PARA RÖPORTAJ/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Bilgiyi teknolojik araçlar ile sunmak adına günümüzde yaygın şekilde kullanılan sistemlerin tamamını kapsayan bilgi teknolojilerini, PARA Dergisi olarak yakından takip ediyoruz. Bu alanda Türkiye, büyük atılım içinde ve girişimciler de bilgi teknolojilerine dönük yatırımlarıyla dikkat çekiyor. Önemli bilişim projelerine imza atan Tiga da onlardan biri.
ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği mezunu girişimciler tarafından 2007'de kurulan Tiga Bilgi Teknolojileri A.Ş, ulusal ve küresel ölçekte sağlık bilişiminde lider firma olma hedefine kilitlendi. Dünyada ilk kez Türkiye'de hayata geçirilen ve ülkeye yıllık 1 milyar doların üzerinde tasarruf sağlayan İlaç Takip Sistemi'ni (2012) geliştiren Tiga Bilgi Teknolojileri, İlaç Karar Destek Sistemi (2013), Reçete Bilgi Sistemi (2013), Merkezi e-Reçete Sistemi (2015), e-Nabız (2016) vb birçok ulusal ölçekli sağlık bilişimi projesine imza attı. Yurtdışına satış konusunda son beş yılda büyük atılım içine giren Tiga Bilgi Teknolojileri, ülkelerin ihtiyaç ve taleplerine göre ilaç takip sistemi, elektronik reçete gibi sağılık bilişim çözümleri geliştirilmesi noktasında 40 ülke ile temasta. Suudi Arabistan ve Katar için sağlık bilişimi alanında inovatif çözümler geliştiren Tiga Bilgi Teknolojileri, Körfez ve Kuzey Afrika'da yeni pazarlara girmek için global firmalarla yarıştığı ve ilk etabını başarıyla tamamladığı ihalelerin sonuçlanmasını bekliyor. 2022 yılında Türkiye'nin bilişim ihracatı sıralamasında üçüncü, sağlık bilişimi ihracatı yapan firmalar sıralamasında ise birinci sıraya yükselen Tiga Bilgi Teknolojileri, önümüzdeki beş yıl içinde yıllık ihracatını 100 milyon doların üzerine çıkarmayı hedefliyor. Yaklaşık 16 yıl önce, 23 yaşlarında bilgisayar mühendisi gençlerin bir kuluçka merkezinin 16 metrekarelik ofisinde temellerini attığı Tiga Bilgi Teknolojileri'nin, hedeflerini ve girişim öyküsünü Adem Ali Yılmaz'dan dinliyoruz.
KATAR'IN "ULUSAL SAĞLIK SİSTEMİ" TİGA'DAN
Ulusal ölçekte birçok sağlık bilişim projelerine imza atan Tiga Bilgi Teknolojileri, bu projelerden elde ettiği tecrübe ve bilgi birikimini uluslararası standartlarda ürünleştirip ihraç ediyor. Geliştirdikleri ilaç takip sistemi 2018'de Suudi Arabistan'da kullanılmaya başlayan Tiga Bilgi Teknolojileri, Suudi Arabistan'da yine sağlık bilişimi alanında ikinci projesini hayata geçiriyor. Tiga, Katar için ise ilaç takip sistemi ve ulusal sağlık sistemi projelerini geliştiriyor. Tiga Yönetim Kurulu Başkanı Adem Ali Yılmaz, Katar'da geçen yıl başladıkları ilaç takip sistemi projesini tamamladıklarını, şu anda devreye alma sürecinde olduklarını söyledi. Dünyadaki merkezi sağlık sistemlerinin en iyi uygulamalarını araştıran Katar'ın stratejik bir hamle yaparak sağlıkta "bir çatı sistem" oluşturma ihalesine çıktığını anımsatan Yılmaz, "Bunun içinde her türlü sağlık bilişim çözümü var. Bu ihalenin değerlendirme süreci iki yıla yakın sürdü. Bu projeye de bir yıl önce başladık. İlk grup sistemleri devreye alma aşamasındayız. Projede fiili olarak yüzde 50'lere yakın durumdayız. Tek Türk firması olarak katılım gösterdiğimiz bu ihalede milyar dolarlık firmalarla yarıştık. Bütün çözümleri Tiga olarak sunacak şekilde sözleşmeyi imzaladık. Bu bir çatı sistem olduğu için ileriye yönelik birçok hizmetin başka şirketlerden alınması sonucunu doğuracak. Bu proje çerçevesinde şimdiden Türkiye'den dört sağlık bilişim firmasını bölgeye taşıdık. Yeni Türk şirketlerine kapı aralayan bir proje oldu. Önümüzdeki süreçte bu çok daha fazla fırsat yaratacak. Aynı zamanda Katar Doha'da Türkiye'nin yazılım alanındaki bilinirliğini de çok yükselttik" diye konuştu.
Yılmaz, e-Nabız'ın yazılımı ve verisi dahil olmak üzere hiçbir bileşeninin Katar veya herhangi bir başka ülkeye satışının söz konusu olmadığının altını çizerek, e-Nabız denilen kişisel sağlık uygulamalarının dünyanın birçok ülkesinde yapılmaya çalışılan bir iş olduğunu vurguladı. İlk sürümü 2008'de Türkiye'de SağlıkNet adıyla devreye alınan sistemin, günümüze kadar birçok kez yenilendiğini belirten Yılmaz, "2015'ten bu yana e-Nabız ismiyle Sağlık Bakanlığı bünyesinde hizmet veriyor. Şu anda kullanılan e-Nabız sürümü 2016'da gerçekleşen ihale ile yazılımı Tiga tarafından yapılmış olup, bütün hakları Sağlık Bakanlığı'na ait. Katar'ın Ulusal Sağlık Sistemi projesi, 17 farklı sağlık bilişimi projesinin bileşiminden oluşuyor. Bunlardan sadece biri e-Nabız benzeri kişisel sağlık kaydı sistemi. Ayrıca projelerin teknolojileri de yüzde 100 farklı" dedi.
YILLIK 100 MİLYON DOLARLIK İHRACAT HEDEFİ
Tiga'nın ürünlerine dönük yurt dışı talebin oldukça yüksek olduğunu ifade eden Yılmaz, sağlık bilişimi alanındaki tanınırlığını ve marka bilinirliğini de her geçen gün arttırdıklarını kaydetti. Türkiye'deki ofislerinin yanı sıra yurtdışı faaliyetlerine de hız kesmeden devam ettiklerini söyleyen Yılmaz, "Şu an İngiltere, Suudi Arabistan ve Katar'da ofisleri olan firmamızın elbette öncelikli hedefi, halihazırda elde etmiş olduğu bu bilgi birikimi ve know-how'ı dünya çapında yaygınlaştırmak. Bu bağlamda başta Katar, Suudi Arabistan, İngiltere, Karadağ, BAE, Malezya olmak üzere 40'dan fazla ülkede iş birliği ve partnerlik çalışmalarımız devam ediyor. Önümüzdeki beş yılda en az dört farklı kıtada ürünleri kullanılan bir firma olmayı hedefliyoruz" dedi.
Bu arada Tiga, BAE, Etiyopya, Malezya ve Fas'ta da ihale süreçlerinin tamamlanmasının ardından bu ülkeler için de sağlık bilişimi alanında inovatif projeler üretmeye hazırlanıyor. Son beş yılda toplam 40 milyon doların üzerinde ihracat gerçekleştirdiklerini belirten Yılmaz, önümüzdeki beş yıl içinde yıllık ihracatı 100 milyon doların üzerine çıkarmayı hedeflediklerini söyledi. Yılmaz, en son önceki hafta Tanzanya'da özel sektör ve kamu hastaneleriyle, hastane bilgi sistemlerine yönelik görüşmeler yaptıklarını açıkladı. 2022 yılı cirolarının 342 milyon TL olduğunu dile getiren Yılmaz, 2023 yılını bunun en az yüzde 20 üzerinde bir ciroyla kapatmayı öngördüklerini kaydetti.
CİRONUN YÜZDE 30'U AR-GE VE ÜRÜN GELİŞTİRMEYE
Ar-Ge faaliyetlerinin her zaman Tiga'nın çalışmalarının ana odağını oluşturduğunu söyleyen Yılmaz, bu nedenle teknopark ekosisteminde yer almayı her zaman önemsediklerini ifade etti. 2007'de Bilkent Cyberpark'ta başlayan çalışmaların, 2011'den itibaren Gazi Teknopark'ta devam ettiğini belirten Yılmaz, 2014 yılında Gazi Teknopark firmaları arasında "En Hızlı Büyüyen firma" ödülünü aldıklarını dile getirdi. Yüksek teknoloji içeren ürünler gerçekleştirmek için etkin Ar-Ge faaliyetleri sürdürmenin bilincinde olarak akademi ve endüstri ilişkilerine de oldukça önem verdiklerini söyleyen Yılmaz, "Bunun sonucu olarak 50'den fazla akademisyenle ortak çalışmalar yürütüyor, üniversitelerde araştırma laboratuvarları açıyor ve TÜBİTAK, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler,vb kurumların destekleri ile Ar-Ge ve proje faaliyetlerimize devam ediyoruz. Gelirlerimizin büyük bir çoğunluğunu (yaklaşık yüzde 95) katma değerli teknolojik ürün ihracatından elde ediyoruz ve elde ettiğimiz bu gelirin çok büyük bir kısmını Ar-Ge çalışmalarımıza ayırıyor ve Ar-Ge yatırımlarımızı aralıksız devam ettiriyoruz. Giderlerimizin yüzde 80'den fazlası Ar-Ge giderlerinden oluşmakta olup, ciromuzun yüzde 30'unu Ar-Ge'ye ve yeni ürün geliştirmeye ayırıyoruz" dedi.
150 KİŞİ İSTİHDAM EDİYOR
Bugüne kadar Ar-Ge çalışmaları ve kendi öz sermayeleriyle Tiga'nın 18 farklı ürünü geliştirdiğini söyleyen Yılmaz, bu projelerden özellikle dezavantajlı grupların hayatına dokunan ve Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler gibi kurumlar tarafından ödüllendirilip desteklenen Closer, Mobicare, Predis, ve AISym4Med gibi örnek projelerin bulunduğunu kaydetti. Ürün yol haritalarında yeni ürünlerin de bulunduğunu kaydeden Yılmaz, B2G (işletmeden devlete) ürünlerinin yanında doğrudan tüketiciyi hedefleyen ve B2C (firmadan tüketiciye) ürünlere de yatırım yaptıklarını vurguladı. Yılmaz, "Yaptığımız ve yapacağımız tüm yatırımların sağlık bilişimi alanında olacağını ve Ar-Ge faaliyetlerimiz sonucunda kendi geliştireceğimiz ürünler olacağını rahatlıkla söyleyebilirim. Bu çalışmalarımızın bir sonucu olarak geçen yıl kurduğumuz spin-off şirketimiz, sağlık bilişimi alanında veri analitiği, veriye bağlı öngörü, anomali tespiti, veri mahremiyeti ve yapay zekâ destekli karar verme sistemleri üzerinde çalışmalarına devam ediyor. Bu örnekten de anlaşılacağı üzere, Tiga olarak sağlık bilişimi alanında Ar-Ge ve yatırım faaliyetlerimizi devam ettireceğiz. Tüm bu yatırımlarımızın kaynağı olan temel motivasyonumuz ise, sahip olduğumuz en kıymetli varlığımız. Yani 'insan kaynağımız'. Tiga Bilgi Teknolojileri ailesi olarak, insan kaynağımızın gelişimini sürekli kılarak hedeflerimize emin adımlarla ilerlemeye devam edeceğiz" diye konuştu.
Tiga'da yüzde 80'i Ar-Ge personeli olmak üzere 150 kişinin istihdam edildiğini belirten Yılmaz, geçen yıl 80 kişiyi şirket bünyelerine kattıklarını hatırlatarak, bir yıl içinde istihdamı 250'ye çıkarmayı hedeflediklerini aktardı. Yetişmiş insan bulmanın zorluğuna dikkat çeken Yılmaz, "Bizim en büyük darboğazımız yetişmiş insan bulmak. İnsan kaynağı bulmada yaşanan zorluklar, büyüme hedeflerini bile sınırlıyor" dedi.
"ROTAMIZI TAMAMEN SAĞLIK BİLİŞİMİNE ÇEVİRDİK"
Tiga Bilgi Teknolojileri, ODTÜ mühendislik mezunu üç girişimci tarafından 2007'de kuruldu. Kısa bir süre sonra üçüncü ortağın "profesyonel çalışan" olarak iş hayatına devam etme kararı almasının ardından Adem Ali Yılmaz ve Ali Yaşar Yiğit, iki ortak olarak yoluna devam etti. "Biz sermaye firması değiliz" diyen Tiga Bilgi Teknolojileri Yönetim Kurulu Başkanı Adem Ali Yılmaz, bu nedenle Tiga Bilgi Teknolojileri'ni kurdukları ilk yıllarda klasik bir yazılım firması gibi birçok kurum ve kuruluş için çeşitli bilişim çözümleri geliştirdiklerini kaydetti. Tiga Bilgi Teknolojileri'nin faaliyetlerine Bilkent CYBERPARK kuluçka merkezinde 16 metrekarelik bir ofiste başladığını söyleyen Yılmaz, "Girişimimizin ilk yıllarında, profesyonel olarak sektörde çalışan okul arkadaşlarımızın gelir seviyesi yükselirken, biz ise ancak asgari ücret düzeyinde kazanabiliyorduk. İleride 'keşke' dememek için pes etmiyor, ayakta kalma, tutunma mücadelesi veriyorduk. Yakabileceğimiz bir sermayemiz olmadığı için hiçbir zaman 'bir ürün geliştirelim, tutarsa tutar' diyemedik. Onun için proje bazlı çalışmaya başladık. Kurumsal ERP çözümlerinden, müşteriye özel bilgi yönetim sistemleri çözümleri geliştirdik. Yıllar sonra, en düşük teklifi vererek ihalesini kazandığımız 'İlaç Takip Sistemi' ile sağlık bilişim sektörüne giriş yaptık. İşte o zaman bizim asıl alanımızın sağlık bilişimi olması gerektiğini anladık. Sağlık bilişimi insana dokunan bir alan olduğu için katma değeri yüksek. Aynı zamanda ülkelerin sağlık bilişimine ayırdıkları bütçeler de çok yüksek. Birçok ülkede, savunma sanayinin önüne geçti. Onun için 2012'de İlaç Takip Sistemi'ni geliştirdikten sonra biz rotamızı tamamen sağlık bilişimine çevirdik. Ulusal ölçekli sağlık bilişimi projelerine odaklandık. 2014'ten sonra yurtdışı odaklı düşünmeye başladık. Yurtiçi ve yurtdışında sağlık bilişiminde lider bir kuruluş olma vizyonuyla çalışmalarımızı sürdürüyoruz" dedi.
SAĞLIĞA ERİŞİMDE KİLİT ROL OYNAYAN PROJELER…
Tiga Bilgi Teknolojileri; Türkiye'de aslında herkesin adını bildiği, gündelik hayatın ayrılmaz parçaları ve sağlığa eşit erişimde kilit roller oynayan projeleri hayata geçiren bir firma. Bu projelerden en iyi bilineni elbette Türkiye'deki tüm sağlık sistemlerinin omurgası ve çekirdeği olan; aynı zamanda hastaların da tüm sağlık kayıtlarına tek bir tuşla ulaşabildiği e-Nabız. Bunun yanı sıra ülke genelinde her bir kutu ilacın üretimden hastaya ulaşıncaya dek her aşamasını takip edebildiği İlaç Takip Sistemi ve tüm doktorların hastalarına ilaçlarını elektronik olarak reçete etmek için kullandıkları Merkezi e-Reçete Sistemi de Tiga'nın hayata geçirdiği projelerden. Sağlık bilişimi kapsamında hayata geçirdiği ulusal çözümlerin yanı sıra önleyici hekimlik ve hasta bilincini artıracak bireysel uygulamalar da Tiga'nın odağında.
