PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Enflasyonda yükseliş sürüyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre; tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Ağustos'ta aylık yüzde 9.09 yükselirken, yıllık enflasyon 11.11 puan artışla yüzde 58.94 oldu. Vergi ve yönetilen fiyatlardaki ayarlamaların Temmuz'dan sarkan etkilerinin yanı sıra Türk lirasındaki değer kaybı ve ücret artışlarının gecikmeli etkileri ile küresel enerji fiyatlarındaki yükseliş sonucunda ana grupların tamamında yıllık enflasyon yükseldi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) aylık fiyat gelişmeleri raporuna göre; aylık bazda en yüksek artış yüzde 14.23 oranı ile enerji grubunda kaydedildi. Akaryakıt fiyat artışları ulaştırma hizmetleri fiyatlarına hızlı şekilde yansıdı. Grup aylık enflasyonunda yüzde 27.62 ile 2003 bazlı TÜFE kapsamında hesaplanan en yüksek artış kaydedildi. Gıda, asgari ücret ve kur gelişmelerine duyarlılığı yüksek hizmet kalemlerinin yanı sıra kirada yüksek artışlar gözlendi. Temel mal grubu fiyatlarında özellikle Türk lirasındaki değer kaybının gecikmeli etkileriyle yükseliş sürdü. Taze meyve ve sebze fiyatlarındaki olumsuz görünüm Ağustos'ta devam ederken, işlenmiş gıda alt grubunda fiyat artışları genele yayılarak güçlendi. Yıllık tüketici enflasyonuna katkılar incelendiğinde, bu dönemde alt grupların tamamında artış yaşandı. Bir önceki aya göre hizmet grubunun 3, gıda grubunun 2.86, temel mal grubunun 2.60, enerji grubunun 2.51 ve alkol-tütün-altın grubunun 0.14 puan katkısı oldu.
İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE (B) aylık yüzde 9.32 artarken, yıllık enflasyonu 9.20 puan artışla yüzde 63.52 oldu.
Yİ-ÜFE AYLIK YÜZDE 5.89 ARTTI
Ağustos'ta üretici fiyatlarındaki artış eğilimi enerji grubunda daha belirgin olmak üzere sürdü. Son üç aylık dönemde tüketici fiyatları üzerinde üretici kaynaklı yukarı yönlü baskılar belirginleşti. Yurtiçi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) Ağustos'ta aylık yüzde 5.89 oranında artarken, yıllık enflasyonu 4.91 puan artışla yüzde 49.41 oldu.
Hatırlanacağı üzere TCMB enflasyon raporunda yılsonu enflasyon tahminini yüzde 58 olarak açıklamıştı. 2024-2026 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program'da (OVP) ise yılsonu enflasyon hedefi yüzde 65 olarak yer aldı.
Sosyal medya hesabından Ağustos ayı enflasyon verilerine ilişkin açıklamalarda bulunan Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, enflasyonla mücadelede kesinlikle kararlı olduklarını belirterek, "Geçiş dönemindeyiz. Enflasyonu kontrol altına almak ve daha sonra düşürmek için ne gerekiyorsa yapacağız. Sonuçta sabretmemize değecek" ifadelerini kullandı.
İHRACATTA AĞUSTOS AYI REKORU
Dünyada üretim ve ticaretteki durgunluğa rağmen Ağustos'ta Türkiye'nin ihracatı arttı, ithalatı azaldı. Ticaret Bakanlığı'nın geçici dış ticaret verilerine göre; Ağustos'ta ihracat yüzde 1.6 artışla 21 milyar 619 milyon dolar seviyesinde gerçekleşirken, tarihin en yüksek Ağustos ayı ihracat değerine ulaşıldı. Bu arada, 2023 yılı Ocak ayı itibarıyla yıllık bazda bir ay artan, bir ay gerileyen ihracat, Temmuz'un ardından Ağustos'ta da yükselerek bu döngüyü kırdı.
Ağustos'ta Türkiye'nin ithalatı yüzde 6.3 azalışla 30 milyar 494 milyon dolara, dış ticaret açığı yıllık yüzde 21.2 azalışla 8 milyar 875 milyon dolara geriledi. Ağustos'ta ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 65.4'ten yüzde 70.9'a yükseldi. Enerji verileri hariç tutulduğunda, ihracatın ithalatı karşılama oranı Ağustos'ta 3.1 puan azalarak yüzde 79.7 oldu. Enerji ve altın verileri hariç tutulduğunda ise ihracatın ithalatı karşılama oranı sabit kalarak yüzde 91.3 düzeyini korudu.
TL İLE YAPILAN İTHALAT ARTTI
Yılın ilk sekiz ayında Türkiye'nin ihracatı 2022 yılının sekiz aylık döneminde göre yüzde 0.4 azalışla 164 milyar 907 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Ağustos ayı itibarıyla son 12 aylık ihracat ise yüzde 1.2 oranında artış ile 253 milyar 574 milyon dolar oldu. 2024-2026 OVP'de 2023 yılı sonu ihracat hedefi 265 milyar dolardan 255 milyar dolara çekildi. 2024 yılı için 265 milyar dolardan 267 milyar dolara çıkarıldı. Ocak-Ağustos döneminde ithalat yüzde 3.5 artışla 247 milyar 321 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. İthalattaki dönemsel artış, önemli oranda işlenmemiş altın ithalatından kaynaklandı. Bakanlığın açıklamalarına göre yılın ilk sekiz ayında işlenmemiş altın ithalatı yıllık yüzde 145.9 artışla toplam 22 milyar 776 milyon dolar oldu. Altın hariç ithalat, Ocak-Ağustos döneminde yüzde 2.3 gerileme ile 224 milyar 545 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2022'de yüzde 36.9 olan orta-yüksek ve yüksek teknolojili ürün ihracatının imalat içindeki payı, bu yılın ilk sekiz ayında yüzde 40.6'ya yükseldi. TL ile yapılan ithalattaki artış oranı dikkat çekti. 2023 yılı Ocak-Ağustos döneminde TL ile ithalat yüzde 150.8 artarak 361 milyar 585 milyon TL olarak gerçekleşti. Bakanlık bu artışı ödemeler dengesinin finansmanı açısından olumlu bir gelişme olarak değerlendirdi.
"Enflasyon artışı yıl sonuna doğru hız kesebilir"
Prof. Dr. Abuzer PINAR / Ankara Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi
Enflasyon Temmuz ve Ağustos aylarında yüzde 9'un üzerinde gerçekleşti. Bu artışta, yükselen döviz kuru ile beraber enerji fiyatlarındaki artışın ve artan vergilerin etkisi büyük. Ayrıca tersine baz etkisinden de söz edebiliriz. Geçen yılın aynı aylarında enflasyon oranı düşük olduğu için etki katlanıyor. Bu artış yılın sonuna doğru hız kesebilir ama geçen yıla göre yüksek seyredecek. Yıllık enflasyon yüzde 60'ın üzerine çıkacak gibi görünüyor. TCMB Para Politikası Kurulu alınan tedbirlerin etkisine ve gerçekleşmelere bakarak politika faizine karar veriyor. Kurul, bu ayki toplantıda büyük ihtimalle bir artış daha yapacaktır. Enflasyonda aşağı yönlü belirgin bir düşüş olmadığı sürece faiz artışları devam edecektir. Bu artışlardaki temel amaç talebin kontrol altına alınması. Ancak büyümenin aşırı zarar görmemesi için selektif kredi politikasına ilişkin adımlar da atılıyor. BDDK'nın kararı bu anlamda önemli. Tüketici kredileri kontrol altına alınırken, işletme kredilerini destekleyici adımlar atılıyor. İşletmelerin faaliyetlerindeki canlılık istihdam açısından da önemli. Zira yüksek işsizlik tolere edilemez. İhracattaki artış eğilimi bir süredir devam etmekle beraber kur dezavantajından dolayı dış ticaret açığı büyümekte idi. Kurdaki artışlar bir ölçüde avantaj sağladı ve ihracattaki artış hızı artarken ithalattaki artış hız kesmeye başladı. Enflasyonu bir ölçüde telafi eden kur artışı devam ettiği takdirde dış ticaret açığındaki düzelme devam edecektir.
"TCMB, faiz artırımlarına 250 baz puan ile devam eder"
Seda YALÇINKAYA ÖZER / İntegral Yatırım Araştırma Müdürü
Enflasyonda riskler yukarı yönde olmaya devam ederken, Ağustos ayı enflasyon verisi beklentinin üzerinde geldi. Geçen hafta açıklanan Orta Vadeli Program'da (OVP) 2023 yılı enflasyon beklentisi yüzde 65 olarak açıklandı. Yılın üçüncü enflasyon raporunda enflasyon tahmininde üst bant yüzde 62, alt bant yüzde 54 olmak koşuluyla orta nokta olarak yüzde 58 beklentisi bulunuyordu. OVP'de üst bant beklentinin de üzerinde bir tahmin açıklanmış. Dolayısıyla enflasyonda yükseliş eğiliminin korunmasını beklemekteyiz. Geçen ay beklenti üzeri faiz artırımı yapılmasıyla TCMB'nin faiz adımına yönelik beklentiler şaşmış durumda. Biz enflasyon beklentilerinin yönetilmesi açısından ya kademli ya da önden yüklemeli faiz artırımına alışığız. Dolayısıyla ölçülü faiz artırımından sonra; 750 baz puanlık faiz artırımına giden TCMB'nin, artırımlara bu büyüklükte devam edip etmeyeceğini söylemek oldukça zor. Beklentimiz 250 baz puanlık faiz artırımına devam etmesi yönünde. Karar metninde en az faiz kararı kadar önemli olmaya devam edecek.
"İhracatta inişli çıkışlı seyir, yılın geri kalanında da devam edebilir"
Doç. Dr. Mevlüt TATLIYER / İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi
Seçim sonrasında kurda yaşanan artışın devam eden etkileri ve yaşanan vergi artışları nedeniyle Ağustos'ta aylık enflasyon yüzde 9.1 olarak gerçekleşti. Böylece Haziran'da yüzde 38.2 ile dibi gören enflasyon yönünü tekrardan yukarıya çevirdi ve yüzde 59 düzeyine kadar yükseldi. Yaz döneminde yaşanan söz konusu gelişmelerin devam edegelen etkileri nedeniyle aylık enflasyonun Eylül ve sonrasında herhangi bir ekstra şok yaşanmaması durumunda ciddi ölçüde gerilemekle birlikte görece yüksek seyretmeye devam edeceği söylenebilir. Tarihsel olarak görece yüksek aylık enflasyonların yaşandığı Ekim ayına ise özellikle dikkat etmek gerekiyor. TCMB, son PPK toplantısında politika faiz oranını 750 baz puan artırarak önemli düzeyde bir sıkılaşmaya gitmiş ve sözlü yönlendirmeyle de parasal sıkılaşmanın devam edeceğini belirtmişti. TCMB'nin bu ayki toplantıda politika faiz oranını yükseltmeye devam etmesini bekleyebiliriz. Fakat, faiz artışının ne düzeyde olacağı önemli bir soru işareti.
Ağustos'ta ihracat yüzde 1.6 artarken ithalat yüzde 6.3 azaldı. Bununla birlikte, 2023 Ocak-Ağustos döneminde Şubat'ta yaşadığımız depremlerin önemli etkisiyle ihracat yüzde 0.4 azalırken ithalat yüzde 3.5 düzeyinde arttı. Bu çerçevede, ithalatta Ağustos'ta yaşanan gerilemenin arka planında seçim belirsizliğinin ortadan kalkmasıyla birlikte yaşanan düzeltme hareketleri ve mevsimsel etkiler bulunuyor olabilir. Ağustos'ta hem aylık bazda hem de geçen yıl Ağustos'a kıyasla ihracatta sınırlı bir yükseliş yaşandığını görüyoruz. Bu yıl içinde ihracatta görülen inişli-çıkışlı seyrin yılın geri kalanında da devam etmesini bekleyebiliriz.
