 50-70 santimetre olacak şekilde ekiliyor. Bu şekilde bir dönüme en az 6 bin adet bitki ekimi yapılabiliyor.
MİKRO İKLİMLERDE BİR YIL GÖZLENMELİ
Çelebi, dökme kuru hodan bitkisinin kilogram fiyatının kalite ve sertifikasyon durumuna göre 300 ile 500 lira arasında değiştiğinin de bilgisini veriyor. Hodan yağının hammadde olarak kilogram fiyatı ise yine sertifikasyon, toplam alım miktarı ve yağın menşeine göre 40 ila 80 euro arasında olduğunu da ekliyor. Hodanın hasat dönemi hakkında da bilgi veren Çelebi, "Hodan, belirsiz bir büyüme alışkanlığına sahiptir. Karadeniz gibi görece ılıman ve yağışlı iklimlerde çiçeklenme mevsimi, Haziran'dan Eylül'e kadar devam edebilir. Daha sıcak iklimlerde hodan yılın büyük bir kısmında sürekli olarak çiçek açar. Tabii Türkiye gibi mikro iklimleri de çok olan bir coğrafyayı düşündüğünüzde, mutlaka ekim yapıldıktan sonra bitkinin söz konusu bahçede bütün bir yılının izlenmesi, gözlemlenmesi gerekir" diyor. Hodan, Akdeniz bölgesine özgü bir tür. Fakat bugün birçok başka bölgede yetiştiriciliği yapılıyor. "Avrupa'da İspanya'dan Danimarka'ya kadar gıda amaçlı olarak tüketilebildiği için bahçesi olan evlerde çok görürsünüz" diyen Çelebi, hodanın iklim anlamında çok nazlı bir bitki olmadığını, çok geniş bir pH spektrumunu tolere eder fakat nisbeten asidik, hafif nemli ve iyi drene edilmiş toprak sevdiğini de belirtiyor. Hodan tohumlarının omega 6 ve hatta tohumlarının gama-linolenik asidin (GLA) en zengin kaynağı olduğuna değinen Çelebi, dolayısıyla gıda ve tıbbi amaçlı kullanımları dışında kozmetik sektöründe de tohumlarından soğuk sıkım yöntemi ile elde edilen yağ için kullanılan bir bitki olduğuna vurgu yapıyor. Ancak Avrupa'ya göre ülkemizde bilinirliğinin oldukça düşük olduğunu ve daha çok yağı için yetiştirilen bir bitki olduğunu söylüyor.
"KIYMETİ BİLİNMİYOR"
Ordu'nun Ünye ilçesinde yöresel tatları tüketicilerle buluşturan Girişimci Yasemin Tanrıver de hodanın halk dilinde ve özellikle Karadeniz Bölgesi'nde kaldirik, galdirik olarak bilindiğini söylüyor. Bu bitki, canlı mor çiçekleri, iri tüylü yeşil yaprakları ile biliniyor. Son yıllarda alternatif tıpla birlikte bu bitkinin birçok faydasının olduğunun ortaya konulduğunu söyleyen Tanrıver, ancak bu bitkinin diğer tarım ürünleri gibi modern olarak yetiştiriciliğinin yapılmadığını belirtiyor. "Ordu'nun Ünye ilçesindeki 6 bin metrekarelik bahçemin yarısından fazlasında bu bitki kendiliğinden yetişir" diyen Tanrıver, bitkinin. İlkbaharda çıkmaya başlayıp, sonbahara kadar da devam ettiğini söylüyor. Bu bitki özellikle taşlı ve dağlık bölgelerde kendiliğinden yetişiyor. Hodanın çok fazla kıymeti bilinmediğini söyleyen Tanrıver, "Bahçelerde zayi olup gider. Bizim bölgemizde toplanıp haşlanır ve kavrularak yenilir. Kalın bacaklı yaprakları küçük küçük doğranıp tuzlaması yapılır. Kullanacağımız zaman alınır tuzu çıkması için suya yatırılır. Daha sonra Galdirik unlanır içine yumurta kırılır güzelce karıştırılıp tavada kızartılır. Sabahları bu şekilde kahvaltılarda yenilir. Misafire ikram edileceği zaman kavurması yapılıp yanına da mısır ekmeği yapılır o şekilde servis edilir" diyor.
Hodan'ın Tarım Bakanlığının teşvik listesinde yer alan bir ürün olduğunu da sözlerine ekleyen Tanrıver, teşvik kullanılabilmesi için bu ürünün özellikle sağlık, tıp ve ilaç sanayiinde yoğun kullanılıyor olması gerektiği görüşünde. Tanrıver'e göre
ürünün talebi karşılayamaması gerekiyor. Öyle de bir durum söz konusu değil. Bahçede kendiliğinden olan ve değerlendirilmediği için çürümeye terk edilen bir ürün. Ordu ilimize ait yöresel ürünleri ve bir kısmını kendi bahçesinde yetiştirip satan Tanrıver bu şekilde aile ekonomime katkı sağlamaya çalışıyor. Tanrıver, kendi bahçesinde yetişen galdiriklerden her yıl 50-60 bidon tuzlama yaptığını vurguluyor. Tamamını tuzlama yapmış olsam 500 bidon çıkar diyen Tanrıver, geri kalanın bahçede zayi olduğunu üzülerek ifade ediyor. Geçtiğimiz yıl pazarlarda bağının 30 lira olduğunu söyleyen Tanrıver, bir bağda 250 gram kadar geldiğini, şu anda tuzlamasını 150 liradan sattıklarını belirtiyor. Bu bitkinin ana vatanının bilimsel olarak Suriye diye geçtiği bilgisini de veren Tanrıver, "Karadeniz bölgesinde bolca yetişir. Yetişme yeri ise taşlı topraklar ve dağlık alanlarda. İlkbaharda çıkmaya başlar. Önce çiçekleri çıkar ve çiçekleri önce hasat edilir. Yaklaşık bir ay sonra çiçekler yerini yapraklara bırakır. Sonbaharın sonuna kadar da yaprakları kullanılabilir."
MALİYET FAKTÖRLERE GÖRE DEĞİŞİYOR
Tıp Tarihçisi ve Tıbbi Aromatik Bitki Yetiştiricisi Rana Babaç Çelebi, herhangi bir bahçe kurmanın maliyetinin kurulacak bahçenin hangi il sınırının içerisinde olduğuna, bahçenin erişimi olduğu altyapı imkanlarına (yol, su, elektrik vb) ve çalışacak işçinin nereden bulunduğu gibi faktörlere göre değişiklik gösterdiğini söyleyerek "Fakat başlangıç maliyetleri arazinin satın alınması veya kiralaması, ekime hazır hale getirilmesi (taş varsa temizlenmesi, sürülmesi vb.), gerekiyorsa toprağın beslenmesi ve bakımını yapılması, hodan tohum tedariki, tohum ekimi için çalışacak işçi, bitkinin takibi ve bahçenin düzenli güvenliğinden sorumlu bir kişinin maliyeti veya yerine kurulacak çit ve kamera sistemi, hasat zamanı çalıştırılacak işçi, bitkinin son ürün hale getirilmesi için kiralanacak alan, kullanılacak iş gücü, ambalaj maliyeti, genel giderler (yol, telefon vb. masraflar) ve pazarlama maliyetleri olarak düşünülebilir" diyor.
FAYDALARI SAYMAKLA BİTMİYOR
Hodan otu çayı idrar söktürücüdür
Akciğerlerin iltihaplanmasını önler
Yatıştırıcı özelliği vardır
Anne sütünü artırır
Ter atıcıdır
Cesaret verir
Bronşit tedavisinde yardımcıdır
Enflamasyonu hafifletir
Sedef hastalığı tedavisinde kullanılır
Romatizmal eklem iltihabına iyi gelebilir
Depresyona karşı mücadeleye yardımcı olur
Diyabete karşı koruyucudur
YAĞI DAHA ÇOK KULLANILIYOR
Doğal ürünlere talebin artması, aromaterapi alanını da büyütüyor. Pazardaki aromaterapi yağ markası sayısı ise her geçen gün artıyor. Bu aromaterapik ürünlerden biri de Hodan yağı. Hodan Yağı'nın cilde faydaları arasında ilk dikkat çeken özelliği ise kolajen üretimini desteklemesi. Bu sayede cilt daha dolgun parlak ve sağlıklı gözüküyor. Cilt elastikiyetinin artmasında faydalı olan bu ürün yüzdeki kırışıklıklar için tercih edilebilecek bir yağ çeşidi.
