ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Bireysel emeklilik ile ilgili hedefler arasında, katılımcı sayısının istikrarlı bir şekilde devam ettirilmesi, sistemde kalış süresinin artırılması ve fon tutarının yükseltilmesi gösteriliyor. Bunun için yapılacaklar arasında katılımcıların finansman ihtiyaçları nedeniyle sistemden ayrılmadan, avantajlı koşullarla kredi çekebilmelerine yönelik düzenleme yapılması öneriliyor. Diğer yandan özellikle KOBİ'lerde finansal okuryazarlığın artırılması için KOSGEB e-akademi ve Kredi Kayıt Bürosu işbirliği ile eğitimler düzenlenmesi hedefleniyor.
GERÇEKLEŞMELER
Gerçekten de geçen iki-üç yılda bireysel emeklilik mevzuatında pek çok değişiklikler yapıldı. Bu düzenleme ve değişiklikler, sistemdeki katılımcı sayısı ve fon tutarının artışına ciddi şekilde katkı sağladı. Geçen yıla kadar gönüllü BES tarafında bir türlü yedi milyonu geçemeyen katılımcı sayısı düzenlemelerin ardından 7,7 milyona, fonların toplamı da 337 milyara ulaştı. OKS (Otomatik Katılım Sistemi) tarafında da 6,6 milyon çalışan ve 28 milyarlık bir fon büyüklüğü mevcut. Halihazırda devlet katkısı dahil birikim 365 milyar iken, 14 milyon aşkın kişi de BES sayesinde birikim yapıyor. Şimdilik kişi başına birikimler düşük gibi görünse de çok genç olan bireysel emeklilik sistemi toplumda kabul görüp, alternatif yatırım araçları arasında yerini alıyor.
UYGULAMAYA ALINAN DÜZENLEMELER
Önceki yıldan başlayarak bireysel emeklilik mevzuatında pek çok değişiklik yapıldı. Kademeli bir geçişle önce bireysel emeklilik fonlarının BEFAS'ta işlem görmesi sağlandı. Böylece katılımcılar kendi şirketlerinin sunduğu fonların yanında diğer bireysel emeklilik şirketlerinin sunduğu fonlara da ulaşabilme olanağı buldu. Devlet katkılarının yüzde 30'a çıkarılması, 18 yaş altının bireysel emekliliğe girebilmesi, OKS'de 45 yaş üstü çalışanların talep etmeleri halinde sisteme dahil edilmesi ve Türk Vatandaşı olmayan yabancıların bireysel emeklilik sistemine katılabilmesi ile ilgili olan düzenlemeler hemen uygulamaya alındı. Böylece 2022 yılını hızlı bir büyüme ile geçiren bireysel emeklilik sistemi 20. yılını tamamlayarak rüştünü ispat etmeye hazırlanıyor.
YÖNETMELİK BEKLEYEN DÜZENLEMELER
Yasal düzenlemesi yapıldığı halde, nasıl yapılacağına dair yönetmelik hazırlanmadığı için henüz uygulanamayan düzenlemeler, katılımcılar tarafından heyecanla bekleniyor. Bunlardan birikimlerin bankalarda teminat olarak gösterilmesi ve kısmi çekiş hakkı, katılımcılara sağlayacağı esneklik ile en çok istenen ve beklenen uygulamalar. Fakat özellikle kısmi çekiş hakkının kullanılması çok fazla detay gerektiriyor. Birikimin ne kadarının çekilmesine izin verilecek, ne kadar süreyle bu hak, ne zaman kullanılabilecek, devlet katkılarından çekiş yapılabilecek mi gibi sorulara yanıt aranması ve emeklilik şirketlerinin buna uygun altyapı hazırlaması gerekiyor. Aynı şekilde birikimlerin bankalarda teminat olarak gösterilmesi konusunda da çeşitli sorulara yanıt ve çözüm üretilmesi gerekiyor. Örneğin; birikimi bankada teminata verilen katılımcı, sistemden ayrılmak isterse veya emeklilik hakkını kullanmak isterse ne olacak, birikimlerini başka şirkete aktarabilecek mi, hangi bankalardan kredi kullanabilecek? Yapılacak düzenleme ile hem bu tür sorulara yanıt verilmesi hem de ciddi bir bilişim altyapısı kurulması gerekiyor. Belki de bütün BES şirketlerinin ve bütün bankaların ortak hareket edebileceği özel bir kredi platformu üzerine çalışmak gerekebilir. Dolayısıyla bu iki konuda uygulamaya geçilmesi, biraz daha zaman alacak gibi görünüyor.
Diğer yandan toplu katkı payı ödenmesi durumunda yıllara sari devlet katkısı alınabilmesi konusunda yapılan düzenleme de henüz yönetmelik hazırlanamadığından uygulanamıyor. Halbuki, uygulamanın hayata geçmesi ile sisteme yüklü miktarlarda katkı payı yatırmak olanaklı hale gelecek. Diyeceksiniz ki, halihazırda sisteme yüklü miktarda katkı payı yatırılamıyor mu? Yatırılabiliyor elbet. Fakat yıllık brüt asgari ücreti tutarını aşan katkı payları için devlet katkısı alınamıyor. Bu nedenle katılımcılar devlet katkısı avantajından faydalanmak için katkı paylarını yıllık brüt asgari ücret tutarı ile sınırlıyor.
Bekleyen bir diğer düzenleme de hediye sertifikaları konusunda. Özellikle 18 yaş altındakilerin sisteme dahil edilmesiyle çocuklara hediye katkı payı yatırılabilmesi için bir düzenleme üzerine çalışılıyor. Böylece katılımcılar adına herhangi birisi hediye sertifikası yoluyla katkı payı yatırabileceği gibi, bu katkı payları için devlet katkısı da alınabilecek. Hediye sertifikasıyla yatırılan hediye tutarı bir taraftan devlet katkısıyla diğer taraftan fonların getirileriyle büyüyecek. Doğum günü, düğün, sünnet vb. özel günlerde tasarrufa dönüşen hediyeler, yastık altına gitmek yerine sermaye piyasalarında değerlenmiş olacak.
Yönetmelik bekleyen bir diğer uygulama da dövizli BES konusu. Yurtdışında yaşayan Türk Vatandaşlarına yönelik olarak tasarlanan dövizli BES, şimdilik gündeme girmeyi başaramamış gibi görünüyor.
