PARA OTOMOTİV/ MERVE YILMAZ GERGİN İklim değişikliği söz konusu olduğunda ulaşım, göz önünde bulundurulması gereken en önemli etkenlerden biri. Elektrikli araçlar, kullanım esnasında karbon salınımı yapmıyor ve bu açıdan oldukça değerli. Hükümetler, tüketicileri daha temiz, elektrikle çalışan araçlara teşvik ederken, otomobil üreticileri de en yeni elektrikli araç modellerini tüketicinin beğenisine sunmak için var güçleriyle çalışıyor. İçten yanmalı araçların yerini yavaş yavaş elektrikli otomobillere bıraktığı bu dönemde elektrikli otomobiller, her geçen gün pastadaki payını büyütmeye devam ediyor. Bu yılın ilk yedi ayı itibarıyla 27 bin adet civarında elektrikli otomobil satıldı. Yıl sonuna kadar elektrikli otomobil satışının 35 bin adedi aşması bekleniyor. Öte yandan özellikle akaryakıt fiyatlarındaki oynaklıklar nedeniyle elektrikli araçlar, otomobil sahipleri için alternatif olma özelliğini giderek artırıyor. Bu nedenle hızlı şarj ağı yatırımlarına devam eden firmalar de bayilik vermek için çalışmalarını sürdürüyor. Çünkü elektrikli araç kullanımını artıracak en büyük gereklerin başında, elektrikli şarj istasyonlarının yaygınlaştırılması geliyor.
Rakamlara bakıldığında; Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) Küresel Elektrikli Araç Görünümü raporuna göre, 2022 yılında elektrikli araçların toplam araç satışları içindeki payı yüzde 14'e yükseldiği görülüyor. Türkiye Elektrikli ve Hibrid Araçlar Derneği'nin (TEHAD) verilerine göre de toplam 8 bin 200 adet bandında şarj soketi mevcut. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan (EPDK) şu ana kadar 133 şarj firması lisans almış. EPDK'nın şartı, lisans çıktıktan sonra ilk altı ay içinde minimum 50 şarj istasyonun kurulmuş olması. Ancak EPDK, bu kanuni şartını şarj ağı işletmeci lisansı sahibi tüzel kişilere şarj ağı oluşturmaları için bu süreyi yılsonuna kadar uzattı. İstasyon kurulum maliyetleri, elektrikli araç şarj üniteleri ve istasyon yapısına bağlı olarak değişiyor. Ayrıca kurulum için; arazi hazırlığı, elektrik bağlantıları vb. gibi ek maliyetler de söz konusu olabilir.
Söktör yöneticilerine mevcut durumu sorduğumuzda, fırsatların altını çizip umutlu konuşuyorlar. Türkiye'de elektrikli araç pazarının hızlı bir büyüme içinde olduğuna dikkat çeken Zorlu Enerji Ticaret Genel Müdürü İnanç Salman, şarj istasyonu kurmak isteyen yatırımcıya fırsat kapılarının açık olduğunu söylüyor. 2030'da 1 milyon adetlik elektrikli otomobil pazarının oluşacağının tahmin edildiğini belirten Türkiye Elektrikli ve Hibrid Araçlar Derneği'nin (TEHAD) Kurucu Başkanı Berkan Bayram, bu rakamın karşılığının 250 bin şarj istasyonu olduğunu ve ülkemizde şu an için 8 binin yer aldığını ifade ediyor. Bayram, dolayısıyla yatırım teşviki verilmesiyle küçük yatırımcıların da kazanacağı bir pazar olduğunu vurguluyor. Elaris Direktörü Mustafa Yıldız, 2023'ün ilk sekiz ayında 600'e yakın talep aldıklarını ifade ediyor. Voltrun Genel Müdürü Berkay Somalı, kurulum için yurtiçinde yılda 200 ile bin 500 arasında başvuru aldıklarını ayrıca Avrupa, Asya ve Ortadoğu'dan da yoğun ilgiyle karşı karşıya kaldıklarını belirtiyor. Astor Enerji Genel Müdür Yardımcısı-CFO'su Olcay Doğan ise bu yıl içinde gerçekleştirecekleri yatırım tutarının 10 milyon ABD doları seviyesinde olacağını öngörüyor. Türkiye çapında ağını kuran Eşarj ise 70 ilde 650'den fazla istasyona sahip.
Öte yandan halihazırda büyüyen elektrikli şarj pazarı, beraberinde yan ürünlerin ekonomisini de harekete geçirdiği belirtiliyor. Elektrikli araç sarj kapağı, taşınabilir elektrikli araç şarj aleti, şarj kablosu tutucu, bunlardan bazıları. Ayrıca yapay zekanın etkilerini de unutmamak gerek. Sistemlerde yapay zekanın devreye girmesiyle elektrikli şarj istasyonlarındaki şarj sürelerinin kısalacağı belirtiliyor. ABD'de gerçekleşen bir araştırma kapsamında elektrikli arabalar için yeni bir şarj yöntemi ortaya çıktı. ABD'li araştırmacılar, yapay zeka ile tüm şarj sürecini hızlandırma potansiyeline sahip bir çözüm bulduklarını belirtiyorlar. Şarj meselesini yapay zeka ile yalnızca 10 dakikada halletmenin mümkün olduğunu söylüyorlar.
PARA Dergisi olarak birçok otomotiv şirketinin elektrikli araçlar doğrultusunda 2030 üretim planlarını oluşturduğu bir dönemde, Türkiye'de elektrikli dönüşüme hızla uyum sağlamak adına yapılan çalışmaları, bayilikleri ve altyapı uygulamalarını araştırdık…
"35 BİN ADET SATIŞI AŞACAK"
TEHAD Kurucu Başkanı Berkan Bayram'a göre, Türkiye'de şu anda 2011 yılı itibarıyla yaklaşık 30 bin adede yaklaşan elektrikli araç sayısı var. Bu yılın ilk yedi ayı itibarıyla ise 17 bin civarında elektrikli otomobil satıldı. Geçmiş 12 yılda satılan elektrikli araç sayısı toplam 30 bine ulaşmışken, sadece 2023'ün ilk yedi ayında satış miktarı 17 bin adet oldu. Başkan Berkan Bayram, bu yılın sonuna kadar 35 binden fazla elektrikli otomobil satılacağı tahmin ediyor. 12 yılda 30 bine ulaşan rakamın sadece bir yılda 35 bine ulaşacağını vurgulayan Bayram, elektrikli otomobil pazarının 50 bin adetleri rahatlıkla yakalayacağını söylüyor. TEHAD'ın verilerine göre, toplamda 8 bin 200 adet şarj soketine ulaşıldı. Bayram, bunun güzel yanının yüzde 30'a yakın istasyonun DC şarj istasyondan oluştuğunu söylüyor. Yine Bayram, önümüzdeki üç yıl içinde DC denilen hızlı şarj istasyonlarının AC denilen normal şarj istasyonları yatırımlarını geçeceğini vurguluyor. İlk beş ilimizin 8 bin civarındaki şarj istasyonlarının yüzde 80'ini kapsadığı bilgisini paylaşan Bayram, özellikle İstanbul'da bu oranın yaklaşık yüzde 35'inin mevcut olduğunu; sonrasında İzmir, Ankara ve Antalya gibi illerin geldiğini ifade ediyor. Şu an elektrikli otomobil sayısına göre şarj istasyonlarının yatırım sayısı yeterli olduğunu da sözlerine ekleyen Bayram, ancak yıl sonuna kadar araç sayısının 35 bini bulacağını bu sefer de şarj istasyon sayısının yetmeyeceğini dile getiriyor. Bayram, "Şarj ağının bu yıl sonuna kadar mutlaka 15-20 bin adetlere ulaşması gerekiyor ki elektrikli otomobil talebini karşılasın. Bunun için ciddi adımlar atılması gerekiyor" diyor.
İLK ZORLU CENTER'A KURULDU
Zorlu Enerji, Türkiye çapında 2 bini aşkın lokasyonda 4 bine yakın elektrikli araç şarj ünitesi ile hizmet veriyor. ZES'in Türkiye'nin 81 ilinde elektrikli araçlara şarj hizmeti götüren ilk marka olduğunu iddia eden Zorlu Enerji Ticaret Genel Müdürü İnanç Salman, ürün yelpazelerinde 60 kW, 120, 180 ve 240 kW'lık cihazlar bulunduğunu söylüyor. ZES, ilk 400 kW'lık şarj istasyonunu da Zorlu Center'a kurmuş. Ayrıca Türkiye'nin önemli otoyollarının hemen hemen hepsinde, dinlenme tesislerinde, akaryakıt istasyonlarında ZES'in şarj istasyonlarını bulmakta mümkün.
Genel Müdür İnanç Salman, bundan sonra 180+kW'lık istasyonların çoklu kurulumlarını gerçekleştireceklerinin de altını çiziyor. 2021 yılında yayımlanan otopark yönetmeliğine göre zorunlu otopark adedi 20 ve üzeri olan yeni yapılacak binalardaki otopark alanının yüzde 5'i, elektrikli araçlara ayrılacak ve şarj ünitesi zorunlu hale getirilecek. Bu, hem altyapının bu yönetmeliğe uygun olarak hazırlanmasını hem de artan talebin daha rahat karşılanmasına olanak sağlayacak.
SİTELERDE DURUM NASIL OLACAK?
Mevcut binaların otopark yapılarının elektrikli araç sahiplerinin ihtiyaçlarına çözüm sunacak şekilde revize edilmesi gerekecek. Site yönetim kararıyla kurulan şarj istasyonları, site sakinlerinin kullanımına olanak sağlayacak. "Site yönetim kararı ile kurulan şarj istasyonlarının, site sakinlerinin kullanımına açıldıktan sonra istasyon kişisel kullanıma olanak sağlıyor" diye konuşan Salman, bu durumda site sakinlerinin de kişiye özel tahsis edilmiş RFID kartı veya mobil app uygulaması vb. sayesinde kullandığı elektrik miktarı (kW/h) için ödeme gerçekleştirebileceğini vurguluyor.
DC CİHAZLARDA ŞARJ SÜRESİ 20 DAKİKA
Salman'ın verdiği bilgilere göre; şarj istasyonunda ticari ve bireysel olmak üzere iki tür kurulum bulunuyor. Kurulum maliyetleri ise elektrikli araç şarj üniteleri ve istasyon yapısına bağlı olarak değişiyor. Yüksek hızlı şarj istasyonları olarak bilinen DC şarj istasyonları, AC'ye göre daha güçlü. Hem cihaz maliyeti hem de kurulum maliyeti bir AC istasyona göre daha yüksek. Ayrıca kurulum, arazi hazırlığı, elektrik bağlantıları vb. gibi ek maliyetler de söz konusu olabiliyor. Bir DC hızlı şarj istasyonunun maliyeti, genellikle 50 bin dolardan başlayıp gücüne göre değişiyor. Araç şarj süreleri hakkında da bilgi veren Salman, "DC cihazlarımız yüksek hızda şarjlanma sağlarken AC cihazlarda şarjlanma süresi biraz daha uzun sürüyor. Cihaz seçimi, lokasyonun yoğunluğundan tutun da elektrifikasyon altyapısının uygunluğuna kadar birçok kriter gözetilerek yapılıyor. Kurduğumuz yüksek hızlı ZES DC üniteleri sayesinde araç kapasitesine bağlı olarak kullanıcılar, 20 dakika civarında (yüzde 80) araçlarını şarj edebiliyor. Özellikle şehir içi noktalarda ve AVM'lerde bulunan AC cihazlarla ise bu süre, yine araç kapasitesine bağlı olarak dört-beş saate varabiliyor" diyor.
Ayrıca ZES'in yakın zamanda devreye aldığı Autocharge özelliği de kullanıcılar için şarj sürecini daha kolay ve hızlı bir hale getiriyor. Büyümelerini sadece Türkiye ile de sınırlandırmadıklarını sözlerine ekleyen Salman, stratejik olarak yurtdışında "electrip", Türkiye'de ise "ZES" markası ile yola devam ettiklerini, şu anda Avrupa'da electrip markasıyla faaliyet gösterdikleri ülke sayısının yedi olduğunu ve yeni ülkeleri eklemeye devam edeceklerini bilgisini de veriyor.
MALİYETİ BİN 500 DOLARDAN BAŞLIYOR
Türkiye çapında 400'den fazla noktada hizmet veren Voltrun'un şu anda Türkiye genelinde bine yakın şarj ünitesi bulunuyor. Voltrun Genel Müdürü Berkay Somalı, ünite kapasitesinin kurulum yerlerine göre değişiklik gösterdiğini belirtiyor. Voltrun'un bayilik konusunda da çalışmaları devam ediyor. Genel Müdür Somalı, Zebra Elektronik adı altında yetkili bir servis ağının mevcut olduğunu ve yakın zamanda satış ağı oluşturmayı planladıklarının altını çiziyor. Voltrun, aynı zamanda sertifikalı işletmeci olarak faaliyet gösterebilecek tesis sahiplerine de bayilik imkanı sunuyor. Şarj Hizmet Yönetmeliği'nin yayınlanmasından sonra kurulum taleplerinde büyük bir artış yaşadıklarını söyleyen Somalı, yurtiçinde yılda yaklaşık bin 200 ile bin 500 arası başvuru aldıklarını söylüyor. Özellikle Avrupa, Asya ve Ortadoğu'dan yoğun ilgi oluyor. Somalı, bu bölgelerde distribütörlük talep eden birçok firma ile de iletişim halinde olduklarını vurguluyor.
Bir sitede veya kamuya açık diğer alanlarda şarj istasyonu kurulumu yapılırken öncelikle mevcut altyapı incelenerek, elektrik tüketiminin kimin aboneliği üzerinden yapılacağına karar verildiğini belirten Somalı, sözlerini şöyle sürdürüyor:
"Eğer site ya da kurumun elektrik aboneliğinin kullanması gerekirse, şarj işlemi gerçekleştirildiğinde Voltrun mobil uygulaması aracılığıyla elektrikli araç sahipleri ödeme yapar ve bu gelirler, elektrik maliyeti dahil, ay sonunda yer sağlayıcısına aktarılır. Ancak bazı durumlarda Voltrun, elektrik aboneliğini doğrudan kendi üstüne alabilir. Bu şekilde, yer sağlayıcıya sadece belirlenen kâr payı ödenir."
Voltrun'da kurulum maliyetleri, istasyon türüne ve kapasitesine göre değişiyor. Genellikle ünite başına bin 500 dolardan başlayıp 40 bin dolara kadar çıkabiliyor. Şarj istasyonları self-servis prensibiyle çalışıyor. Cep telefonu uygulaması kullanılarak ya da üyelik kartı cihaza gösterilerek şarj işlemi başlatılıp sonlandırılabiliyor. Üyelik olmadan da şarj işlemi gerçekleştirilebiliyor. Araçların şarj süreleri, istasyonun gücüne göre değişkenlik gösteriyor ve genellikle 30 dakika ile dört saat arasında tamamlanıyor. Somalı, bu yıl DC hızlı şarj istasyon sayılarını 100 adede çıkarmayı planladıklarını söyleyerek hızlı büyümeye devam edeceklerinin sinyallerini veriyor.
"GİRİŞİMCİ İÇİN YATIRIM KAYNAĞI"
Üçay Grup şirketlerinden ISOMER A.Ş'nin bir markası olan Elaris, bugün Türkiye'nin dört farklı bölgesindeki 10 ilde ve 19 ilçede yer alarak 24 farklı lokasyonda hizmet veriyor. Şirket, şarj ünitelerinin satış ve kurulumu ile ilgili bayilikler veriyor. Bayilik şartları hakkında bilgi veren Elaris Direktörü Mustafa Yıldız, "Şartlarımız, piyasanın hızlanmasını destekleyecek şekilde hazırlandı. Ön koşulumuz, satış ve pazarlama sürecini yönetecek kişi ve kişilerden oluşan bir ekip. Kurulum sürecinde yer alacak firmalar için de elektrik altyapı işlerine hakim kişilerden oluşan bir ekibin olması oldukça önemli" diyor. 2023'ün ilk sekiz ayı içinde toplam 600'e yakın talep aldıklarının altını çizen Yıldız, bu taleplerin içinde hem bireysel hem de ticari cihazlar bulunduğunu, aynı zamanda proje bazlı taleplerin de yer aldığı bilgisini paylaşıyor. Yıldız, "Adet bazında baktığımızda AC ve DC cihazlarda farklı güç değerlerinde toplam 3 bine yakın adet şarj ünitesi talebi aldık. Bu taleplerin içinde Türkiye dışında Rusya, Kazakistan, Türkmenistan, Bulgaristan, Azerbaycan, Irak, İsrail ve Gürcistan gibi ülkeler de bulunuyor" diyor. Yıldız'a göre, meskenlerde altyapının biraz daha gelişmesine ihtiyaç var. Ticarethane ve sanayide ise genel olarak altyapı hazır. Bir adet bireysel AC 22kW şarj ünitesinin anahtar teslim kurulum fiyatı ise ortalama 35 bin lira civarında.
Şarj istasyonu kurmanın, bir girişimci için yatırım kaynağı olabileceği görüşünü de savunan Yıldız, "Pazarın elbette buna ihtiyacı var; ancak bu işi EPDK'dan lisanslı olan firmalar aracılığıyla yaparak 'Şarj İstasyonu İşletmeciliği' pozisyonunda pazarda yer almaları, her açıdan daha sağlıklı bir yatırım olacaktır" diyor. Yıldız'a göre; akaryakıt fiyatlarının artması, elektrikli araçların konforu, sürüş deneyimi, elektrikli araçların bakım-servis ihtiyaçlarının daha kullanıcı dostu olması gibi sebeplerden dolayı elektrikli araçların kullanımı, 'daha da' artış gösterecek. Yılsonu planları hakkında da konuşan Yıldız, kurmuş oldukları 50 adet şarj ünitesine ek olarak 50 AC, 5 DC istasyonunun kurulumu için çalışmalarını yıl sonuna kadar tamamlamayı planladıklarını söylüyor. Yıldız, "2024 yılının sonuna kadar 10'u DC olmak üzere toplam 100 AC istasyon daha kurmayı hedefliyoruz" diyor.
"KURULUM TALEPLERİ ARTIYOR"
Elektrikli araçlara olan ilginin artması ve dünyada da bir trend haline gelmesiyle birlikte kurulum talepleri, hem yurtiçinde hem de yurtdışında büyük bir ivmeyle artıyor. Enerjisa Enerji'nin iştiraki olan Eşarj da istasyon kurulumlarına devam eden firmalar arasında. Firmanın Ağustos sonu itibarıyla toplam 70 ilde 650'den fazla istasyonu mevcut. Eşarj, henüz bayilik sistemiyle çalışmıyor. Firma yetkililerinden aldığımız bilgiler doğrultusunda, kurulum maliyetleri çeşitli parametrelere bağlı olarak değişiyor. Kurulum fiyatları, 600 euro'dan başlayıp 100 bin euro'yu aşabiliyor.
Şirketten yapılan açıklamaya göre; AVM'ler, akaryakıt istasyonları, dinlenme tesisleri vb. alanlarda elektrikli araç şarj istasyonları bulunmasına rağmen, zaman zaman bu park yerleri, amacının dışında (içten yanmalı araç parkı, elektrikli aracın park edilip soket bağlanmaması, vb.) kullanılıyor. Bu da ülkemizin henüz bu konuda gelişme aşamasında olduğunu ve çeşitli regülasyonlar ile çok daha iyiye gidebileceğini gösteriyor. Enerji yatırımcının altyapısından tedarik edilip, yapılan iş modeli çerçevesinde kısmen veya tamamen karşılanması veya elektrik aboneliğinin şarj operatörü tarafından devralınması mümkün olabiliyor. Özetle bireyin kendisinin veya tesis yönetiminin ödeme yapabileceği opsiyonlar mümkün.
BİR SAATTEN KISA SÜREDE ŞARJLANIYOR
İstasyonlarda şarj işlemi 'self service' şeklinde. Mobil uygulama, QR kod veya RFID kart ile şarjlanma başlatılabiliyor. Eşarj elektrikli şarj istasyonu ağının yüzde 75'i yüksek hızlı DC istasyonlardan oluştuğundan, şarj işlemi bir saatten kısa sürede bitiyor ve kullanıcının yolculuk konforunu etkilemiyor denilebilir. (Yaklaşık yarım saatte yüzde 20'den yüzde 80'e kadar dolum sağlanabiliyor.) Artan araç parkı ve gelişen batarya teknolojileri vesilesiyle şarj istasyonu ihtiyacı günden güne artarken, yatırım geri dönüş sürelerinde de ciddi kısalmalar görülüyor. Bu da sektörü en cazip yatırım alanlarından biri yapıyor.
Benzinli bir aracın depo dolumuna kıyasla elektrikli araçlar çok daha ucuza şarjlanabiliyor. Temmuz ayında, elektrikli araçların toplam otomobil satışlarındaki payı, resmi verilere göre yüzde 5'e yaklaşmış durumda. Raporlara yansımayan markalar ve paralel ithalat adetleri de eklenince bu oran yüzde 6'nın üstüne çıkmış olduğunu tahmin ediliyor. Fiyatların elektrikli araçlardan yana bir şekilde seyretmesi ve dünyada hakim olmaya başlayan bu trendin elektrikli araçlara yönetimini artırması bekleniyor.
YATIRIM HEDEFİ 10 MİLYON DOLAR
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan son verilere göre; elektrikli araç sayısı 2023 yılının ilk yarısında yüzde 88.8 artış gösterdi. Böylece Türkiye, elektrikli araç şarj istasyonu bulundurma sıralamasında ise Avrupa'da ikinci sıraya yükseldi. Bu kapsamda her gün yeni bir lokasyonu doğanın enerjisi ile buluşturmaya devam eden Astor Enerji A.Ş' nin 2023 yılı sonuna kadar 300 şarj istasyonu kurma hedefi bulunuyor. Şirket, kurdukları şarj istasyonlarının elektrik enerjisini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlarken her 200 kilometrede bir şarj istasyonu kurmayı hedefliyor. Son dönemlerde yapılan yatırımlarla birlikte 110 olan istasyon sayısını yaklaşık 130'a çıkardıklarını belirten Astor Enerji Genel Müdür Yardımcısı-CFO'su Olcay Doğan, şarj istasyonları için şirketin 2022'de 750 bin dolar yatırım gerçekleştirdiğinin altını çiziyor. Şirketin, 2023 yılındaki yatırım tutarının 10 milyon ABD doları seviyesinde olması öngörülüyor. Söz konusu hedef ile de uyumlu olmak üzere; toplam 37 ili kapsayacak şekilde 107 adet DC ve 76 adet AC şarj istasyonu sayısına 2023 yılının sonuna kadar ulaşılması için yeni anlaşmalar yapılıyor.
BAYİLİK ÇALIŞMALARI DEVAM EDİYOR
Beta Enerji iştiraki olan VoltGo, uçtan uca şarj cihazları ve güç üniteleri üretimi ve uygulaması yaparak müşterilerine tek bir noktadan çözümler sunuyor. EPDK'dan geçen yıl lisansını alan firmanın bir de VoltPo adında istasyon ürettiği firması mevcut. Üniteler, 30-60-90-150 ve 180 kW'lık akım gücüne sahip. VoltGo Ar-Ge Mühendisi Emrecan Serin, istasyonların Adana, Konya, İstanbul, Kocaeli gibi illerde yer aldığını söylüyor. Ayrıca bayilik vermek için çalışmaları hızlandırdıklarını da belirtiyor. VoltGo'nun istasyonları; halka açık yerlerde Adana Tenis Dağcılık Kulübü, Adana Sanayi Odası, Adana Organize Sanayi Müdürlüğü, TİM, Konya MFC Petrol gibi yerlerde bulunuyor. Emrecan Serin, kurulum için yılda 60 başvuru geldiğini söyleyerek, yurtdışından en çok İsveç'ten talep aldıklarının da altını çiziyor. İstasyon kurmak isteyen girişimcinin bu alana yatırım yapması gerektiğine değinen Serin, "2030 yılında geçişin hızlı olacağını, Sanayi Bakanlığı'nın ve EPDK'nın çalışmaları ile birlikte geçişin daha da hızlanacağını düşünüyorum" diyor.
"AKARYAKIT ZAMLARI PİYASAYI HAREKETE GEÇİRDİ"
FastGo, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun 08.09.2022 tarihli ve 11181-1 sayılı Kurul Kararı ile 49 yıl süreyle ülke genelinde şarj ağı işletmeciliği faaliyeti göstermek üzere, lisans sahibi olmuş firmalardan biri. FastGo, geçen yıl Türkiye'nin geniş kapsamlı şarj ağını oluşturmak için yola çıktı ve bu yolda emin adımlarla ilerliyor. Şu anda 68 lokasyonda yer aldıklarını belirten FastGo Sahibi Ertuğrul Alsan; bunların 12'sinin hızlı, geri kalanın ise AC cihazlardan oluştuğunu söylüyor. Ankara, Bolu, Batman, Diyarbakır, Mardin ve Çorum'da ünitelerin yer aldığını söyleyen Alsan, İstanbul'da ise çok yakında beş cihaz kuracaklarının sinyallerini veriyor. FastGo cihazlarının yüzde 10'u, otoyollarda yer alıyor. Üniteler DC'lerde 120 kW, AC'ler de ise 22 kW gücünde. Bayilik verdiklerini de belirten Alsan, "Öncelikle bayilerimize fiyat listesi veriyoruz. Fiyat listesi üzerinden aylık hedefler veriyoruz. O aylık hedefler tuttukça, marjlarını artırıyoruz. Bu cihazlar pahalı cihazlar ve stok tutmalarını istemiyoruz. AC'den en az 50 adet istiyoruz" diyor.
İstasyon kurulum maliyetleri hakkında da bilgi veren Alsan, fiyatların çok değişken olduğunu bin dolar ile 20 bin dolar arasında değiştiğini ifade ediyor. Daha çok İtalya, Arnavutluk, Kosova ve Macaristan gibi ülkelerden talep aldıklarını belirten Alsan, şimdilerde Macaristan'la görüştüklerini söylüyor.
Akaryakıt zamlarıyla beraber elektrikli otomobil satışlarında artış gözlemlediklerinin altını çizen Alsan, sitede oturan bir kişinin elektriği nasıl temin ettiği hakkında da şu bilgileri paylaşıyor:
"Sitede oturan bir kişi mesken elektriğinden de alabilir. Ayrıca hizmet olarak yönetim de veriyor. Ya da biz yönetimle sözleşme imzalıyoruz. Cihazları biz kuracağız biz işleteceğiz, size buradan kârdan pay vereceğiz, diyoruz. Payla da site yönetimi aidatların düşmesini sağlayabilir. Örneğin bin lira ciro yapılınca yüzde 20-30 gibi bir pay veriyoruz."
ELEKTRİKLİ ARAÇ PAZARI DİNAMİK BİR ŞEKİLDE BÜYÜYOR
-Yakıt maliyetini düşürmeye yönelik güçlü istek, yalnızca Türkiye'de değil dünyada da elektrikli araç satın alma eğilimini artırıyor.
-Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) Küresel Elektrikli Araç Görünümü raporuna göre, dünyada geçen yıl elektrikli araç satışları 2021'e göre rekor kırarak yüzde 55 arttı ve 10 milyonu aştı.
-Elektrikli araçların toplam araç satışları içindeki payı yüzde 14'e yükseldi. Küresel elektrikli araç satışları 2017'deki 1 milyon seviyesindeydi.
-Türkiye'de de elektrikli araç pazarı, tüm tedarik sorunlarına rağmen dinamik bir büyüme ortaya koyuyor. 2022 yılı sonunda elektrikli araç sayısı 14 bin 552'ye, 2023 yılı ilk altı ayında da 27 bin 476'ya ulaştı.
-Böylelikle bu yılın ilk altı ayında, geçen yılın toplamından daha fazla ve geçen yılın ilk altı ayından yaklaşık beş kat daha fazla elektrikli otomobil satılmış oldu.
-Diğer yandan, günümüz batarya tiplerinde bir elektrikli aracın 100 kilometre yol kat edebilmek için yaklaşık olarak 18 kWh enerji harcandığını göz önünde bulundurulursa, bu 100 kilometre yol giden fosil yakıtlı bir araç için ortalama değerlere göre 7 litre yakıta karşılık geliyor.
-Bu da mevsim sıcaklıkları, yol şartları, klima kullanımı vb diğer tüm şartlar bertaraf edildiğinde akaryakıtlı bir otomobile göre daha düşük bir maliyetle karşılayabileceğini gösteriyor.
KANUNİ ŞART YILSONUNA KADAR ERTELENDİ
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan (EPDK) şu anda 133 şarj firması, lisans almış durumda. EPDK'nın şartı ise lisans çıktıktan sonra ilk altı ay içinde en az 50 şarj istasyonu kurulmuş olması gerekiyor. Dolayısıyla 133 firmanın altı aylık sürede 50 şarj istasyonu kurması, yaklaşık 5 bin şarj istasyonu yapıyor. Bir anda şarj ağı adetsel olarak artıyor. Ancak EPDK şarj istasyonlarının kanuni şartını bu yıl sonuna kadar erteledi. Böylece altı aylık süreye, bir altı ay daha eklendi.
"2030'DA 1 MİLYON ADETLİK PAZAR OLUŞACAK"
Türkiye Elektrikli ve Hibrid Araçlar Derneği'nin (TEHAD) Kurucu Başkanı Berkan Bayram, 2024'te satış rakamları ve artış hızının devam edeceği belirterek 2025'te 100 bin adetleri konuşacağımızı söylüyor. Bayram, 2030'a geldiğimizde ise 1 milyon adetlik elektrikli otomobil pazarının oluşacağını belirtiyor. Elektrikli şarj istasyonlarının yeterli olmadığı görüşünü de savunan Bayram, şöyle konuşuyor:
"Aslında 1 milyon elektrikli araçtan bahsediyoruz. Bunun karşılığı yaklaşık 250 bin şarj istasyonu. Şu an Türkiye'de yaklaşık 8 bin ünitesi var. Dolayısıyla ciddi bir fırsat var. Bu yatırım teşvikinin ve girişimlerinin çok daha artması gerekiyor. Burada küçük yatırımcıların da aslında kazanabiliyor olması lazım. Onlara da fırsat alanı açılmalı, yoksa büyük yatırımcı aslında bütün pazar egemenliğini elde edebilir. Dolayısıyla burada yatırımcı ya da farklı fırsatlar ve yol haritaları belirlemek gerekiyor."
DOLUM MALİYETİ 8-10 LİRA ARASINDA
-Birim fiyatı tarifesi KW/saat karşılığında yaklaşık 8-9-10 lira arasında değişiyor.
-60 kW saatlik bir elektrikli otomobilin dolum maliyeti ortalama 400-500 lira.
-Bu rakam, dizel ve benzinli araçlara göre avantaj olarak kabul ediliyor.
-500 liralık bir dolumla otomobilin tipine göre 350-500 kilometre arasında yol yapılabiliyor.
"DAHA FAZLA TEŞVİK VERİLMELİ"
TEHAD Kurucusu Berkan Bayram'a göre, sektörün bazı sıkıntıları var. Bayram şunları söylüyor:
"En büyük konu başlığı tüketici tarafında. Elektrikli otomobilde daha fazla teşvik vermek lazım. Avrupa'da elektrikli otomobilde ilk alımda teşvik uygulanıyor. Bizim de bu teşviki Türkiye'de uygulamamız gerekiyor. Elektrik birim fiyatlarında çok fazla oynama yapmamamız lazım ki elektrikli otomobile yönelelim. Üretici ve yatırımcı tarafında ise konunun regülasyonlar tarafında desteklenmesi gerekiyor. Örneğin; araç Türkiye'ye getirildiğinde veya üretildiğinde servis bakım tarafında teşvik alınması gerekiyor. Ayrıca eğitim planlamasının kullanıcı için daha fazla yaygınlaştırılması da lazım."
"YATIRIMCILAR İÇİN FIRSAT KAPISI"
Zorlu Enerji Ticaret Genel Müdürü İnanç Salman ayrıca ZES ile Türkiye'de kendi araçları için şarj istasyonu kurmak isteyen bireyler ile şirketler için ekipman tedariki ve kurulum hizmetleri sunduklarını belirtiyor. Salman, EPDK'dan aldıkları şarj ağı işletmeciliği lisansı ile kendi şarj istasyonlarını kurmanın yanında sertifika vererek alt operatörlük sürecini de devreye alabilecek imkana sahip olduklarını belirtiyor. Salman, "EPDK'dan lisans almak isteyen firmalara tüm koşulları sağlayan Kişisel Verileri Koruma Kanunu'na (KVKK) uyumlu kendi platformumuzun kullanım lisansını vererek müşterilerine hizmet vermelerini sağlıyoruz" diyor. 2018'de Türkiye'de 952 elektrikli araç varken 2022 sonunda bu sayının 14 bin 552'ye, 2023 ilk altı ayında ise 27 bin 476'ya ulaştığını söyleyen Salman, dolayısıyla bu alana yatırım yapmak isteyen girişimciler için bir fırsat olduğunu belirterek şu bilgileri veriyor:
-Elektrikli araç pazarındaki bu büyümeye elektrikli araç şarj istasyonları da eşlik ediyor.
-EPDK verilerine göre, Türkiye çapında bu yıl başında bin 719 olan şarj istasyonu sayısı Ağustos 2023 itibarıyla 3 bin 790'a, 3 bin 81 olan şarj noktası (soketi) sayısı ise 8 bin 1'e yükseldi.
-Türkiye'de 2030'da elektrikli araç satışlarının pazar payı yüzde 35'e, elektrikli araç parkı 2,5 milyona, kamuya açık şarj soket sayısı 250 bin seviyelerine yükselmesi bekleniyor.
ŞARJ İÇİN OLMAZSA OLMAZ ÜRÜNLER
Halihazırda büyüyen elektrikli şarj pazarı, beraberinde yan ürünlerin ekonomisini de harekete geçiriyor. Bunlardan bazıları şöyle:
-Elektrikli araç şarj kapağı: Su geçirmez naylon kumaştan üretilen elektrikli araç şarj kapağı, çift katmanlı yapısı sayesinde aracın şarjı esnasında soket girişini yağmura, toza ve güneş ışınlarına karşı koruyor. Mıknatıslı tutunma yüzeyi sayesinde ürün aracın gövdesine kolayca oturuyor. Bagajda, saklama yuvasında, garajda, şarj istasyonunun yanında katlanarak kolayca saklanabiliyor. Fiyatı ise en az 300 lira.
-Taşınabilir elektrikli araç şarj aleti: Şehir şebeke elektriği ile şarj olan taşınabilir elektrikli araç şarj aleti, elektrikli aracını bataryalarını istenildiği zaman doldurulmasını sağlıyor. Isınmaya karşı dirençli olan ve doğru akımla bataryaları besleyen bu üründe bulunan LCD ekranı da şarj bilgilerini görüntülüyor. Ürün fiyatı ise özelliklerine göre değişmekle beraber 7 bin liradan başlıyor.
-Şarj kablosu tutucu: Elektrikli otomobili ve şahsi otoparkı olanlar, şarj kablosunun sarılmasını sağlayan bu ürünü tercih edebilir. Şarj kablosunun bükülmesini, nemle birlikte ıslanmasını veya ezilmesini önleyen bu ürünün montajı da oldukça pratik. Ürünün özelliğine göre zemine ya da duvara delik açılarak vida ile tutturmak yeterli oluyor.
