Freelance çalışmanın hızla yaygınlaşan bir çalışma şekli olduğunu belirten Kakıcı & Şimşek Hukuk Bürosu kurucularından Av. Elvan Kakıcı Şimşek, "Freelance, serbest çalışan anlamına gelir ve genellikle belirli bir işverene bağlı olmadan çeşitli işler yaparak kazanç elde etmeyi ifade eder. Gelir Vergisi Kanunu'na göre, sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan, ticari mahiyette olmayan, bir işverene bağlı olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılan faaliyetler serbest meslek faaliyetidir. Bu faaliyetlerden elde edilen kazanç da "serbest meslek kazancı" olarak kabul edilir. Kişilere daha fazla özgürlük, esneklik ve kontrol sağlayan freelance şeklinde yapılabilecek işler oldukça çeşitlidir ve internetin yaygınlaşmasıyla birlikte bu sektör de büyük bir gelişme göstermiştir." dedi.
Şimşek, freelance çalışma yönteminin hukuki boyutlarını şöyle değerlendirdi:
Hak ve sorumluluklara dair çözüme kavuşturulmamış birçok husus var
"Günümüzde freelance çalışmaların önemli bir kısmı kayıt dışı ekonomi içinde kaldığı için devletin vergi gelirlerinde büyük kayıplara yol açmaktadır. Bu nedenle; Hem çalışanlar hem de ülkeler açısından; sosyo-ekonomik sorunların çözümünde home ofis yönteminin sağladığı avantajları artırmak, dezavantajları da giderecek hukuki ve vergisel düzenlemelerin yapılması oldukça önem arzetmektedir. Ayrıca evde çalışma, kayıtlı işyerleri için haksız rekabet oluşturmaktadır. Bu anlamda, evde çalışma ile ilgili düzenlemelere vergi mevzuatında yer verilmesini ve bu çalışma yönteminin avantajları ile kayıt içine alınmasını sağlayacak vergi, muafiyet, indirim, iade gibi düzenlemeler yapılmaktadır. Dünyadaki teknolojik ve ekonomik dönüşüme Türkiye'deki yasal mevzuatın yeterince hızlı uyum sağlayamaması nedeniyle, ülkemizde freelance serbest çalışanların hak ve sorumluluklarına dair tam olarak çözüme kavuşturulmamış birçok husus bulunmaktadır.
Av. Elvan Kakıcı Şimşek
Öncelikli çözüm yolu, serbest çalışanın şirketleşmesidir. Serbest çalışan şahıs şirketi kurup iş faaliyetlerini faturalandırır ve vergilendirerek mesleğini sürdürebilir. Bu yöntemde kendi kendisinin patronu olan çalışan, şahıs şirketi üstünden sigorta ve prim için SGK ve BAĞ-KUR işlemlerini başlatabilecektir.
Vergi ödeme yükümlülüğü de bulunuyor
Yükümlülükler noktasında yukarıda bahsettiklerimizden yola çıkarak freelance çalışanların serbest meslek erbabı olarak sayıldıklarını söyleyebiliriz. Freelance çalışanlar kazançlarını serbest meslek makbuzu ile belgelendirmek durumundadır. Bu makbuzda brüt tutar üzerinden stopaj ve KDV yer alır. Stopaj vergilendirme sürecinde müşteri tarafından ödenirken, KDV ise freelance çalışan kişi tarafından ödenmek zorundadır. Ayrıca, freelance çalışanlar Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi, Geçici Vergi Beyannamesi ve Katma Değer Vergisi Beyannamesi ile vergi ödeme yükümlülüğü de bulunmaktadır.
Usulsüzlük, özel usulsüzlük ve vergi ziyai cezaları uygulanır
Peki, elde ettiğiniz kazanç için serbest meslek makbuzu düzenlemez ya da gerekli beyannameleri vermezseniz ne olur? Verdiğiniz hizmet karşılında, serbest meslek makbuzu düzenlemezseniz veya eksik düzenlerseniz hizmet bedelinin %10'u oranında özel usulsüzlük cezası kesilmektedir. Bu tutarlar her yıl Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından açıklanarak Resmi Gazete'de yayınlanır. Beyanname Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmeme Durumunda ise; Belge düzenlenmediği için oluşan cezaların yanı sıra beyannameler ( Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi, Geçici Vergi Beyannamesi, Katma Değer Vergisi Beyannamesi ) ile ilgili cezalar da mevcuttur. Ödenmesi gereken vergi çıkmasa bile beyanname düzenlenmesi gerekmektedir ve beyanname düzenlenmediği ya da düzenlense bile zamanında beyan edilmediği durumlarda usulsüzlük, özel usulsüzlük ve vergi ziyai cezaları uygulanacaktır.
Mutlaka işverenle bir sözleşme yapılmalı
Freelance çalışan kişiler daha sonra mağdur olmamak adına nelere dikkat etmelidir; Öncelikle çalışacak kişi mutlaka işverenle bir sözleşme yapmalıdır. Bu sözleşme çalışanın haklarını korumak için mutlaka gereklidir ve işveren ve çalışan arasında hukuki bir problem olduğu zaman yapılan sözleşme devreye girerek problemin hızlı bir şekilde çözülmesi sağlanacaktır. Freelance çalışanların bir diğer önemli sorunu ise; ücretlerini eksik alması veya hiç alamamasıdır. Bu yüzden yazılı olarak bir sözleşme hazırlanması çok önemlidir. Eğer yazılı sözleşme yapılmazsa bile; daha sonra delil olarak sunabileceği için görüşmeler ve iletişim yazılı (mesaj, e-posta) şekilde yapılmalıdır. Ayrıca mümkün ise ödemenin baştan peşin ya da en azından %50 ilk kısmının peşin alınması da tavsiye edilmektedir." şeklinde görüşlerini aktardı.
