PARA ARAŞTIRMA/ MERVE YILMAZ GERGİN Türkiye coğrafyası, kendine özgü bitki ve hayvan üretimiyle çok zengin bir ürün yelpazesine sahip. Her bölgenin çeşit çeşit tarımsal ve hayvansal üretimi var. Bu üretim çeşitleri, yetiştiği il ve ilçe ekonomisine önemli katkılar sunar. Örneğin, Bursa'nın Gemlik ilçesinde yetişen zeytin; ağacı, meyvesinin biçimi ve lezzetiyle o yöreye aittir. Tıpkı Adana Çukurova'nın pamuğu, Mersin Silifke'nin yoğurdu ve Erzurum Oltu'nun taşı gibi… Bir ilçemiz daha var ki o da keçisiyle meşhur. Tiftik (Ankara, Angora) keçisi, Türkiye'nin başkenti Ankara'nın Güdül ilçesinin en önemli geçim kaynağı. İlçede Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından 'Halk Elinde Islah Projesi' yürütülüyor. Proje kapsamında 20 tiftik keçisi yetiştiricisiyle çalışılıyor. Bu 20 üreticinin keçi ve oğlaklarında sayısal artış, genetik kaynakların iyileştirilmesi, verimi ve kalitesinin artırılması yönünde çalışma yapılarak, bu yetiştiricilere hayvan başına proje desteği ödeniyor. Güdül Kaymakamı Hatice Cemre İncesu, el yapımı hediyelik eşya, takı ve kültürel dokuma el sanalları üretiminin yeniden canlandırılabileceğini belirterek "Ankara keçisinden pastırma üretimi konusunda çalışmalar yapılabilir" diyor.
Etinden ve sütünden yararlanılan Tiftik keçisinin gibi en önemli özelliği, kıllarından elde edilen tiftik yünü. Bu yün, ekonomik değerinin yanı sıra ülke ve Ankara için önemli bir kültürel miras niteliğinde. Ankara keçisi tiftiği; beyaz, dayanıklı, parlak, elastik, nem çekebilen, ısıya dayanıklı, yüksek yalıtım özelliğine sahip, kolay boyanabilen, düzgün ve kaygan bir yapıya sahip. En büyük tüketim, tekstil sanayisinde. Kumaş, lüks battaniye, halı üretiminde, dokuma endüstrisinin yanı sıra peruk ve daha birçok ürünün yapımında kullanılıyor.
Türkiye'de tiftik keçisi büyük bir kısmı Ankara'da yetiştiriliyor ve birçok ülkeye pazarlanıyor. Tiftiğin ortalama kilogram fiyatı 100 TL'den başlıyor. Ankara keçisi yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılıp, bir dönem yok olmaya yüz tutan bu yerli ve milli değerin layık olduğu noktaya taşınması için son yıllarda bölgede hummalı bir çalışma yürütülüyor. Sonuçlar ise yüz güldürücü. Tarım ve Orman Bakanlığı, nesli tükenme tehlikesi altına giren Ankara keçisinin sayısını ve verimini artırmak için son iki yıldır "Ankara Tiftik Keçisi Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Projesi" yürütüyor. Merkez Birliği ise Türk tiftiğinin hak ettiği yere gelebilmesi adına çeşitli çalışmalarda bulunuyor.
"TÜRKİYE İÇİN ÖNEMİ BÜYÜK"
Türkiye Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Merkez Birliği (TÜDKİYEB) Genel Başkanı Nihat Çelik, Ankara keçisi ya da tiftik keçisinin Ankara'nın sembollerinden olduğunu söyleyerek dünyaya Ankara'dan yayıldığını ifade ediyor.
Tiftik keçisinin Türkiye için öneminin büyük olduğunu vurgulayan Çelik, Ankara keçisinin daha çok tiftiği için yetiştirilen bir tür olduğunu söylüyor. 2001'de Türkiye'de 400 ton tiftik üretilirken bu rakam, 2009'da 174 tona kadar gerilemiş. Ancak küçükbaş hayvancılığın 2006'da destekleme kapsamına alınmasıyla birlikte 2009'dan itibaren tiftik keçi sayısı ve tiftik üretiminde belirgin bir artış kaydedilmiş. TÜİK rakamlarına göre ülkemizde 2021 yılı tiftik üretiminin 468 tona ulaştığını vurgulayan Çelik, bu yıl ise yaklaşık 520 ton tiftik üretim rekoltesi öngörüyor. Ankara keçisinden elde edilen tiftiğin yaklaşık yüzde 60'lık kısmının ihraç edildiğinin belirten Çelik, Türkiye'de Ankara keçisi yetiştiriciliği ve tiftik üretiminin 2023 ihracat hedefleri noktasında da ele alınması gerektiğini söylüyor. Ankara keçisi yetiştiriciliği ve buna bağlı tiftik üretiminin aynı zamanda Türkiye'de ihracat artışı anlamına geldiğini de sözlerine ekleyen Çelik, talep eden ülkelerin başında ise İngiltere, Çin ve Japonya'nın geldiğini kaydediyor.
13 YILDA YÜZDE 100 ARTTI
Ülkemizde tiftik keçisi sayısı 2021 yılı resmi rakamlarına göre 289 bin 557. Bunun 212 bin 523'ü, Ankara'da yetiştiriliyor. 2009 yılında bu rakamın 147 bin olduğu göz önüne alınırsa desteklemeler sayesinde 13 yıllık bir süreçte yaklaşık yüzde 100 artarak 290 bin baş olarak gerçekleşmiş. Verilen desteklerin hayvan sayısı artışında önemli katkıları olduğunu kaydeden Çelik, "Anaç koyun keçi desteklemeleri kapsamında anaç keçi için verilen hayvan başına 35 liraya ek olarak anaç tiftik keçisi için 20 lira destek ödemesi yapılıyor. Ayrıca tiftik için ise oğlak tiftiğine 35 lira, anamal tiftiğine 30 lira ve tali tiftiğe 22 lira veriliyor. Üretim kapsamında ise üretilen tiftiğe kilogram başına 10 lira destek ödemesinde bulunuluyor. Bu destekleme tutarları 2021 yılı destekleme kararnamesine göre verilmekte olup önümüzdeki yıl bu rakamların artırılması, hem tiftik keçisi sayısının hem de tiftik üretiminin artmasına olumlu bir şekilde yansıyacak" diyor.
"DESTEK ARTIRILARAK DEVAM ETMELİ"
Çelik, piyasa fiyatları değerlendirildiğinde tiftiğin ortalama kilogram fiyatının 100 lira civarında olduğunu söylüyor. Ayrıca kilogram başına verilen desteklerle birlikte yetiştiricinin eline 160 ile 180 liralık bir miktar geçiyor. Çelik, ülkemizdeki tiftik fiyatlarının ise yurt dışı fiyatlarına göre düşük seyrettiğini, Türkiye'de tiftiğin yurt dışı fiyatlarına bağlı olarak yükselmesi için desteklemelerin artırılarak devam ettirilmesi yanında diğer gerekli tedbirlerin alınması gerektiğini de sözlerine ekliyor. Türk tiftiğinin hak ettiği yere gelebilmesi adına Merkez Birliği olarak gerekli çalışmaları yaptıklarını da kaydeden Çelik, uluslararası işbirliği imkanlarının da değerlendirilmesi yönünde birtakım çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu, tiftik keçisinin ekonomik olduğu kadar tarihi ve kültürel manada sadece Ankara için değil, ülkemize ait olan bir değer olduğunu anlatıyor.
Ankara keçisi sayısının artırılmasında gerek verilen desteklerin gerekse halen uygulanmakta olan 'Halk Elinde Küçükbaş Hayvan Islahı Ülkesel Projesi'nin etkili olduğundan da bahseden Çelik, sözlerini şöyle sonlandırıyor: "Bu uygulamalar halen devam ettiriliyor. Diğer yandan Merkez Birliğimiz ve Bakanlığımız tarafından ortaklaşa yürütülen ulusal ıslah programları çerçevesinde hayvan başına elde edilen tiftik miktarı ve kalitesini artırma çalışmalarına hız verildi. Bu çalışmalarla tiftik keçisi sayısının artırılması yanında hayvan başına tiftik üretiminin ilk etapta 2.5 kilogram, uzun vadede ise 4 kilograma çıkarılması hedefleniyor."
"HEDEF BİRİNCİ SIRAYA YERLEŞTİRMEK"
Ankara, tiftik üretiminde öne çıkan bölgelerden biri. Bölgenin en önemli küçükbaş cinsi olan Ankara keçisi, Angora keçisi olarak da biliniyor. En kaliteli tiftiğin bu bölgede yetiştirildiği iddia ediliyor. Ankara'daki hayvan sayısı 120 bin civarında. Tiftiğin kilogram fiyatı ise Anamal 80-100 TL, oğlak tiftiği ise 90-130 TL arasında değişiyor. Tiftik, genel olarak tekstil alanında kullanılıyor. Özellikle de kanserojen maddelerden uzak, çok organik yönden kullanım alanları için tercih ediliyor. Örneğin, kanserle mücadele eden kişilerin iç çamaşırları gibi. Tiftiğin en önemli özelliği ise ne çok ısıtması ne de üşütmesi. Vücudu belli bir ısıda tutuyor. Lif uzunluğu ve en yüksek doluluk oranına sahip bu tiftiklerin bu bölgeden çıktığını iddia eden Ankara Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Başkanı Hasan Kılınç, Yeni Zelanda, Güney Afrika, Arjantin ve Amerika'da yetiştirilen tiftiğin Ankara'da yetiştirilen tiftiğin yerini tutmadığını söylüyor. Türkiye'deki tiftiğin tek dezavantajının yetiştiricilerin bir dönem kıl keçisi katmalarından kaynaklandığını dile getiren Kılınç, bu sebeple bir dönem piyasadan silindiğini, şimdilerde ıslah projeleriyle yeniden canlanmaya başladığını ifade ediyor. Bölgede geçen yıl yaklaşık 170 ton civarında tiftik rekoltesi elde edilmiş. Kılınç, henüz toplanmadığı için net rakamı vermese de bu yıl geçen yıla göre daha yüksek bir rekolte bekliyor. Beklenti hedefleri ise 190-200 ton düzeyinde. Yaklaşık 150 tonluk bir ihracattan bahsedildiğini belirten Kılınç, bunun yaklaşık 100 tonunu İngiltere'ye, 40-50 tonunu Çin'e ihraç ettiklerini, ana alıcının ise İngiltere olduğu bilgisini paylaşıyor.
Ankara Büyükşehir Belediyesi, kırsal destek kapsamında da bir sefere mahsus teke dağıtımı yapmış. 134 üyeye 379 teke dağıtılmış. Yine bu yıl için 100 tiftik desteği açıklanmış. Kılınç, bununla doğru orantılı olarak bir artış bekliyor. Türk tiftiğinin henüz hak ettiği yerde olmadığını savunan Kılınç, daha iyi yerlerde yer alabilmesi için ıslah çalışmalarının devam etmesi gerektiği görüşünde. Şu an yüzde 300 değer kaybı olduğunu kaydeden Kılınç, Tarım Bakanlığı desteklerinin yüzde 100 arttığını, diğer desteklerin de artması durumunda hak ettiği yere doğru gidebileceğini hatırlatıyor. Tiftik fiyatlarının sürekli yükselmesi ve desteklerin artması halinde Türk tiftiğinin dünya piyasasında hak ettiği yere ulaşabileceğini de söyleyen Kılınç, şöyle konuşuyor:
"Şu an dünyada tiftik konusunda birinci sırada Güney Afrika yer alıyor. Eğer biz desteklerle bu alanı güçlendirebilirsek birinci sıraya Türk tiftiği oturur. Miktar olarak oturup oturmayacağını bilemeyiz, ama kıymet takdiri olarak birinci sıraya getirebiliriz. Bir de Tarım Bakanlığı ile birlikte yürüttüğümüz ıslah projelerimiz var. Şu an ıslah projeleri kapsamında beş proje yürütüyoruz. Tiftik keçisinin yüzde 80'i de bu projelerde. Son iki yıldır da yetiştiricilere teke dağıtımı ve kırkım makinesi yardımı yapılıyor. Bu yıl da yine proje kapsamında destekler yüzde 100 devam edecek. Tarım Bakanlığı Ankara keçisinde pozitif ayrım yapıyor, bunun için kendilerine teşekkür ederiz. Ancak değer kayıpları göz önünde bulunduğunda, yetiştiricilerin daha fazla destek istediği talebini de iletmek isteriz."
BÜTÇE 2 MİLYON TL'YE YÜKSELTİLDİ
Tarım ve Orman Bakanlığı, nesli tükenme tehlikesi altına giren Ankara keçisinin sayısını ve verimini artırarak yeniden zirvedeki yerini alması için son iki yıldır "Ankara Tiftik Keçisi Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Projesi" ile çalışmalar yapıyor. Bakanlığın yürüttüğü destek çalışmalarıyla Ankara keçisinin sayı olarak gerilemesinin önüne geçilmesi ve tiftik veriminin artırılması amaçlanıyor. Ankara keçisi, ekonomik değerinin yanı sıra Türkiye ve Ankara için önemli bir kültürel miras niteliğinde. Bakanlığın verdiği bilgiye göre Ankara keçisinin tiftiği; dayanıklı, parlak, elastik, zararlı güneş ışınlarını geçirmeyen, nem çekebilme, ısıya dayanıklı, yüksek yalıtım özelliğine sahip, kolay boyanabilen, düzgün ve kaygan yapısı, kolay kirlenmeyen özelliğiyle tekstil ham maddesi olarak kullanılıyor. Proje ile 2020'de 189 bin baş, 2021'de 212 bin baş hayvan mevcut olup, hayvan sayısında yüzde 12'i artış oldu. Dünya tiftik üretiminin büyük bir kısmı, kendine özgü tiftik endüstrisini geliştirmiş İngiltere başta olmak üzere İtalya, Fransa ve İspanya'da işleniyor. İşlenen tiftiğin büyük bir kısmı ise başta Japonya olmak üzere diğer ülkelere satılıyor. Tiftiğin ortalama kilogram fiyatı ise 100 TL. Yine proje ile 2020'de yani projenin birinci yılında 145 yetiştiriciye 673 damızlık teke, 14 ilçeye 35 adet şaftlı kırkım makinesi, 2021 yılında 118 yetiştiriciye 315 damızlık teke, 14 ilçeye 44 adet şaftlı kırkım makinesi dağıtıldı ve 2022'de proje bütçesi 2 milyon TL'ye yükseltildi. Hayvan sayısı ise yaklaşık 10 bin baş olarak artış gösterdi.
