HÜLYA GENÇ SERTKAYA / Türkiye'nin ilk "İklim Kanunu Teklifi" Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Çevre Komisyonu'nda kabul edildi. Yeşil kalkınma vizyonu ve net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda iklim değişikliğiyle mücadeleyi amaçlayan teklif, iklim değişikliği ile mücadelede esas olan sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum faaliyetleri ile planlama ve uygulama araçlarını, gelirleri, izin ve denetimi ve bunlara ilişkin yasal ve kurumsal çerçevenin usul ve esaslarını kapsıyor. "Adil Geçiş", "denkleştirme", "gönüllü karbon piyasaları"; "iklim adaleti", "Emisyon Ticaret Sistemi" gibi 39 terimin tanımlandığı kanun teklifinde, iklim değişikliğiyle mücadelede uyulması gereken temel ilkelere yer veriliyor. Ulusal Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), karbon kredileri, temiz teknolojilerin kullanımının artırılması, Karbon Düzenleme Kurulu oluşturulması gibi birçok düzenleme getiren teklifin önümüzdeki günlerde, TBMM Genel Kurulu gündemine gelmesi bekleniyor.
UYUM FAALİYETLERİNE İLİŞKİN İLERLEMELER İZLENECEK
Komisyonda kabul edilen teklife göre, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerine ilişkin ilerlemeler yıllık bazda İklim Değişikliği Başkanlığı'nca izlenecek. Başkanlık, görev alanı dahilinde kurumlar arası koordinasyonu sağlamak, faaliyetleri ve standartları belirlemek, gelişmeleri izlemek, karbon fiyatlandırmasına ilişkin piyasaya dayalı mekanizmaları düzenlemekle yetkili olacak. Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler; kendi yetki ve sorumlulukları çerçevesinde plan ve projeler yapacak, yaptıracak, uygulayacak, destekleyecek ve iş birliği yapacak.
SERA GAZI EMİSYONLARININ AZALTIMI
Sera gazı emisyonları; Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon hedefi ve Başkanlık tarafından yayımlanan veya güncellenen strateji ve eylem planları doğrultusunda azaltılacak. İlgili kamu kurum ve kuruluşları, orta ve uzun dönemli hedeflerini içeren planlama araçlarını sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri çerçevesinde; uyarlamak, hazırlamak, uygulamak, izlemek ve güncellemekle yükümlü olacak.
Kurum ve kuruluşlar; net sıfır emisyon hedefi ve döngüsel ekonomi yaklaşımı ile uyumlu olacak şekilde, Ulusal Katkı Beyanı'nda yer alan sektörlerde uygulanmak üzere enerji, su ve hammadde verimliliği, kirliliğin kaynağında önlenmesi, yenilenebilir enerji kullanımının artırılması, ürünlerin, işletmelerin, kurum ve kuruluşların karbon ayak izinin azaltılması, alternatif temiz veya düşük karbonlu yakıtların ve hammaddelerin kullanımı, elektrifikasyonun yaygınlaştırılması, temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının artırılması gibi azaltım önlemlerinin alınması, bu önlemlerin adil geçiş gereklilikleri gözetilerek uygulanması ile sıfır atık sisteminin kurulması, uygulanması ve izlenmesiyle yükümlü olacak. Net sıfır emisyon hedefinin sağlanmasına yönelik emisyonların dengelenmesi için orman, tarım, mera ve sulak alanlarda karbon yutağı kayıplarım engellemek üzere tedbirler alınacak.
PLANLAMA ARAÇLARI HAZIRLANACAK
Teklife göre, Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon hedefi ve Başkanlık tarafından yayımlanan veya güncellenen strateji ve eylem planları doğrultusunda; ilgili kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile ilişkili mevcut veya olası kayıp ve zararları önlemeye, riskleri en aza indirmeye veya fırsatlardan yararlanmaya yönelik uyum faaliyetleri gerçekleştirilecek. İlgili kamu kurum ve kuruluşları ulusal ve yerel ölçekte iklim değişikliğine uyumla ilgili planlama araçları ile etkilenebilirlik ve risk analizlerini; hazırlamak, hazırlatmak, hazırlanan bu araçları ve analizleri yatırım ve planlama faaliyetlerinde göz önünde bulundurmak ve uygulamakla yükümlü olacak.
İklim değişikliğinin etkilerine karşı su kaynaklarının etkin yönetimini sağlamak üzere planlama araçları, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca hazırlanacak ve uygulanacak.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE DİRENÇLİ UYGULAMALAR
İlgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından; tarım sektörünün sürdürülebilirliğini teminen iklim değişikliğine dirençli ürün deseni ile gıda güvenliğinin sağlanması hedefleri doğrultusunda; doğal kaynakların, ekosistemlerin ve biyolojik çeşitliliğin koruma kullanma dengesinin gözetilmesi ile ihtiyaç duyulan tekniklerin ve teknolojilerin yaygınlaştırılması suretiyle, tarım sektöründe ekosistem temelli uyum yaklaşımını, doğa temelli çözümleri ve su bütçesini dikkate alan planlama araçları geliştirilecek ve buna uygun iklim değişikliğine dirençli uygulamalar yaygınlaştırılacak.
İklim değişikliğine bağlı afetlerin neden olduğu kayıp ve zararların azaltılması amacıyla risk değerlendirme, izleme, bilgilendirme ve erken uyarı sistemleri; bütünleşik afet yönetimi esas alınarak geliştirilecek.
Teklifin sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerini düzenleyen (5. ve 6.) maddelerinde belirtilen mevzuata ve planlama araçlarına ilişkin hazırlama ve uyarlama yükümlülükleri ilgili kurum ve kuruluşlarca en geç 31 Aralık 2027'ye kadar yerine getirilecek. Cumhurbaşkanı; bu süreyi bir yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.
Teklife göre sektörel etkilenebilirlik ve risk analizleri; strateji ve eylem planlarına esas teşkil etmek üzere iklim modelleri kullanılarak dönemsel olarak Başkanlık tarafından hazırlanacak ve güncellenecek.
YEREL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANLARI HAZIRLANACAK
İklim değişikliği strateji ve eylem planları; sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla Başkanlık koordinasyonunda, ilgili kurum ve kuruluşların iş birliği ile dönemsel olarak ulusal ölçekte hazırlanacak, uygulanacak, uygulaması izlenecek, değerlendirilecek ve gerektiğinde ulusal veya bölgesel ölçekte güncellenecek.
İlin şartlarına uygun olarak strateji, eylem ve uygulama alanlarını belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak üzere her ilde Vali Başkanlığında, ilgili kurum ve kuruluşların varsa il veya bölge teşkilat temsilcileri ile yerel yönetimlerin temsilcilerinden oluşan İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu kurulacak.
Yerel iklim değişikliği eylem planları; sera gazı emisyonlarıma azaltımı ve iklim değişikliğine uyum amacıyla adil geçiş gereklilikleri gözetilerek her ilin bütüncül bir planı olacak şekilde Vali koordinasyonunda; büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi, diğer illerde il belediyesi ve il özel idaresi tarafından birlikte, ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla hazırlanacak veya hazırlatılacak ve karara bağlanmak üzere İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu'na sunulacak. Yerel iklim değişikliği eylem planlan, en geç 31 Aralık 2027'ye kadar hazırlanacak. Bakanlık; bu süreyi bir yıla kadar uzatmaya yetkili olacak. Bu arada teklifte, "adil geçiş" tanımının "iklim değişikliğiyle mücadelede ve yeşil büyüme sürecinde; çocuklar, kadınlar, yaşlılar, engelliler gibi süreçten en fazla etkilenebilecek kişiler öncelikli olmak üzere herkesi kapsayacak, istihdam sürecinin uygun tedbirler alınarak yönetildiği ve yeni istihdam alanlarının oluşturulduğu, ekonomik, çevresel ve sosyal kazanımların en üst düzeyde tutulduğu politika ve uygulamalar" olarak tanımlandığını hatırlatalım.
ETS KURULACAK
Kanun teklifiyle Türkiye'de ulusal bir ETS kurulması ve bu sistemin ana unsuru olan tahsisatların esasları düzenleniyor. Teklifin Çevre Komisyonu'ndaki görüşmelerinde verilen önergeyle ETS tanımına "net sıfır emisyon hedefine uygun" ifadesi eklendi ve ETS, "sera gazı emisyonlarına, net sıfır emisyon hedefine uygun bir üst sınır belirlenmesi ilkesine dayalı olarak çalışan ve tahsisatların alınıp satılması suretiyle sera gazı emisyonu azaltımını teşvik eden ulusal ve uluslararası piyasa temelli mekanizma" şeklinde yeniden düzenlendi. Teklife göre, İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından ETS kurulacak, ulusal tahsisat planlaması ve tahsisatların dağıtımı yapılacak. Bu kapsamda esneklik mekanizmaları ile piyasa istikrar mekanizmaları da geliştirilebilecek. Teklifte "piyasa işletmecisi" olarak ifade edilen Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi, ETS piyasasını işletecek. ETS kapsamında esasları yönetmelikle belirlenen doğrudan sera gazı emisyonlarına neden olan faaliyetleri yürüten işletmelerin, bu faaliyetleri gerçekleştirebilmesi için Başkanlıktan sera gazı emisyon izni alması zorunlu olacak. ETS kapsamına dahil olan işletmeler tarafından doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon değerine karşılık gelecek şekilde yıllık tahsisat tesliminde bulunulması zorunlu olacak. Tahsisat teslim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletme, bir sonraki takvim yılına ilişkin tahsisatlarını teslim ederken yaptırıma esas sera gazı emisyonlarına eşit miktarda tahsisatı da teslim etmekle yükümlü olacak. Teklifte "tahsisat" tanımının misli nitelikte, devredilebilen, kaydi olarak ihraç edilen ve belirli bir süre boyuncu bir ton karbondioksit eşdeğerinde sera gazı emisyon hakkı olarak yapıldığını not düşelim.
ÜCRETSİZ TAHSİSAT SAĞLANABİLECEK
Teklife göre, ETS kapsamında ücretsiz tahsisat sağlanabilecek. Ulusal tahsisat planları Resmi Gazete'de yayımlanacak. ETS piyasasında işlem görecek tahsisatlara ilişkin iş ve işlemler Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmayacak. Tahsisatlar, teminat sözleşmelerine konu edilemeyecek. Teslim yükümlülüğüne konu olan ücretsiz tahsisatlar ilk aktarıldığı işlem kayıt sistemindeki hesabından transfer edilmedikçe haczedilemeyecek. Tahsisatların elektronik ortamda kayden ihracı ve bunlara ilişkin hakların hak sahipleri bazında izlenmesi zorunlu olacak. Teslim yükümlülüğünü yerine getirme zamanından önce tesislerin faaliyetine son vermesi, işletmenin tasfiyesi, konkordato kararı alınmış olması teslim yükümlülüğünü yerine getirmesine engel teşkil etmeyecek. Bu Kanun kapsamında, mali uzlaştırma ile diğer mali işlemlere konu olan teminatlar ile oluşturulan temerrüt garanti hesabındaki varlıklar; amaçlan dışında kullanılamayacak, haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek, idari mercilerin tasfiye kararlarından etkilenmeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.
KARBON PİYASASI KURULU OLUŞTURULUYOR
Teklifle, ETS içerisinde yer alan aktörler ve görevleri de tanımlandı. Teklife göre; Bu Kanun'da ve diğer mevzuatta yer alan yetki ve sorumluluğa ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla; Karbon Piyasası Kurulu oluşturulacak. Kurul, Bakan başkanlığında, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nı temsilen birer bakan yardımcısı, Strateji ve Bütçe Başkan Yardımcısı, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Başkanı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) Başkanı ve İklim Değişikliği Başkanından oluşacak. Kurulun sekretaryasını Başkanlık yapacak. Gerekli görüldüğü durumlarda, diğer kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, meslek kuruluşları, üniversite ve özel sektör temsilcileri toplantılara oy hakkı olmaksızın davet edilebilecek. Karbon Piyasası Kurulu, ulusal tahsisat planını onaylayacak, ETS piyasasında ücretsiz tahsisatların dağılımına karar verecek, birincil piyasada satışa sunulacak tahsisat miktarım tespit edecek, ETS kapsamında hangi oranda denkleştirme işlemlerinin kullanılabileceğine karar verecek. Kurul, ETS ile ilgili plan, politika, strateji ve eylemleri belirleyecek. Uluslararası karbon piyasasına konu olacak sektör, proje ve faaliyetleri tespit edecek.
PİYASA GÖZETİMİ DENETİMİ EPDK'DA
ETS'de yer alacak aktörlerden bir diğeri ise Danışma Kurulu olacak. Danışma Kurulu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı başkanlığında; Müstakil Sanayici ve İşadamları Demeği, Türk Sanayicileri ve İşinsanları Demeği, Uluslararası Yatırımcılar Demeği, Türkiye İhracatçılar Meclisi, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, Türkiye Bankalar Birliği, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği, Finansal Kurumlar Birliği ve Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği'nin karar alıcı düzeyde birer temsilcisi, Başkanlık temsilcisi ile gerektiğinde konusuna göre davet edilecek diğer kamu kurum ve kuruluşları, meslek kuruluşları, sivil toplum kuruluşlarının ve üniversitelerin birer temsilcisinden oluşacak. Kurulun sekretaryasını TOBB yapacak. Danışma Kurulu, ETS ve uluslararası karbon piyasası ile ilgili strateji ve eylemlere ilişkin istişari nitelikte kararlar alacak.
İklim Değişikliği Başkanlığı, tahsisat, sera gazı emisyonlarının izleme, raporlama ve doğrulama sürecini yönetecek, denkleştirme faaliyetlerini düzenleyecek. Teklifte, sera gazı emisyonlarının azaltım veya giderim faaliyetlerinin bağımsız kuruluşlar tarafından geçerli kılınması, doğrulanması ve standart kuruluşu tarafından belgelendirilmesi sonucu elde edilen ve bir ton karbondioksit eşdeğeri cinsinden ifade edilen karbon kredilerinin, ETS kapsamında kullanımını belirleyecek. Başkanlık, uluslararası düzeyde karbon kredisi ithal etme ve ihraç etme konularında politika geliştirmeye ve karar vermeye yönelik iş ve işlemi yapacak, diğer piyasalarla iş birliği yapacak, ETS kapsamında karşılıklı tanıma anlaşmaları yapılması için plan ve politikaların belirlenmesi amacıyla çalışmalar yürütecek.
EPDK, ETS piyasası kapsamındaki piyasa bozucu davranışlara ilişkin piyasa gözetimi ve denetimine yönelik usul ve esasları SPK'nın görüşünü alarak belirleyecek.
İŞLEM KAYIT SİSTEMİ KURULACAK
Piyasa bozucu davranışları Başkanlığa ve EPDK'ya bildirmekle yükümlü olacak. Piyasa işletmecisi, tahsisatların ve emisyon ticaretine ilişkin Başkanlıkça ve EPDK tarafından emisyon ticaretine ilişkin uygun görülen standartlaştırılmış diğer sözleşmelerin ETS piyasasında işlem görmesi için gerekli organizasyonu yapacak ve piyasa işletmecisi görevlerini yerine getirecek. Piyasa işletmecisi, tahsisatların ihracı, elde bulundurulması, transferi, iptali, itfası işlemlerinin yürütülmesi amacıyla işlem kayıt sistemini kuracak, kaydi tahsisatları ve bunlara bağlı haklan elektronik ortamda hak sahipleri bazında kayden izleyecek ve saklamasını yapacak, kayıtların ilgili mevzuatta öngörülen çerçevede gizliliğini sağlayacak.
Merkezi uzlaştırma kuruluşu; ETS piyasasına ilişkin teminat yönetimi ve nakit takas faaliyetlerini yürütecek.
Piyasa şeffaflığını sağlamak amacıyla ücretsiz tahsisat verileri, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon değerleri ve tesislerin tahsisat teslimat yükümlülüklerine ilişkin bilgiler Karbon Piyasası Kurulu kararı doğrultusunda kamuoyu ile paylaşılabilecek.
GÖNÜLLÜ KARBON PİYASALARI VE DENKLEŞTİRME
Teklife göre; ETS kapsamında tahsisat yükümlülüklerinin bir bölümünün eşdeğer miktarda karbon kredisi ile karşılanması amacıyla denkleştirme yapılmasına izin verilebilecek. ETS ve gönüllü taahhütler kapsamında yapılacak denkleştirme işlemlerinde kullanılmak üzere, sera gazı emisyonlarının azaltımı veya giderim faaliyetleri ile yutak alanların artırılmasına yönelik faaliyetler aracılığıyla karbon kredisi üreten ulusal bir karbon kredilendirme ve denkleştirme sisteminin esasları Başkanlık tarafından belirlenecek.
Denkleştirme projelerine dair sunulan bilgi, belge ve verilerin hatalı/hileli olduğunun tespiti halinde, söz konusu denkleştirme miktarı tahsisat teslim yükümlülüğü için kullanılamayacak ve tahsisat teslim yükümlülüğünün yerine getirilmemiş olduğu kabul edilecek. Bu durumda, ETS'ye ilişkin süresi içerisinde yükümlü olunan miktarda tahsisat tesliminde bulunmayanlara teslim edilmeyen her bir tahsisat için doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun ait olduğu yılın son üç ayına ait birincil piyasa ağırlıklı ortalama tahsisat fiyatı ile son üç ayına ait ikincil piyasa ağırlıklı ortalama tahsisat fiyatının yüksek olanının iki katı karşılığına denk gelecek şekilde idari para cezası uygulanacak. Hemen şunu not düşelim; teklifte birincil piyasa "tahsisatların piyasa katılımcılarına ihale yöntemiyle dağıtımını sağlamaya yönelik işlemlerin yapıldığı", ikincil piyasalar "tahsisatların ücretsiz dağıtımı ve/veya birincil piyasada satışı sonrasında işlem gördüğü" piyasalar olarak ifade ediliyor. Teklife göre, karbon kredilerinin kullanılması, üretimi ile ulusal karbon kredilendirme sisteminin kurulması ve uygulanmasına ilişkin esaslar Başkanlıkça belirlenecek. Bu kapsamda ulusal standart ve metodolojilerin geliştirilmesi için ilgili kuruluşlarla iş birliği yapılacak.
Yurt içinde herhangi bir gönüllü karbon piyasasında ulusal veya uluslararası standartlarla karbon kredisi üretimine başlamış veya başlayacak olan yurt içinde gerçekleşen projelerin sahipleri; projelerini, Başkanlıkça belirlenen sürede karbon kredisi kayıt sistemine kayıt ettirmekle yükümlü olacak. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen proje sahiplerine, 120 bin lira idari para cezası verilecek. İdari para cezası projenin kayıt yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacak.
İDARİ YAPTIRIMLAR BELİRLENİYOR
Teklifle, Kanun'da yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumda uygulanacak idari yaptırımlar düzenleniyor. Birkaç örnek verelim. Teklife göre; sera gazı emisyonlarının takibine ilişkin yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak; doğrulanmış sera gazı emisyonu raporunu süresi içerisinde sunmayanlara 500 bin liradan 5 milyon liraya kadar idari para cezası verilecek. Bu cezalar, ETS kapsamında olan işletmelere iki kat olarak uygulanacak. Usul ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak; ozon tabakasını incelten maddeleri kullanan, ithal eden, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2.5 milyon lira, ozon tabakasını incelten maddeleri içeren ürünlere veya ekipmana bakım, onarım ve servis amaçlı hizmet veren gerçek ve tüzel kişilere 250 bin lira, ozon tabakasını incelten maddeleri içeren ürünlerin veya ekipmanın etiketlenmesi hükümlerine uymayanlara 120 bin lira idari para cezası uygulanacak. Florlu sera gazlarına ilişkin usul ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak; florlu sera gazlarını kullanan, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2.5 milyon lira idari para cezası verilecek ve üç aydan altı aya kadar Hidroflorokarbon Kontrol Belgesi verilmeyecek.
50 MİLYON LİRA SINIRI
Sera gazı emisyonlarının takibine ilişkin mevzuat kapsamında doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun zamanında sunulmaması durumunda, işlem kayıt sistemindeki hesaplarda yer alan tahsisatlar üzerinden teslim yükümlülüğünün ifası dışında işlem yapılması engellenecek. Doğrulanmış sera gazı emisyon raporunun sunulmasıyla birlikte hesaplardaki engel kaldırılacak. Raporun sunulması ile hesaplardaki engelin kaldırılması, idari para cezasının uygulanmasına engel teşkil etmeyecek. ETS kapsamına dahil olan işletmelerden sera gazı emisyon izni almadan faaliyet gösteren veya süresi biten veya iptal edilen sera gazı emisyon izni ile faaliyetlerine devam edenlerden; doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon raporu bulunan işletmelere, Başkanlığa son beş yıl içerisinde sunulan en yüksek emisyon değerine sahip raporda yer alan her bir ton karbondioksit eşdeğeri emisyon miktarı başına 5 lira, doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon raporu bulunmayan işletmelere ise 1 milyon liradan 10 milyon liraya kadar idari para cezası verilecek.
ETS kapsamındaki tahsisatlarını teslim etme yükümlülüklerini her yıl için en az yüzde 80 kadarını süresi içerisinde üç yıl üst üste yerine getirmeyen işletmelerin sera gazı emisyon izni iptal edilecek ve yeni sera gazı emisyon izni üç aydan altı aya kadar verilmeyecek. Teklifte belirtilen idari para cezaları, bu cezaların verilmesini gerektiren fiillerin söz konusu cezaların ilgilisine tebliğ edildiği tarihten itibaren üç yıl içinde birinci tekrarında bir kat, ikinci ve müteakip tekrarında iki kat artırılarak verilecek. Bu Kanun kapsamında her bir fiil için uygulanacak idari para cezası miktarı 50 milyon lirayı geçemeyecek.
Piyasa bozucu davranışlara 20 milyon liraya kadar para cezası
Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ) tarafından işletilen veya mali uzlaştırması gerçekleştirilen Emisyon Ticaret Sistemi piyasası da dahil tüm piyasalara ve ikili anlaşmalara ilişkin olarak piyasa bozucu davranışta bulunulduğunun veya bu tür bozucu etkilere yol açabilecek girişimlerin saptanması halinde, ihlalin ağırlığına göre, EPDK tarafından gerçek kişilere 2 milyon liraya, tüzel kişilere ise 20 milyon liraya kadar idari para cezası verilecek. Ancak bu fiilin işlenmesi suretiyle bir menfaat temin edilmesi veya zarara sebebiyet verilmesi halinde verilecek idari para cezasının tutarı, bu menfaat veya zararın iki katından az olamayacak.
ETS'de "pilot dönem" uygulaması yapılacak
Teklife göre, ETS tamamen uygulanmaya başlanmadan önce pilot dönem uygulaması yapılacak. Teklife göre; pilot uygulama döneminin kapsamı, süresi ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Karbon Piyasası Kurulu'nca belirlenecek. Pilot uygulama döneminde, bu Kanunda belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi sebebiyle tesis edilen idari para cezaları yüzde 80 oranında indirilerek uygulanacak.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl içerisinde ETS kapsamı dahilinde yer alacak işletmeler sera gazı emisyon izni almak zorunda olacak. Üç yıllık süre içerisinde işletmelerin; ETS kapsamında faaliyetlerine devam edebilmeleri için, bir kereye mahsus olmak üzere sera gazı emisyon izinlerinin olduğu kabul edilecek. Karbon Piyasası Kurulu kararı doğrultusunda Başkanlık; bu süreyi, bitim tarihlerinden itibaren iki yıla kadar uzatmaya yetkili olacak.
Bu arada Başkanlıkça belirlenen sürede karbon kredisi kayıt sistemine kayıt ettirmeyenlere uygulanacak idari para ceza hükmü, Başkanlığın karbon kredisi kayıt sistemini oluşturması ve kanunun Başkanlıkça belirlenen sürenin resmi internet sitesinde duyurulmasıyla uygulanmaya başlayacak.
İklim değişikliği teşvik mekanizmaları geliştirilecek
Teklife göre, Kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile mücadele amacıyla yapılacak faaliyetler ve yatırımlar için; iklim finansmanı ve iklim değişikliğiyle mücadele teşviki kaynaklarının geliştirilmesi, kullanılması, sigorta araçlarının geliştirilmesi, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası araçlarının, banka finansmanının ve diğer finansman araçlarının teşvik edilmesi esas olacak.
Döngüsel ekonomi hedefleri ve sıfır atık uygulamaları çerçevesinde ürünlerin yeniden kullanımı, atıkların yan ürün, alternatif hammadde olarak kullanılması ve geri dönüşüm/geri kazanım ile elde edilen ürünlerin zorunlu kullanım oranlarının belirlenmesine yönelik çalışmalar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nca yapılacak. Buna dair destek mekanizmaları geliştirilecek.
Başkanlık; ulusal, sektörel ve tematik raporlar hazırlayacak, finansal kaynakları iklim değişikliği ile mücadele yatırımlarına yönlendirmeyi kolaylaştırmak üzere iklim değişikliği teşvik mekanizmaları geliştirecek, Türkiye Yeşil Taksonomisini kuracak ve yürütecek. Türkiye Gümrük Bölgesi'nde ithal edilen malların gömülü sera gazı emisyonlarını ele almak için Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) kurulabilecek. SKDM'ye ilişkin raporlama, kapsam, içerik, usul ve esaslar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek.
Finansal araçlar uygulanacak
Türkiye'nin yeşil dönüşümünü ve iklim değişikliği ile mücadelesini desteklemek amacıyla; sera gazı emisyonlarının azaltımı veya iklim değişikliğine uyum potansiyeli yüksek olan iklim dostu yatırımlar ile yeşil büyümenin gerektirdiği araştırma, geliştirme ve sektörel teknolojik dönüşüm ihtiyacının karşılanmasına katkı sağlayan faaliyetlerin ve bu kapsamda uygulamaya konulan mekanizmaların desteklenmesi esas olacak. Karbon Piyasası Kurulu kararlan doğrultusunda; ETS kapsamındaki sektörler başta olmak üzere bu Kanunda yer alan uygulamalara yönelik stratejik öncelikli sektörlerde faaliyet gösteren tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarının yeşil dönüşüm, iklim değişikliği ile mücadele ve adil geçiş desteklerini kullanması veya kullanımının teşvik edilmesi için uygun mekanizmalar oluşturulacak.
Kurum ve kuruluşların kendi mevzuatları çerçevesindeki gelirleri; iklim yatırımlarını yapmak, yaptırmak veya teşvik etmek ile iklim yatırımlarının risk algısını ve borçlanma maliyetlerini azaltmaya yönelik olarak sigortacılık araçlarının geliştirilmesini desteklemek, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası aracı ihraçlarını teşvik etmek, garanti temini ile hibe ve finansman maliyeti desteği de verebilecek şekilde finansal araçların geliştirilmesi ve bunların uygulanmasını desteklemek amacıyla ilgili kurum ve kuruluşların görevleri dahilinde kullanılacak.
"Özel gelir" olarak kaydedilecek
Teklife göre, İklim Kanunu'nda belirlenen amaçlarda kullanılacak gelir kalemleri, sera gazı emisyon izni alınması kapsamında elde edilecek gelirler, ETS kapsamında birincil piyasadaki tahsisat satış gelirleri, piyasa istikrar mekanizması kaynaklı işlemlerden elde edilen gelirler, piyasa işletmecisinin ETS piyasasından elde ettiği gelirlerin yüzde 50'si, uluslararası karbon piyasalarında yetki verilen karbon kredileri için alınan katkı payları, bu Kanun kapsamında uygulanan idari para cezalarının yüzde 50'si yer alıyor. Bu gelirler, genel bütçenin (B) işaretli cetvelinde "özel gelir" olarak kaydedilecek. Ödenek tutarını aşan gelir gerçekleşmeleri karşılığında ödenek eklemeye, ödenek kaydedilen tutarlardan yılı içinde harcanmayan kısımları ertesi yıl bütçelerine devren ödenek kaydetmeye Cumhurbaşkanı yetkili olacak.
Başkanlık, döner sermaye işletmesi kurmaya yetkili olacak. Döner sermaye işletmesinin kuruluş sermayesi 10 milyon lira olarak düzenlenirken, Cumhurbaşkanı anılan sermayeyi beş katına kadar artırabilecek.
Temiz teknolojinin kullanımı yaygınlaştırılacak
Teklife göre, temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının yaygınlaştırılması esas olacak. Başkanlık; karbon yakalama ve depolama teknolojileri, hidrojen teknolojisi gibi iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik yeni teknolojik gelişmelerin takibi ile bu alanlardaki projelerin geliştirilmesi için ilgili kurumlarla işbirliği yapmaya, kurumların bu alanlarda çalışmalar yapmasını yönlendirmeye ve ilgili kurumlarla koordinasyon yapmaya yetkili olacak. Başkanlığa bağlı ilgili kurumlarla koordineli olarak enstitüler ile araştırma ve uygulama merkezleri kurulabilecek.
