PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Türkiye, "enerjide ve tabii kaynaklarda güvenli bir gelecek" vizyonuyla maden kaynaklarını hızlı, verimli ve sürdürülebilir bir şekilde ekonomiye kazandırıyor. Yeni dönem madencilik hamleleri çerçevesinde istihdam ve sosyal katkı sağlayarak öncelikle kendine yeten, çoğunlukla tüvenan (zenginleştirme işlemine tabi tutulmamış) cevherden ziyade Ar-Ge faaliyetleri ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak katma değerli ara-uç ürün üretimini ve ihracatını önceleyen, dışa bağımlılığı azaltacak adımlar atılıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) Milli Enerji ve Maden Politikası kapsamında, devletin hüküm ve tasarrufu altında olan madenlerin yüksek katma değer sağlayacak şekilde, çevreye duyarlı ekonomiye kazandırma amacıyla tesis şartlı, ara/uç ürün odaklı ihaleler gerçekleştiriyor. Edinilen bilgiye göre, 2019'dan itibaren 40 adet saha yurtiçinde ara/uç ürün üretimine yönelik tesis kurulması şartı ile ihale edilmek üzere ilan edilmiş olup ilan sonrası 23 sahaya teklif geldi. 1 Ağustos'ta ilana çıkan MAPEG, Tekirdağ ve Edirne sınırları içerisinde yer alan dört adet IV (b) grubu tüvenan linyit kömürü maden sahasını ara veya uç ürün üretimine yönelik tesis kurulması şartıyla ihaleye çıkardı. Edinilen bilgiye göre MAPEG, bu yıl içinde IV. Grup madenler ile ayrıca çimento, kireç ve seramik ürünlerine yönelik tesis şartlı maden sahalarını ihaleye çıkarmayı planlıyor.
İSTİHDAMIN YÜZDE 60'I BÖLGE HALKINDAN
Önce, halihazırda ilan edilen tüvenan linyit sahalarının ihalelerine odaklanalım. Tekirdağ ve Edirne'deki dört tüvenan linyit kömürü sahasının kömürün yıkanmasına yönelik lavvar tesis şartlı ihalesi 1 Eylül 2022 günü saat 09.00-09.30'da Ankara'da MAPEG Atilla Şinasi Özdemir konferans salonunda gerçekleştirilecek. Gerçek ve tüzel kişilerin katılabileceği ihalede başvurular ihale günü ve saatinde komisyonuna doğrudan yapılacak. Türkiye Cumhuriyeti (TC) vatandaşı olmayan gerçek kişiler, TC Kanunlarına göre kurulmamış tüzel kişiler, devlet memurları, diğer kamu görevlileri, Genel Müdürlüğün merkez ve taşra teşkilatında çalışan yevmiyeli ve mukaveleli personeli ihaleye katılamayacak. İhaleler, kapalı teklif ve açık artırma usulüyle gerçekleştirilecek. İhaleye katılabilmek için gereken ihale teminat tutarı, sahanın şartnamesinde belirtilen taban ihale bedelinden ve kapalı olarak verilen teklifin yüzde 20'sinden az olamayacak. İhale teminat tutarının her iki şartı aynı anda karşılaması gerekecek. Başvuranlardan bin 500 TL ihale şartname bedeli alınacak. Sahalara başvurulmaması halinde ilgili saha, yeniden ihalelik saha konumuna gelecek. Tüvenan linyit kömürün zenginleştirilmesi sonucunda; 0.5 mm altı boyutlarında bin 500 kcal ve altı, 0.5-18 mm boyutlarında 2 bin 500-4 bin kcal, 18-100 mm boyutlarında 4001 kcal ve üzeri ürün elde edilecek. Tesis kurulum süresinin üç yıl olarak belirlendiği söz konusu sahaların sözleşme süresi 10 yıl olacak. Alıcı ihale edilecek sahada kurulacak maden işletmesinde ve tesiste, makine ve ekipman yatırımının asgari olarak yüzde 40'ını yerli imalattan karşılayacak. İhale edilecek bu sahalarda kurulacak maden işletmesi ve tesisinde, ustalık gerektirmeyen pozisyonlarda istihdam edilecek personelin asgari yüzde 60'ı bölge halkından seçilecek. Söz konusu sahalarda gerçekleştirilecek madencilik faaliyetlerine maden mevzuatında belirtilen teşvikler uygulanacak. Örnek vermek gerekirse; Maden Kanununa göre madencilik faaliyetleri, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen teşviklerden yararlandırılıyor. Ürettiği madeni yurtiçinde ve kendi tesisinde işleyip ek katma değer sağlayanlardan, bu tesislerde üretimde değerlendirilen maden miktarı için devlet hakkının yüzde 50'si ve IV. Grup ( c) bendi madenlerden altın, gümüş ve platin için ise devlet hakkının yüzde 40'ı alınmıyor.
ASGARİ TEMİZ KÖMÜR TAAHHÜDÜ
Tekirdağ'da ihale edilen 2 bin 562.5 hektarlık IV (b) grubu tüvenan linyit kömürü sahasının taahhüt teminatı 6 milyon TL olarak belirlenirken, önerilen taban ihale bedeli 3 milyon TL olarak öngörüldü. Söz konusu saha için öngörülen temiz kömür miktarı ise yıllık 600 bin ton. Şartnameye göre alıcı, bir kömür yıkama tesisi kurarak, tesis kurulum tarihinden sonraki 1 Ocak itibarıyla başlamak üzere 10 yıl boyunca yıllık 600 bin ton asgari temiz kömür elde etme taahhüdü vermiş olacak. Tekirdağ'da ihale edilen 9 bin 414,8 hektarlık tüvenan linyit kömürü sahası için taahhüt teminatı 2 milyon TL, taban ihale bedeli 1 milyon TL olarak belirlendi. Alıcının tesis kurulum tarihinden sonraki 1 Ocak itibarıyla başlamak üzere 10 yıl boyunca yıllık 220 bin ton asgari temiz kömür elde etmesi öngörüldü. Tekirdağ'daki 5 bin 637.7 hektarlık tüvenan linyit kömürü sahası için taahhüt teminatı 2 milyon TL, önerilen taban ihale bedeli 1 milyon TL, asgari temiz kömür miktarı yıllık 380 bin ton olarak belirlendi. Edirne ve Tekirdağ sınırları içinde yer alan 5 bin 797,5 hektarlık IV (b) grubu tüvenan linyit kömürü sahasının ihalesinde taahhüt teminatı 6 milyon TL, taban ihale bedeli 3 milyon TL, asgari temiz kömür miktarı yıllık 600 bin ton olarak öngörüldü.
Söz konusu sahaların alıcılara, arama ruhsatı döneminde iken uhdesinde bulunan diğer sahalardan üreteceği veya yurtiçinden gerçek veya tüzel kişilerden temin edeceği tüvenan kömürü, öngörülen asgari temiz kömür taahhüdünü yerine getirmek şartıyla kuracağı tesiste değerlendirebilecek. Asgari temiz kömür taahhüdünü yerini getirdikten sonra yurtiçinden gerçek veya tüzel kişilerden tüvenan kömür satın alarak temiz kömür elde edebilecek. Alıcı sahadan üretilen tüvenan kömürü yurtiçinde veya yurtdışında herhangi bir gerçek veya tüzel kişiliğe herhangi bir ad altında satışını yapamayacak.
"KÖMÜR KIYMETLİ HALE GELDİ"
TOBB Türkiye Madencilik Meclisi Başkanı İbrahim Halil Kırşan, dünya ekonomisini etkileyen önemli dinamiklerden biri olan enerjinin, son zamanlarda, küresel kriz boyutuna varacak şekilde etkili olmaya başladığını vurgulayarak, enerji endüstrisinin önemli girdilerinden olan kömürün de bu kapsamda Türkiye'de de talep göreceğinin tahmin edildiğini söyledi. Kırşan, Türkiye'de sanayinin kömür ihtiyacının had safhaya çıktığı bu dönemde kömür tedarikinin sağlanması için piyasada oluşan yoğun talebin tesis şartlı ihalelere yöneleceğinin düşünüldüğünü kaydetti. Artan talebe bağlı olarak dünyada kömür fiyatlarının yükselişe geçtiğini ve kömürün kıymetli hale geldiğini belirten Kırşan, bu çerçevede yerli ve milli kaynaklar arasında yer alan ve önemli miktarlarda rezervlerin bulunduğu kömürün Türkiye'de de kıymetli hale geldiğini ifade etti. Sanayi ve ısınma amaçlı olarak oluşan talebin nitelikli kömür ihtiyacını da beraberinde getirdiğine dikkat çeken Kırşan, "Ancak Türkiye'deki linyitlerin görece olarak düşük kalorili olmasının yanı sıra çevresel açıdan kaliteyi etkileyen istenmeyen unsurlar (kül, nem, kükürt vs.) barındırdığı için temiz kömür teknolojileri kullanılarak bu güvenli kaynağımızın verimli kullanılması açısından istenmeyen unsurların ayrıştırılarak (tesis şartlı ihale) katma değeri yüksek bir ürüne dönüştürülmesi (temiz kömür eldesi) amacıyla bu ihalelerin yapılması önem taşıyor" dedi.
SEKTÖR, ARA / UÇ ÜRÜN ŞARTLI SAHALARA İLGİ
Milli Enerji ve Maden Politikası kapsamında 2019 yılından itibaren 40 adet maden sahasını ara/uç ürün üretimine yönelik tesis kurulması şartı ile ihale edilmek üzere ilan eden MAPEG, bu sahalardan 23'üne teklif aldı. 2019'da teklif gelen iki saha oldu. Bunlar; alüminyum/alümina tesisi şartlı Muğla'da ihale edilen 3 bin 325.9 hektarlık boksit sahası ile kireç tesisi şartlı Kocaeli'nde ihale edilen 651.5 hektarlık kalker sahası. 2020'de ise Ankara-Eskişehir'de sepyolit tesisi, Mersin'de kuvars kumu tesisi, Hakkari'de kurşun, çinko, izabe tesisi, Bitlis'te pomza tesisi kurulması çerçevesinde ihale edilen dört sahaya teklif geldi. 2021 yılında ise ihale edilen sahalardan 10'una teklif verildi. Bu çerçevede boksit sahalarında alüminyum/almina tesisi, kurşun-çinko- bakır madeni sahalarında kurşun-çinko-bakır izabe tesisi, demir madeni sahasında pelet tesisi, kireç- kil-pomza madeni sahasında çimento fabrikası, kireç-kil-demir madeni sahasında çimento fabrikası, feldspat sahasında feldspat tesisi, kurşun-çinko, II. Grup (kalker) maden sahalarında çinko tesisi, sülfirik asit tesisi ve diğer ürünler tesisi kurulması için teklifler alındı. 2022 yılında ise iki adet pelet (demir) tesisi, alçıtaşı tesisi, iki adet kurşun-çinko-bakır-molibden izabe tesisi şartlı ihaleler gerçekleştirilmişti. Bu yıl temiz kömür teknolojili tesis şartıyla Edirne-Tekirdağ'da ve Amasya-Çorum'da iki maden sahasına da teklif alınmıştı. Şunu da söyleyelim, son olarak bu ay başında Kayseri'de IV (a) grubu tüvenan ponza cevheri, Gaziantep'te II. grup kalsit, dolomit, kalker cevheri sahaları tesis şartlı ihalesi düzenlendi.
YENİ İHALELER PLANLANIYOR
Yüksek katma değer ve istihdam oluşturma kapasitesine sahip madencilik sektörü, ülkelerin kalkınmasında önemli yere sahip. Dünyada gelişen teknolojiye paralel olarak sanayi, inşaat, tarım, enerji vb. sektörlerinde hammadde ihtiyacı gün geçtikçe artarken, bu ihtiyacı karşılamak için madencilik sektörü arama, çıkarma ve üretim konusunda hızla gelişiyor. Ülkemizde de dünyadaki bu gelişimin gerisinde kalmamak ve ürettiği fikirlerle daha iyi sistemler kurma amacı ile çalışmalar devam ettiriliyor. Bu çerçevede MAPEG, Türkiye'nin ithal ettiği maden ürünleri olan kurşun, çinko, bakır, alüminyum, demir, altın ve gümüş cevherlerine yönelik tesis şartı ile ihaleler yapıyor ve önümüzdeki dönem için yeni ihaleler planlıyor. Ayrıca Türkiye'de rezervi olan ve dünyada ihracat potansiyeli bulunan kireç, çimento, seramik, kömür, kuvars, feldspat, manyezit, bentonit, perlit, pomza, sepyolit, kuvars kumu ve vb ürünlerin de tesis şartı ile ihalesi gerçekleştiriliyor. Bu madenler çerçevesinde de yeni ihaleler planlanıyor.
"SEKTÖR BU İHALELERE OLUMLU BAKIYOR"
İbrahim Halil KIRŞAN / TOBB Türkiye Madencilik Meclisi Başkanı
Ülkemiz gündemi takip edildiğinde görülmektedir ki gayrimenkule olan talep giderek artmakta, buna istinaden konut talebinin karşılanması amacıyla kamu eliyle de birtakım projeler gündeme geliyor. Konut projelerinin yanı sıra bu projeler için altyapı yaptırımları da artacak. Ülke nüfusunun artışı da dikkate alındığında inşaat sektörünün önemli kalemlerinden olan çimento, kireç ve seramik sektörlerinin hammadde ihtiyacının karşılanması amacıyla bu tür ihalelerin gerçekleştirilmesinin bir gereklilik olduğu düşünülüyor. Bu sektörlerdeki üretim miktarı tesis şartlı ihaleler yoluyla artırılmış olacak ve inşaat sektörünün girdi maliyetlerin arz artışı yoluyla düşürülmesinin önü açılacak. MAPEG tarafından 2019 yılı itibarıyla yapılmış olan tesis şartlı ihalelere yüzde 50-yüzde 60 aralığında yoğun bir talebin olduğu görülüyor. Bu da sektörün tesis şartlı ihalelere olumlu baktığının bir göstergesi. Bu oranlardan bağımsız olarak düşünülecek olursa tesis şartlı ihalelerden birinin bile devreye alınmış olması, ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacak. Tesis şartlı ara/uç ürün üretim amaçlı bu ihalelere ilginin fazla olmasının bir nedeni de uç ürün üreterek yüksek katma değer elde edilmesi. Dolayısıyla madencilik sektörü bu tür ihalelere olumlu bakıyor.
"İTHAL KÖMÜRE TALEBİ AZALTACAK"
Ali SAĞIR / Bozdağ Kömür İşletmeleri Genel Müdürü
MAPEG son dönemde ara/uç ürün amaçlı tesis şartıyla maden sahalarını ihale ediyor. Bu çerçevede boksitten demire birçok maden sahası ihale edildi. Zenginleştirme tesislerinde tüvenan linyit kömürün kaloriferik değerini yükselterek, ülkeye giren ithal kömürün miktarını ve aynı zamanda enerji kaynaklı cari açığı azaltmak gerekiyor. Bilindiği üzere Türkiye'nin yaklaşık 21 milyar ton civarında olduğu ifade edilen kömür rezervinin yaklaşık 1.5 milyar tonunu yüksek kalorifik değere sahip (ortalama 5 bin 500-6 bin 500 kcal/kg) taşkömürleri, 19.5 milyar tonluk büyük bir kısmını ise görece düşük kalorili linyitler oluşturuyor. Bunun için de ülke olarak yüksek kalorili kömür üretimi gerçekleştirmemiz lazım. Böylece piyasaya düşük kalorili kömür yerine yüksek kalorili kömür satışı yapılabilecek. İthal kömüre talep azalabilecek. Enerji kaynaklı cari açığın azaltılmasına katkı verilecek. İhale edilen bu sahalar, Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü tarafından kaynak rezervi tespit edilmiş sahalar. İlave sondajlarla işletme rezervi işletici tarafından hesaplanacak.
