PARA SANAT /BURCU ALDİNÇ Sanat piyasasında bir eserin değerini belirleyen belirli faktörler vardır. Hangi koleksiyonlarda bulunduğu, sanatçının daha önce nerelerde sergilendiği gibi... Peki cinsiyeti, eserin fiyatında belirleyici rol alabilir mi?
İngiltere'de yapılan bir araştırmaya göre bu sorunun yanıtı "Evet." Üstelik kadın ve erkek sanatçılar arasındaki fiyat farkı küçümsenecek kadar önemsiz de değil. Erkek sanatçılar, kadınların tam 10 katı daha fazla kazanıyor.
Aslında bu durumu ilk açıklayan Alman sanatçı Georg Baselitz olmuştu. "Kadınlar çok iyi resim yapmıyor" savını ortaya atan Baselitz, "Bu bir gerçek, piyasa yalan söylemez" demişti.
Piyasaya baktığımızda ise Baselitz'in tezini doğrular nitelikte sonuçlar çıkıyor. Örneğin bugüne kadar satılan erkek sanatçıya ait en pahalı tablo Leonardo da Vinci'nin Salvator Mundi'si 450 milyon dolara alıcı bulurken, bir kadın sanatçı olan Georgia O'Keeffe'nin dünya rekoru ise sadece 44.4 milyon dolar. Yani yaklaşık 10'da biri. Tabii ki bu haksız bir karşılaştırma. İnsanlık tarihinin büyük bir kısmında kadınların erkeklerle eşit şekilde sanat yapmasına izin verilmedi. Ama yaşayan sanatçılara baktığımızda da Jeff Koons rekoru 91 milyon dolarla elinde tutarken, kadın sanatçılarda rekorun 12.5 milyon dolarla Jenny Saville'da olduğunu görüyoruz.
BEŞ BİN ESERİN FİYATI İNCELENDİ
İngiltere'de yapılan ve BBC Radio 4'te yayınlanan Yeniden Hesaplaşma Sanatı isimli belgesel, 'Women Can't Paint' (Kadınlar Resim Yapamaz) kitabının yazarı Helen Gorrill'ın araştırmalarına dayanıyor. Tüm dünyada beş bin eseri inceleyen Gorrill, bir erkek sanatçının eseri için bir sterlin kazanırken, bu rakamın kadın sanatçı için 10 peni olduğunu saptıyor. Ve bunu da "Bir sektörde gördüğüm en şok edici cinsiyet değeri farkı" olarak açıklıyor.
ALGI YÖNETİMİ
Gorrill, araştırmasında bir başka şaşırtıcı bulguya daha rastlıyor. Bir erkek sanatçının eseri imzaladığı takdirde fiyatının yükseldiğini, tam tersi durumda kadın imzaladığında ise fiyatının düştüğünü gözlemliyor.
Bunun üzerine Oxford Finans Profesörü Renee Adams da konuyla ilgili bir araştırma yapıyor ve katılımcılara aynı tabloları farklı kadın ve erkek imzalarıyla gösteriyor. Katılımcılar da erkek sanatçıların imzası olan tabloları daha çok beğendiklerini belirtiyor. Ancak aynı tablo kadın imzasıyla gösterildiğinde ise beğeni oranı düşüyor.
Peki ama bu nasıl olabiliyor?.. Tate Modern Müzesi'nin Direktörü Frances Morris, bu durumu şu sözleriyle açıklıyor: "Dünyanın en çok satan sanat kitabı olan EH Gombrich'in The Story of Art'ına bakarsanız 688 sayfada sadece bir kadın sanatçıdan bahsedildiğini görürsünüz. Artemisia Gentileschi nerede ya da Frida Kahlo?"
HAMİLELİK RİSK Mİ?
Bugün müze koleksiyonlarına baktığımızda ise ne kadar fazla erkek sanatçı olduğunu görebiliyoruz. Ayrıca geçmişte kadın sanatçıların hamileliklerini açıklar açıklamaz galeriler tarafından anlaşmalarının feshedildiği biliniyor. İleride kariyerine devam edip etmeyeceği endişesi, koleksiyonlardaki değerlerini düşürebiliyor.
DEĞİŞİM BAŞLADI
İyi haber ise dünyanın yavaş yavaş değişmeye başladığı. Müzeler koleksiyonlarını yeniden dengelemeye çalışıyorlar. Hatta bazıları daha fazla kadın işine yer verebilmek için erkek sanatçıların işlerini ellerinden çıkarmaya başladı. Bu yıl Venedik Bienali'nde kadın sanatçıların işlerinin erkeklerden fazla olması da umut verici olarak değerlendiriliyor.
Fotoğraf, ressam Georgia O'Keeffe'ne ait.
