İDRİZ ÇOKAL Passiflora (Çarkıfelek) meyvesinin adaptasyon çalışmaları olumlu sonuç verdi. BATEM Tarımsal Araştırma Enstitüsü bir çeşidini tescilledi. Gazipaşa ve Alanya'da bahçeler kurulmaya başlandı. 1 dekarda 50 bin TL gelir var. Geleceğin meyvesi yorumları yapılıyor.
Pepino, papaya (ağaç kavunu), physalis (altın çilek), avokado, ananas, blueberry (yaban mersini), mango, kamkat... Bunlar son yıllarda Türkiye'de yetiştirilmeye başlanan 30 çeşit tropikal meyveden sadece birkaçı. Tropik meyveler yakın zamana kadar sıcak iklim bölgelerinden ithalat yoluyla geliyordu. Hala büyük bir kısmı ithal ediliyor. Ancak bazıları son yıllarda Türkiye'de de üretilmeye başlandı. Daha çok turizm bölgelerindeki otellerde ve lüks semtlerdeki manavlarda rastladığımız tropik meyveleri artık market raflarında, manavlarda, kurutulmuş halleriyle aktarlarda da görmeye başladık. Son zamanlarda o kadar çok yaygınlaştı ki discount (indirim) marketlerde, hatta semt pazarlarında bile karşımıza çıkıyor. İthalatçı olduğumuz bazı ürünlerde ihracat bile yapar hale geldik. Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği'nin açıkladığı verilere göre, Türkiye'de üretilen tropik meyveler 57 farklı ülke ve bölgeye ihraç ediliyor. Türkiye geneli tropik meyve ihracatı 2018'de 4 milyon 690 bin dolar, 2019'da 5 milyon 110 bin dolarken, 2020'de 6 milyon 461 bin dolara ulaştı. Bu yılki beklenti 10 milyon dolar sınırının aşılacağı yönünde.
Dergi olarak tarıma özel bir yer veriyoruz. Tropikal meyveler konusunu da fırsat buldukça sayfalarımıza taşımaya çalışıyoruz. Tropikal meyveler içinde dikkat çekenleri de ayrı haber olarak sayfalarımıza taşıyoruz. Bu sayımızda ise yavaş yavaş kendini gösteren bir meyveyi; halk arasında çarkıfelek diye bilinen passiflora meyvesini araştırdık. Tropikal bir meyve olan passiflora'nın avakado bahçelerinin kenarlarında başlayan yolculuğu ticari bahçelere dönüşmeye başlamış. Antalya'nın tropikal meyve üretiminde öne çıkan iki ilçesi Gazipaşa ve Alanya'da ticari bahçeleri kurulmaya başlamış. Henüz çok üretici yok ama bu meyveyi üreten çiftçiler kazançlarından çok memnun. Tarlada kilosu (10-15 adet) 50 TL'den, perakende noktalarında ise 3 tanesi 40 TL'den satılan passiflora meyvesinde çiftçi için çok büyük kazanç fırsatı bulunuyor.
TÜRKİYE'YE ÖZGÜ ÇEŞİT TESCİLLENDİ
Ana vatanı Güney Amerika olan passiflora'nın Türkiye'de yetişmesi için Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü (BATEM) ve Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü çalışmalar yapıyor. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Antalya ve Mersin Tarım İl Müdürlükleri de projede yer alıyor. BATEM'in çalışmaları oldukça eski. 2011 yılından bu yana meyvenin Gazipaşa ve Alanya'ya adaptasyonu için çalışıyor. Başarılı da olmuş. Hatta bir çeşit 'Possum purple' ismiyle tescil edilmiş. Alata ise yeni bir çalışma başlatmış ve onlar da başka bir çeşidin tescili için çalışmalar yürütüyor. BATEM'in çalışmalarından sonra Gazipaşa'da ticari nitelikli bahçeler de kurulmaya başlamış. Henüz yolun çok başı ama ilçedeki bahçelerin büyüklüğü 500 dekarı geçmiş. Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürü Davut Keleş, passiflora'nın ihracat şansı olan bir ürün olduğunu vurguluyor. Passiflora'nın ticari olarak şurup, çay, tablet formunda satıldığını belirten Keleş, meyvelerinin de taze olarak tüketildiğini, tüketimin de giderek arttığını belirtiyor.
Alanya Tarım ve Orman İlçe Müdürlüğü de bu yeni meyve ile ilgili özel çalışmalar yapıyor. Alanya İlçe Tarım ve Orman Müdürü Mehmet Rüzgar, Alanya'nın dünyadaki tropikal iklime sahip nadir yerlerden biri olduğunu söylüyor. Rüzgar, "Alanya'da 38 çeşit tropikal meyve yetiştiriliyor. Tropikal meyveye ciddi yönelme var. Passiflora üreticilerin son zamanlarda tercih ettiği önemli meyvelerden oldu. İlçemizde passifloraya ilgi iyi ve talep de güzel. Kısa sürede ülke tarımına önemli bir değer katacaktır" diyor.
Passiflora üretiminin Gazipaşa'da artmaya başladığını belirten Gazipaşa Ziraat Odası Başkanı Yusuf Çelik ise meyvenin pazarcılar ve marketler tarafından talep edilmeye başladığını söylüyor. Meyvenin henüz yeni yeni tanındığını, bilinirliğinin arttıkça üretiminin de artacağını belirten Çelik, "Şu anda kilosu 50-100 TL arasında satılıyor. Üretim henüz çok sınırlı. Yaygınlaştığı zaman bu fiyatlar düşer. Şu anda üreticisi memnun" diyor. Bu ürünün Gazipaşa'da bahçe kenarlarında, ev önlerinde çardak sistemi ile yetiştirildiğini belirten Çelik, şu değerlendirmeyi yapıyor:
"Bağımsız bahçe kurulumları da başladı. İlk avokado üretmeye başladığımızda da böyle olmuştu. Bu meyve nasıl yenir, tutar mı diye başladık. Şimdi ihracat bile yapar hale geldik. Çarkıfelek meyvesi de Gazipaşa iklimine uyum sağladı. Avokadoda olduğu gibi meyve tanındıkça üretim de artar. Eskiden avokado meyvesi yenir mi tatsız, tuzsuz bir şey, derdik. Şimdi kahvaltıda bile avokado yiyoruz. Çarkıfelek de öyle olacak gibi. Çarkıfelek meyvesi kabuğu hafif kırılarak kaşıkla yenebilen bir meyve. Ben gelecek görüyorum bu meyvede."
Kendisi de passiflora üreten Alanya Ziraat Odası Başkanı Tahir Göktepe, passiflora'nın ilk önceleri avokado bahçelerinin kenarlarında kurulduğunu belirtiyor. Passiflora'nın hem tüketiciden hem de sanayiciden talep gördüğünü belirten Göktepe, meyvenin kilosunun üreticide 50 TL'ye satıldığını belirtiyor. Üretimin önümüzdeki yıllarda da artmasını beklediklerini belirten Göktepe, passiflora meyvesi ile ilgili şu bilgileri aktarıyor:
"Passiflora açık alanda üretilen hem meyve hem sanayi ürünü. Meyve olarak tüketiliyor. Biz günde üç taneden fazla tüketilmesini önermiyoruz. Rahatlatan özelliği var. Bu nedenle çok tüketilmemesi gerekiyor. Sanayi tarafında ise boya, şurup ve takviye edici gıdalarda kullanılıyor. Meyveye talep, her geçen gün artıyor. Tropikal bir meyve olduğu için sadece Gazipaşa ve Alanya'da yetişiyor. Serada üretim tavsiye edilmiyor. Tüketiminin de üretiminin de giderek arttığını gözlemliyoruz. Çarkıfelek meyvesinin kabuğu mor ve buruşuk olanları tercih edilir. Ortadan ikiye bölünerek içi, kaşık yardımıyla yenir. Yoğurt ve dondurmaya katılarak tüketilebilir. Çarkıfelek meyvesi tatlılarda da kullanılır."
ÇARKIFELEK MEYVESİNİN FAYDALARI
Çarkıfelek meyvesi dışı sert ve kabuklu, içi sulu ve tohum dolu bir meyvedir. Su miktarı fazladır bu yüzden hemen tüketilmesi gerekir. Güney ve Kuzey Amerika, Güney Afrika, Asya, Avrupa ve Avustralya'da bulunabilen meyve genellikle Brezilya'da üretiliyor. Soğuğa dayanaklı olmayan bu meyve en fazla -1 ilâ -2 derecelere kadar dayanabiliyor. Sarı veya mor şeklinde iki türü bulunuyor.
Çarkıfelek meyvesi; C, B1, B2, B5 vitamini, kalsiyum, fosfor ve protein zengini. B vitaminleri kompleksi, C vitamini ve minerallerce zengin olan passiflora meyvesi, içeriğindeki 'passiflorin' adlı madde sebebiyle sakinleştirici etkiye sahip. Passiflora meyvesi; stres ve uykusuzluk sendromlarına karşı tüm dünyada kullanılıyor. İdrar yolları hastalıklarına karşı etkili. Ağrı kesici özelliği de var. Aynı zamanda spazm ve kramplara iyi geliyor. Menopoz döneminde yaşanan sıkıntılara karşı faydalı. Kemikleri güçlendiriyor. Vücudumuzun demir gereksinimini büyük oranda karşılıyor. Lif bakımından da zengin. Kokusu uzun zaman nefesinizi ferah tutuyor, aynı zamanda kan dolaşımına faydalı. Stres, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik olumsuzluklarda serotonin seviyesinde yükselme sağlayan doğal bir sakinleştiricidir. Serotonin yükselmesi mutluluk hissini artırıyor. Antioksidan görevi görüyor. Kilo vermeye yardımcı oluyor. Göz sağlığını koruyor. Bağışıklığı güçlendiriyor. Kolesterol ve trigliseritleri düşürmeye yardımcı oluyor.
1 DEKAR BAHÇE MALİYETİ
Bir dönüme 100 adet passiflora dikilebiliyor, bir yılda da iki defa meyve alınabiliyor. 1 dekarda 1 ton meyve üretiliyor. Tarlada kilosu 50 TL. Yani dekarda 50 bin TL gelir söz konusu. Bahçe maliyeti de arsanız var ise yüksek değil. Bir dekara 100 fide dikiliyor. Fidelerin tanesi ise 100 TL. Yani 10 bin TL fide maliyeti var. Passiflora, sarmaşık tarzı bir bitki olduğu için çelik konstrüksiyon yada çardak sistemi kurmanız gerekiyor. Bunu tarlaya bir defalık yapıyorsunuz. Her yıl tekrarlanan bir yatırım değil. Bunun için 30-40 bin TL'lik bir yatırım gerekiyor. İlk yıl maliyeti yüksek olsa da sonraki yıllar sadece fide maliyeti ve sulama maliyetleri çıkıyor. Serada üretim tavsiye edilmiyor, ama sera kurmak isterseniz maliyet biraz daha yükseliyor. En az 150 bin TL sera kurulum maliyeti bulunuyor. O zaman meyve yatırımının amorti süresi dört-beş yılı bulabiliyor. Yine de karlı bir yatırım. Şu anda henüz çok az üretici var. Fiyatlar çok cazip. Erken yatırım yapan kazanır.
"İNSAN SAĞLIĞINA FAYDASI ÇOK"
Nur Ecem BAYDI OZMAN / Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı
Olumlu sağlık etkileri nedeniyle giderek popüler hale gelen bir meyvedir. İçeriğinde 110'dan fazla fitokimyasal tespit edilmiştir ve çoğunu flavonoidler oluşturmaktadır. Jelimsi kısmı flavanoidlerden oldukça zengindir. Meyvenin hem çekirdek hem de jelimsi kısmı antioksidan, vitamin ve minerallerden zengindir. İçeriğinde yüksek oranda karbonhidrat , A vitamini, C vitamini ve lif bulunmaktadır. Hem mor hem de sarı çarkıfelek meyvesinin besin ögesi içerikleri yaklaşık aynıdır. İçeriğinde barındırdığı pektin, lif ve polisakkaritler insan sağlığı üzerine olumlu etkiler barındırmaktadır. Çekirdek kısımlarında çözünmez posa oranı yüksektir ve bu sayede kabızlığı önler, bağırsak sağlığını korur. Çarkıfelek meyvesi ayrıca içeriğindeki magnezyum sayesinde stres seviyesinin düşürülmesi ve anksiyetenin azalmasına yardımcı olabilir.
Çarkıfelek tüketirken ele ağır gelen, mor kabuklu ve kabukları buruşmuş olanları tercih etmekte fayda var. Kabuklar ne kadar buruşmuşsa meyve o kadar olgunlaşmış demektir. Kabuğun renginin solmamış olmasına dikkat edilmelidir. Meyve bıçak yardımı ile ortadan ikiye bölünerek iç kısmı kaşık ile tüketilebilir, hem çekirdek hem de jel kısmı tüketilmektedir. Hızlıca bozulduğu için bekletmeden tüketilmesi gerekmektedir. Çarkıfelek, yoğurtla karıştırılarak reçel formunda veya tatlılarda kullanılabilir. 100 gram Çarkıfelek meyvesi, bir porsiyon meyve yerine tüketilebilir. Bilinen bir yan etkisi yoktur, ancak kişinin bu meyveye karşı alerjisi yoksa besin ögesi içeriği zengin bir meyve seçeneği olacaktır.
