AYŞEGÜL KÜÇÜKKURT ZOR / Yağı, zeytini, yaprakları, çekirdeği, sabunu, ahşabı... Yetiştirmesi sabır ve emek istiyor ama yetiştikten sonra faydası ve getirisi çok. Çok önemli bir tarım ürünü. Ağacı dikildikten 10 yıl sonra verimli ürün vermeye başlıyor. Türkiye dünya zeytinyağı piyasasının önemli oyuncularından birisi. Türkiye'de 50'nin üzerinde çeşidi bulunuyor. Başta Ege ve Akdeniz bölgeleri olmak üzere özellikle sahil kesimlerinde yaygın olarak yetiştiriliyor.
Zeytin ağacı, yüzyıldan fazla zeytin üretebilen, uzun ömürlü, yaprak dökmeyen bir ağaç. Genellikle 5 ile 20 metre arası yüksekliğe ulaşıyor. Ürettiği en önemli iki ürün, zeytinyağı ve sofralık zeytin. Zeytin ezmesi de yaygın olarak kullanılıyor. Zeytin yaprağı ve çekirdeği ile ağacın odunu da ekonomik değer yaratıyor.
100'DEN FAZLA ÜLKEYE İHRACAT
Türkiye, zeytin üreticisi ülkeler arasında ağaç varlığı ve üretim miktarıyla beşinci sırada. Değişik bölgelerde farklı zeytin türlerine rastlamak mümkün. Geleneksel olarak zeytinyağı ihracatı yapan ülkeler büyüklüklerine göre, İspanya, İtalya, Yunanistan, Tunus ve Türkiye olarak sıralanıyor.
Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre, ülkemiz sofralık zeytinde ihracat sezonunun başladığı 1 Ekim 2018'den, sona erdiği 30 Eylül 2019'a kadar 100'den fazla ülkeye 142 milyon 110 bin dolar değerinde 91 bin ton zeytin gönderdi. Bir önceki dönem 127 milyon dolarlık zeytin ihracatı gerçekleştirilmişti; bu geçen yıl ihracatın yüzde 11 arttığı anlamına geliyor. Türkiye'nin sofralık zeytininin yarıdan fazlasını Avrupa Birliği (AB) ülkeleri satın aldı. En fazla zeytin ihracatı 35 milyon dolarla Almanya'ya yapıldı. Bu ülkeyi 25 milyon dolarla Irak ve 20 milyon dolarla Romanya izledi.
EDREMİT'E TALEP ÇOK YOĞUN
Hürriyet Emlak Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve Ticari İşlerden Sorumlu Eş Genel Müdürü Zeynep Tandoğan, zeytinlik bahçelerine olan ilginin, son üç yılın en yüksek seviyesine olduğunu vurguluyor. Tandoğan, "Trendlere baktığımızda teraslı ve bahçeli evlere olan ilgi salgınla birlikte son 12 ayın en yüksek seviyesine geldi. Bu duruma zeytin bahçelerine yönelik ilgi de eşlik ediyor" diyor. Hürriyet Emlak'ın verilerine göre, "Zeytinlik" statüsünde en çok ilanın Balıkesir'in ilçesi Edremit'te olduğu görülüyor. Edremit'i Balıkesir Ayvalık, Çanakkale Ayvacık, Balıkesir Burhaniye ve Bursa Mudanya takip ediyor. Tandoğan'a göre, arazisini satılığa çıkaran kişiler, koronavirüsde yaşanan nakit sıkıntısını gidermek ve yükselen talebi değerlendirmek için böyle bir yol izlemiş olabilir.
2020 Ocak ayı itibariyle firmanın verilerine göre satılık zeytinlik kategorisindeki ilanlar geçtiğimiz yıla göre yüzde 53 oranında artış göstermiş durumda. Bu kategoride en çok yeni ilan eklenen illerin başında yüzde 360 artışla Antalya geliyor. Antalya'yı yüzde 349 artışla Manisa, yüzde 327 artışla Tekirdağ ve yüzde 325 artışla Hatay takip ediyor.
Zeytincilik ile uğraşacak bir yatırımcı için arsanın endüstriyel niteliği önem taşıyor. Toprağın zeytincilik faaliyetine uygun olup olmadığı, arazideki taban suyu derinliği, arazinin iklim özellikleri, güneye bakması ya da güneş ışınlarından maksimum şekilde faydalanması, etrafındaki su kaynaklarının büyüklüğü ve araziye uzaklığı, zeytinlik seçimini etkileyen en önemli faktörler arasında yer alıyor.
ORTAYLI VE SİCİMOĞLU
Akhisar Ticaret Borsası Başkanı Alper Ahlat, Akhisar'ın özellikle sofralık zeytin konusunda çok önemli bir bölge olduğunu söylüyor ve pandemi sonrasında satılık zeytin bahçelerine olan talebin artığına dikkat çekiyor. "Akhisar'da ciddi yatırımcılarımız var. Ünlülerden en son İlber Ortaylı ve Ayhan Sicimoğlu buradan zeytin bahçesi aldılar" diyen Ahlat, zeytin tarımının para kazandırdığını belirtiyor. olduğunu söylüyor. Akhisar'da pek çok çeşit sofralık zeytin yetişiyor. Tirilye, Ayvalık ve Akhisar'ın kendilerine has, tescilli çeşitleri özellikle rağbet görüyor. Ahlat, Akhisar'da 14 milyon zeytin ağacının olduğunu belirtirken, en çok zeytin üreten ilçe konumunda olduklarını söylüyor. Şu da ilçede zeytin tarımına yatırım yapmak için boş arazilerin olduğunu ifade eden Ahlat, bir zeytin ağacının 10 yılda büyüdüğünün unutulmaması gerektiğini özellikle vurguluyor.
BURSA VE YALOVA
Altın Emlak Genel Müdürü Mustafa Hakan Özelmacıklı, "Zeytin ağaçları özel koruma altında. Bu nedenle içinde mevcut yapı olan ve İmar Barışı kapsamında Yapı Kayıt Belgesi alınmış olan arazilere olan talepler daha da artı" diyor ve koronavirüs sonrası zeytinliklere talebin artığı görüşüne katılıyor. Zeytin, daha çok Ege Bölgesi'nde yetiştiği için, bu bölgeye olan talepte artış var. Çanakkale'de Ezine ve Ayvacık'ta, Balıkesir'de Edremit, Havran, Burhaniye, Gömeç ve özellikle Ayvalık'ta, Muğla'da ağılıklı olarak Milas ve kısmen Datça'da, Aydın'da ise Söke'de yoğunluk söz konusu. Ayrıca Bursa'da Mudanya, Gemlik, Orhangazi, Yalova'da ise Armutlu talep gören yerler arasında.
Özelmacıklı, zeytin bahçesi satın almak isteyenlerin ilanlarda tercih ettiği özelliklerin başında, içinde bir yapı olması, elektrik-su gibi altyapı imkanlarının bulunması, köy yerleşik alanlarına olan yakınlık, ulaşım imkanları ve manzaranın geldiğini vurguluyor.
İZMİR İLK SIRADA
Türkiye'deki zeytinlik piyasasının ağırlıklı olarak Ege ve Marmara Bölgesi'nde olduğunu belirten Gaboras Genel Müdürü Kurtuluş Altun ise, Türkiye genelinde son bir yıl içerisinde zeytinlik piyasasının en çok yoğunlaştığı illerin sırasıyla Balıkesir, İzmir, Bursa, Çanakkale ve Muğla olduğunu söylüyor. Pandemi sonrasında ise arzların İzmir'de ivme kazandığının altını çizen Altun, piyasayı şöyle değerlendiriyor:
"Zeytinlik pazarında önemli bir konumda bulunan İzmir pandemi sonrası baskın karakteristik özelliğini sürdürdü. 2020 başından bu yana zeytinlik pazarını istikrarlı bir şekilde genişleten Muğla, İzmir'in mart ve nisan aylarıyla birlikte yaptığı çıkış sonrası geride kaldı. Tüm yıl boyunca zeytinlik satın almak isteyenlere en geniş yelpazade ürünler sunan Balıkesir, İzmir'in yükselişi sonrası durağan bir seyir gösterdi. Öte yandan İzmir'in gerisinde ikinci sırada olsa da Muğla pazardaki etkinliğini artırıyor."
Zeytinyağı Akdeniz diyetinin en önemli besin maddesi konumunda. Medipol Esenler Üniversite Hastanesi Uzman Diyetisyeni Canel Öner Sayar, kalp, obezite ve kabızlık gibi hastalıklarda zeytinyağının tavsiye edildiğini söylüyor. Sayar, zeytin hakkında şunları söylüyor:
"Zeytinyağı, zeytinin çekirdeğiyle birlikte sıkılarak, kimyasal işlem görmeden elde edilen şeffaf aromatik bir sıvıdır. Sızma, rafine ve prina zeytinyağı şeklinde sınıflandırılıyor. Sızma zeytinyağı, diğer zeytinyağları ile karşılaştırıldığında, çevresel strese cevapta meyveyi koruyan bileşenlerin oluşturduğu fenolik yapılara sahip bileşikleri tutma bakımından eşsiz bir diyet yağı olarak kabul edilir."
ZEYTİN ÇEŞİTLERİ
Gemlik Zeytini, Edremit-Ayvalık Zeytini, Memecik Zeytini, Çakır Zeytini, Çelebi Zeytini, Çekişte Zeytini, Çilli Zeytini, Domat Zeytini, Edincik Su Zeytini, Eğriburun Zeytini, Halhalı Zeytini, İzmir Sofralık Zeytini, Kalembezi Zeytini, Kan Çelebi Zeytini, Karamürsel Su Zeytini, Kilis Yağlık Zeytini, Kiraz Zeytini, Manzanilla Zeytini, Memeli Zeytini, Nizip Yağlık Zeytini, Sarı Haşebi, Sarı Ulak, Saurani (Savrani) Zeytini, Tavşan Yüreği, Uslu Zeytini, Yağ çelebi, Artvin Butko Zeytini.
ZEYTİN AĞACININ VERİMİ
Zeytin ağaçları sonbahar döneminde olgunlaşarak meyve verir. Olgun bir zeytin ağacının ortalama verimi 22 ila 90 kg arasındadır. Ağaçların ortalamanın üzerinde verimli vermesi için 30-40 yaş arasında olması gerekir. Temel bir kural olarak, sulama uygulanmayan zeytin ağaçlarının üretimi doğrudan yaşlarıyla ilgilidir. 100 yaşındaki bir ağaç 60 yaşındayken verdiği verimin daha fazlasını verebilir. Sulama uygulanan ağaçların en verimli dönemi 50-65 yaşlardır. Zeytinleri hasattan hemen sonra sıkılmak üzere fabrikaya vermek en doğrusudur. Muhafaza edildiği takdirde zeytinin asit derecesi yükselir. Ortalama olarak 3 ila 7 kilogram zeytinden 1 kg zeytinyağı elde edilir. 1 hektarlık (10 dönümlük) bir bahçede 300 adet ağaç yetiştirmek iyi bir başlangıç olarak kabul edilir. Ticari zeytinliklerde, hektar başına ağaç sayısı 150 ila 900 adet arasında değişir.
ZEYTİNYAĞININ FAYDALARI
* Kalp hastalıkları ve hipertansiyona karşı koruyucudur.
* Kolesterolün düşürülmesine yardımcıdır.
* Kansere karşı savaşta yardımcıdır.
* Obezite ve diyabetten korur.
* Yaşlanmayı önler.
* Kabızlığa iyi gelir.
100 MİLİLİTRE ZEYTİNYAĞI İÇİN BESİN DEĞERLERİ
* Toplam enerji / 885 kcal
* Karbonhidrat ve protein / 0 g
* Yağ / 100 g
* Doymuş yağ / 14 g
* Tekli doymamış yağ / 73 g
* Çoklu doymamış yağ / 11 g
* Omega 3- Omega 6 yağ/ 1.5 g-3.5-21 g
* E vitamini / 14 mg
* K vitamini / 62 μg
