PARA ARAŞTIRMA/ ÖZGE ÖZ Maliyetlerdeki artış nedeniyle damacana fiyatları oldukça yükseldi. Temel neden ise ambalaj, akaryakıt ve işçilik ücreti olarak öne çıkıyor. 55-80 lira arasında değişen damacana fiyatları, tüketicileri arıtma cihazlarına ve şebeke suyuna yönlendirdi. Arıtma cihazlarının firma sahipleri, talebe yetişemediklerini ve özellikle son dönemde talebin arttığını belirtiyor. Arıtma cihazlarının fiyatıysa bin 500 lira ile 6 bin lira arasında değişiyor. Burada belirleyici olan özellikler arasında cihazın su kapasitesi, kalitesi, filtre kalitesi ve markası belirleyici olması bulunuyor. Arıtma kullananların düzenli olarak filtre değişimi yapmaları gerekiyor. Tabii bu da ekstra maliyet, ancak uzun vadede arıtmanın daha kârlı olduğu gözüküyor. Yetkililer ise damacana suyunun kaynak suyu olduğunu, bu nedenle tadı önemseyen kişilerin arıtma kullanmayacağını düşünüyor. Ama ekonomik nedenlerden dolayı artımalar tercih edilebilir.
"HERKES ARITMAYA YÖNELDİ"
Damacana fiyatlarının arışındaki en büyük faktörler akaryakıt ve işçilik ücretleri olarak öne çıkıyor. Türkiye'deki Ambalajlı Su Üreticileri Derneği (SUDER) Başkanı Hüseyin Karamehmetoğlu, bu kalemlerin yükselmesinin fiyatları da etkilediğini belirtiyor. Karamehmetoğlu, "Bu iki kalemin artması, asgari ücrete zam gelmesi, ister istemez damacana su fiyatlarını da yükseltiyor. Bu nedenle de insanlar arıtmaya yöneldi" şeklinde yorum yapıyor. Arıtma filtrelerinin rutin değişimi olması gerektiğini belirten Karamehmetoğlu, arıtma kullananların dikkat etmesi gerektiğini belirtiyor. Sektörün maliyet enflasyonu ile karşı karşıya olduğunu belirten Karamehmetoğlu, "Şu anki durum tamamen maliyet girdilerinin bir yansıması. Bu nedenlerle sadece arıtma kullanımı değil, şebeke suyu kullanımında da bir artış var. Tüketicilerin damacanayı bırakıp arıtma ve şebeke suyuna yönelmesiyle pazarda damacanada büyüme bir miktar durdu" diyor. Damacana fiyatlarının geleceğine yönelik fikir de belirten Karamehmetoğlu, "Maliyet enflasyonu durursa veya azalırsa sektör daha da büyüme gösterecek. Ayrıca damacana, çevreci bir ürün. Beş yıl kullanma süresi var sonrasında geri dönüşüm veya örneğin otomotiv gibi yan sektörlerde kullanılıyor" diyor. 2024 başında depozito sisteminin getirileceğini belirten Karamehmetoğlu, son olarak "Boş damacana 110 lira, hurdası ise 50 lira yani aynı zamanda çevreyi de koruyoruz" şeklinde konuşuyor.
SATIŞLARDA YÜZDE 40 ARTIŞ
Drink Ro Water, 2006'da kurulmuş bir firma. Firmanın sahibi İsmail Bakır, uzun yıllardır bu işi yaptığını ancak son zamanlarda giderek artan bir talep olduğunu söylüyor. Bakır, "Özellikle bu sezon oldukça yoğun geçiyor. Piyasa tabii değişken ama artış şu an olumlu. Son damacana fiyatlarından bu yana talepler yüzde 40 arttı. 8 litrelik arıtma 2 bin 750 lira, 12 litrelik 3 bin lira" diyor. Arıtmanın daha uzun ömürlü bir sistem olduğunu da söyleyen Bakır, "Gerekli bakımları yaptırınca tamam zaten. Beş filtresi var. Üç filtrenin toplam maliyeti 350 lira. Altı ayda bir bu üçü değişmeli. Yılda bir kere de tadını ayarlamak için olan filtre değişiyor. O da 150 lira. Ana filtresi var mebran dediğimiz. O da iki yılda bir 250 lira, yani damacanaya göre daha kârlı" şeklinde yorum yapıyor. Filtre temizliğinin önemli olduğunu belirten Bakır, "Arıtma kullanımında bilinçli olmak önemli. Damacana fiyatlarının en düşüğü şu an 55 TL. ayda iki tane kullanıldığını düşünecek olursak daha da masraf oluyor. Bu nedenle arıtma daha ekonomik oluyor. Yani kısa bir süre sonra yıllık maliyetini çıkarıyor arıtma cihazları" diyor. Arıtma cihazlarına olan talebin devam edeceğini düşündüğünü söyleyen Bakır, "Arıtma kullanımının devam edeceğini ve hatta artacağını düşünüyorum. Çünkü ileride deniz suyunu da arıtacağız. Arap ülkeleri ve İsrail bunu yapıyor şu anda. Bu işlemler de fiyatlara yansıyacaktır. Yani talep devam edecek Bizler damacanaya karşı değiliz. Ama şişeler plastik ve petrol daha zararlı. Arıtma ise daha ekonomik ve sağlıklı" diyor. Bakır, son olarak bir ton su arıtılsa dahi bunun su faturasına maliyetinin 15 lira olduğunu söylüyor.
"DAMACANA GÖRE DAHA KÂRLI"
Damla Su Arıtma Cihazları firması, Sakarya Karasu'da faaliyet gösteriyor. Firmanın sahibi Fatma Ödek, 20 yıldır bu işi yaptıklarından söylüyor. Arıtma cihazlarına özellikle bu yaz talep olduğunu belirten Ödek, "Geçtiğimiz yıllara göre arıtma cihazlarına neredeyse yarı yarıya hatta yüzde 60'lara varan bir talep artışı var. Bu yazın ortasından itibaren gözlemliyoruz bu artışı. Yazlıkçılar da eklenince ekstra bir talep oldu" diyor. Ödek'in verdiği bilgilere göre 8 litrelik arıtma cihazının fiyatı 6 bin 500 lira iken 12 litreliğin fiyatı ise 11 bin 500 lira. Ödek aynı zamanda filtre değişiminin önemli olduğunu belirterek düzenli değişimin ve bakımın yapılması gerektiğini söylüyor. Ödek, "Filtreler bir yıllık ve iki yıllık olanları var. Üç tanesi 800 lira, beş tanesi ise bin 500 lira. Biz sadece elektrikli arıtma satışı yapıyoruz. Türkiye'nin her yerine gönderiyoruz. Cihazların 10 garantisi var. Filtre ve bakımları da düzenli yapılırsa kullanım ömrü uzar. En çok talep Sakarya, İstanbul, Zonguldak ve Tekirdağ gibi yakın illerden geliyor" şeklinde bilgi veriyor. Arıtma kullanımının artacağını belirten Ödek, "Geleceğe baktığımda damacana kullanımının azalacağını düşünüyorum, çünkü sağlıklı değil. Eskiden arıtmanın önündeki büyük engel mineraldi ama artı onun da çözümü var. Ona göre alkali filtresi takınca artık mineral kısmında da fark olmuyor. Damacanaya göre arıtma daha kârlı. Yaklaşık bir yıl içerisinde kendini amorte edebilir zaten" yorumunda bulunuyor.
"ARITMA KULLANIMI DEVAM EDECEK"
İsmail Arslan, Arslan Su Arıtma firmasının sahibi. Geçtiğimiz yıllarda pandemiden dolayı bir yoğunluk olduğunu söyleyen Arslan, "Pandemi nedeniyle oluşan bu yoğunluk sonrasında durdu. Şimdi de damacana fiyatlarından dolayı bir yoğunluk var. İstanbul'da faaliyet gösteriyorum. En çok Bağcılar, Esenyurt, Esenler ve Yenibosna ilçelerinden talep var" diyor. Fiyatların ortalama 3 bin lira ve 5 bin 500 lira arasında değiştiğini söyleyen Arslan, "Arıtmanın içindeki filtresine göre elektrikli olup olmadığına göre ve hazne boyundan dolayı fiyat farkı oluyor" yorumunda bulunuyor. Son olarak arıtma cihazlarının kullanımındaki artışın devam edeceğini söyleyen Arslan, "Özellikle İstanbul'da yaşıyorsanız bu talep devam edecek. Çünkü direkt olarak kaynak suyu tüketmek zor. Yani tadından ve temizlikten dolayı tüketimi pek mümkün olmayabiliyor. Bu nedenle ya damacana satın alınacak ya da arıtma cihazı kullanılacak. Bu, tüketici tercihine göre değişir. Damacana fiyatları düşmezse arıtma kullanımının devam edeceğini düşünüyorum" diyor
"Ambalajlı su maliyetinin yalnızca yüzde 5'i su"
Ömer KARADENİZ / Plastik Sanayicileri Federasyonu (PLASFED) Başkanı
Son dönemde girdi fiyatlarında yaşanan artışın göz ardı edilmemesi gerektiğini düşünüyorum. Malum ambalajlı suyun maliyetinin yalnızca yüzde 5'i su maliyetiyken, geri kalan yüzde 95'lik bölümü ambalaj, nakliye ve diğer giderler oluşturuyor. Bu kapsamda kurdaki yukarı yönlü harekete bağlı olarak pet ve polikarbonat gibi plastik hammadde fiyatlarının lira bazında arttığını, yine benzer şekilde yakıt fiyatlarının artmasına bağlı olarak nakliye fiyatlarının yükseldiğini söyleyebiliriz. Bu kapsamda şişe su fiyatlarında yaşanan sert enflasyonun girdi maliyeti kaynaklı olduğunu görüyoruz. Fiyatların dengelenmesi konusuna bakacak olursak öncelikle girdi fiyatlarının gerilemesi gerekiyor. Kur hareketinin yavaşlaması, bu doğrultuda sevindirici bir gelişme. Damacanayı bırakıp arıtmaya yönelen vatandaşlar var. Sağlıklı suya erişim, en hayati ihtiyaçlarımızın başında geliyor. Bu noktada gerek ambalajlı sular gerek arıtılmış şebeke suyuna erişimde plastikler kritik önemi haiz. Plastikler sayesinde sağlık tehdidi oluşturmayan kontamine olmamış suya erişim mümkün oluyor. Bu doğrultuda vatandaşlarımızın içilebilir su için arıtma cihazlarına yönelmiş olması ekonomik açıdan mantıklı olsa da halk sağlığı açısından hangi yöntemin daha sağlıklı olduğunun kararının konunun uzmanlarına bırakılması gerektiğini düşünüyorum.
"Arıtmaya kaçış olduğunu gözlemliyoruz"
Yavuz EROĞLU / Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Başkanı
Damacana fiyatlarının artması tüketicileri, arıtma kullanımına ve şebeke suyuna yönlendirdi. Arıtmaya kaçış olduğunu gözlemliyoruz. Arıtma ve damacana ayrı ürün değil. Ya da bence rakip değiller. Arıtma suyunda mineral eksik olur. Damacana suyu ise kaynak su. Yani lezzet farkı var. Ekonomik olsun diyorsanız arıtma. Benim için lezzet ön planda diyorsanız kaynak suyu yani damacana. Bu nedenle tercihe bağlı. Kaynak suyu, imkan ölçüsünde gelire göre bu tercih yapılabilir. Ekonomik kaygılar ön plandaysa arıtma tercihi olabilir. Kaynak suyu daha pahalı, bu durum da maliyetlerden kaynaklanıyor. Sadece damacanada değil gerçi, tüm plastik ürünlerin üretim maliyeti arttı. Çünkü bu ürünlerin hammaddesi döviz bazlı. Ambalaj, nakliye, dağıtım ve bayi ayağı da var. Hepsi eklenince tabii ki maliyet ister istemez yansıyor. Dövizde durulma oluştuğunda fiyat yükselmesinin de duracağını düşünüyorum. Dernek olarak bu durumla ilgili bir çalışma yapıyoruz. O da hammaddenin burada üretilmesi. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi'yle görüşüyoruz, ortak bir çalışmamız var. Türkiye'de özellikle petrokimya ürünlerinin dışa bağımlılığını azaltmaya yönelik bir çalışma bu. Böyle olursa hammadde burada üretilecek ve bu da fiyatlara yansıyacaktır.
