ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Bu yıl bireysel emeklilik sistemi (BES) 20. yaşını kutluyor. Sistem gelişmeye, büyümeye devam ediyor. Katılımcıların sistemde kaldıkları süreye ve yaşlarına bağlı olarak karşılaşacağı durumlar, olaylar faydalar (devlet katkıları, kesinti iadeleri), cezalar (kesintiler ve yüksek stopaj) var. Bunların bilinmesi katılımcıların zor durumlarda bile sistemden faydalanmalarına, bu faydaları kullanabilmelerine olanak sağlayacaktır. Sisteme özellikle genç ve çocukların dahil edilmesiyle 56 yıl sürebilecek olan BES yatırımında, cezalar ilk beş yıl için geçerli, faydalar ise sistemde kaldıkça artarak devam ediyor. Gelecek yıl kısmi çekiş hakkının kullanılmaya başlamasıyla her beş yıl tamamlandığında farklı bir gerekçeyle birikimlerin yüzde 50'sine kadar, devlet katkılarının ise yüzde 25'ine kadar finansman kullanma olanağı da doğacak.
İKİ AY
Sistemdeki ilk iki ay, cayma hakkının kullanılabileceği dönem. Katılımcılar olur da sistemden memnun kalmazsa cayma haklarını kullanarak sistemde çıkabilirler. Sistemden çıkarken ödedikleri giriş aidatı ve yönetim gider kesintilerini geri alabilirler.
İKİ YIL
Sistemde iki yılını tamamlayan katılımcılar, BES şirketinden memnun değiller ise aktarım haklarını kullanabilecekler. Aktarım hakkını kullananlar ise her bir yıl tamamlandığında tekrar aktarım hakkı kullanabilecek.
ÜÇ YIL
Sözleşmede ilk üç yıl tamamlandığında ilk fayda devlet katkılarından. Sistemde üç yılı tamamlayan sözleşmeler devlet katkılarının yüzde 15'ine hak kazanıyor. İlk üç yılda olası erken çıkışlarda, yönetim gider kesintisinin ve giriş aidatının çıkışa ertelenmiş kısmı beş yıllık olarak (her yıl için o dönem geçerli aylık brüt asgari ücret tutarının yüzde 8.5'i) toplu halde alınıyor ve birikim ile devlet katkılarının getirileri üzerinden gelir vergisi stopaj oranı yüzde 15 olarak uygulanıyor.
BEŞ YIL
Sözleşmede beş yıl tamamlandığında, giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi yapılamıyor. Beş yılı tamamlayan ancak sistemden erken ayrılanlar devlet katkılarının yüzde 15'ine hak kazanırken getiriler üzerinden yüzde 15 stopaj uygulanıyor.
ALTI YIL
Sözleşmede altı yıl tamamlandığında devlet katkılarının yüzde 35'ine hak kazanılıyor. Olası ayrılma durumunda çıkışa ertelenmiş giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi yapılamıyor. Birikimlerin ve devlet katkılarının getirileri üzerinden yüzde 15 stopaj kesiliyor. Sözleşmenin altıncı yılı tamamlandıktan sonra sonlandırılması halinde, hesaptaki devlet katkısı tutarı ile ilişkilendirilen kesinti iadelerini almak mümkün oluyor. Diğer yandan yedinci yıldan itibaren her sözleşme yılı sonunda veya sözleşmenin sonlandırılması halinde fon toplam gider kesintisi iadeleri de (yıllık yüzde 2.5 oranında her yıl artırılacak) alınmaya başlanacak.
10 YIL
Sözleşmede 10 yıl tamamlandığında devlet katkılarının yüzde 60'ına hak kazanılıyor. Olası ayrılmalarda çıkışa ertelenmiş gider kesintisi yapılamıyor. Birikimler ve devlet katkılarının getirileri üzerinden yüzde 10 stopaj kesintisi yapılıyor. Yedinci yıldan itibaren başlayan fon toplam gider kesintisi iadeleri 10. yılsonunda yüzde 10'a ulaşmış olacak. İlk beş yılında kısmi çekiş hakkını kullanan katılımcılar 10 yılı tamamladıklarında tekrar kısmi çekişe hak kazanabilecekler.
15 YIL
Sözleşmede kalmaya devam edenlerin fon toplam gider kesintisi iadesi, yedinci yıldan itibaren her yıl yüzde 2.5 oranında artırılarak 15. yıla gelindiğinde yüzde 25'e ulaşıyor. 15. yıldan itibaren her yıl fon toplam gider kesintisinin yüzde 25'i iade olarak alınabiliyor.
18 YAŞINI TAMAMLAYANLAR
Sisteme ana-babaları veya vasileri tarafından dahil edilen genç ve çocuklar 18 yaşını bitirdiklerinde sözleşmelerindeki hak ve yetkilerini kullanmaya başlıyorlar. 18 yaşını tamamlayan gençler, fon dağılım değişikliği hakkı, birikimlerini başka şirkete aktarım hakkı, emeklilik planını değiştirme hakkı, ödemeye ara verme hakkı, fonlarını BEFAS Platformundan seçme hakkı ve isterse sistemden ayrılma hakkını kullanmaya başlayacak. Olası erken çıkışlarda; devlet katkılarına sistemde kaldığı süreye bağlı olarak hak kazanacak ve birikimlerin getirileri üzerinden stopaj ödeyecekler.
21 YAŞINA KADAR
Gelecek nisandan itibaren 21 yaşını tamamlamamış ve en az beş yıldır bireysel emeklilik sisteminde bulunan katılımcılar, üniversite eğitimi amacıyla birikimlerinden kısmi çekiş yapabilecekler.
56 YAŞ
Sistemde en az 10 yılı ve 56 yaşını tamamlayanlar emeklilik hakkını elde ederek, hesabındaki devlet katkılarının tamamını almaya hak kazanıyor. Ayrıca sistemden ayrılmak istediğinde birikimi ve devlet katkılarının getirileri üzerinden yüzde 5 stopaj kesintisine tabi tutulurken, devlet katkısı hesabındaki birikim ile yapılan kesintiler karşılaştırılarak, fazla kesinti yapılması halinde iade alınabiliyor. Peki, emeklilik hakkını elde edenlerin sistemden ayrılması mecburi mi? Hayır, böyle bir mecburiyet bulunmuyor. Katılımcılar uygun gördüğü zamana kadar sistemde kalabilir ve devlet katkısı almaya devam edebilir.
