PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Türkiye'nin enerji üssü olması yolunda önemli adımlar atılırken, 2024-2026 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program'da (OVP) madencilik sektörü öncelikli reform alanları arasında yerini aldı. Sürdürülebilir madencilik için politika ve tedbirlerin belirlendiği OVP'de, madencilik sektörüne yönelik idari ve kanuni düzenlemeler için 2024 yılı üçüncü çeyreğe tarih verildi. OVP'ye göre tüm tabii kaynak yönetim sistemlerinin birbiriyle uyumlu bir kurumsal yapılanmaya kavuşturulmasını teminen bu faaliyetlerin tek elden yönetilmesine yönelik gerekli düzenlemeler yapılacak. Maden arama faaliyetleri mevzuatta kamu yararına faaliyet olarak tanımlanacak ve madenlerin işletilmesinin türlerine, niteliklerine ve sürdürülebilirlik ilkelerine göre detaylı olarak ele alındığı yatırım güvencesini artıracak bir temel düzenleme hazırlanacak. Maden kaynaklarının uluslararası standartlarda aranarak ekonomiye kazandırılması, arama ve üretimde sürdürülebilir madencilik politikalarının yaygınlaştırılması sağlanacak. Sorumlu madencilik ilkeleri çerçevesinde belirlenen stratejik ve kritik minerallerin arama, üretim ve zenginleştirme çalışmaları artırılacak. Yerli kömür ve temiz kömür teknolojilerinin geliştirilmesi ile ekonomik değeri yüksek ürünlerin elde edilmesine yönelik Ar-Ge faaliyetleri sürdürülecek. Halihazırda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) tarafından temiz kömür üretimi amaçlı sekiz saha ihaleye çıkarılırken, önümüzdeki günlerde Malatya'da bir sahanın, bakır konsantre tesisi kurulum şartıyla ihalesi yapılacak. 3213 sayılı Maden Kanunu'nun 30'uncu maddesi kapsamında 54 ilde 162 maden sahasının ihalesi yapılacak. Bu kapsamda 2023'te mevcut durumda ilanda yer alan sahalar hariç 925 adet sahanın ihalesi tamamlanırken, yıl sonuna kadar yeni sahaların ihalesinin yapılması planlanıyor.
SEKİZ KÖMÜR SAHASI İHALE EDİLECEK
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, halihazırda da yerli kömür ve temiz kömür teknolojilerinin geliştirilmesi, ara/uç ürün üretiminin artırılmasına yönelik maden sahalarını "tesis şartlı" ihale ediyor. MAPEG, temiz kömür (lavvar tesisi) üretimi amaçlı Edirne, Tekirdağ, Muş, Nevşehir, Ankara, Denizli-Afyonkarahisar ve Aydın'da sekiz saha için ihale ilanına çıktı. MAPEG'in yayımlandığı ilana ve ihale şartnamelerine göre; ihaleye çıkarılan bu sahaların tesis kurulum süresi üç yıl, sözleşme süresi 10 yıl olarak öngörüldü. Alıcı, şartname konusu sahadan üreteceği veya piyasadan temin edeceği tüvenan kömürü yurt içinde bir kömür yıkama tesisi kurarak veya yurtiçinde kurulu tesisinde kapasite artışı yapmak sureti ile işleyerek temiz kömür üretmeyi taahhüt edecek. Söz konusu tesiste; cevherin zenginleştirilmesi sonucunda 0.5 mm altı boyutlarda ≤ 1500 kcal, 0.5-18 mm boyutlarında 2 bin 500-4 bin kcal, 18-100 mm boyutlarında ≥ 4 bin 1 kcal temiz kömür üretilecek. Alıcının; kömür yıkama tesisi kurarak tesis kurulum veya kapasite artışını tamamlama tarihinden sonraki 1 Ocak tarihi itibarıyla başlamak üzere 10 yıl boyunca yıllık asgari temiz kömür elde etme taahhüdünü ve şartname şartlarını yerine getirmesi gerekecek. Kapasite artışı ise, en az taahhüt edilen temiz kömür miktarı kadar olacak. Alıcı, maden işletmesi ve tesiste, makina ve ekipman yatırımının asgari olarak yüzde 50'sini yerli imalattan karşılayacak. Şartname kapsamında maden işletmesi ve tesiste, ustalık gerektirmeyen pozisyonlarda istihdam edilecek pesonelin asgari yüzde 60'ı bölge halkından seçilecek. Ustalık gerektiren pozisyonlarda, personelin belgelendirilmesi şartıyla, bölge halkına öncelik verilecek.
İHALELER 4, 5 VE 6 EKİM'DE…
Kömürün yıkanması (lavvar) tesisi şartlı ihaleler, 4, 5 ve 6 Ekim'de saat 09.00-09.30 saatlerinde, kapalı teklif ve açık artırma usulü ile yapılacak. İhaleye katılmak için gereken ihale teminatı tutarı, taban ihale bedelinden ve kapalı zarf teklif bedelinin yüzde 20'sinden az olamayacak. Bir sahaya bir ya da birden fazla müracaat yapılmış ise ihalesi ilan edilen tarih ve saatte Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nde yapılarak sonuçlandırılacak. İlan edilen sahaya başvuru yapılmaması halinde ilgili saha yeniden "ihalelik saha" konumuna gelecek. Taahhüt teminatının 3 milyon lira, önerilen taban ihale bedelinin 2 milyon lira olduğu Aydın Bozdağan'daki toplam 13 bin 177,39 hektarlık sahanın ihalesi 4 Ekim'de yapılacak. Asgari temiz kömür üretim miktarı yıllık 300 bin ton olacak.
Denizli-Afyonkarahisar'daki toplam 26 bin 424,24 hektarlık sahanın ihalesi 5 Ekim'de yapılacak. İlana göre asgari temiz kömür üretim miktarı yıllık 300 bin ton, taahhüt teminatı 3 milyon lira, önerilen ihale taban bedeli 2 milyon lira olacak. Temiz kömür üretimi amaçlı (tesis şartlı) ihaleye çıkarılan Ankara'daki toplam 2 bin 899,23 hektarlık sahanın ihalesi de 5 Ekimde yapılacak. Asgari temiz kömür üretim miktarının yıllık 100 bin ton olarak belirlendiği ilana göre taahhüt teminatı ve önerilen ihale taban bedeli 1'er milyon lira olacak. Nevşehir'deki toplam 2 bin 599,85 hektarlık sahanın ihalesi de 5 Ekim'de gerçekleştirilecek. İlana göre temiz kömür üretim miktarı 100 bin ton, taahhüt teminatı 1 milyon lira, önerilen ihale taban bedeli 1 milyon lira olacak.
DOKUZ SAHANIN İHALESİ TAMAMLANDI
6 Ekim'de ise temiz kömür üretimi amaçlı dört sahanın ihalesi yapılacak. Muş'taki 16 bin 735,18 hektar saha, yıllık 300 bin ton asgari temiz kömür üretimi şartıyla ihale edilecek. İlana göre bu sahanın taahhüt teminatı 3 milyon lira, önerilen ihale taban bedeli 1.5 milyon lira. Tekirdağ'da toplam 9 bin 632 hektarlık saha asgari 100 bin ton temiz kömür şartı, 1'er milyon lira taahhüt teminatı ve önerilen ihale taban bedeliyle, Tekirdağ'daki 2 bin 562,5 hektarlık saha 150 bin ton temiz kömür şartı, 3 milyon lira taahhüt teminatı, 1.5 milyon lira önerilen ihale taban bedeliyle ihale edilecek. Edirne-Tekirdağ illeri dahilindeki toplam 5 bin 764,7 hektar saha, 150 bin ton asgari temiz kömür üremi, 3 milyon lira taahhüt teminatı, 1.5 milyon lira önerilen ihale taban bedeliyle ihale ilanına çıkarıldı.
Bu zamana kadar temiz kömür üretimi amaçlı dokuz adet sahanın ihalesi tamamlandı. Halihazırda bu kapsamda ilana çıkılmış sekiz adet saha mevcut olup 2023 yılı sonuna kadar temiz kömür üretimine yönelik ihale yapılması planlanmıyor.
ASGARİ ARA ÜRÜN MİKTARI YILLIK 7 BİN 500 TON
MAPEG, temiz kömür (lavvar tesisi) tesisi şartlı sekiz sahanın yanı sıra 23 Ağustos'ta Malatya'da maden sahası "bakır konsantre" tesisi kurulum şartlı ihalesi için ilana çıktı. İhalenin başarıyla sonuçlanması halinde madenin ara/uç ürüne dönüştürülerek bu alandaki cari açığın azaltılması amaçlanıyor. İlana göre Malatya'da ilana çıkarılan 3 bin 8,40 hektarlık maden sahasına bir ya da birden fazla müracaat yapılmış ise ihalesi kapalı teklif ve açık artırma usulü ile 4 Ekim'de yapılacak. Sahaya başvuru yapılmaması halinde ilgili saha yeniden ihalelik saha konumuna gelecek. Beş yıl tesis kurulum süresinin verildiği, sözleşme süresinin 10 yıl olarak belirlendiği ihalede, taahhüt teminatı 1.5 milyon lira, taban ihale bedeli 1.5 milyon lira olarak belirlendi. Asgari ara ürün miktarı ise yıllık 7 bin 500 ton olarak öngörüldü.
Maden işletmesi ve tesiste, makine ve ekipman yatırımının asgari olarak yüzde 50'sini yerli imalattan karşılanması isteniyor. Maden işletmesi ve tesiste, ustalık gerektirmeyen pozisyonlarda istihdam edilecek personelin asgari yüzde 60'ı bölge halkından seçilecek. Ustalık gerektiren pozisyonlarda, personelin belgelendirmesi şartıyla bölge halkına öncelik verilecek.
BİR SAHA İÇİN DAHA İLANA ÇIKILACAK
MAPEG'in yıl sonuna kadar bir adet daha tesis şartlı ihale ilanına çıkılması planlanıyor. Bu arada; MAPEG 23 Ağustos'ta Sivas'ta bir adet nikel- kobalt uç ürün tesisi şartıyla ihale ilanına çıkmıştı. MAPEG'den geçen hafta yapılan duyuruda söz konusu maden sahasının tesis şartlı ihalesi iptal edildi.
MAPEG tarafından bugüne kadar ara/uç ürün tesis şartlı 49 adet sahanın ihalesi yapıldı. Bu ihaleler alüminyum, kireç taşı tesisi, feldspat, pomza, manyezit, kurşun, çinko, bakır, demir, krom, kömür, titanyum, çinko, kuvars kumu gibi madenleri içeriyor. Ara/uç ürün tesis kurulum şartlı ihalesi yapılan bu sahalardan çıkarılan madenlerin Türkiye'de işlenerek katma değerli uç ürüne dönüştürülerek bu alandaki ithalatın ve cari açığın azaltılması amaçlanıyor. 2023 yılında, bir adet titanyum süngeri ihalesi tamamlanmış olup ruhsatlandırma süreci devam ediyor.
162 MADEN SAHASI İHALE EDİLMEK ÜZERE İLANDA
MAPEG, 3213 sayılı Maden Kanunu'nun 30'uncu maddesi kapsamında 164 adet maden sahasını ihale edilmek üzere ilana çıkardı. Bu sahalardan Kahramanmaraş'ta bulunan II. grup maden sahasının ihalesi iptal edilirken, Uşak'ta bulunan II-B grubu maden sahasının ihalesi ise ileri bir tarihe ertelendi. Halihazırda aralarında Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Bilecik, Eskişehir, Hatay, Hakkari, Kayseri, Malatya, Mersin, Muğla, Siirt, Sivas, Yozgat'ın da bulunduğu 54 ilde ilanda olan 162 saha için ihaleler 25 Eylül'de başlayıp, 3 Ekim'de sona erecek. Tüm sahalar için ihale teklif dosyası, ilan edilen ihale günü 09.00-09.30 saatleri arasında, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü Atilla Şinasi Özdemir Konferans Salonu'nda ihale komisyonuna elden teslim edilecek. İhale bilgilerine ve ihale takvimine MAPEG'in internet sayfasından ulaşılabilecek. Kapalı teklif ve açık artırma usulü ile yapılacak ihalelerde, taban ihale bedelleri sahaya göre 504.4 bin TL ile 756.6 bin TL arasında olacak. İhale teminatı, taban ihale bedelinden ve kapalı zarf teklif bedelinin yüzde 20'sinden az olamayacak. İhale için başvurular MAPEG tarafından değerlendirildikten sonra, ilk defa ihalesi yapılan sahalara başvuru yapılmaması halinde sahalar yeniden ihale edilecek. Bir sahaya birden fazla müracaat yapılmış ise ihalesi ilan edilen tarih ve saatte gerçekleştirilecek.
YENİ SAHALARIN İHALESİ PLANLANIYOR
54 farklı ilde ilan edilen bu sahalar, Maden Kanunu'nda belirtilen maden gruplarına göre ihale ilanına çıkarılıyor. Bu kapsamda ilana çıkarılan sahalardan sekizi tuğla-kiremit kili, çimento kili, marn, puzolanik kayaç ile çimento ve seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer almayan kayaçların yer aldığı 1-B grubunda yer alıyor. Sahalardan 54'ü II. Grup maden sahaları arasında bulunuyor. Maden Kanunu'na göre II. grup madenler arasında kalsit, dolamit, kalker, granit gibi kayaçlardan agrega, hazır beton ve asfalt yapılarak kullanılan kayaçlar, kalsit, dolomit, kalker gibi kayaçlardan entegre çimento, kireç ve kalsit öğütme tesisinde kullanılan kayaçlar yer alıyor. II. Grup madenler altında yer alan II. B grubunda ise ilana çıkarılmış 33 maden sahası bulunuyor. Bu kapsamda mermer, traverten, granit, andezit, bazalt gibi blok olarak üretilen taşlar ile dekoratif amaçla kullanılan doğal taşlar yer alıyor. İlan edilen sahaların 69'u ise IV. Grup maden sahası. Dört farklı sınıflandırmanın yapıldığı bu grupta lityum, kalsiyum, magnezyum, klor, nitrat, bor, potasyum, turba, linyit, taşkömürü, antrasit, asfaltit, nadir toprak elementleri, altın, gümüş, platin, bakır, kurşun, çinko, demir, krom gibi madenler yer alıyor. Söz konusu ihalelere gerçek ve tüzel kişiler katılabiliyor. T.C. vatandaşı olmayan gerçek kişiler, Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarına göre kurulmamış tüzel kişiler, devlet memurları, diğer kamu görevlileri, MAPEG merkez ve taşra teşkilatında çalışan yevmiyeli ve mukaveleli personel ihaleye katılamıyor.
2023 yılında mevcut durumda ilanda yer alan sahalar hariç 925 adet sahanın ihalesi tamamlandı. Yılsonuna kadar yeni sahaların ihalesinin yapılması planlanıyor.
TÜRKİYE ENERJİ MERKEZİ OLACAK!..
Bu arada Türkiye'nin enerji üssü olma hedefi doğrultusunda adımlar atılıyor. İstanbul Ataşehir'deki İstanbul Finans Merkezi'nin bir blokunun enerji merkezi haline getirilmesi planlanıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın sevk ve idare edeceği enerji merkezinde GES, HES, doğalgaz ve yeraltı madenlerine ilişkin birimlerin olması öngörülüyor. Hatırlanacağı üzere Rusya ziyareti sonrasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'yi enerji, doğalgaz, madencilik gibi konularda merkeze dönüştürme planlarına ilişkin açıklamalarda bulunmuş, uluslararası enerji merkezi için adres olarak Ataşehir'deki İstanbul Finans Merkezi'ni göstermişti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yaptıkları görüşmelerde enerji sektörünü ayrı başlıklarla ele aldıklarını söyleyen Erdoğan, "Enerji ürünlerinin ülkemiz üzerinden Avrupa'ya ve dünyaya ulaştırılması için farklı projeleri hayata geçireceğiz. Türkiye'de kurulacak doğal gaz merkezi ile hem enerji nakil hem de fiyatlandırma konularında ilerleme sağlanacak. Ülkemizi enerji üssü yapacağız demiştik, bunun için gerekli altyapı ve fiziki imkânları sağlıyoruz. Son yıllardaki yatırımlarımızla ülkemizi bölge coğrafyası için önemli bir doğal gaz üssü haline getireceğiz. Londra'da, Hamburg'da belli işler için kurulmuş merkezler örneğinde olduğu gibi doğal gazla ilgili de bir merkez kurma planımız var. Rusya ile bu planımızı görüşeceğiz. Bu merkezi de sadece doğal gaza değil, enerjiye, madenciliğe hitap eden bir merkez olarak planlıyoruz. Ataşehir'de Finans Merkezimizin bir bloğunda bu merkezi kurabiliriz" ifadelerini kullandı.
EMTİA BORSASI HEDEFİ VAR!..
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, yaptığı bir açıklamada Trakya'da fiziki doğal gaz merkezinden bahsettiklerini vurgulayarak, "Ataşehir'deki Finans Merkezi'nde, bunun ticaretinin yapıldığı ve doğal gaz referans fiyatının oluştuğu bir merkezden bahsediyoruz. Cumhurbaşkanımızın vizyonunda, özellikle depolama teknolojileri, yeni teknolojilerdeki kritik ve stratejik madenlerin de içinde olabileceği, Türkiye'nin daha güçlü olduğu madenlerin ilk etapta ticaretinin ve referans fiyatlamasının yapılacağı kapsamlı emtia borsası şeklinde bir hedef var" dedi.
YENİ KAYNAKLAR EKONOMİYE KAZANDIRILACAK
OVP'ye göre; 2024-2026 yıllarını kapsayan üç yıllık program döneminde enerjide dışa bağımlılığı azaltmak amacıyla petrol ve doğal gaz arama ve üretim faaliyetleri hızlandırılarak sürdürülecek. Doğal gaz depolama tesislerinin depolama ve geri üretim kapasiteleri artırılacak. Sakarya gazını girdi olarak kullanarak üre üretecek bir tesis kurularak yerli doğal gazın katma değeri artırılacak. Yurtdışında millî petrol şirketinin enerji alanında farklı ortaklıklarla faaliyette olduğu üretim sahaları ile potansiyel arz eden sahalar değerlendirilecek. OVP'ye göre potansiyeli yüksek jeotermal kaynakların aranmasına yönelik sondaj çalışmaları sürdürülerek yeni kaynaklar ekonomiye kazandırılacak. OVP'ye göre; öncelikli sektörlere yönelik ticari ve ekonomik ilişkiler, Türkiye'nin bir enerji ve lojistik merkezi haline getirilmesi hedefi kapsamında derinleştirilip çeşitlendirilecek.
MADEN RUHSATLARINA YERİNDE DENETİM
Güvenli madencilik noktasında MAPEG, maden ruhsatlarını 3213 sayılı Maden Kanunu kapsamında yerinde tetkik ediyor. Risk gruplarına göre ayrılan maden ruhsatları; 24 ayda bir, 12 ayda bir, 6 ayda bir ve 3 ayda bir olmak üzere denetleniyor. 2021 yılında 8 bin 129, 2022 yılında 8 bin 207, 2023 yılı ilk 9 ayda 5 bin 667 maden ruhsatı yerinde denetlendi.
"EKONOMİYE KATKI SAĞLAYACAK"
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Madencilik Meclis Başkanı İbrahim Halil Kırşan, OVP'de öncelikli yapısal reform alanları arasında madencilik sektörünün geniş yer bulmasının sektörde heyecanla karşılandığını vurguladı. Kırşan, Türkiye'nin ihtiyaçları ile sektörün beklentilerinin buluşturulabileceği düzenlemelerin madencilik sektörü açısından bir dönüm noktasına işaret ettiğini, sektörde büyük bir ivme yakalanabileceğini kaydetti. Yatırım güvencesini artıracak yeni bir temel düzenleme hazırlanması, yerli kömür ve temiz kömür teknolojilerinin geliştirilmesi ve ekonomik değeri yüksek ürünlerin elde edilmesine yönelik Ar-Ge faaliyetlerinin sürdürülecek olmasından memnuniyet duyduklarını belirten Kırşan, bu adımların madencilik sektörü açısından bir dönüm noktasına işaret ettiğini kaydetti. Kırşan, söz konusu adımların atılması ve idari ve kanunu düzenlemelerin yapılmasının cari açığa ve ekonomiye katkı sağlayacağını dile getiren Kırşan, başta altın olmak üzere stratejik ve kritik madenlerin yurtiçinden karşılanmasının dış ticaret açığını ve cari açığı azaltacağını dile getirdi. Maden sahalarının ara/uç ürün tesis şartlı ihale edilerek madenlerin katma değerli ürüne dönüştürülmesinin önemine dikkat çekti.
