2024’te kim daha çok kazanacak?

PARA ARAŞTIRMA/ ÜRÜN DİRİER Yılın sonuna sayılı günler kala, iş dünyasının odak noktası maaş zamları. Hem çalışan hem de işveren kesim için kritik bir dönem. Beklentiler sektörlere göre değişse de ortalama maaş zam oranı beklentisi yüzde 50 civarında. Bazı sektör ve pozisyonlar zam konusunda daha şanslıyken bazıları daha geri planda kalacak gibi görünüyor. Öte yandan insan kaynakları (İK) şirketlerinin yaptığı araştırmalar, ilginç verileri de gözler önüne seriyor. Bunlardan biri, yeni mezun çalışan maaşı ile üst düzey çalışan maaşı arasındaki makasın hızla kapanıyor olması. Bir diğer dikkat çeken veri ise kaynak, montaj ustası, kepçe operatörü gibi ustalık gerektiren işlerdeki maaşların genel müdür maaşı seviyesine ulaşmış olması. İlginç bir başka veri de yan haklar alanında. Daha önce hiç duymadığımız yan haklar, 2024'e damga vuracak gibi. Bunlardan bazıları ruh sağlığı ve duygusal ihtiyaçlara yönelik yan haklar…

ORTALAMA ARTIŞ BEKLENTİSİ YÜZDE 50

Küresel insan kaynakları ve yönetim danışmanlığı firması Mercer, '2023 Ücret ve Yan Haklar Araştırması'nın sonuçlarını açıkladı. Toplam Türkiye'den bin 744 firmanın katıldığı araştırmanın sonuçlarına göre; 2024 yılında yapılması planlanan ücret artış oranı yüzde 50 olarak planlanıyor. Araştırmaya göre 2024 yılında firmaların yüzde 59'u yılda bir kez, yüzde 33'ü iki kez ve yüzde 8'i üç veya daha üzerinde zam yapmayı düşünüyor.

Türkiye'den farklı sektörlerden firmaların katılımıyla gerçekleşen araştırmanın sonuçlarına göre, 2022 yılının son çeyreğinden 2023 Eylül ayına kadar en fazla ücret artışı gösteren sektörler; sırasıyla yüzde 115 ile lojistik, yüzde 114 ile perakende ve yüzde 108 ile enerji sektörü oldu. En fazla ücret artışı gösteren iş kolları ise, tedarik zinciri, üretim ve mühendislik olarak sıralanıyor. Firmaların en fazla bütçe ayırdığı yeni mezun rollerinde ise yapay zeka ve teknolojinin öncelik kazandığı görülüyor.

'2023 Ücret ve Yan Haklar Araştırması'na göre; İstanbul en çok ücret alan il konumunda. Buna karşılık, İzmir ve Ankara ile İstanbul arasındaki ücret farkı her geçen yıl kapanmaya devam ediyor. Yeni mezun ve genel müdür arasındaki ücret farkı da birbirine yaklaşmakta. Geçtiğimiz sene 14 kat olan farkın bu sene 13 kata düştüğü gözlemleniyor.

"ÜCRET ARTIŞI ASGARİ ÜCRET İLE PARALEL"

Mercer'ın hazırladığı Ücret ve Yan Haklar araştırmalarının, firmalara piyasada konumlarını kontrol edebilme, ücretlendirme ve yan haklar politikalarını gözden geçirme, çalışan maliyetlerini etkin yönetme, sektörel bazda karşılaştırmalar yapabilme adına objektif veriler sağladığını belirten Mercer Türkiye ve Doğu Akdeniz Kariyer Bölge Lideri Şadiye Azışık Kılcıgil, "Bu çalışmanın şirketlerin karar alma süreçlerini destekleyen önemli bir araç. Türkiye'de özellikle pandemi sonrasında yaşanan ekonomik dalgalanmalarla birlikte geçtiğimiz ve bu yıl daha fazla gördüğümüz yüksek enflasyon, çalışan tarafında ücret artış beklentilerini de yükseltiyor" dedi. Firmaların 2022'de yüzde 63'ünün 2023 yılında ise yüzde 67'sinin yılda iki kere ücret zammı gerçekleştirdiğine dikkat çeken Kılcıgil, "Yıl içinde üç veya daha çok kez zam yapan firmaların oranı 2022 yılında yüzde 34, 2023 yılında ise yüzde 26 idi. 2024 yılındaysa firmaların yüzde 59'unun yıl içerisinde bir kez, yüzde 33'ünün iki kez ve yüzde 8'inin ise üç veya daha fazla sayıda zam yapmayı planladığını görüyoruz. Firmaların yüzde 79'u ise Ocak ayında 2024 ücret artışını gerçekleştirmeyi düşünüyor. 2023 yılında yüzde 78 olan Temmuz'da zam yapma oranı ise bu yıl yüzde 32'ye geriledi" diye konuştu.

YENİ MEZUN İLE ÜST SEVİYEDE MAKAS KAPANIYOR

Çok daha önceki senelerde enflasyonla paralel ilerleyen ücret artışlarının 2021 yılından bu yana asgari ücret artış oranlarıyla paralel ilerlediğini ifade eden Kılcıgil, şunları aktardı: "Bunun yanı sıra yüksek enflasyon ve asgari ücretteki artışlar, yeni mezun ücret seviyesini yukarı yönlü oynatmaya devam ederken organizasyonlardaki üst seviye rollerde benzer seviyelerde artışlar yapılmadığı görüldü. Bu durum, Türkiye'deki yeni mezun ve genel müdür seviyeleri arasındaki makasın 2021 ve geçtiğimiz yıla göre daraldığını gösteriyor. En fazla ücret artışı gösteren iş kolları ise tedarik zinciri, üretim ve mühendislik olarak sıralanıyor. Firmaların en fazla bütçe ayırdığı yeni mezun rollerinde ise yapay zeka ve teknolojinin öncelik kazandığı görülüyor."

YÜZDE 59'U YILDA BİR KEZ ZAM YAPACAK

Türkiye İnsan Yönetimi Derneği (PERYÖN), yeni yıl yaklaşırken iş dünyasının sıcak gündemi olan ücret artış ve yan haklar trendlerinin konuşulduğu özel bir webinar düzenledi. Ücret artışlarının ve yan haklardaki trendlerin çalışma hayatına, çalışana ve işverene etkisinin incelendiği webinarda çarpıcı veriler üzerinde duruldu 'Ücret Artışları ve Yan Haklardaki Trendler' başlıklı webinarda konuşmacı olarak Mehmet Koçak Danışmanlık Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Koçak ve MERCER Türkiye ve Doğu Akdeniz CEO'su Dinçer Güleyin yer aldı.

Dinçer Güleyin, konuşmasında şu ifadelere yer verdi:

"Şirketlerin 2022'de yüzde 63'ü, 2023'te ise yüzde 67'si yılda iki kere çalışan ücretlerine zam yaptı. Yıl içinde üç veya daha çok kez zam yapanların oranı 2022'de yüzde 34, 2023'te ise yüzde 26 idi. 2024'e baktığımızda ise şirketlerin yüzde 59'unun yıl içerisinde bir kez, yüzde 33'ünün iki kez, yüzde 8'inin ise üç kez veya üzerinde ücret artışı yapmayı planladığını görüyoruz. Elbette bu oranlar bugünden bakılınca görülen değerler."

Şirketlerin yüzde 79'unun ocak ayında zam planladığını, yüzde 32'sinin ikinci veya üçüncü zam için temmuz ayını değerlendirdiğini vurgulayan Güleyin, "Bu, 2023 ile aynı oranda. Önümüze çıkan değişik bir veri, 2023'te ikinci veya üçüncü zam için yüzde 78 oranında şirket temmuz ayını değerlendirirken, bu oran 2024'te yüzde 32'ye düşmüş durumda. Bu arada yeni mezun ile genel müdür maaşları arasındaki makas 13 kata düştü. Genel olarak Avrupa ülkelerinde üniversiteden yeni mezunlar ile genel müdür ücretleri arasındaki fark daha azken, Orta Doğu ülkelerinde bu farkın daha fazla olduğunu görüyoruz. Türkiye'de bu makas kapanmaya devam ediyor. 2021'de bu fark 17 kat seviyesindeyken, 2023'te 13 kata kadar düşmüş durumda" dedi.

YETENEK VE BECERİ BAZLI ÖDÜLLENDİRME

Ödüllendirme sisteminin enflasyonist bir ortamda her zamankinden daha da kritik bir şekilde odak noktasında olduğuna işaret eden Güleyin, "Geleneksel ücret yaklaşımları ve ödüllendirmeler ihtiyacı karşılamıyor. Bu yaklaşım yerini yeteneklerin ve becerilerin ödüllendirilmesi yaklaşımına bırakıyor. Yeteneklerin, becerilerin ölçümlenerek, pozisyondan ihtiyaç duyulan kritik becerilerin ödüllendirilmesi ile ihtiyaç duyulan becerileri öne çıkartmak, bu yolla yeteneği elde tutmak ön plana çıkıyor. Kısa vadeli teşvikler, uzun vadeli teşvikler, baz ücrette farklı ücret politikaları, yüksek potansiyelli çalışanlara yönelik daha rekabetçi ücret politikası, destekleyici İK politikaları, döviz bazlı ücret politikası uygulamaları bu anlamda dikkat çekiyor. Sendikalar toplu iş sözleşmeleri için asgari ücret zam oranının açıklanmasını bekliyor" diye konuştu.

ASGARİ ÜCRETE ZAM BEKLENİYOR

Mehmet Koçak Danışmanlık Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Koçak ise konuşmasında asgari ücret artışı üzerinde durarak şu ifadelere yer verdi:

"Ocak ayında başlayacak toplu iş sözleşmeleri için henüz daha sendikalardan toplu iş sözleşmesi teklifi gelmedi. Çünkü taban ücret olan asgari ücrete yapılacak zam oranı bekleniyor. Eğer toplu iş sözleşmesinin olduğu kurumda asgari ücrete bağlı bir sistem varsa pek sorun yaşanmıyor. Yeni yapılacak toplu iş sözleşmelerinde de sendikalar, şu anda oran açıklandıktan sonra görüşmelerini başlatmaya hazırlanıyor."

YEMEK KARTLARIYLA İLGİLİ DÜZENLEME

Yemek kartlarıyla ilgili olarak da bir düzenleme beklendiğinin altını çizen Koçak, yemek kartlarının sadece yemek için kullanılması gerektiğini belirtiyor. Koçak; "SGK, yemek kartları ile yemek harici alışveriş yapıldığı tespit edilirse işletmelere fark matrahları çıkaracak. Bunu tüm iş dünyasına duyurmuş olalım. Yeni dönemde bu konuyla ilgili bir çalışma yapılıyor. İnsanların marketten yiyecek alabilmesi mümkün, ama yemek harici kalemlerde alışveriş yapılamayacağı bir düzenleme bekleniyor. Devletin gelir kaybının azaltılması açısından da faydası olacak bir uygulama olacak bu. İlgili sektöre de marketlerde yemek kartlarıyla alışverişin önünün açılması fayda sağlayacaktır" açıklamasında bulundu.

SEKTÖRLERE GÖRE DEĞİŞİR

Yapılan son araştırmalara göre, 2023'teki maaş artış bütçelerinin, son 20 yılın en yüksek seviyesine ulaşmış durumda olduğuna dikkat çeken 100sClub Kurucu Ortağı Burcu Erol, şunları anlattı:

"İşverenler, ekonomik belirsizliklere rağmen önümüzdeki yıl için maaş artışları konusunda oldukça agresif bir tutum sergileme eğiliminde olacaklardır. Bu bazı şirketlerin yeniden işgücünü planlamasını zorunlu hale getirecektir. Ocak ayında açıklanacak asgari ücretle birlikte, işverenler yüzde 45-60 arasında değişen oranlarda zam konularını değerlendirme aşamasında olacaklar. Zam oranları, birçok faktöre bağlı olarak sektörlere göre değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak; teknoloji, bilişim, enerji ve finans sektörlerinde talep, rekabet ve işgücü piyasası koşulları gibi etkenlerden dolayı ücret artışlarının daha yüksek olduğu gözlemlenebilir. Özellikle birbirleriyle rekabet halindeki şirketler arasındaki zam oranları, diğer şirketleri de etkileme potansiyeline sahiptir."

RUH SAĞLIĞI DESTEKLERİNİ GÖRECEĞİZ

2024 için çalışanlara yönelik yan haklar konusunun da iş dünyasındaki değişen dinamiklere, sosyal ve ekonomik faktörlere bağlı olarak değişeceğine işaret eden Erol, şu bilgileri aktardı:

"Ancak değişmeyen bir konu var ki o da çalışanlar ofislere tam zamanlı dönmek istemiyor. Ve pandemi sonrası kazanılan bu hak çalışanların iş-yaşam dengesine sağladığı değer önermesi ile artık yan haklar paketinin vazgeçilmez maddesi olacaktır. Çalışanlar için esenlik uygulamaları dediğimiz sağlık sigortası, spor salonu üyelikleri ve ruh sağlığı destekleri gibi çeşitli avantajları içeren maddeleri de göreceğiz. Eğitim ve gelişim faaliyetleri de hala en popüler yan haklar paketi içerisinde yer almaktadır. Kasım ayında Fransa'da gerçekleşen UNLEASH Dünya İnsan Kaynakları Kongresi'nde, çalışanların sahip oldukları yeteneklerin, bilgilerin veya uzmanlık alanlarının, şirketler tarafından verilen eğitimle yeni bir beceri kazandırarak onlara ekonomik değer katacak şekilde kullanılabilir olduğu bilinci vurgulandı. Bu, çalışanların kazançlarını artırma potansiyeline sahip bir fırsat sunabilir. Çalışanların yeteneklerinin, iş dünyasında ve ekonomik sistemde bir nevi para olarak değerlendirilebileceği ve bu becerilere dayalı olarak maddi getiriler elde edilebileceği vurgulandı. Yani, iş dünyasında yeni bir para birimi olarak beceri ortaya çıkıyor."

SİGORTA, OTOMOTİV VE KİMYA İÇİN BEKLENTİ YÜZDE 60 ZAM

Happy Workplaces MENA Bölge Müdürü Prof. Dr. Türker Baş, şirketlerin yapacakları zam oranlarında asgari ücret ve memur maaşlarında yapılacak artışların belirleyici olmasa da etkili olacağına değinerek, "Şu anda pek çok şirket hesabını yüzde 30 üzerinden yapıyor. 2024 sonuna kadar ise yüzde 50'lik bir artış öngörüyorlar. Ancak asgari ücretin yüzde 50 oranında artırılması durumunda bu hesaplar oldukça karışacak. Bu durum asgari ücretli ile diğer çalışanlar arasındaki makasın daha da daralacağı anlamına geliyor" dedi. Araştırmaların sigorta, otomotiv ve kimya sektöründe yüzde 60'ın üzerinde ücret artışı olacağını gösterdiğine vurgu yapan Baş, "Üretimde yüzde 50'nin üzerinde bir artış bekleniyor. Hizmet ise yüzde 50'nin altında kalacak. Yaratıcı yan haklar da 2024 yılında insan kaynakları birimlerinin önemli gündem maddelerinden biri olacak. Performansa dayalı ekstra olanakların ve temel ihtiyaçlara yönelik desteklerin artırılması gibi stratejiler geliştirilmesini bekliyoruz. Özellikle çalışanların mutluluk ve esenliğini merkeze alan uygulamalar ön plana çıkacak. Bunlara örnek olarak teletıp hizmetlerini, uzaktan teşhis, online spor salonu üyelikleri, psikolog ve beslenme uzmanına erişimi verebiliriz" diye konuştu.

MONTAJ-KAYNAK GİBİ BECERİ MESLEKLERİNE ZAM FAZLA OLACAK

Eleman.net olarak her maaş artışı döneminde, Eleman.net'e kayıtlı kişilere yönelik zam beklentilerini ölçmek adına bir anket düzenlediklerini aktaran Eleman.net Kurucu Ortağı Özlem Duyarlar, "Son anket çalışmamızı da geçtiğimiz hafta tamamladı. Ankete toplamda 120 farklı sektörde çalışan 6 bin 287 kişi katıldı. Katılımcıların yüzde 48'i yüzde 30-50 arasında zam bekliyor. Enflasyon oranı, beklentiler, işgücü piyasası koşullarını da göz önüne alarak ortalama zam oranlarının yüzde 30-50 arasında olacağını tahmin ediyorum. Asgari ücretteki bu artış, asgari ücretten fazla alan çalışanların maaşlarına da yansıyacaktır" dedi. Enflasyonun çalışanların satın alma gücünü azaltması nedeniyle şirketler çalışanların maaşlarını enflasyona ayak uyduracak şekilde artıracağını vurgulayan Duyarlar, "İş ilanı yayınlayan ve danışmanlık verdiğimiz firmalardan da biliyoruz ki üretim sektöründe, otomotiv alanında makine operatörleri, montajcılar, kaynakçılar ve diğer üretim personellere olan ihtiyaç devam edecektir. Bu pozisyonlar deneyim ve beceri gerektiren kritik meslekler. Firmalar bu pozisyonlarda kalifiye eleman bulmakta zorluk yaşıyor. Bu kişileri istihdam eden firmalar, çalışanlarını elinde tutmak için ortalamanın üzerinde zam yapacaktır" diye konuştu.

DUYGUSAL İHTİYAÇLARA YÖNELİK YAN HAKLAR

Geçmişte, yan hakların genellikle emeklilik planları, sağlık sigortası ve tatil gibi geleneksel faydaları içerdiğine de işaret eden Duyarlar, sözlerini şöyle tamamladı:

"Ancak şimdi, iş dünyasındaki değişen dinamiklere bağlı olarak, öne çıkacak yan hakların iş-yaşam dengesini destekleyen, esnek çalışma saatleri, uzaktan çalışma seçenekleri, ücretli aile izni ve ücretli hastalık izni gibi unsurları içereceğini düşünüyorum. Günümüzde, çalışanların sadece maddi değil, aynı zamanda duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarını da karşılamayı amaçlayan yeni yan haklar ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda popülerleşen yan haklar arasında psikolojik danışmanlık, diyetisyenlik gibi sağlık hizmetleri ön plana çıkarken, çalışanların kendilerini iyi hissetmelerini sağlamak adına makyaj, tırnak bakımı gibi güzellik merkezi seans paketleri de dikkat çekiyor. Bu yeni yan haklar, modern çalışma ortamlarında işverenlerin çalışan memnuniyetini artırmak ve yetenekli çalışanları çekmek için daha fazla çaba harcadığı bir dönemde öne çıkacak. İşverenler, bu avantajlarla çalışanların işe bağlılığını artırabilir ve iş ortamlarını daha sürdürülebilir hale getirebilir."

USTA MAAŞLARI GENEL MÜDÜR MAAŞI SEVİYESİNDE

Eleman.net, en çok hangi sektörlerde çalışan arandığı ve maaş aralıklarına dair gerçekleştirdiği araştırmanın sonuçlarını paylaştı. Araştırmaya göre en çok çalışan arayan sektörlerin başında gıda, güvenlik, restorancılık ve üretim geliyor. Farklı sektörlerde kaynakçı, seramik ustası, forklift operatörü gibi çeşitli meslek dallarında 66 bin liraya varan rakamlarda usta arandığını da ortaya koyan araştırma, usta maaşlarının genel müdür maaşları seviyelerine geldiğini gösterdi. İş veren markalar ile çalışan adaylarını bir araya getirerek istihdama katkı sunan eleman.net; en çok hangi sektörlerde, hangi maaş aralıklarında çalışan arandığına dair bir araştırma gerçekleştirdi. Araştırmaya göre 2022'den 2023'e iş ilanları yüzde 127.85 artarak 90.361'den 206.097'ye yükselirken en çok eleman arayan sektörlerin başında gıda, güvenlik, restorancılık ve üretim sektörleri geldi. Eleman.net'in Meslek Rehberi verilerine göre en gözde meslekler arasında güvenlik görevlisi, temizlik görevlisi, eleman, depo elemanı, muhasebe elemanı yer alıyor.

ÜRETİM SEKTÖRÜNDEKİ MAAŞ ARALIKLARI

Araştırma ile bir yandan istihdam problemi yaşayan sektörleri, diğer yandan da bu sektörlerin maaş aralıklarını ortaya koydu. Araştırmaya göre İstanbul'da en çok tecrübeli eleman arayan sektörlerin başında üretim, otomotiv, enerji, finans, sağlık, perakende, turizm sektörü yer aldı. Eleman.net'in Meslek Rehberi verilerine göre bu sektörlerde maaş aralıkları; üretim sektöründe üretim elemanı 13 bin 100-25 bin 600 lira ve üretim mühendisi 17 bin 800-37 bin 300 lira aralığında, otomotiv sektöründe otomotiv teknikeri 14 bin 700-38 bin 300 ve otomotiv mühendisi 27 bin 500-61 bin lira aralığında, enerji sektöründe enerji uzmanı 23 bin 100-52 bin lira ve enerji mühendisi 18 bin-48 bin 200 lira aralığında, finans sektöründe ön muhasebe elemanı 12 bin 700-26 bin 300 lira ve mali işler sorumlusu 19 bin 200-33 bin 600 lira aralığında, sağlık sektöründe doktor 48 bin 800-115 bin 800 lira ve hemşire 13 bin 400- 28 bin 900 lira aralığında, perakende sektöründe satış temsilcisi 15 bin 400-31 bin 700 lira ve mağaza müdürü 15 bin 500-31 bin 600 lira aralığında turizm sektöründe resepsiyonist 12 bin 400-26 bin 400 lira ve otel müdürü 25 bin 600-65 bin 800 lira olarak yer aldı.

İŞKUR'un 2023 İş Gücü Piyasası Analizi'ne göre teknoloji, inşaat ve metal işleme gibi bazı sektörlerde ustalık seviyesindeki çalışanların maaşı genel müdür maaşlarına yaklaştı. Eleman.net ise her yıl düzenlemiş olduğu asgari ücret beklentisi araştırması için 120 farklı pozisyondaki kişiye maaş aralıklarını sorarken gelen cevaplara göre genel müdür maaşına en yakın olan meslekler arasında; demir ustası, kaynakçı, seramik ustası, dekoratif boya ustası, loder (kepçe) operatörü ve forklift operatörü yer aldı. Bunun sebepleri arasında ustalık seviyesindeki çalışanların genellikle yüksek düzeyde teknik bilgi ve beceri gerektiren işler yapması ve bu işlerin yüksek sorumluluk ve risk içeriyor olması göze çarptı.

SEKTÖRLER BİR-BEŞ YIL TECRÜBE İSTİYOR

Eleman.net verilerine göre en çok eleman aranan güvenlik, üretim, gıda ve restorancılık gibi sektörlerde genellikle bir-beş yıl arası deneyim bekleniyor. Bu süre pozisyon ve sektörlere göre artış da gösterebiliyor. Teknoloji, inşaat, metal işleme, sağlık ve enerji sektörleri en gözde meslekleri barındıran alanlar olarak öne çıkarken; teknoloji, inşaat, metal işleme, sağlık ve enerji sektörlerindeki mavi yaka çalışanlar, teknik bilgi ve deneyimleri sayesinde usta seviyesine ulaşarak diğer sektörlerdeki beyaz yaka çalışanlarla benzer maaş düzeylerine erişebilme imkanı buluyor. Ekonomik büyümenin yavaşlaması, teknolojik gelişmeler ve nüfus yapısındaki değişim istihdam sorunlarının temel nedenleri arasında yer alırken; üretim, sağlık, eğitim, inşaat, metal işleme, tekstil ve turizm sektörleri de istihdamda sorun yaşıyor.

TEKNOLOJİDE BELİRSİZLİK HAKİM

Endeavor Türkiye ile danışmanlık şirketi Melon'ın ortak yürüttüğü Türkiye Teknoloji Sektörü Ücret ve Yan Haklar Araştırma Raporu yayınlandı. Araştırma için, Türkiye'nin hızlı büyüyen 90 teknoloji şirketinden veri alındı. 2024'te, yılbaşı itibarıyla uygulanacak tahmini ücret artışı ortalaması, medyanda yüzde 40, üst çeyrekte ise yüzde 50 olarak belirtildi. Planlarının belirsiz olması nedeniyle araştırmaya katılan her üç şirketten biri, yıl sonu ücret artış planını paylaşamadı. Melon Kurucusu Sure Köse Ulutaş, şunları söyledi:

"Bu sene yüksek enflasyon, seçim belirsizliği ve doğal afetler derken, ekonomik dalgalanmaların etkileriyle başa çıkmak pek kolay olmadı. Bu raporda, işverenlerin bu zorluklar karşısındaki stratejilerini, ücret artış planlarını ve yan hak politikalarını inceledik. Ama asıl odak noktamız, şirketlerin en iyi çalışan deneyimini nasıl oluşturabilecekleri ve yetenekleri nasıl çekebilecekleri üzerine. Bu yıl, işverenler arasında yüksek enflasyonla başa çıkma yöntemi olarak ara ücret artışları yapanların sayısının arttığı bir dönem oldu. Endeavor ile ortak yürüttüğümüz araştırmada, katılımcı şirket sayısı son beş yılın en yükseği olan 90'a ulaştı. Bu da demek oluyor ki, raporumuz Türkiye'deki teknoloji şirketleri arasında daha geniş bir temsil gücüne sahip. Yıl sonu ücret artış planları konusundaki sorularımızda pek çok şirketin asgari ücret artışı hakkındaki kararı beklediğini ve planlarının henüz netleşmediğini gördük. Bu durum, şirketlerin geleceğe dair net bir görüş ve planlama yapmakta ne kadar zorlandıklarını gösteriyor. Bu yüzden, şirketlerin planlarını ve stratejilerini düzenli olarak toplamak ve analiz etmek, bu araştırmanın ne kadar önemli olduğunu bir kez daha ortaya koyuyor. Gelişmeleri sizinle paylaşmak adına sadece bu raporla sınırlı kalmayıp, araştırmaya katılan şirketlerle iş dünyasındaki en güncel ücret artış planlarını paylaşmaya devam edeceğiz."

YEŞİL YETENEKLER İÇİN İŞE ALIM SAVAŞLARI

ManpowerGroup tarafından yayımlanan raporda yer alan bilgilere göre yeşil dönüşüm ve çevre, sosyal, yönetim (ÇSY), önümüzdeki beş yıl içerisinde en çok istihdam yaratacak alanlar olacak. İşverenlerin yüzde 94'ü, ÇSY hedeflerine ulaşmak için ihtiyaç duydukları yeteneklere sahip olmadıklarını söylüyor. Küresel çapta işverenlerin yüzde 70'i, yeşil dönüşüm için yetenekleri aktif olarak işe aldıklarını veya almayı planladıklarını belirtiyor. Sektörlere bakıldığında ise işverenler üretim ve imalat (yüzde 36) ile operasyon ve lojistik (yüzde 31) gibi teknik vasıflara ihtiyaç duyulan sektörlerde yeşil pozisyonlar için işe alım yapmakla daha çok ilgileniyor. Rapora göre her 10 kuruluştan 8'i ÇSY stratejisini planlamış veya planlama sürecinde olsa da şirketlerin yüzde 94'ü bu hedeflerini uygulamak için gerekli yeteneklerden yoksun olduklarını belirtiyor. Bu nedenle şirketlerin "yeşil yetenekler" için işe alım savaşının da çoktan başladığına dikkat çekilen rapordaki bilgilere göre günümüzde, küresel çapta işverenlerin yüzde 70'i yeşil dönüşüm için yetenekleri aktif olarak işe aldıklarını veya almayı planladıklarını söylüyor.

Sektörlere bakıldığında ise işverenler en çok üretim ve imalat (yüzde 36) ile operasyon ve lojistik (yüzde 31) gibi teknik vasıflara ihtiyaç duyulan sektörlerde yeşil pozisyonlar için işe alım yapmakla ilgileniyor. Bu pozisyonlar dışında, BT ve veri (yüzde 30), satış ve pazarlama (yüzde 27), mühendislik (yüzde 26), yönetim ve ofis desteği (yüzde 25) ve insan kaynakları (yüzde 25) alanlarında da "yeşil yetenekler" aranıyor. Diğer yandan bütün yaş gruplarında adayların çoğunluğu çevresel açıdan sürdürülebilir olarak gördükleri şirketlere iş başvurusunda bulunmaya (yüzde 67) ve bu kurumlardan gelecek işleri kabul etmeye (yüzde 68) daha istekli.

"SANAYİ DEVRİMİNDEN BU YANA EN HEYECAN VERİCİ DÖNEM"

Hazırladıkları rapor hakkında değerlendirmede bulunan ManpowerGroup Türkiye Genel Müdürü Feyza Narlı, şunları aktardı:

"Küresel çapta iş dünyasında yaşanan yeşil dönüşüm, sanayi devriminden bu yana iş gücü için en heyecan verici dönemlerinden biri olacak. Yeşil dönüşüm, giderek daha sofistike hale gelen yapay zekâ ve makine öğrenimi araçlarının daha da benimsenmesiyle hızlanacaktır. Ayrıca, iklim değişikliğini ele almak için daha cesur eylem ve şeffaflık isteyen hükümetler, yatırımcılar, çalışanlar ve tüketicilerden gelen talep de bu dönüşüme yön verecektir. Bu dönüşümün istihdam dünyasına yansımasını da çok daha fazla göreceğiz. Bu nedenle iş dünyasındaki liderler, yalnızca şirketlerinin operasyonel açıdan çevresel verimliliklerini artırmak için inovasyonlar yapmakla yetinmemeli aynı zamanda insan sermayesinin gücünden tam olarak yararlanmak için de yenilikçi adımlar atmalıdır. Yeşil dönüşümün gündemin en önemli maddelerinden biri olduğu bu yeni dünyada, yetenekleri işe alma, eğitme, elde tutma ve bu yetenekleri şirket genelinde görevlere yerleştirme yöntemlerinden tam olarak istifade edebilen kuruluşlar, geleceğin yeşil ekonomisinin de liderleri olacaktır. ManpowerGroup olarak biz de tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de donanımlı kadrolarımızla şirketlere ve adaylara yardımcı olmak için buradayız."

"Pek çok başlıkta yan hak programlarımız mevcut"

Ayşegül GÜRKALE / Enerjisa Üretim İnsan ve Kültür Genel Müdür Yardımcısı

2024 yılı için zam oranımız henüz netleşmemekle beraber, zam oranlarımızı belirlemede pek çok değişkenin etkin rol oynayacağını söyleyebiliriz. 2023 yılı için açıklanacak enflasyon oranı da zam oranımızı belirlerken göz önünde bulunduracağımız unsurlardan biri olarak öne çıkıyor. Enerjisa Üretim olarak birçok yan hak ve avantajları yeni yılda da çalışanlarımıza sunmayı sürdüreceğiz. Sunduğumuz yan hakların çeşitlilik gösterip her türlü ihtiyaca cevap verebilecek nitelik taşımalarına ekstra özen gösteriyoruz. Pek çok başlıkta yan hak programlarımız mevcut. Örneğin "Enerjine Sağlık" programımızda ihtiyaca yönelik sağlık odaklı imkanlar sağlıyoruz. "Sana Göre" programımız kapsamında sunduğumuz sağlık sigortası, yemek yardımı, yakıt yardımı gibi yan hakları da çalışanların hediye çeki ya da aile bireyine yönelik sağlık sigortası gibi haklarla özelleştirebilmesine olanak sağlıyoruz. 2024 yılında da yetkinlik gelişimi, kişisel gelişim, performans yönetimi, liderlik gelişimi ile ilgili içerik ve programlarla çalışanlarımızın kariyer gelişimlerine katkılar sunmaya devam edeceğiz. Örneğin Power MBA, enerji sektöründe kariyer yapmak isteyen profesyonellere yönelik bir eğitim programı olma özelliğini taşıyor. Genç Yetenek Liderlik Programımız "Nextchanger" sayesinde, enerjisi ve potansiyeliyle geleceğe yön vermek isteyen yeni mezunları aramıza katıyoruz. Üniversite üçüncü veya dördüncü sınıf öğrencilerini, kariyerlerinde fark yaratabilecekleri Energy Youth College projemiz ile uzun dönem staj imkanı sunarak destekliyoruz.

"Yan haklar zamanla azalacak"

Gökhan SAVUN / Tezmaksan A.Ş. CFO'su

Şu an şirketler öncelikle asgari ücret zammını görmek istiyor. Temmuz-Aralık 2023 enflasyonu yaklaşık yüzde 45 seviyelerinde olacaktır. Şirketlerin bir miktar refah payı da ekleme düşüncesi olursa zam oranlarının yüzde 45-50 arasında olabileceğini düşünebiliriz. Enflasyon nedeniyle ücret dengeleri bozulmuş durumda. Normalde gelecek enflasyon beklentisine göre şirketlerin zam yapması gerekir ancak çalışanların geçmişten gelen kaybının da telafi edilmesi gerekiyor. Yan hakların zamanla azalacağını ve ABD-Avrupa standartlarına döneceğimizi düşünüyorum. Artan maliyetler nedeniyle artık şirketler sağlık sigortalarında daha tutumlu olmaya başladı. Sağlık sigorta maliyetleri maalesef çok artmış durumda. Benzer bir durumu araç yardımlarında da görmeye başladık. Artan kiralık araç fiyatları nedeniyle şirketler, araç kiralamak yerine satın almaya başladı ancak bunun sürdürülebilir olduğunu düşünmüyorum. Üst yönetimler ve satış ekipleri dışında zamanla araç yardımlarının azalacağını, yerine benzin, kendi araçları ile gelenlere araç yardım ödemesi ve yol yardımlarının geleceğini düşünüyorum. Yemek yardımları artacaktır, keza bugün dışarıda sıradan bir yemek fiyatı dahi çok arttı. 2024 yılında çalışanlara daha fazla özgürlük verileceğini, çalışma saatlerinde esnekliklerin artacağını, şirketin başarısı ve kârlılığı doğrultusunda jestiyon primlerinin verilebileceğini ve bu şekilde de motivasyonun artabileceğini düşünüyorum.

"Piyasa ve sektör verilerini değerlendireceğiz"

Özlem İNCE / Asaş İnsan Kaynakları Direktörü

Yoğun mavi yaka çalıştıran bir şirket olduğumuzdan, asgari ücret bizim için çok bağlayıcı bir veri. Asgari ücret artışı belirlendiğinde, ücret araştırması firmalarından edindiğimiz piyasa ve sektör verilerini de değerlendirerek oranlarımızı belirleyeceğiz. Şirketimizde çalışanlarımıza maaş gelirlerinin yanı sıra; çocuklar için eğitim yardımı, market yardımı, yakacak yardımı, evlilik yardımı gibi yan haklar; sağlık ve hayat sigortası gibi imkânlar sunuyoruz. Yan haklarımızı ihtiyaç ve beklentiler doğrultusunda her yıl gözden geçiriyoruz. Önümüzdeki dönemde yan haklarda iyileştirmeler yapmayı planlıyoruz. 2022, 2023 senelerinde gelen talepler doğrultusunda; psikolog ve diyetisyen hizmeti sağladık. Çalışanlarımızın hobilerine yönelik bisiklet, dalış ve kürek gibi etkinlik kulüpleri kurduk. Aynı zamanda çalışanlarımızın kişisel ve profesyonel gelişimlerini desteklemek amacıyla çeşitli eğitim programları, koçluk-mentorluk imkânları, rotasyonlar, iş başı öğrenme etkinlikleri sunuyoruz.

"Fiyat artış endeksleri arasındaki büyük farklar işi zorlaştırıyor"

Murat YEŞİLDERE / Egon Zehnder Kıdemli Ortağı

TCMB'nin 2024 yılı için belirlediği yüzde 36 enflasyon hedefi, şirketlerin bazıları için minimum artış seviyesi olarak belirleyecektir. 2024 zam oranı konusunda öngörüde bulunurken, yıl boyunca tek artış uygulamasına şirketlerin ne kadar uyacağı belirleyici faktörlerden biri olacaktır. Diğer taraftan yurtdışına raporlama yapan uluslararası sermayeli şirketlerde, son 12 ay içinde döviz kuru artışının enflasyon artışının gerisinde kalması da döviz bazında maliyetlerin yükseldiği algısını yaratmakta. Bu Türkiye'de kurulu yabancı şirketlerin yöneticilerinin açıklamakta zorlandığı bir unsur haline geldi. Bunların hepsi yetmezmiş gibi, TÜİK, ENAG, İTO, gibi kurumların açıkladığı fiyat artış endeksleri arasında da büyük farklılıklar olması, yöneticilerin işini daha da zorlaştırmaktadır. Sonuç olarak 2024 yılı başında yapılacak zam oranının, şirketler bazında ortalama olarak yüzde 40 ve üzerinde gerçekleşeceğini öngördüğümü söylemek isterim. 2024'te genel sektörel trendler kapsamında, özellikle saha çalışanlarına yönelik talep göz önüne alındığında hizmet sektörlerinde (taşımacılık, tedarik zinciri, lojistik, vs.) ücret artışlarının pazar ortalaması ve üzerinde olacağına yönelik beklentim var.

"Kazanan servis sektörü emekçileri olacak"

Gizem YASA / 24 Saatte İş Kurucu Ortağı

2024 genelinde toplamda yüzde 40-50 arası bir zam oranı olacağını öngörüyoruz. Geçen yıldan beri ilginç bir trende tanıklık ediyoruz. Servis sektörüne hizmet eden bir çözüm olarak 24 Saatte İş'te ilan veren şirketlere baktığımız zaman, servis sektöründe eskiden asgari ücret ve etrafında seyreden pozisyonlar, şu anda asgari ücretin 1.5-3 katına varan rakamlarda maaş almaya başladı. Gençlerin garsonluk, bulaşıkçılık, aşçılık, temizlik gibi pozisyonları tercih etmemesi ve çok yüksek sirkülasyon sebebiyle arz talep dengesinde oluşan bozulma, şirketlerin iyi adayları alabilmek için rekabet etmesine ve kesenin ağzını açmasına sebep oldu. Dolayısıyla biz bu trendin devam edeceğini ve bu dönemin kazananının servis sektörü emekçileri olacağını öngörüyoruz. Geçen yıl istihdam piyasasının bize yaptığı en büyük sürpriz, gri yaka ve beyaz yakada özellikle giriş seviyesindeki pozisyonlarda maaş makasının kapanmış olması, hatta bazı durumlarda gri yakanın öne geçmesi. Bu yılda da bu trendin sürmesini bekliyoruz.

"Yüksek artış oranları gündemde değil"

Müge YALÇIN / MY Executive Kurucu Ortağı

Son yıllardaki yüksek enflasyon ve ekonomide yaşanan zorluklar; iş dünyası için sürekli ve yükselen belirsizlikleri de beraberinde getirdi. Bu tabloya, küresel iklim krizi ve dünyanın çok hassas bölgelerinde ortaya çıkan çatışmalar da eklenince belirsizliklerin kat sayısı yükseldi. Böylece, 2023 yılı, zor bir yıl olarak geride kaldı. Artış oranlarına ilişkin büyük bir belirsizlik olmakla birlikte, 2023 başındaki yüksek artış oranlarının 2024'te gündemde olmadığını da belirtmekte fayda var. Gerek sektörler arasındaki maaş farklılıklarının gerekse kilit pozisyonlara yönelik özel uygulamaların zam artış oranları birbirine yakın kalarak korunacağını düşünüyorum. Bu genel değerlendirmenin yanında iş dünyasında ortalama bir artış oranının belirmediğini görüyorum. Devam eden asgari ücret görüşmelerinin nasıl sonuçlanacağına ilişkin belirsizlik, üst düzey yöneticilere yapılacak artış oranlarının da kesinleşmesini zorlaştırıyor. Sonuç olarak; belirsizliklerin çok olduğu bir 2024 yılına giriyoruz. Şirketlerin büyük çoğunluğunun, yılda iki kez maaş artışı yapmayı planladığını görüyoruz. Enflasyon düşene kadar bu uygulamanın devam edeceğini tahmin ediyoruz.

"Daha fazla şirket sağlık sigortası sunacak"

Aysu BİLGİN / Suit Your Job Kurucusu

Her kesimden insanın, özellikle de dar gelirlinin yüksek enflasyon oranıyla mücadele etmeye çalıştığı zor bir yıl geçirdik. Asgari ücret konusunda pek çok farklı düşünce var, ben de yakından takip ediyorum. Genel düşünce, yüzde 40-45 civarında gerçekleşeceği yönünde. Ben de aynı şekilde tahmin ediyorum diyebilirim. Genel artışlar da asgari ücretin artış yüzdesinde seyreder gibi görünüyor. Bu yıl, önceki senelerden farklı olarak asgari ücrete bir kez zam yapılacak. Bunun, pek çok şirketin uygulayacağı zam oranını etkileyeceğini düşünüyorum. Esnek çalışma modelleri hala gündemimizde. Ancak ben bunu bir yan hak olarak değil, iş dünyasının yeni normali olarak görüyorum. Bu kapsamda evde çalışanlara yönelik fatura desteği birçok şirket tarafından benimsenmeye devam edebilir. Ayrıca şirketler çalışanlarının aidiyet duygusunu güçlendirmek için TSS yani tamamlayıcı sağlık sigortası konusunu da es geçmiyor. Bu yıl ülkemizde özel sağlık sigortası sunan şirketlerin oranı yüzde 57 İdi. 2024'te bu oranın artacağını ve daha fazla şirketin çalışanlarına özel sağlık sigortası sunacağını öngörüyorum.

"Her şeye rağmen enflasyon belirleyici unsur"

Yılmaz SÖNMEZ / Ortak Akıl Danışmanlık Kurucusu

2024 yılında enflasyonun hızında ciddi bir düşüş öngörülüyor. Bu nedenle asgari ücrete sadece bir kez zam yapılacağı ısrarla vurgulanıyor. Diğer yandan, bunun yeterli olmayacağı ve gelirlerin yılın ikinci yarısından itibaren eriyeceği eleştirileri söz konusu. Asgari ücretin elbette diğer ücret segmentleri üzerinde bir "baz etkisi" bulunuyor. Ancak buna rağmen bazı şirketlerin geçen yılı sadece iki zamla geçirmediğini, dört defa zam artı yan destekler verdiklerini biliyoruz. Örneğin; 2022'de şirketlerin yüzde 63'ü, 2023'te ise yüzde 67'si yılda iki kere çalışan ücretlerine zam yaptı. Yıl içinde üç veya daha çok kez zam yapanların oranı 2022'de yüzde 34, 2023'te ise yüzde 26 idi. Üstelik bu yıl da her şeye rağmen enflasyon, belirleyici bir unsur olacaktır. Araştırmalar; 2024'te şirketlerin yüzde 59'unun bir, yüzde 33'ünün iki, yüzde 8'inin ise üç kez veya üzerinde ücret artışı yapmayı planladığını söylüyor. Aynı araştırmaya göre ise şirketlerin ortalama zam öngörüsü yüzde 50 seviyesinde. Ancak Türkiye'nin ortalamasını temsil eden KOBİ'leri baz aldığımızda bir defaya mahsus yüzde 40-45 aralığında zam yapılacağını, yılın ikinci yarısında enflasyonda ya da kurda olası bir atak karşısında ise bir dengeleme zammı daha yapılabileceğini söyleyebiliriz.

"Uzmanlık gerektiren işler için zam oranı ortalamanın üstünde olur"

Handan G. YARGAN / JobAnalytics Kurucu Ortağı

2024 yılı enflasyon öngörüleri ve bu öngörülere bağlı ücret artışı oranlarıyla ilgili ücret araştırması yapan yerli ve yabancı şirketler raporlarını yakın zamanda kamuoyu ile paylaştılar. Bu öngörülere göre yüzde 65-75 arasında 2024 yılı enflasyon beklentisi ve bu beklentiye paralel oranda ücret artış yüzdeleri açıklandı. Ancak benim kişisel öngörüm, enflasyon rakamlarının ve ücret artış yüzdelerinin bu öngörülen rakamların biraz daha üzerinde gerçekleşeceği yönünde. Hangi sektör olursa olsun özel bir alanda uzmanlık gerektiren eleman bulma ve yetişme maliyeti zaman ve bütçe açısından yüksek olan şirketler mevcut yetenekleri ellerinde tutabilmek için ücret zam oranlarını ortalamanın üzerinde tutma eğiliminde olacaklardır.

"Yan haklar ücret artışı kadar önemli"

Çağlar YALI / Kolay İK CEO'su

Günümüzde yan haklar çalışanlar için neredeyse ücret artışı kadar önemli bir konu. Özellikle Z kuşağının iş dünyasına hızlı girişiyle birlikte yan haklar adeta rekabet unsuru haline geldi. Bu kuşak işi sadece bir gelir kaynağı değil, aynı zamanda kişisel gelişim ve kendini ifade etme fırsatı olarak görüyor. Bu nedenle yan haklar onların iş tatminini ve bağlılığını artırmada önemli bir rol oynuyor. 2024'te özel sağlık sigortaları, yemek kartları gibi yan hakların yanı sıra artık yeteneğin ödüllendirilmesi konusunda da yeni trendler ön plana çıkacak. Yetenek savaşlarının olduğu bir çağda kariyer, eğitim ve gelişim fırsatları gibi yan haklar kritik bir unsur haline gelecek. Çünkü çalışanlar, iş hayatlarında ilerlemek ve kendilerini geliştirmek istiyor. Bu noktada işverenler kariyer gelişim programları ve eğitim fırsatları sunarak çalışanları motive edebilir ve bağlılığını artırabilir.

"Ödüllendirme mekanizmalarını güçlendiriyoruz"

Feride Düzduran GÜNDÜZ / Sodexo Avantaj ve Ödüllendirme İnsan Kaynakları Genel Müdür Yardımcısı

Son yıllarda yaşadığımız ekonomik dalgalanmalar nedeniyle piyasa koşullarını yakından takip ederek, çalışma arkadaşlarımızın satın alma gücünü ve refahını artırmak her zaman önceliğimiz oldu, 2024'te de ücret ayarlamalarıyla bu odağımız devam edecek. Yan haklar ve ödüllendirme kapsamında, seçenekleri daha da çeşitlendirerek; arkadaşlarımızın bireysel ihtiyaçlarına, gelişimlerine ve bütünsel sağlığa yönelik odağımız devam edecek. Çalışma arkadaşlarımıza sunduğumuz esnek yan haklar içinde; içeriği ve kapsamı kendi belirlediği sağlık ve hayat sigortası seçenekleri bulunuyor. Aynı zamanda bir Sodexo ürünü olan dijital hediye ve ödüllendirme platformu FlexoGift ile yemek kartı, bireysel emeklilik, ek diş teminatı, sağlıklı yaşam başlığında spor, spa gibi seçenekler mevcut. Arkadaşlarımız yerinde laboratuvar ve diyetisyen hizmetinden de faydalanabiliyor. Çalışma arkadaşlarımızın motivasyonlarını önemsiyor ve ödüllendirme mekanizmalarımızı güçlendiriyoruz. Onspot adını verdiğimiz uygulamamız ile tüm yöneticilerimize tanımladığımız anlık ödül bütçesi sayesinde, çalışanlarımız anlık başarılarında ödüllendiriliyor. Yeni yılda yan haklar paketimizi daha da çeşitlendirerek, bireysel ihtiyaçları adresleyen esnek ek menfaatler platformumuzu güçlendirme odağımızı koruyacağız.

"Yan hakları çeşitlendirmek için çalışıyoruz"

Berna BELKIS / Param Grup CHRO'su

Sektörel bazda piyasa araştırmasıyla takip ettiğimiz güncel artış oranlarını dikkate alarak ilerleyeceğiz. Hem firmamızı hem de çalışma arkadaşlarımızı memnun edecek bir zam oranı belirlemeyi hedefliyoruz. Yol desteği, sağlık sigortası, eğitim fırsatları gibi halihazırda bulunan yan hakların yanı sıra çalışma arkadaşlarımızın memnuniyetini artıracak ve iş yaşam dengesini sağlayacak imkanlar yaratıyoruz. 2024 yılında ise yan hakları çeşitlendirmek için çalışıyoruz. İnsan ve Değer departmanı olarak çalışma arkadaşlarımızın çalışma refahlarını artırmak için hem sosyal hem de finansal alanlarda çalışmalarımız sürüyor. İş yerindeki motivasyonunu artırmak amacıyla düzenli olarak etkinlikler planlıyoruz. 2024 yılı için dünya çapında kutlanan özel ve keyifli günleri göz önünde bulundurarak bir etkinlik takvimi oluşturduk. Bu takvimi oluştururken dünyada kutlanan özel ve eğlenceli günlere odaklandık. Bu sayede çalışanlarımızın moralini yüksek tutmayı ve eğlenceli bir atmosfer oluşturmayı hedefliyoruz. Bunların yanı sıra eğitim seminerleri, sosyal kulüpler, sorumluluk projeleri ve happy hourlar gibi aktivitelerle çalışanlarımızın bir araya gelmesine ve etkileşimde bulunmasına teşvik ediyoruz.

Sektörel bazda hazırlanan 2024 yılı beklenen ücret artış oranları

Kaynak: İK ve yönetim danışmanlığı firması Mercer.