PARA TARIM/ ÖZGE ÖZ Yurtdışında 'blueberry' olarak bilinen yaban mersini, Türkiye'de maviyemiş ve ayı üzümü gibi çeşitli isimlere sahip. Şu sıralar yaban mersininin önlenemeyen bir yükselişi var. Bursa'dan tarla alıp yaban mersini yetiştirenler de var, yaban mersini ile salata ve diyet yapanlar da… Taze tüketim, işlenmiş meyve sanayisi ve pastacılık sektörü açısından sahip olduğu güçlü pazar, meyvenin önemli özelliklerinden. Dünyada ABD, Kanada ve Peru, yaban mersini yetiştiriciliğinde ilk sıraları paylaşırken, Türkiye'de de Bursa ilk sıradaki yerini alıyor. 2021 yılı Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre, Türkiye'de 4 bin197 dekar alanda 2 bin 496 ton yaban mersini üretimi yapılmış. Üretim ağırlıklı olarak Bursa'da 2 bin 288 dekarda, 861 ton, Antalya'da 754 dekarda 862 ton, Rize'de 351 dekarda 205 ton olarak gerçekleşiyor. Bursa, en büyük üretici il olarak toplam üretiminin yüzde 35'ini karşılıyor.
İHRACAT YÜZDE 177 ARTTI
Uludağ Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği (UYMSİB) Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Senih Yazgan, "Bursa'da ve Türkiye'de, değeri her geçen gün artan, nadide bir tarım ürünü" olarak tanımlıyor yaban mersinini. Öneminin de her geçen gün arttığından bahseden Yazgan,"Blueberry dünyada trend olan bir meyve ve ihracat değeri çok yüksek. Antioksidan özelliği var. Toprağa çok bağlı kalmadan saksıda yetiştirilebilen bir meyvedir. Bu hali ile arazi koşullarından da etkilenmemektedir" diyor. Katma değerinin yüksek olduğundan bahseden Yazgan, dünya piyasalarında yüksek fiyattan alıcı bulan yaban mersininin ihracatını artırmak istediklerini de söylüyor. Bu durumu üretici, ihracatçı ve Türkiye açısından bir fırsat olarak gördüğünü de belirtiyor. Ağırlıklı olarak Bursa'dan ihracat gerçekleştirildiğini söyleyen Yazgan, "Türkiye'den 2020 yılında toplam 490 bin doların üzerinde yaban mersini ihracatı gerçekleştirildi. Geride bıraktığımız 2021 yılında ise ihracat yüzde 177 artarak 1 milyon 362 bin dolara ulaştı" diyor. İhracattaki artışın yanı sıra kilogram başına birim fiyatının da yükseldiğini söyleyen Yazgan, 2020 yılında 6,38 dolar olan birim fiyatın 2021 yılında 7,06 dolara yükseldiğini belirtiyor. Yazgan, "Miktar bazında ihracata baktığımızda ise 2020 yılında 77 ton yaban mersini ihracatı olurken, 2021 yılında yaklaşık 193 ton ihracat gerçekleştirildi. Son iki yılda Almanya, Bahreyn, Birleşik Krallık ve Birleşik Arap Emirlikleri başta olmak üzere toplam 22 ülkeye ihracat yapıldı" diyor. En çok ihracat ise 884 bin 760 dolar ile Almanya'ya…
ÜRETİMDE İLK SIRADA
Bursa, yaban mersini üretiminde ilk sırada gelen il. Üretim, ağırlıklı olarak Orhaneli, İnegöl ve İznik'te yapılıyor. Konuyla ilgili Bursa İl Tarım ve Orman Müdürü Hamit Aygül, "Şu anda ilimizde ciddi manada bu ürüne yöneliş var" diyor. Ayrıca dikilmiş olan, henüz verime başlamamış bitkilerle ilin kapasitesinin bin tona yakın olduğunu da söylüyor. Üretim alanının her yıl artığından bahseden Aygül, "Bursa'da yaban mersini denemeleri ilk olarak 2006 yılında İznik'te başladı. Ardından da 2009 yılında Orhaneli'de deneme bahçeleri kuruldu. 2014 yılından sonra ise yaban mersininde üretim yoğunluğu oldu" diyor. Aygül, yaban mersininin giderek popülerliği artan bir meyve olduğundan bahsederken, "Taze meyve olarak, pasta sektöründe, meyve suyunda, kurutularak hatta diyette kullanılıyor. Gıda firmaları ve ilaç sektörünün büyük talebi var" diyor.
"TOPRAK PH'Sİ 5 OLMALI"
Orhaneli İlçe Tarım ve Orman Müdürü İbrahim Ethem Turan, ilçedeki yaban mersini çalışmalarının 2012-2013 yılları arasında başladığını söylüyor. Bölgenin toprak yapısı nedeniyle yaban mersini üretimine müsait olduğunu söyleyen Turan, "Son zamanlarda ekim yapmak isteyenler arttı ama sadece istemek yeterli değil. Toprak pH'sinin 5 olması gerekiyor. Bu meyvenin yetiştirme özelliği bu" diyor. Orhaneli'de şu an 475 dekarda yaban mersini ekili. Bölgedeki ekili tüm topraklar arasında yaban mersininin oranı yüzde 53. Tarım Bakanlığı'nın da bizzat çalışması olduğunu belirten Turan, "Tarım Bakanlığı yetkilileri, bölgedeki topraktan numune alarak toprak analizi çalışması yapıyor ve uygun olanlara, yüzde 75 hibeli fidan desteği sağlıyor" diyor. Turan, son olarak iki- üç yaşındaki bahçede bir dekardan bir tona yakın meyve alındığını ekliyor sözlerine.
YÜZDE 25'İ ANCAK KARŞILANIYOR
Orhaneli Yaban Mersini Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı Ahmet Kahrıman, hem üretici hem de veteriner hekim. Kahrıman, kooperatifi kurma fikirlerini şöyle anlatıyor: "Bölgede yaban mersini üretimi artınca, üreticilerin daha kolay satış ve pazarlama yapabilmesi ve bunun yanında bilinçli üretim yapabilmek adına kooperatifi kurduk." Kahrıman, aynı zamanda bilinçli üretim adına teknik konularda destek verildiğini de belirtiyor. Kooperatif kurulduğunda sekiz kişi ile başladıklarını, şu anda ise 32 kişi olduklarını söyleyen Kahrıman, "Üye olmayıp üretim yapan birçok kişi var" diyor. Kooperatifteki ürünleri zincir marketlere verdilerini söyleyen Kahrıman, "Ürünleri Şok, Carrefour gibi zincir marketlere veriyoruz. Perakende olarak da satıyoruz. Bu sene bir gıda fabrikası ile anlaştık oraya vereceğiz" diyor. Yaban mersininin önünün çok açık olduğunu söyleyen Kahrıman, "Şu anki üretimle Türkiye'nin yüzde 25'i karşılanıyor daha. Dolayısıyla pazar açık, ürettiklerimizi satıyoruz. Satışta bir sorun yok. Zaten yeni başlayanlar çok. Hatta dışarıdan gelip arazi alıyorlar ve yetiştiricilik yapıyorlar" diyor.
DAHA ÇOK EKECEK
Mutlu Karakoç, Bursa Büyükorhan'da üretim yapıyor. Ayrıca coğrafya öğretmeni olan Karakoç, bu işe iki yıl önce başlamış. Başlangıç hikayesini ise şöyle anlatıyor: "İşim gereği zaten doğaya ilgiliydim. Bir tanıdığımız hastaydı. Doktor tavsiye etti. Bu şekilde deneme amaçlı üretmeye başladık, ama sonradan üretmek mantıklı geldi çünkü talep gören bir meyve." Başlangıç olarak altı dekarlık alana ekim yaptığını söyleyen Karakoç, toplamda 27 dekar arazisi olduğunu ve oralara da ekim yapacağını söylüyor. Karakoç, altı dekarlık alandan 400 kilo meyve almış ama ağaçların daha tam olgunlaşmadığını belirterek, "Şimdilik 400 kilo aldım ama bu zamanla artacak. Çünkü bazı fidanlar tam olgunlaşmadı. Bu nedenle de tam verim alamadım. Bu meyve altı yaşında tam verim veriyor. Olgunlaşma tam olduğunda dekardan iki ton meyve alınabilir" diyor. Karakoç, ayrıca ürettiği meyveleri Instagram üzerinden sattığını da belirtiyor.
"YABAN MERSİNİNİN ÖNÜ ÇOK AÇIK"
M. Hilmi Güler / Ordu Büyükşehir Belediye Başkanı
Bölgemizde fındık dışında alternatif ürünlere yöneldik, çünkü fındıktan sonra araziler boş kalıyordu bunu değerlendirmek istedik. Göreve geldiğimizden beri yaban mersiniyle ilgili çalışmalar yapıyoruz. Şu anda başlangıç nedeniyle üretim az ama bahçeler büyüdükçe ve çoğaldıkça artacağını düşünüyoruz. Yaban mersininin çok çeşitli kullanım alanları var. Önü çok açık. Pastacılıktan ilaç sanayisine kadar kullanılıyor ve dünyada da trend. Ordu'da bu meyveyi yetiştirmek, hem bölgeye hem üreticiye hem de Türkiye'ye bir değer katacaktır.
KARLI BİR YATIRIM
Yaban mersini yetiştirilmesinde en önemli nokta, toprağın asitlik derecesi. Toprağın pH'si 5 olmalı. Bunun dışında ekim aralığına bağlı olarak değişmekle birlikte, dekar başına 250-400 arasında fide dikimi yapılabiliyor. Fidan ömrü ortalama 50 yıl, fiyatı ise 60 TL. Dekara ortalama gübre maliyeti bin 500 lira. Budaması 500 TL, 300 TL sulaması var. Dekara 250 tane fidan dikeceğimizi hesaplarsak 15 bin lira fidan maliyeti var. Kabaca dekara 17 bin liralık masrafı var. Yaban mersininin market fiyatı 150 TL, tarla fiyatı da 100 TL'yi buluyor. Yeni büyüyen bir tarladan 500 kilo meyve alınsa bile 50 bin lira ediyor. Ki olgunlaşma zamanında dekardan iki ton toplamak mümkün. Yani hem kısa sürede masrafınızı çıkarıyorsunuz hem de pazarlama sıkıntısı yaşamıyorsunuz. Bu haliyle yaban mersini üretimi oldukça cazip görünüyor.
KULLANIM ALANI GENİŞ
-Taze meyve olarak
-Meyve suyu sanayisinde
-İlaç sanayisinde
-Süt ve süt ürünlerinde
-Kuru meyve teknolojisinde
-Tatlı sektöründe (pasta, kek, dondurma)
-Baharat sanayisinde
-Meyve salatalarında
-Reçel, marmelat ve konserve sanayisinde
-Çay (kuru yaprağı ve kuru meyvesi)
-Çeşitli alkollü içecek yapımında
