PARA ARAŞTIRMA/ ÖZGE ÖZ Spor yapıp vücut geliştirmek isteyenler için protein tozu kullanımı çok önemli. Protein tozları, kaslarda oluşan mikro yırtıkları onarmak ve kas kütlesini artırmak için kullanılıyor. Her ne kadar spor antrenörleri proteini doğal yollardan beslenerek alınması gerektiğini savunsa da genel kanı ürünün fazla tüketilmediği sürece sakıncası olmadığı yönünde. Günde bir ölçek toz tüketiminin zararı bulunmuyor. Ancak uzmanlar yine de ölçülü kullanılmasını öneriyor. Devasa kaslara sahip olabilmek için antrenman yapanların günde 10 yumurta, en az bir kilo et, bir tavuk tüketmesi hatta bu miktarları artırması gerektiği söyleniyor. Bunu tek başına yapmak zor olduğu için protein tozu kullanımı da spor yapanlar arasında yaygınlaştı. Sadece spor yapanlar değil, çeşitli nedenler ile besin takviyesi olarak bu tozları kullanmak da mümkün. Türkiye'de protein tozlarını satan dükkanları da caddelerde giderek daha sık görür olduk.
Spora yönelen kitlenin her geçen gün büyümesi, bu ürünlere yönelik talebin de artmasına yol açıyor. Birçok farklı çeşidi olan bu tozların en bilinenleri 'whey' yani peynir altı suyundan elde edileni ile 'beef' denilen et tozu proteini. Bir litreden beş litreye kadar kovalar halinde satılan bu tozların içinde ölçekler bulunuyor. Piyasa da 300 liraya da 3 bin liraya da ürün bulmak mümkün. Buradaki belirleyici durum ise ürünün markası, içeriği ve miktarı oluyor. 11 ili etkileyen depremlerde ise bazı vatandaşlar, protein tozu içerek hayatta kaldıklarını belirtti. Böyle olunca biz de konuyu işin uzmanlarına sorduk…
BESİN TAKVİYESİ
Protein tozları, özellikle sporcuların kas yüzdelerini ve fiziksel performanslarını artırmak için kullandığı ve buna bağlı popülerliği artan ürünler. Aslında düşünüldüğü gibi sadece sporcuların kullanması için uygun ürünler değil sağlığın birçok aşamasında kullanılan bir besin takviyesi olarak da bahsedebilir. Protein tozunu kimler tüketmeli veya tüketmemeli diye sorduğumuzda, Acıbadem Ataşehir Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Evrim Demirel, "Çok aşırı zayıflığa bağlı kas düşüklüklerinde, yaralanmalarda veya yanıkların iyileşme süreçlerinde, iştahsızlığa neden olan birçok kanser çeşidinde, ağır operasyonlar sonrasında veya yaşlanmaya bağlı yeterli protein alımının azalmasına bağlı doğal kas kayıplarında kullanılabilir" şeklinde konuşuyor. Kimler tüketmemeli kısmında ise Demirel, "Özellikle büyüme ve gelişme çağını tamamlamamış çocukların bu tarz besin takviyesi kullanması önerilmez. kronik hastalığı olan hastalar örneğin; kronik böbrek veya karaciğer hastaları, kemik erimesi teşhisi alanlar hekimlerine danışmadan kullanmamalı" diyor.
Demirel, besin takviyesini seçerken özellikle yapay tatlandırıcı, katkı maddeleri ve dolgu maddeleri yoğun içerenleri tercih etmemek gerektiğini belirtiyor. Protein tozları ile ilgili bir diğer durum ise uzun süreli kullanımda yan etkisi olup olmayacağı. Konuyla ilgili bilgi veren Demirel, "Normal koşullarda her zaman protein kaynaklarını gün içerisinde tükettiğimiz yiyeceklerle almak çok daha doğru bir tercih. Fakat alınamadığı durumlarda doğru ürünü doğru miktarlarda kullanmak da sağlıksız bir yöntem değil. Günlük kilo başına 2 gram ve üzerinde uzun süreli protein alımı, özellikle spor yapmayan veya ihtiyacı olmayan kişilerde sindirim sisteminde, kemik, karaciğer ve böbrek sağlığında sorunlara neden olabilir. Protein tozlarının besin takviyesi olduğu unutulmamalı. Uzmanlara danışılmadan rastgele ürünler kullanılmamalı" diyor. Enkazda protein tozu içerek hayatta kalanlar oldu. Bu durumu açıklarken Demirel, "Vücudumuzun ilk enerji kaynağı karbonhidratlardır. Onların yokluğunda vücutta bulunan yağlar enerji kaynağı olarak kullanılır ve en son aşamada vücut, enerji ihtiyacını kaslardaki proteini kullanarak sağlar. Burada olduğu gibi vücut uzun dönemlerdeki açlıklarda belirli süre gıda almadığında da enerji sağlayacağı vücuttaki yağları ve kasları kullanacaktır. Burada uzun süre açlıkta kişileri olumsuz tabloya götüren şey, vücudun susuz kalması buna bağlı böbrek fonksiyonlarının bozularak daha ağır bir tabloya ve ölüme kadar gitmesine neden olacaktır. O nedenle enkaz altında kalan insanların protein tozu içerek hayatta kalabilirler demek, çok doğru bir sebep olmayacaktır" şeklinde görüş belirtiyor.
"DİKKATLİ OLMAKTA FAYDA VAR"
Kararında protein tozu tüketimi faydalı olsa da uzun süreli kullanımında zararları da meydana gelebilir. Konuyla ilgili NPİSTANBUL Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Özden Örkçü, "Uzun bir süre boyunca büyük miktarlarda protein takviyesi tüketildiğinde böbrek bozuklukları gelişme riski artıyor. Böbreklerin bozulması, böbrek taşları ve böbrek yetmezliği, aşırı miktarda protein takviyesi almanın olası yan etkileridir. Soya bazlı protein takviyeleri söz konusu olduğunda ise hormonal bozulma ana sorun olarak karşımıza çıkıyor" diyor. Protein tozunu, her öğünde protein kaynağınız olarak kullanmanızı önermeyiz diyen Örkçü, "Çünkü gün boyunca farklı kaynaklardan protein yemeniz gerekiyor. Protein tozu kullanırken dikkatli olmakta fayda var. Protein tozları arsenik ve kurşun gibi zararlı ağır metaller içerebileceğinden güvenli markalardan ya da etiket içeriğini üretici firmadan istenmesi gerekiyor" diyor. Spor yapanların en çok merak ettiği konuların başında ise günlük tüketilebilir protein tozu miktarı geliyor. Minimum fiziksel aktivite düzeyine sahip sağlıklı bir yetişkin için günlük önerilen protein miktarı, şu anda günlük vücut ağırlığının kilogramı başına 0,8 gram proteindir. Konuyla ilgili Örkçü, "150 kiloluk bir yetişkin için bu oran günde yaklaşık 55 gram protein demek. Protein ihtiyacı, aktivite seviyenize ve yaşınıza göre artabilir. Besin maddelerinde yer alan araştırmalar, 65 yaş üstü kişiler için vücut ağırlığının kilosu başına 1 ila 1,2 gramın önerildiğini gösteriyor. Günlük protein ihtiyacınız, örneğin günde 60 gram ise bir porsiyon protein tozu, günlük hedefinizin üçte birini karşılayabilir" diyor. Enkazda protein tozu içerek hayatta kalanlar oldu. Konuyla ilgili düşüncelerini paylaşan Örkçü, "Açlığın ilk aşamasında, kan şekeri seviyeleri proteinler, glikojen ve yağlardan glikoz üretimi yoluyla korunur. Sadece yeterli glikojen ancak kişinin karaciğerinde birkaç saat dayanacak şekilde depolanır. Bu süreden sonra kan şekeri seviyeleri, yağların ve proteinlerin parçalanmasıyla korunur. Yağ asitleri, özellikle iskelet kası tarafından bir enerji kaynağı olarak kullanılabilir. Böylece beyin dışındaki dokular tarafından glikoz kullanımını azaltır. Gliserol, az miktarda glikoz yapmak için kullanılabilir, ancak glikozun çoğu proteinlerin amino asitlerinden oluşur. Bazı amino asitler doğrudan enerji için kullanılabilir. Kısacası; uzun süreli açlık durumunda kişi son enerji kaynağı olarak proteini kullanarak yaşamını bir süre daha sürdürebilir."
600 LİRADAN BAŞLIYOR
GYM Market, sporcu besinleri satan online bir platform. 2001'de kurulan GYM market, yıllardır sporcu besinlerini sporseverlerle buluşturuyor. Platformun kurucusu Mustafa Dölek, en çok Whey proteinin tercih edilen ürün olduğunu belirterek, "Şu an durgunluk olsa da spor yapan kişiler vücutlarını geliştirmek için kullanıyor. Yani tüketimi var" diyor. Dölek ayrıca sadece spor yapanların değil, mide hastalarının da besin takviyesi olarak aldığını belirtiyor. GYM Market'teki protein tozlarının fiyatları ise 600 ve 2 bin 600 arasında değişiyor. Burada fiyatı belirleyen noktalar ise tozun markası ve kilogramı. Dölek, günde bir ölçek tüketildiğinde 600 liralık tozun bir ay yetebileceğini vurguluyor. Sadece yurtiçinde ürün satışı yaptıklarını belirten Dölek, "İthalatçı veya üretici firmaların da desteği ile yüksek adetlerde alım yaparak kampanyalar düzenleyebilmekteyiz. Bu sebeple Market'te piyasa fiyatlarının altında ürün bulmak da mümkün. Sporseverlere hitap ediyoruz, bu sebeple satışların devam edeceğini düşünüyorum" diyor. Dölek, son olarak "Depremde çıkan haberlerden sonra fiyat soranlar oldu, ancak satışa pek yansımadığını söyleyebilirim" diyor.
İÇERİKLERİNE DİKKAT EDİN
Protein tozları, aminoasitlerden oluşuyor ve genelde vitamin, kreatin, glutamine, bcaa gibi pek çok takviye besin ile zenginleştiriliyor. Protein tozlarının çok büyük bir kısmı peynir altı suyunun saflaştırılmasından elde ediliyor. Yani tozların hammaddesi peynir ya da daha doğru bir deyimle süt. Whey protein, en bilinen peynir altı suyu proteini. Peynir altı suyundan doğal filtreleme işlemlerinden geçirilerek yapılır. Sanılanın aksine kimyasal veya sentetik bir ürün değil. Protein, karbonhidrat, vitamin ve mineral desteği sağlayan tüm bebek takviye mamalarında da belli ölçülerde whey proteini bulunuyor. Diyetisyenler ve fitness uzmanları sadece markalı, kaliteli protein tozlarının kullanılmasını öneriyorlar. Pazar büyüdükçe birçok marka çıkıyor. Bu ürünlerin içerisinde tehlikeli kimyasalların olup olmadığı kullanmadan önce iyice araştırılmalı.
PROTEİN TOZU ÇEŞİTLERİ
Whey konsantresi: Diğer protein tozlarından daha ucuz olması nedeniyle protein tozuna yeni başlayanlar ve diyetine daha fazla protein eklemek isteyenler için uygun bir seçenek olarak kabul edilir.
Kazein proteini: Yavaş sindirilen ve etkisi saatler süren proteindir. Genellikle gece yatmadan önce tüketilir.
Whey izolesi: Whey izolesi en hızlı sindirilen proteinlerdendir. Whey konsantresinden daha pahalıdır. Düşük karbonhidratlı ya da karbonhidratsız diyet yapanlar için ideal bir protein kaynağıdır,
Hidrolize protein: Pahalı ve kaliteli protein kaynaklarından biridir. Diğer protein çeşitleri içinde en hızlı emilime sahip peptidleri bulundurur ve anabolik etkisi güçlüdür.
Soya proteini: Hiç kolesterol içermediği ve içeriğinde oldukça az miktarda yağ bulunduğu için bazı sporcular, özellikle soya proteini kullanmayı tercih ediyorlar.
