PARA DOSYA/ ÜRÜN DİRİER Ülkemiz, coğrafi konumu sebebiyle başta deprem olmak üzere doğa kaynaklı afetlerin sıklıkla yaşandığı bir ülke. Jeopolitik konumu nedeniyle de sadece doğal afet değil, insan kaynaklı afetler olarak nitelenebilecek insani krizlerle de karşı karşıya kalabiliyoruz. Bunun son örneğini ne yazık ki yakın zaman önce yangın felaketlerinde yaşadık. Türkiye'de ve dünyada sıklıkla yaşanan doğal afetlerden biri olan yangınlar maddi ve manevi kayıpların yanı sıra ekolojik dengeye de büyük zarar veriyor. İklim krizinin kendini iyice göstermeye başlaması sebebiyle de, yangın riskine karşı çok daha uyanık olmamız gereken bir dönemden geçiyoruz. Ormanlarımızın yanı sıra konut, AVM, hastane, otel, fabrika, metrolar başta olmak üzere doğada ve tüm yaşam alanlarında büyük risk taşıyan yangınların başlıca nedenini ise önlem yetersizliği oluşturuyor. Yangınlar, bilgisizlik, önlem yetersizliği, kazalar, deprem gibi birçok nedenden dolayı oluşabiliyor. Yangınla mücadelede ise alınacak önlemler belki artık her zamankinden daha hayati. Peki yangınla mücadeleye yönelik teknoloji, çözüm ve ürün geliştiren firmalarımız neler yapıyor? Alanında en iyi olan firma ve girişimleri araştırdık.
ORMAN YANGINLARIYLA MÜCADELE SİSTEMİ SENEYE HAZIR
Harita teknolojileri üzerinde uzman olan Başarsoft Teknoloji'nin geliştirdiği yazılım, uydudan gelen görüntü ve bilgileri yorumluyor. Bölgenin iklimi, toprağın eğimi, ağacın duruşu, ısısı, yağış miktarı gibi verileri analiz ediyor. Projenin yıl sonunda tamamlanarak önümüzdeki yıl kullanılabilir hale geleceğini ifade eden Başarsoft CEO'su Alim Küçükpehlivan, "Bu proje sayesinde daha erken, daha hızlı müdahele mümkün hale gelecek. Firma olarak aynı zamanda AFAD'ın AYDES sisteminin de (Afet Yönetim ve Karar Destek Sistemi) harita kısımlarını biz geliştirdiğimiz için, buradaki teknoloji ve tecrübelerimizi bu projede kullanıyoruz" diyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü ve Başarsoft arasında Nisan 20201'de imzalanan, 'Yangın Davranışını Tahmin Ve Orman Yangınlarıyla Mücadelede Teknik Destek Sistemi Projesi' Orman Genel Müdürlüğü Orman Yangınlarıyla Mücadele Dairesi Başkanlığı tarafından işletilecek. Küçükpehlivan'ın verdiği bilgilere göre sistem, yangın çıkma ihtimalinin tahmini ve yangın çıkış sebebinin tespit edilmesi, gerçek zamanlı yangın davranışının modellenmesi, yangın davranış modeline göre uygulanacak müdahale yöntemlerinin ve müdahale yerlerinin belirlenmesi, müdahale kapsamında kullanılacak araç ve ekipmanların türü, miktarının belirlenmesi ve saha operasyonunun yönetilmesi gibi alanlarda kullanılacak. Makine öğrenmesi ve yapay zeka desteğiyle de gerçek zamanlı modellerin ve saha operasyonlarının yönetilmesi sağlanacak. İHA ya da yereldeki kaynaklardan gelen yangın ihbarları sisteme giriş yapıldıktan sonra sistem yaygın yayılışını analiz edebilecek. Bu analiz için gerçek zamanlı meteorolojik verileri (ısı, nem, rüzgar yönü, rüzgar şiddeti) kullanacak. Bunun için sisteme Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nden sürekli bir veri akışı olacak. Sisteme Türkiye'nin ormanlarının yapısını, tipini, çeşitliliğini ve kapalılık gibi bilgileri içeren mesçere haritaları, eğim haritaları, orman altı bitki durumunu gösteren haritalar, orman yolları, yerleşim alanları, su kaynakları, yollar gibi coğrafi katmanlar yükleneceği bilgisini de veren Küçükpehlivan, "Geliştirilen sistem tüm bu bilgileri kullanarak gelen yangın ihbarını 10-20-30-60 dakika sonra yangının nasıl ve ne şekilde ilerleyeceğini modelleyecektir" diyor. OGM için Başarsoft tarafından geliştirilen Orman Yangınlarıyla Mücadele Karar Destek Sistemi için, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Kastamonu Üniversite ve Artvin Çoruh Üniversitesi'nden orman yangıları konusunda uzman ve yangın yayılış model bilgisine sahip akademisyenlerle birlikte çalışılıyor.
DÜNYAYA ORMAN KAPSÜLÜ SATIYOR
NetOP Teknoloji tarafından bir dikey IoT çözümü olarak geliştirilen Orman kapsülleri, 10 yıl batarya ömrü ile ormanlık alanda konuşlandırılabilen bir dedektör. Alanda devamlı olarak sıcaklık, nem, duman, Co2, rüzgar şiddeti, rüzgar yönü gibi değerleri analiz edip, bütünleşik yapay zeka algoritması ile yorumladığını ifade eden NetOP Teknoloji Kurucusu Olcay Taysi, "Bu şekilde olası yangın riskleri hesaplanabiliyor. Hesaplanan yangın riskinin eşik değerlerin üzerinde olması halinde, yine üzerinde bütünleşik GPS üzerinden aldığı konum verisi ile birlikte yangın riskinin oluştuğu koordinatları bir merkeze gönderip alarm oluşmasını sağlıyor. Yani Orman Kapsülü sanılanın aksine yangını değil yangın oluşmadan önceki riski tespit ediyor" diyor. Orman kapsüllerininyüzde 100 yeli ve milli imkanlarla geliştirildiğini ifade eden Taysi, kapsüllere yurtdışından yoğun ilgi gördüklerini belirterek şunları aktarıyor:
"Küresel ısınma kaynaklı riskleri gören Brezilya, Kanada, Yunanistan, Şili, Avusturalya gibi ülkelerden yoğun talep görüyoruz bu senenin başından beri. Bu arada İrlanda merkezli bir çevre fonu ile görüşmelerimiz de devam ediyor. Bu çevre fonu ürünümüzü fonlayarak dünya üzerinde en çok ihtiyaç duyulan bölgelere ulaştırılmasını hedefliyor. Yakın zamanda Avrupa Birliği çevre fonlarından birinin ürünümüzü yüzde 100 oranında fonlayacağı bilgisine ulaştık. Bu fonlama başladığında zaten temasta olduğumuz Fransa, Portekiz, İtalya, İspanya, Yunanistan gibi Avrupa ülkelerinden çokça talep alacağımızı düşünüyorum. Ürünümüz henüz Türkiye'de kullanılmadı ancak Kanada'dan Brezilya'ya, Yunanistan'dan Avustralya'ya kadar birçok coğrafyada farklı adet ve seviyede ürünlerimiz kullanılıyor."
YANGINI HAPSEDEN TEKNOLOJİ
İnşaat el aletleri markası Hilti, Ar-Ge destekli patentli ürünleriyle yangınla mücadelede de etkin rol oynuyor. Pasif yangın durdurucu ürünlerle can ve mal kayıplarının önüne geçmeye çalıştıklarını ifade eden Hilti Türkiye Enerji ve Endüstri Satış Direktörü Mehmet Soydemir, binalar ve endüstriyel tesis alanlarının yanı sıra, büyük tehlike altında olan enerji sektöründe ortaya çıkabilecek yangınlara karşı yangın durdurucuların hayati önem taşıdığını vurguluyor. Araştırmalara göre, yangın esnasında duman zehirlenmesi sebebiyle hayatını kaybedenlerin oranının yüzde 60'ları bulduğunu ifade eden Soydemir şu bilgileri aktarıyor:
"Ölümlerin yüzde 57'si ise yangının meydana geldiği alanın dışında yaşanıyor. Bu istatistikler dikkate alınarak hazırlanan Hilti Pasif Yangın Durdurucu ürünlerimiz, depreme de dayanıklı hale getirildiği için herhangi bir yıkım anında zarar görüp işlevini yitirmiyor. Yangın sırasında alev, duman ve zehirli gazların yayılmasını dört saate kadar engelleyen bu ürünlerimiz, yangın nedeniyle yapıda meydana gelen boşlukları şişirerek kapatıyor ve yangının çıktığı yere hapsedilmesine yardımcı oluyor. Böylelikle yangının büyümesini önleyerek insanların fabrika veya tesisi terk etmesi için güvenli bir ortam, dumansız bir hava sahası sağlıyor."
YANGINLARIN YÜZDE 65'İ TESİSATTAN KAYNAKLANIYOR
Yangınların yüzde 65'inin elektrik ve mekanik tesisatlardan kaynaklandığına dadikkat çeken Soydemir'in verdiği bilgilere göre, pasif yangın durdurucular çoğunlukla yapılardaki elektrik ve mekanik geçişlerin yalıtılmasında kullanılıyor. Bu sayede tesisatlarda yaşanabilecek herhangi bir yangın olasılığına karşı güçlü ve efektif bir önlem alınmış oluyor. Elektrik ve mekanik tesisatların yanı sıra duvar-tavan birleşimleri, dilatasyonlar ve giydirme cephe-döşeme birleşimleri gibi yangının yayılma riski olan bölgelerde de tercih edildiğini aktaran Soydemir, "Pasif yangın durdurucu grubumuzda, mastikler, spreyler, köpükler, kelepçeler, sargılar, bandajlar, boyalar, yastıklar, harçlar, macunlar ve kablo koruma boyası gibi yangın karşısında güvenliği maksimize etmek için kullandığımız ürünler yer alıyor" diyor.
YANGINLA SUSUZ MÜCADELE
ODTÜ Öğretim Üyesi ve Designnobis firmasının kurucusu olan Doç. Dr. Hakan Gürsu, dünyada orman yangınlarının artması nedeniyle on yıl önce ekibiyle yangınlarla susuz mücadele edecek bir araç tasarladı. Orman toprağını kullanarak yangına susuz müdahale eden, yayılmayı engelleyici, yangın sonrasında ise ağaç dikimi için kazı yapabilen aracın prototipi hazırlandı. Ormanın yumuşak doku toprak özelliğini kullanarak kumlama yöntemiyle alevlerle susuz mücadele edecek yerli yangınla mücadele aracı üretilmeyi bekliyor. Yangın öncesinde, yanma riski bulunan alanların üzerini kumla örtme, yangın anında alevleri söndürme ya da yayılmasını engelleme, yangın sonrasında ise dikilecek ağaçlar için kazı yapma imkanı sunan araç, 540 beygir gücünde tasarlandı. Gürsu, prototipi hazırlanan aracın hammadde olarak ormanın yumuşak doku toprak özelliğini kullandığını belirterek "En büyük özelliği, ormanın kendi katı malzemesini kullanarak dünyanın en eski yöntemiyle yangın söndürmesİ" diyor. Araca Ateş Şövalyesi (Fire Knight) adını verdiklerini ifade eden Gürsu, "Arkada bir kazıcımız var, 1,80 metre delik açabiliyor. Oradan toprak çekiyoruz, toprağı hızla eliyoruz. 5 milimetre altı sert malzemeyi içeride tutuyoruz. Yanar ve hafif malzemeyi buradan dışarı atıyoruz. Bu aletin içinde 10 tonluk 5 milimetre altı granül depomuz var. Bunu depoya aldıktan sonra iki tane pompa, altı tane de basınç tüpü yardımıyla buradaki hareketli döner kafayla partikülleri püskürtüyoruz. Bu, yerde yanan malzemenin üzerine püskürtülebilir, pasif alanda yanıcı özelliğe sahip örtüyü kaplamak için kullanılabilir. Tahmini maliyeti bir iş makinasının yapımıyla eş değer" diye konuşuyor.
ABD'DE YANGINLARI TAHMİN EDEN TÜRK
San Francisco merkezli veri analizi firması Retainable'ın kurucusu, endüstri mühendisi girişimci Muttalip Olgun, yangınları önceden tahmin eden bir algoritma geliştirdi. 2 haftadan 3 saate kadar öngörülerle, meteoroloji verilerinin güncelliğine göre gerçek zamanlı bir yangın tahminleme ve uyarı sistemi kurgulayan Olgun'un algoritması, sıcaklık, rüzgar hızı, nem oranı, yükseklik değerleri, yangın endeksi, LIDAR ve NASA GIS verileri gibi verileri analiz ediyor. 400'den fazla yangını çıkmadan önce tespit eden algoritma, California yangınlarında kullanılıyor. Muttalip Olgun, California'daki yangınların önlenmesine yönelik çalışmaları ile bilgi ve deneyimlerini Türkiye ile paylaşmaya da açık olduğunu belirtiyor.
Ali TÜRKER/ Knauf Türkiye Genel Müdürü
"FireWin ürünleri yangına 4 saat dayanıyor"
Knauf ailesi olarak geniş performans çözümlerimizle hizmet veriyoruz. FireWin ürün yelpazemiz, binalara yönelik, yeni ve kapsamlı pasif yangın durdurucu ve yangından koruma amaçlı çözüm sistemleri olarak tasarlandı. Daha öncede mevcut olan yangına dayanıklı plaka ve sıvalara ek olarak yangın durdurucu kelepçe, genleşme özelliğine sahip paneller, akrilik dolgu, macunlar, herhangi bir yangın yalıtımı iyileştirmesi gerekmeksizin kablo ve boruların değiştirilmesine ve sonradan takılmasına izin veriyor. Yangının bir odaya yayılma hızı 3 dakika. FireWin kapsamındaki ürünler, uygulandığı yüzeylere ve uygulama çeşidine göre, 4 saate kadar yangına karşı dayanıklılık kazandırıyor. Doğal afetlerden sonra halkımızda ekstra bir farkındalık oluşuyor. Ülkemizde yaşanan yangın felaketi sonrası birçok kişi yaşam alanını daha güvenli ve korunaklı hale getirmek isteyecektir. Önümüzdeki günlerde yangın çözümlerine olan ilginin artacağını düşünüyoruz.
Erdinç SAYIN/ Norm Teknik Kurucu
"İklim krizi ile daha büyük önem kazandı"
Dünya nüfusu büyük bir hızla artıyor ve buna bağlı olarak da ortak yaşam alanlarımız aynı hızla büyüyor. Bu yaşam alanlarının, en büyük felaketlerden biri olan yangından korunması ise iklim krizi ile giderek daha büyük önem kazanmış durumda. Norm Teknik AŞ. olarak yangın korunum sistemleri konusunda dünyanın önde gelen üretici firmalarının iş birliği ve kendi üretim olanaklarımızı birleştiren bir anlayış içindeyiz. Global düzeyde yaşam alanlarının, doğal alanların ve sanayi tesislerinin yangın risklerini en aza indirmek amacıyla, uygulamalar, teknik hizmetler ve ticari faaliyetlerde, bizim açımızdan en önemli unsur olan uzman mühendislik kadrosu ile çalışıyoruz. Danışmanlık, projelendirme, malzeme temini, süpervizörlük, uygulama ve montaj, devreye alma ve kontratlı bakım hizmetleri vermekteyiz.
YANGINLA SIRA DIŞI MÜCADELE GİRİŞİMLERİ
İTÜ Çekirdek bünyesinde yer alan ve yangınla mücadeleye yönelik yenilikçi çözümler geliştiren girişimler dikkat çekiyor.
HARDSHIELD: Hardshield, petrokimya, nükleer ve kimyasal tesislerde yangına karşı tasarımlar ve risk analizi konularında çalışmalar yapıyor. Bu tip tesislerin kısmi veya tamamının yangına veya patlamaya karşı risklerini tespit ederek, yangın veya patlamaya karşı yapısal ürünler geliştiriyor. Depolama tank tesislerinde, orman yangınları, iç yangınlar, patlama, deprem, fırtına, yıldırım, terörist saldırı gibi risklere karşı metotlar hazırlıyor.
HUMMINGDRONE: Hummingdrone, geliştirdiği termal kameralı dronlar ile geniş alanlarda yangın tespiti yapabiliyor. Ayrıca girişim bu dronlardan yangın toplarının bırakılarak yangın sırasında söndürme dronu olarak kullanılması için çalışmalar sürdürüyor. Bunun yanı sıra yangın sırasında dronlar sayesinde itfaiye erleri, orman işçileri gibi bölgede çalışmalara devam eden kişilerin yönlendirilmesi sağlanıyor. Afet sonrasında ise, RGB kameralar kullanılarak geniş arazilerde yangının boyutu tespit edilebiliyor.
ETİK MÜHENDİSLİK: Yangın önleme, yangın tespiti gibi konularda deneyimli bir ekip tarafından yönetilen Etik Mühendislik, binalarda yangın ve can güvenliğine yönelik kullanılan her bir ekipman için, uluslararası standartlarda tariflenen periyodik kontrol çizelgelerinin haftalık, aylık ve yıllık bazlarda hazırlanması ve periyodik kontrollerin takibi, raporlandırılması ve toplanan verilerin istatistiğinin tutulması için geliştirdikleri yazılım ile binalarda kullanılan her bir ekipmanın bakım ve arızalarını bir veri havuzunda toplanmasını mümkün kılıyor.
HEIMDALL: Heimdall, yangınla ilgili nitelikli bilgi sahibi olmak, yangın büyümeden engellenmesini sağlamak ve itfaiye raporu ile sigorta şirketinin görevlendirdiği uzmanın yazdığı raporun arasında çıkabilecek itilafların önlenmesine yardım edecek bir teknoloji geliştiriyor. Girişim, itfaiye erlerinin hayatlarını tehlikeye atmalarına gerek olmadan, sigorta şirketlerinin ve itfaiyenin ihtiyaç duyduğu anlık yangın tespiti, yangının sıçrayabileceği yerlerin tespiti ve yangının yayılma yönü gibi verileri sigorta şirketi ve itfaiye ile paylaşabiliyor.
KİM NE YAPIYOR?
Canovate Group: Geliştirdiği elektro optik termal radarlar ile ormanları izleyerek, olası bir duman, hareket ve ısı algılanmasında yetkililere sinyal gönderiyor.
Sunday Mühendislik: Askeri ve sivil helikopterleri yangın söndürme helikopterine dönüştürebilen bir mühendislik firması olarak faaliyet gösteriyor.
Sensormatic: Video tabanlı yangın algılama çözümü sunan şirket, yangının kaynağında alevi ve dumanı algılayarak, yangına erken müdahale için zaman kazandırıyor.
Detaysoft: Ortamdaki karbondioksit oranı, sıcaklık, nem, duman seviyesi, rüzgar hızı ve yönüyle ilgileri veri toplayıp ileten sensörler geliştiriyor.
Volkan Fire Fighting Vehicle: Yangın pompaları ve itfaiye araçları üreten firma, kendi alanında dünyanın en iyileri arasında gösteriliyor.
SİSTEM HATALARINA KARŞI AFDD
Aslında her gün haberlerde ve gazetelerde elektrik kontağından çıktığı söylenen sayısız yangın haberi ile karşılaşıyoruz. Elektrik kontağından çıktığı belirtilen bu yangınların asıl nedeni elektrik sisteminde oluşan ark hatalarıdır. Konutlarda ve yaşam alanlarında meydana gelen yangınların yaklaşık yüzde 30'u ark kaynaklıdır. Elektrik tesisatlarında kullanılan otomatik sigorta ve kaçak akım koruma rölesi ark hatası durumunda sistemi açtırmaz ve yangın oluşmasına engel olamaz. Bu noktada devreye giren Legrand firması, ark hatası algılama röleleri mikroişlemci teknolojisine sahip AFDD ile seri ve paralel ark hatalarına karşı kesin ve güvenli koruma sağlayarak oluşabilecek kötü senaryoların önüne geçiyor.
10 SANİYEDE DÖNÜŞ YAPIYOR
Kale Alarm duman dedektörleri, ortamdaki duman yoğunluğu belirli bir seviyeyi aştığında uyarı alarmı veriyor. Dedektörler mutfak ve banyolardaki olası yangın, gaz kaçağı gibi durumların önüne geçmede önemli bir rol oynuyor. Özellikle mutfaklarda kullanılan duman dedektörü yangın anında dumanı algılayıp sisteme uyarı gönderiyor. Duman yoğunluğu tehlikeli boyuta ulaştığında ise alarm devreye girdiğinden tehlike büyümeden kazanın önüne geçilmiş oluyor. Gaz dedektörü ise yüksek düzeydeki gazı algıladığı anda alarm paneline sinyal vererek uyarı alarmı veriyor. Bu gibi durumlarda kullanıcılarına 365 gün boyunca, 7 gün 24 saat süreyle kesintisiz destek veren Kale Alarm İzleme Merkezi'ne de sinyal gönderimi yapılıyor. Bu sayede oluşabilecek en zorlu durumlarda, sorunu çözebilecek ambulans, polis, itfaiye gibi kolluk kuvvetlerinin en kısa sürede müdahale edebilmesi sağlanıyor. Kale Alarm İzleme Merkezi, dünya ortalaması 38 saniye olan aboneye dönüş süresini yalnızca 10 saniyeye düşürerek kullanıcılarına ayrıcalıklı bir hizmet sunuyor.
