PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Tarımsal üretimde yeni dönem başladı. Geçtiğimiz Nisan'da Tarım Kanunu'nda yapılan değişikliklere dayanarak hazırlanan yeni yönetmelikler yürürlüğe girdi. Bu yönetmeliklere göre; tarımsal üretimin planlanması uygulamaları, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın ilgili merkez ve taşra teşkilatları ile Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu, teknik komiteler, il/ilçe tahkim komisyonları, il/ilçe keşif komisyonları ve il/ilçe tespit komisyonları tarafından yürütülecek. Tarım ve Orman Bakanlığı'nca belirlenen ürün veya ürün gruplarının üretimine başlanmadan önce Bakanlık'tan izin alınacak. Üretim izni verilmesinde sözleşmeli üretim, organik tarım ve iyi tarım uygulamaları yapılan alanlar ve işletmeler öncelikli olacak. Tarımsal üretim sözleşmesi, Bakanlığın belirlediği tip sözleşme örneklerine uygun olarak düzenlenecek. Bakanlık ihtiyaç halinde sözleşmeli üretim yaptırabilecek. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı'nın açıklamalarına göre tarımsal destekleme bütçesi 2024 yılı için yüzde 44.4 artışla 63.4 milyar liradan 91.55 milyar liraya çıkarılacak. Tarımsal destek bütçesinin kesinleşmesi için 2024 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi'nin yasalaşması gerekirken, 2023'te yapılacak tarımsal desteklemeler ve 2024'te uygulanacak sertifikalı tohum kullanım destekleri de açıklandı. 112 destek türünün destek birim fiyatı artırıldı.
ÜRÜNE GÖRE MAZOT DESTEĞİ
2023 yılında yapılacak tarımsal desteklemeler ve 2024 yılında uygulanacak sertifikalı tohum kullanım desteğine ilişkin Cumhurbaşkanı kararı Resmi Gazete'de yayımlanarak, 1 Ocak 2023'ten itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe girdi. Buna göre; alan bazlı tarımsal destek ödemeleri arasında yer alan mazot desteğinde ürüne göre farklı miktarlarda artışa gidilirken, gübre desteğinde değişiklik olmadı. Gübre desteği dekar başına arpa, buğday, çavdar, tritikale, yulafta 46 lira, çeltik, kütlü pamuk, yem bitkileri, patates, soya gibi diğer ürünlerde dekar başına 21 lira olarak uygulanmaya devam edecek. Mazot desteği ise arpa, buğday, çavdar, tritikale, yulaf, kuru fasulye, mercimek ve nohutta 75 liradan yüzde 103 liraya, kütlü pamukta 250 liradan 345 liraya, kuru soğan, yaş çay, zeytinde 63 liradan 86 liraya, yağlık ayçiçeği, kolzada (kanola) 88 liradan 121 liraya, patates, soyada 125 liradan 172 liraya çıkarıldı. Şeker pancarı için dekar başına gübre desteği 21 lira, mazot desteği 86 lira olarak belirlendi. Çeltik (250 lira) ve yem bitkilerinde (94 lira) ise dekar başına mazot desteği değişmedi. Nadasta dekar başına mazot desteği 2 lira artışla 40 lira oldu.
ORGANİK TARIM DESTEKLERİNDE ARTIŞ
Karar ile çiftçilere ödenen desteklerin ürün sertifikasına göre yapıldığı "organik ve iyi tarım" desteklerinde yüzde 80 ile 200 oranlarında değişmek üzere artışa gidildi. Katı organik organomineral gübre desteği dekar başına 20 liradan 30 liraya çıkarıldı. Sertifikalı tohum kullanım desteğinde ürünlere göre yüzde 25 ile 50 oranlarında artış yapıldı. Bu kapsamda buğday, arpa, tritikale, çeltik, yulaf, nohut ve çavdarın tohum destek birim fiyatı dekar başına 50 liradan 65 liraya çıkarıldı. Sertifikalı fidan kullanım desteği birim fiyatlarında ise yüzde 150'ye varan artış gerçekleşti. Biyolojik ve biyoteknik mücadele desteği birim fiyatı yüzde 100 artırıldı.
Karara göre; fark ödemesi desteklerinden buğdayın destek birim fiyatı kilogram başına (kg) 10 kuruştan 100 kuruşa çıkarıldı. Arpa, çavdar, yulaf ve tritikalenin birim fiyatı ise kg başına 10 kuruştan 50 kuruşa yükseltildi. Kg başına yağlık ayçiçeğinin birim fiyatı 70 kuruştan 100 kuruşa, kanolanın 80 kuruştan 100 kuruşa, kütlü pamuğun 80 kuruştan 160 kuruşa çıkarıldı. Aralarında dane zeytin (15 kuruş), yaş çay (30 kuruş) ve zeytinyağının (80 kuruş) da olduğu diğer ürünlerde destek miktarı değişmedi. 2023 yılı üretimi için dekar başına fındıkta alan bazlı gelir desteği değişmeyerek, 170 lira oldu.
BUZAĞI DESTEĞİ 750 LİRAYA ÇIKTI
Bakan Yumaklı'nın verdiği bilgiye göre; buzağı desteğinin bütçesi 3 milyar liradan 5.5 milyar liraya yükseltildi. Buzağı başına verilen temel destek 500 liradan 750 liraya çıkarılarak toplam buzağı desteği diğer kriterlerle birlikte toplamda 2 bin100 lira/baş olarak gerçekleşti. Manda, malak, tiftik üretimi ve arıcılık destekleri de Cumhurbaşkanı kararı doğrultusunda yüzde 100 artırıldı. Her bir baş için anaç koyun/keçi desteği 50 liradan 100 liraya, tiftik keçisi ilave desteği 20 liradan 40 liraya yükseltildi. Sürü yöneticisi istihdamı 12 bin liradan 30 bin liraya çıkarıldı. İpek böceği desteği 240 lira/kutudan 450 lira/kutuya, yaş koza desteği 160 lira/kg'dan 350 lira/kg'a yükseltildi. Bu arada tarımsal yayım ve danışmanlık desteği 72 bin liradan 144 bin liraya, Çiftlik Muhasebe Veri Ağı Katılım Primi desteği işletme başına 600 liradan bin liraya yükseltildi.
"DESTEK ARTIŞLARINDA, GİRDİ ENFLASYONU DİKKATE ALINMALI"
Üretici örgütleri tarımsal destek artışlarında üretim girdilerindeki artışların dikkate alınmasını istiyor. Tarımsal desteklerin 2024 bütçesinde yüzde 44 artışla 91.55 milyar liraya çıkarılmasının öngörüldüğünü belirten Türk Ziraat Yüksek Mühendisler Birliği (TZYMB) Genel Başkanı Mehmet Ali Ünal, Tarım Kanunu'na göre genel bütçenin yüzde 1'inin tarıma ayrılması gerektiğine dikkat çekerek, bu kapsamda tarımsal destek bütçesi gerçekleşmelerinin düşük kaldığını vurguladı. Ünal, tarımsal destek artışlarında üretici girdilerindeki enflasyonun esas alınması gerektiğini kaydetti.
2023 yılı için yapılacak tarımsal desteklerde, alan bazlı desteklerden gübre desteğinin sabit tutulduğunu belirten TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Baki Remzi Suiçmez, alım fiyatlarının ise maliyet altında açıklandığını vurguladı.
TARIMSAL ÜRETİM PLANLAMASI İÇİN "KURUL"
Şimdi de tarımsal üretimde yapılan değişikliklere bir göz atalım. 5 Nisan 2023 itibarıyla Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Orman Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun çerçevesinde Tarım Kanunu'nda değişikliğe gidilerek, tarımsal üretimde yeni dönem için harekete geçildi. Önceki hafta da Tarım Kanunu'nun değişiklik yapılan 7'nci ve 13'üncü maddesi çerçevesinde iki yönetmelik yürürlüğe girdi. Bunlardan ilki 14 Eylül'de Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe gire tarımsal üretimin planlanmasına yönelik usul ve esasları düzenleyen yönetmelik. Hatırlanacağı üzere Tarım Kanunu'nun 7'nci maddesinde; tarım sektörü ile ilgili politikaların tespit edilmesi, planlanması ve koordinasyonu ile ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılarak uygulanmasında Bakanlık yetkili kılınmıştı. Tarımsal üretimin planlanması, gıda güvencesi ve güvenliğinin temin edilmesi, verimliliğin artırılması için Bakanlıkça belirlenen ürün veya ürün gruplarının üretimine başlanmadan önce Bakanlıktan izin alınması gerektiği düzenlenmişti. Bu maddeye dayanarak hazırlanan yönetmeliğe göre; tarımsal üretimin planlanması uygulamaları, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın ilgili merkez ve taşra teşkilatları ile Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu, il bünyesinde Valilik oluru ile oluşturulan teknik komiteler, il/ilçe tahkim, keşif ve tespit komisyonları tarafından yürütülecek.
ÖNCELİKLİ ÜRETİM ALANLARI BELİRLENDİ
Bitkisel, hayvansal ve su ürünleri üretiminin planlanması, bu alanlarda gerekli izinlerin verilmesi ve üretim planlamasına başvurulara ilişkin detayların düzenlendiği yönetmelikle üretim izni verilecek öncelikli alanlar da belirlendi. Yönetmeliğe göre; bitkisel ve hayvansal üretim izni verilmesinde sözleşmeli üretim, organik tarım ve iyi tarım uygulamaları yapılan alanlar ve işletmeler öncelikli olacak. Bitkisel üretimde; ayrıca hayvancılık işletmelerinin kendi ihtiyaçlarına yönelik yem üretimlerine, tarla içi modern sulama sistemleri kullanılarak yapılan üretimlere, özel mevzuatı çerçevesinde münavebe zorunluluğu olan ürünlere, çiftçi örgütleri tarafından ortak üretim alanlarında yapılan üretimlere de üretim izninde öncelik verilecek. Hayvansal üretimde ise ana sözleşmesinde hayvancılık faaliyeti olan çiftçi örgütleri tarafından ortak yapılan üretimler, bakanlık ıslah programlarına kayıtlı veya soy kütüğüne üye damızlıkçı ve/veya ari işletmeler öncelikli olacak. Bitkisel üretimde; Bakanlıkça belirlenen ürün veya ürün gruplarının, hayvansal üretimde Kurul tarafından belirlenen ürün veya ürün gruplarının üretimine başlanmadan önce ve zati ihtiyaç haricinde kurulacak ticari amaçlı yeni işletmeler için il/ilçe müdürlüklerinden izin alınacak. Su ürünlerinde, yeni kurulacak yetiştiricilik işletmeler için üretim izni başvuruları Su Ürünleri Yetiştiriciliği Yönetmeliği, balıkçı gemisi yetkilileri tarafından yapılacak üretim izni başvuruları ise Su Ürünleri Yetiştiriciliği Yönetmeliği kapsamında yürütülecek.
SÖZLEŞMELER SİSTEME KAYDEDİLECEK
Tarım Kanunu'nun 13'üncü maddesi çerçevesinde sözleşmeli üretimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için uygulanacak usul ve esaslar da belirlendi. Yönetmelik, Resmi Gazete'de yayımlanarak 15 Eylül itibarıyla yürürlüğe girdi. Hatırlanacağı üzere, Tarım Kanunu'nun sözleşmeli üretimle ilgili 13'üncü maddesinde tarım sektöründe sözleşmeli üretimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için gerekli düzenlemelerin Bakanlıkça yapılacağı, sözleşmeli üretimi özendirmek üzere üreticilere tarımsal desteklerin verilmesinde öncelik tanınacağı düzenlenmişti. Yönetmeliğe göre; sözleşmeli üretimde irade serbestisi esas olacak. Salgın hastalıklar, tarım ürünleri ticaretinde yaşanan gelişmeler karşısında arz güvenliğinin sağlanması, tarımsal üretimin iç veya dış talebe uygun olarak ayarlanması veya bitki ve hayvan sağlığının korunması amacıyla ihtiyaç halinde Bakanlıkça belirlenen ürün veya ürün grupları sözleşmeli olarak üretilecek. Bu arada yönetmelikte; şeker pancarı, ihtiyaç halinde Bakanlıkça sözleşmeli üretimi söz konusu ürün olarak yer aldı. Sözleşmeli şeker pancarı üretimi Şeker Kanunu, Şeker ve Hammaddeleri Yönetmeliği ve ilgili mevzuat kapsamında yürütülecek.
SÖZLEŞMELİ BESİCİLİKTE SÜRE DÖRT AYDAN AZ OLMAYACAK
Sözleşmeli bitkisel üretimde; üretici, alıcı tarafından talep edilmesi halinde, bir önceki üretim döneminde hangi ürünü ürettiği ile müteakip yıllarda hangi ürünleri üretmesi gerektiğine ilişkin belgeyi il/ilçe müdürlüğünden temin ederek sözleşme imzalanmadan önce alıcıya teslim edecek. Tohumluk üreticileri ve tohumluk yetiştiricilerinin ilgili alt birliğe üye olmaları gerekecek. Sözleşmeli hayvansal üretimde, merkez birliği düzeyinde örgütlenmesini tamamlamış ve merkez birliğine üye olan, hayvancılık faaliyeti yürüten tarımsal amaçlı örgütler, yetki aldığı üreticisi adına sözleşmeli hayvansal üretime ilişkin iş ve işlemleri yürütebilecek. Sözleşmeli besicilikte; sözleşme konusu kasaplık hayvan veya koyun/keçi ile sığır karkasını kapsayacak, sözleşme süresi dört aydan az, iki yıldan fazla olamayacak. Sözleşmeli kanatlı hayvancılık ve arı ürünleri üretiminde; sözleşme süresi taraflarca belirlenecek. Sözleşmeli usulde çiğ süt alım satımında; sözleşme süresi altı aydan az, bir yıldan fazla olamayacak. Et ve Süt Kurumu'nun (ESK) taraf olduğu sözleşmelerde süreyi ESK belirleyecek. Sözleşmeli su ürünleri yetiştiriciliğinde; üretici, su ürünleri yetiştiricilik belgesine sahip olacak. Üretici, Bakanlıktan onaylı yetiştiricilik belgesinde yer alan türlerde ve toplam proje kapasitesi kadar sözleşmeli üretim gerçekleştirebilecek. Tütün üretimi, alım ve satımı Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkol Piyasasının Düzenlenmesine Dair Kanun ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan mevzuat hükümleri kapsamında yürütülecek.
SÖZLEŞMELİ ÜRETİM YÖNETİM SİSTEMİ KURULACAK
Bakanlık sözleşmeli üretimi kayıt altına almak için sözleşmeli üretim yönetim sistemini kuracak, işletecek ve bu sistemin ilgili diğer kayıt sistemleriyle entegrasyonuna yönelik çalışmalar yapacak. Sözleşmeli üretim kapsamındaki üreticiler, üretim faaliyetine göre Bakanlığın ilgili kayıt sistemlerine kayıtlı olacak. Alıcı, ticari faaliyetine ilişkin ilgili kurumun kayıt sisteminde ve Bakanlık sözleşmeli üretim yönetim sisteminde kayıtlı olacak. Taraflar, tarımsal üretim sözleşmesini Bakanlığın belirlediği tip sözleşme örneklerine uygun olarak düzenleyecek. Tarımsal üretim sözleşmesi en az 12 punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir şekilde üç nüsha olarak düzenlenecek. Sözleşmenin bir nüshası üreticide, bir nüshası alıcıda bırakılmak kaydıyla, üçüncü nüshası 15 iş gününde üreticinin Bakanlık kayıt sistemi kaydının bulunduğu il/ilçe müdürlüğüne teslim edilecek. Sözleşmelerin; bitkisel üretimde; tek yıllık bitkilerde ekim veya dikimden önce, çok yıllık bitkilerde ürünün kendine özgü üretim sezonu başlangıcından önce, hayvansal üretimde; çiğ sütte ürünün tesliminden önce, besicilik, kanatlı yetiştiriciliği ve arı ürünleri üretiminde üretim dönemi başlangıcından önce, su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanılacak yumurta, yavru ya da büyütme amacıyla kullanılan canlı materyallerin sözleşmede istenilen ağırlığa ulaşmasından en az üç ay önce imzalanması esas olacak. Bakanlık, ürün veya ürün grupları özelinde sözleşme imza dönemlerini ayrıca yayımlayabilecek. Sözleşmelerde; taraflara, ürüne, üretim yerine, üretim miktarına, üretim yöntem ve koşullarına, ürünün teslimine, fiyatına, fiyat belirleme ve güncelleme usullerine, ayni ve nakdi avansa, mücbir sebeplerin tespiti ve uygulanmasına ilişkin bilgiler ile taraflarca belirlenecek özel hükümlere yer verilecek.
ARABULUCUYA BAŞVURULMASI DAVA ŞARTI OLACAK
Herhangi bir sebep belirtmeksizin, taraflar tarımsal üretim sözleşmesini karşılıklı uzlaşı ile feshedebilecek. Feshedilen sözleşmeler, taraflarca 15 iş günü içerisinde il/ilçe müdürlüğüne bildirilecek. Tarımsal üretim sözleşmelerinde belirtilen mücbir sebepler haricinde sözleşme kapsamında üretilen ürünün alımından veya satımından vazgeçen üretici ya da alıcılar için sözleşmede ceza koşulu belirlenecek. Ceza koşulu, alımından ya da satımından kaçınılan ürün miktarının sözleşmedeki bedelinin yüzde 20'sinden az ve yüzde 50'sinden fazla olamayacak. ESK'nın taraf olduğu sözleşmelerde üretici için ceza koşulu bu fıkrada yer alan alt sınırdan daha az olarak belirlenebilecek veya ceza koşuluna yer verilmeyebilecek.
Uygulanmada doğabilecek tereddütleri gidermeye Bakanlık yetkili olacak. Bu yönetmelikle yürürlükten kaldırılan yönetmeliklere göre akdedilmiş sözleşmeler, sözleşmenin sona ermesine kadar akdedildiği tarihte yürürlükte olan yönetmelik hükümlerine tabi olacak. Ancak bu sözleşmeler bir yıl içerisinde bu yönetmelik hükümlerine uygun hale getirilecek.
Tarımsal üretim sözleşmesinden doğan davalarda arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olacak. Hatırlanacağı yine Tarım Kanunu'na dayanılarak hazırlanan Tarımsal Üretim Sözleşmesinden Doğan Hukuk Uyuşmazlıklarına ilişkin Arabuluculuk Yönetmeliği 1 Eylül 2023'te Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmişti.
"2024 YILI TARIMSAL DESTEKLEME BÜTÇESİ 91.55 MİLYAR TL OLACAK"
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı'nın açıklamalarına göre tarımsal destekleme bütçesi, 2024 yılı için yüzde 44.4 artışla 63.4 milyar liradan 91.55 milyar liraya çıkarılacak. Destekler, bitkisel üretimde 51.01 milyar liraya, hayvansal üretimde 18.71 milyar liraya, kırsal kalkınmada 8.15 milyar liraya yükseltilecek. 2024 yılı merkezi yönetim bütçesinden tarımsal araştırma ve geliştirmeye 682 milyon lira, su ürünlerine 250.7 milyon lira, tarım sigortalarına 12.75 milyar lira ayrılacak. Mazot gübre desteği bütçesi yüzde 31.6 artışla 21.1 milyar TL'ye çıkacak. Hububat üreticilerine 2023 üretim yılına ait 2024'te ödenecek 11.5 milyar liralık mazot ve gübre desteği öne çekilerek Ekim'de başlamak üzere Ziraat Bankası kartlarına yüklenecek. Tarımsal destek bütçesinin kesinleşmesi için önümüzdeki günlerde TBMM'ye sunulacak 2024 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi'nin yasalaşması gerekecek.
KURUL, ÜRETİM MİKTARLARINI BELİRLEYECEK
Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu, tarımsal üretimin öngörülebilir ve yönetilebilir olmasını temini amacıyla Bakan tarafından görevlendirilecek bakan yardımcısı başkanlığında; Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürü, Bitkisel Üretim Genel Müdürü, Devlet Su İşleri Genel Müdürü, Hayvancılık Genel Müdürü, Bakanlık Strateji Geliştirme Başkanı, Tarım Reformu Genel Müdürü'nden oluşacak. İhtiyaç duyulması halinde Kurul toplantılarına katılmasında yarar görülen kurum ve kuruluşlar, üniversiteler, ürün konseyleri, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör kuruluşlarından Kurula temsilci davet edilebilecek. Kurul, üretim planlamasına konu ürün veya ürün gruplarını belirleyerek değerlendirecek. Kurul, üretim dönemleri itibarıyla ürün veya ürün gruplarıyla asgari ve azami üretim miktarlarını belirleyecek. İklim değişikliğini de dikkate alarak uygun ekolojilerde arz ve talep miktarıyla yeterlilik oranına göre tarımsal üretim planlaması yapacak olan Kurul, üretim planlamasını tarımsal faaliyet alanlarına göre havza veya işletme bazında belirleyecek.
BAŞVURULAR EKİM VE DİKİM ÖNCESİNDE YAPILACAK
Tarımsal Üretimin Planlanması Hakkında Yönetmeliğe göre; üretim planlaması için yapılacak başvurularda, Bakanlığın ilgili kayıt sistemine başvuran çiftçilerden ilave başvuru istenmeyecek. Uygun bulunmayan başvurular 15 gün içinde bildirilecek. Başvuru işlemleri en fazla 30 günde sonuçlandırılacak. Çiftçiler, üreticiler ve yetiştiriciler, Bakanlıkça belirlenen kayıt sistemlerine kayıt oldukları il/ilçe müdürlüklerine şahsen, yasal temsilcileri aracılığıyla veya e-Devlet kapısı üzerinden başvuruda bulunabilecek. Üretim izni uygun görülmeyenler, talepleri halinde yeniden başvuru yapılabilecek. Üretim izni başvurularının, faaliyet alanına göre ekim, dikim öncesinde veya yetiştiriciliğe başlamadan en az 15 gün önce yapılması gerekecek. Yönetmelik hükümleri, ruhsatlı üretime ve özel mevzuata tabi üretimler için ilgili mevzuatındaki hükümleri saklı kalmak koşuluyla uygulanacak. Ar-Ge amaçlı ve özel kanunlarla belirlenmiş ruhsata veya izne tabi ürünler ile teknik komite tarafından miktarı belirlenen zati ihtiyaçlar için yapılan üretimlerde yönetmelik hükümleri uygulanmayacak. Daha önce tesis edilmiş dikili alanlardaki çok yıllık bitkiler ile kurulu olan işletmeler, yönetmelik hükümleri kapsamında olmayacak.
TEKNİK DESTEK HİZMETLERİNİN MALİYETİNİ ALICI KARŞILAYACAK
Tarımsal üretim sözleşmesine tabi ürünlere veya üretim varlıklarına sigorta yaptırılması zorunlu olacak. Tarım sigortalarının kapsamı ve şartlarına dair esaslar tarımsal üretim sözleşmesinde düzenlenecek. Üretim sürecinde alıcı tarafından görevlendirilen kişilerce verilen teknik destek kapsamındaki hizmetlerin maliyeti alıcı tarafından karşılanacak, hiçbir şekilde üreticiye yansıtılamayacak. Alıcı tarafından üreticiye teslim edilen girdiler temin edildiği güne ait fiyat ile avans olarak kabul edilecek. Üretici söz konusu fiyattan girdiyi kabul edip etmemekte serbest olacak. Sözleşme kapsamında alıcı tarafından üreticiye bedelsiz olarak sağlanan girdiler üretimin yapılacağı yerin dışında kullanılamayacak. Taraflar, sözleşmenin yürürlükte bulunduğu süre içerisinde ve sözleşme kapsamında üretilen ürünün tesliminde sözleşme şartları dışında başka bir şart ileri süremeyecek. Tarımsal amaçlı örgütler yetkilendirilmeleri halinde üyeleri veya ortakları adına sözleşmeye taraf olabilecek.
"DESTEKLER YENİDEN YAPILANDIRILMALI, ETKİ ANALİZLERİ YAPILMALI"
Mehmet Ali ÜNAL / Türk Ziraat Yüksek Mühendisler Birliği (TZYMB) Genel Başkanı
Sözleşmeli üretim usul ve esasları ile ilgili yönetmelik, tarımsal üretim ve tarım sanayi (depolama, tasnif paketleme, işleme v.s.) açısından önemli bir gelişme. Ancak; don, kuraklık, fırtına v.s.doğal afetlerde ve grev, lokavt, teknik arıza konularında zararın tanzimi konusunda netlik yok, üretici korunmuyor. Fiyatlama yönteminde neyin baz alınacağı konusunda netlik yok. Bizim görüşümüz üretici maliyeti + üretici kârı şeklinde. 2023 yılı tarımsal destekleri hububat için üretim maliyetlerini yüzde 20'sini karşılıyor. Bu durumun üreticiye yapığı katkı yanında üretim maliyetlerinin artışına oranla her geçen sürede düşük kaldığını söylemek mümkün. Tarımsal desteklerin üretim planlaması ve yönlendirilmesi bakımından etkili olduğu söylenemez. Destekler yeniden yapılandırılmalı, etki analizleri yapılmalı.
Tarımda üretim planlanmasının uygulamaya geçmesini çok önemli ve kıymetli. Ancak; parsel-ürün yaklaşımından, işletme-ürün yaklaşımına geçilmeli. Tarım üreticilerine katı kuralcılık yerine yönlendirici ve özendirici bir bakış açısı, tarımdaki kısıtlayıcı faktörler toprak, su, ekim nöbeti v.s dışında alternatif ürünlerde girdi destekleri ve telafi edici (pirim ödemeleri ile) yönlendirme daha etkili olurdu diye düşünüyoruz. Üretim planlanması için çağımız teknolojilerini kullanabilen istatistiksel ve matematiksel veri ağı olan yeni bir yapı ve modeli gerekli. Üretimden sonraki aşamaları (stok, işleme, imalat, dağıtım ve pazarlama yerleri) ilgili bakanlıklar ve kurumların işbirliği içerisinde 'Tarım ve Gıda Ürünleri Piyasa İzleme Değerlendirme Kurulu' gerekliliğine inanıyoruz.
"SÖZLEŞMELİ ÜRETİM, ÜRETİCİ LEHİNE AVANTAJLAR GETİRİYOR"
Nihat ÇELİK / Türkiye Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Merkez Birliği (TÜDKİYEB) Genel Başkan
Yönetmelikle, tarımsal üretim sözleşmesini Bakanlığın belirlediği tip sözleşme örneklerine uygun olarak düzenleme yükümlülüğü getirildi. Sözleşmeye konu ürünler için tarım sigortası yapılma zorunluluğu getirilmesi yaşanabilecek mağduriyetlerin giderilmesi açısından önemli. Ayrıca, verilecek teknik desteğin maliyetinin alıcı tarafından karşılanması, üreticiye teslim edilen girdilerin temin edildiği güne ait fiyat ile avans olarak kabul edilmesi, üreticinin söz konusu fiyattan girdiyi kabul edip etmemekte serbest olması gibi üretici lehine olan avantajlar da bulunuyor. Sözleşmeli üretim yönetmeliği çerçevesinde küçükbaş hayvancılığa yönelik uygulamaların artırılarak hayata geçirilmesi sektör olarak arzu ettiğimiz bir husus. 2023'te yapılacak tarımsal desteklemeler kararında küçükbaş hayvancılık desteklerinin anaç koyun keçi desteği başta olmak üzere yüzde 100 artırılması sürdürülebilirliği sağlamanın yanı sıra küçükbaş hayvan sayımızın artırılmasına doğrudan etkisi açısından memnuniyet verici. Kararda anaç koyun keçi desteğinin 50 liradan 100 liraya, sürü yöneticisi istihdam desteğinin de üç kat artırılarak 12 bin liradan 30 bin liraya çıkarılması çoban sorunumuzun çözümünde bir nebze de olsa faydalı olacak. Küçükbaş hayvancılık destekleri içerisinde yer alan ve ıslah faaliyetlerine ilişkin desteklerin de iki katına çıkarılması ve ıslah programlarından koç teke satın alacak olan yetiştiricilerimize 2 bin lira destekleme ödemesi yapılacak olması hayvanlarımızın et, süt ve yapağı gibi verimlerinin de artmasına vesile olacak.
"ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİNİN SÖZLEŞMELERE TARAF OLABİLECEK OLMASI OLUMLU"
Baki Remzi SUİÇMEZ / TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkan
5 Nisan 2023`te yayınlanan Orman Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Tarım Kanunu`nda önemli değişiklikler yapılarak, tarımsal üretim planlaması, ekilmeyen arazilerin kiralanması, sözleşmeli üretim zorunluluğu ve sözleşmeli üretimde anlaşmazlıklarda arabuluculuk sistemiyle ilgili önemli düzenlemeler gündeme getirildi. Güncel verilerin olmadığı ve kurumsal altyapının yetersiz olduğu bir ortamda, sözleşmeli üretimi zorunlu kılacak şekilde, üretim için cezai yaptırımlar eşliğinde bir dizi izin mekanizmasına dayalı tarımsal üretim planlaması modeline geçilmesi, çiftçilerin üretim ortamı iyileştirilmezse üretim alanlarını terk etme sürecini hızlandıracak. Sözleşmeli üreticilik yönetmeliğinin tip sözleşmeleri ortaya koymadığı belirsiz ortamda, olumlu gelişme üretici örgütlerinin de sözleşmelere taraf olabilecek olması.
