PARA RÖPORTAJ/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Türk savunma sanayinin "milli gücü" Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. (MKE), "küresel marka" olma hedefine kilitlendi. Son iki yılda "anonim şirket" statüsünde yeniden yapılanan MKE, önümüzdeki beş yıl için hedefini dünya savunma sanayi şirketleri arasında "ilk 10" olarak belirledi. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) ihtiyacını karşılayan ve bu ihtiyaçları karşılarken de dışa bağımlılığı azaltacak yatırımlar ve projelerle üretim alt yapısını her daim hazır tutan MKE, "açık ve örtülü ambargoları aşmak" için"76/62 Deniz Topu" ile 20 mm Yakın Hava Savunma Sistemi'ni (YHSS) yerli ve milli olarak üretti. Bu sistemlerle MKE, dünyada deniz topu üreten dört ülkeden biri, YHSS üreten iki ülkeden biri oldu. Yaklaşık 60 ülkeye ihracat yapan, önemli ihracat kalemleri arasında hafif silahlar ve bunlara ait mühimmatlar, bombaatarlar, uçak bombaları, av tüfeği, havan ve mühimmatı bulunan MKE, 2023 yılında ihracat pazarlarında yerli ve milli olarak geliştirip ürettiği ağır silahlarla da yer almak için çalışmalara yoğunlaştı. PARA Dergisi'nin sorularını yanıtlayan MKE Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve Genel Müdürü Yasin Akdere, özellikle 76/62 Milli Deniz Topu ve YHSS gibi MKE'nin ağır silahlarına dış pazarlardan yoğun talep geldiğini vurgulayarak, bu talepler doğrultusunda 2022'de rekora koşan ihracatlarını, 2023 yılında beş kat artırmayı öngördüklerini söyledi. Yeni teknoloji geliştirme çalışmalarını hızlandırdıklarını ifade eden Akdere, ülkenin ihtiyacı bulunan enerjetik malzemeler, silahlar, mühimmatlar, silah platformları ve son zamanlarda hibrit araçlar konusunda çalışmalarının devam ettiğini vurguladı. Temel misyonlarını "teknolojik inovasyon, büyüme, Ar-Ge ve yapılmayanı yapmak" şeklinde açıklayan Akdere, MKE'nin şu anda 115 Ar-Ge projesi yürüttüğünün altını çizdi. Akdere, MKE'nin gelecekte Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'nın ihtiyacı olan daha büyük kalibrelerde silah sistemleri, topçu mühimmatlarının güdümlü hale getirilmesi, mühimmatların menzillerinin arttırılması, 127 mm Deniz Topu Sistemi'nin geliştirilmesi gibi birçok Ar-Ge çalışmasına devam ettiğini bildirdi. Ar-Ge harcamalarına 2022'de cironun yüzde 5'ini aktardıklarını dile getiren Akdere, sonraki yıllarda bu oranı yüzde 7'ye çıkaracaklarını kaydetti. 2022 yılı programına 1.25 milyar TL'lik yatırım aldıklarını ve bu yatırımları hayata geçirdiklerini aktaran Akdere, 2023 yılı yatırım hedeflerini ise 2 milyar TL olarak açıkladı. "En iyi defans hücumdur" diyen Akdere, MKE olarak yarının değil, TSK'nin, güvenlik güçlerinin orta ve uzun vadede ihtiyaç duyacağı projelere odaklandıklarını belirterek, geleceğin silah, mühimmat ve savunma sanayi sistemlerini önceden görüp üretmek istediklerinin altını çizdi. Ankara'da katıldığı bir etkinlikte sorularımızı yanıtlayan MKE Genel Müdürü Yasin Akdere ile MKE'nin hedeflerini, yatırımlarını konuştuk.
MKE'nin şu anda kaç ana ürünü bulunuyor? Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın "yapılmayanı yapın" talimatı oldu? Bu konuda neler yapıyorsunuz?
MKE A.Ş. olarak ana hedefimiz TSK'nın ihtiyaçlarını karşılamak ve bu ihtiyaçları karşılarken de dışa bağımlılığı azaltacak yatırımlar ve projeler yaparak üretim alt yapısını her daim hazır tutmak. MKE A.Ş., baruttan tüfeğe, obüsten deniz topuna 480'i aşkın ürün üretiyor. Ülkemizin ihtiyacı bulunan enerjetik malzemeler, silahlar, mühimmatlar, silah platformları ve son zamanlarda hibrit araçlar konusunda çalışmalarımız devam ediyor. Yakın zamanda Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'nın ihtiyacı olan 76/62 mm deniz topu tamamen yurtdışından alınırken şirketimiz tarafından atış kontrol sistemleri, komuta kontrol sistemleri, dijital olan "Milli Deniz Topu" MKE A.Ş. tarafından 1 yıl gibi kısa sürede Ar-Ge çalışması tamamlanarak yerli olarak üretildi. Yine aynı şekilde 20 mm YHSS'yi de milli olarak üretip, dışa bağımlığı azaltmak amacıyla çalışmalarımıza devam etmekteyiz. Cumhurbaşkanımızın "yapılamayanı yapma" talimatını uygulamaya devam edeceğiz. Gelecekte Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'mızın ihtiyacı olan daha büyük kalibrelerde silah sistemleri, topçu mühimmatlarının güdümlü hale getirilmesi, mühimmatların menzillerinin arttırılması gibi birçok Ar-Ge çalışmalarımız devam ediyor.
MKE, Ar-Ge'ye ne kadar kaynak ayırıyor?
Bilindiği üzere MKE, 3 Temmuz 2021 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile sermayesinin tamamı Hazineye ait ve Millî Savunma Bakanlığı'nın ilgili olduğu bir anonim şirkete dönüştürüldü.
MKE'nin anonim şirket olması ile birlikte Ar-Ge faaliyetlerine ayrılan kaynak artırıldı. Yeni teknoloji geliştirme çalışmalarımız hızla devam ediyor. Ar-Ge harcamalarının şirketin cirosuna oranı 2020'de yüzde 2.5, 2021'de yüzde 4.3 iken 2022 yılı için yüzde 5 olması bekleniyor. Önümüzdeki yıllarda bu oranın yüzde 7 seviyesine yükseltilmesi planlanıyor.
MKE'nin üzerinde çalıştığı Ar-Ge projeleri/alanları neler? Yürütülen kaç proje var?
Şirketimizde şu anda 115 Ar-Ge projesi yürütülüyor. Bu projeler; makinalı tüfekler, keskin nişancı tüfekleri, piyade tüfekleri, obüs, havan, döner namlulu silah sistemleri, silah kule sistemleri, deniz topu, yakın hava savunma sistemi, milli chaff sistemi, roketler, bimodüler barut sistemi, top ve obüs mühimmatları, mekanik ve elektronik tapalar, uçak bombaları ve hibrit araç projeleridir.
Şirketimizin Ar-Ge faaliyetleri kapsamında yakın zamanda farklı kalibrelerde silahların geliştirilmesi, 127 mm Deniz Topu Sistemi'nin geliştirilmesi, akıllı mühimmatlar, güdümlü mühimmatlar, çok uzun menzilli topçu mühimmatları ve askeri araçların otonom hale getirilmesi gibi projelerin gerçekleştirilmesi hedefleniyor.
MKE'nin 2022 yılı ciro, ihracat gerçekleşmeleri nedir? 2023 hedefleriniz nedir?
MKE, anonim şirket olmasının getirdiği ivmeyle son iki yıl içinde üretim ve pazarlama faaliyetlerini hızlandırarak dünyada sayılı savunma sanayii firmaları arasına girmeyi amaçlıyor. 2023 yılı için hedefimiz büyüme hızımıza ivme katarak öncelikli olarak TSK'nin ihtiyaçlarını karşılamak, akabinde dost ve müttefik ülkeler ile ticaretimizi arttırmak. Mevcut durumda kapasite artırımı ve Ar-Ge yatırımlarımız gerçekleşmekte olup ülke savunmamıza ve ekonomimize olan pozitif katkıları önümüzdeki yıllarda net olarak görülmeye başlanacak. Teknolojik inovasyon, büyüme, Ar-Ge ve 'yapılmayanı yapmak' temel misyonumuzdur. MKE'nin 5 yılda dünyanın en büyük savunma sanayi şirketleri listesine gireceğine inanıyoruz. Hedefimiz ilk 10.
MKE'nin öncelikli yatırım gündeminde hangi projeler var? 2023 yılı yatırım bütçeniz ne olacak?
Şirketimiz, 10 fabrika ve 2 işletmesi bünyesinde yıllara sâri olarak yapılan büyük yatırımlarıyla savunma sanayiimize ve ülkemize hizmet etmeye devam ediyor. Şirketimizce 2022 yılında yapılan ve 2023 yılı için planlanan yeni yatırımlar ve modernizasyon projelerine değinecek olursak bunlardan bazıları şöyle:
TSK'nın ihtiyacı 122 mm çok namlulu roket atar (ÇNRA) mühimmatı, 2.75 roket sistemi ve 107 mm topçu roketi üretimine yönelik "Valsleme Tesisi Kurulumu Projesi", "Fırtına Obüsü ve Panter" silah sistemlerinde kullanılan 155 mm mühimmatın 6 modüllü sevk sistemlerinin üretimine yönelik "155 mm Modüler Barut Sistemi Kapasite Artırımı Projesi" yürütüyoruz. Ayrıca önemli projelerimiz arasında top namlularının yüksek basınca karşı iç mukavemet ve dayanıklılığını arttırmak amacıyla kullanılan "Otofretaj Tezgâhı Projesi", Altay tankı silah sistemlerinin ve kama paylarının üretimi ile serbest piyasada ihtiyaç duyulan nitelikli serbest dövülmüş çelik ihtiyacının karşılanmasına yönelik olarak "Serbest Dövme Çelik Tesisi Projesi", Çelikhane atölyesinin daha verimli olarak kullanılması ile serbest dövme çelik tesisine yeterli, efektif hammadde teminini sağlaması amacıyla yapılan "Çelikhane Döküm Holünün Uzatılması Projesi", Geri Dönüşüm İşletmesi Müdürlüğü'nce toplanan alüminyum hurdalarının katma değerli ürün haline getirilmesi amacıyla kurulan "Alüminyum Külçe Tesisi Kurulumu Projesi", mevcut nitrogliserin üretim ve yıkama tesisinin yedeklenerek, üretimin sürekliliği ve ürün tedarik güvenliğini sağlamayı amaçlayan "Yeni Nitrasyon Tesisi Kurulumu Projesi", nitroselüloz üretimi ile buna bağlı yanar kap, yanar kovan, silindirik barut ve küresel barut üretimlerinin devamlılığı için kritik önemdeki "Yeni Nitroselüloz Tesisi Kurulumu Projesi" sayılabilir.
Bu kapsamda, şirketimizin 2022 yılı programında yer alan yatırımların yaklaşık büyüklüğü 1.25 milyar TL olup 2023 yılında yaklaşık 2 milyar TL yatırım yapılması planlanıyor.
MKE, hangi ürünlerde hangi ülkelere ihracat yapıyor?
Son beş yılda Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Amerika, Azerbaycan, Filipinler, Tayland, İtalya, İsviçre, Kenya, Bahreyn, KKTC, Pakistan, Çek Cumhuriyeti, Ürdün, Belçika, Lübnan, Vietnam, Tunus, Almanya, Moritanya, Katar ve İspanya başta olmak üzere yaklaşık 60 ülkeye ihracat yapılıyor. Önemli ihracat kalemlerimiz arasında hafif silahlar ve bunlara ait mühimmatlar, bombaatarlar, uçak bombaları, av tüfeği, havan ve mühimmatı bulunuyor. 2023 yılında ihracat pazarlarında yerli ve milli olarak geliştirip ürettiğimiz ağır silahlarla da yer alacağız. Özellikle 76/62 Milli Deniz Topu ve YHSS gibi ağır silahlarımıza yoğun talep alıyoruz. Deniz Topu'nun atış testlerinin tamamlanmasıyla birlikte pek çok ülke bu silah sistemi için bizimle temasa geçti ve bu kapsamda birçok ülkeyle görüşmeler gerçekleştirildi. Sözleşme aşamasında olan ülkeler bulunuyor. 2023'te ihracatımızda ürünlerimize yönelik taleplerle birlikte beş katlık bir artış öngörüyoruz. Geliştirdiğimiz Deniz Topu ve YHSS'de oldukça iddialıyız. Dünyada Deniz topu üreten 4 ülkeden biri, YHSS üreten iki ülkeden biri olduk.
MKE, Çorumlu sanayicilerle nasıl bir işbirliği içinde? Bu model farklı illerde de uygulanabilir mi?
Çorum Sungurlu OSB'de, MKE A.Ş. teknik danışmanlığıyla özel sektör tarafından 6 milyar TL tutarlı "Küresel Barut, Nitrogliserin ve Nitroselüloz Üretim Tesisi", "Fişek Üretim Tesisi" ve "Kapsül Üretim Tesisi" yatırımı başlatıldı. Kurulacak tesislerin: küresel barut üretim tesisi bin 500 ton/yıl; nitroselüloz üretim tesisi bin 200 ton/yıl; nitrogliserin üretim tesisi 300 ton/saat; fişek üretim tesisi 390 adet/yıl; kapsül üretim tesisi 1 milyon adet/yıl üretim kapasitesine sahip olması hedefleniyor. Ülkemizin ihtiyaç duyduğu, gerek konvansiyonel ve gerekse günümüz teknolojik gelişmelerini yansıtan savunma sanayii ürünlerinin üretilmesinde ihtisas sahibi olan MKE, benzer üretim yeteneklerinin özel sektör eliyle farklı lokasyonlarda kurulması noktasında sanayicilerimizle işbirliği içinde olmaya devam edecek. MKE A.Ş. olarak hedefimiz sektörü yönlendirecek yapıya ulaşmak. Sanayicimiz bu işin önemini anladı. Ciddi birikimleri var. Her projeye devletin parasını harcamaktansa, özel sektör işbirlikleriyle uçalım, koşalım istiyoruz.
"UZUN SOLUKLU PARTNERLER BULMA ARAYIŞINDAYIZ"
MKE Genel Müdürü Yasin Akdere, TSK'nın ve güvenlik güçlerinin harbe hazır altyapısını şirket bünyesinde bulundurmak koşuluyla, özel sektörle işbirliklerine açık olduklarını söyledi. MKE A.Ş. olarak uzun soluklu partnerler bulma arayışında olduklarını belirten Akdere şunları kaydetti:
"Teknik ve finansal açıdan güçlü, MKE'nin verdiği iş üretiminin yüzde 60'ını geçmeyecek kalıcı partnerlerle çalışmak istiyoruz. Ölçekleri gerçekleştirilecek projeye ve ürün gamına göre değişen, heyecanlı, motive, yetkinlikleri olan, teknik ve finansal açıdan güçlü "onaylı tedarikçiler" ile yolumuza devam etmeyi planlıyoruz. Bu arada, söz işbirliklerinden açılmışken, bir yıldan az sürede tamamen yerli imkanlar ve milli teknolojiyle uçak bombaları, mühimmat, füzeler ve harp başlıkları patlayıcılarında kullanılan RDX barutunu üreten tesis, özel sektör işbirliğiyle, 25 milyon dolar yatırımla Ankara Elmadağ'da üretime geçti. Tesis, yüzde 100 yerli mühendislikle kuruldu. Makineler OSTİM'deki şirketler tarafından hazırlandı. Türkiye ile birlikte dünyada sadece beş ülke bu üretimi yapabiliyor. Onların teknolojileri 37 yaşında. Bu tesiste geleceğin teknolojilerine, ürün gamına odaklanıldı. Dünyadaki diğer tesislerden ilerideyiz. MKE olarak yarının değil, TSK'nın, güvenlik güçlerinin orta ve uzun vadede ihtiyaç duyacağı projelere kafa yoruyoruz."
TEKNOLOJİYE TECRÜBEYLE BULUŞTURUYOR
Kökleri 15. yüzyıla kadar uzanan Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi (MKE A.Ş.) Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) ihtiyacını güvenli ve istikrarlı bir biçimde karşılamak, yüksek teknolojiye sahip, harp silah ve araçlarını yurt içinde üretmek ve bunun için alt yapı oluşturacak üretim tesislerini kurmak amacıyla önemli görevler üstleniyor. MKE A.Ş. Genel Müdürü Yasin Akdere, MKE'nin geçmişte olduğu gibi geleceğin Türkiye'sinde de bilgi ve tecrübesiyle ülkenin ihtiyacı olan savunma sanayii ürünlerini her koşulda yüksek kalite ile üretmek misyonunu benimsediğini vurgulayarak, güçlü bir Türkiye için savunma sanayii alanında yetenekleri ve kurduğu işbirlikleriyle yenilikçi, rekabetçi ve kaliteli ürünler üreterek tercih edilen küresel bir marka olmak vizyonuyla ülkenin gücüne güç katmaya devam ettiğini kaydetti. MKE'nin Türkiye'nin farklı bölgelerinde yer alan 10 fabrika ve iki işletme ile 5,56 mm-203 mm arasındaki tüm kalibrelerde silah ve mühimmatı tek çatı altında üretme kabiliyetine sahip dünyadaki tek kuruluş olduğunun altını çizen Akdere, MKE'nin savunma sanayii alanında anahtar teknolojileri geliştirmeyi, teknoloji üretim noktasında sektörü yönlendirmeyi, dışa bağımlılığı bitirecek teknolojilere yatırım yapmayı, dost ülkelere ihracatı gerçekleştirmeyi hedeflediklerini vurguladı
Akdere, "MKE, TSK ile güvenlik güçlerinin tüm ihtiyaçlarını kayıtsız şartsız karşılayabilecek üretim altyapısını her daim harbe hazır tutmak gayesiyle, mühimmat grubu, silah grubu, roket grubu, patlayıcı maddeler ve piroteknik ürünler, gaz maskeleri, barut tipleri ile pirinç ve çelik malzemeler gibi ürün kategorileriyle geleceğin silah sistemlerinin üretimi konusunda teknolojiyi tecrübeyle buluşturuyor" dedi.
"MAVİ VATANIN VURUCU GÜCÜNÜ ÜRETTİK"
MKE'nin "Milli Deniz Topu" üretimiyle Türkiye, dünyada deniz topu üreten dört ülkeden biri oldu. MKE Genel Müdürü Yasin Akdere mavi vatanın vurucu gücü olarak ifade ettiği "Deniz Topunu" üretme kararı alma sürecini şöyle anlattı:
"Ülkemizin maruz kaldığı açık ve örtülü ambargolardan, ordumuzun ve yerli savunma sanayiimizin etkilenmemesi için Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'mızın en çok ihtiyaç duyduğu 76/62 mm Deniz Topunu yerli ve milli imkanlarla üreterek envanterimize kazandırmayı misyonumuzun bir gereği olarak düşündük ve şirketimiz öz kaynaklarıyla Ar-Ge projesine başladık. 72 ayda tamamlanması beklenen projeyi 12 ay gibi bir sürede Ar-Ge tasarımı ve üretimini gerçekleştirip kara, liman ve seyir kabul testlerini tamamlayarak envantere kazandırdık. Geçmişte parası verildiği halde alınamayan silah sistemleri olduğu açıktır. Şu anda dahi dost ve müttefiklerimizden maalesef temin, tedarik etmeye çalıştığımız birçok malzeme ile alakalı açık bir şekilde olmasa dahi bazı ihtiyaçlarımızın karşılanması geciktirilmekte, onlara cevap verilmemekte, çalışmalar yavaşlatılmaktadır. Dolayısıyla ciddi bir sınırlama ile karşı karşıyayız. Bu prensiple silahlı kuvvetlerinin ihtiyaçlarını karşılamayı görev edinmiş MKE A.Ş. olarak çalışmalarımızı sürdürüyoruz."
YHSS YIL SONUNDA TSK ENVANTERİNE GİRECEK
MKE'nin geliştirip ürettiği Yakın Hava Savunma Sistemi'nin (YHSS) bu yıl sonunda TSK envanterine girmesi hedefleniyor. Dışa bağımlılığı azaltmak, uygulanan açık/örtülü ambargoları aşmak, yetkinlikleri artırabilmek için geliştirilen projelerden biri olan YHSS, hem gemi platformunda hem de kara platformunda güdümlü mermiler olmak üzere, havadan karaya füzeler, insansız hava araçları (İHA), uçaklar ve helikopterlere karşı hava savunmasını en etkili şekilde sağlayacak bir sistem. Dakikada 4 bin ila 6 bin atım yapıyor. Altı döner namluya sahip. 360 derece kendi ekseninde dönebilen, eksi 15-artı 85 derece hareket edebilen bir kule sistemi var. Hava hedefleri için 2 bin metre, kara hedefleri için 2 bin 500 metre etkili menzile sahip. Üzerinde elektro optik sensör, termal kamera, gündüz görüş kamerası ve lazer mesafe ölçer bulunuyor. Bugün YHSS, dünyada Türkiye dışında müttefik ülke ABD tarafından geliştiriliyor, üretiliyor. YHSS'yi yazılımları dahil 100'de yüz yerli ve milli imkânlarla geliştirdiklerini söyleyen MKE Genel Müdürü Yasin Akdere, 12 Ayda Ar-Ge'sini tamamladıkları YHSS'yi "uçak, helikopter ve İHA'lara karşı etkili çılgın bir sistem" olarak ifade ediyor. YHSS'nin, Deniz Kuvvetleri'nin ihtiyacına yönelik ilk olarak gemi platformu için geliştirildiğini vurgulayan Akdere şunları kaydetti:
"Milli Savunma Bakanımız Hulusi Akar'ın 'bunu kara platformuna da istiyorum' demesiyle kara tipi versiyonu için de çalışmalar yürütülmeye başlandı. Şu anda atış testleri tamamlandı. Kalifikasyonla ilgili süreç, kuvvetimiz ve kullanıcılarımızla koordine ediyor. Sonrasında radarla ilgili bir çalışmamız var. Üstüne radar entegre edilecek. Gidip bir radar alabiliriz ama yazılım kodlarının yerli ve milli bir şekilde kuvvetimizin elinde olmasını amaçlıyoruz. Bu projenin sonuna geldik. Önümüzdeki yönetim kurulu toplantımızda seri üretim ile ilgili karar alıp hızla devam edeceğiz. YHSS ürünümüze hem içerde hem de dışarda ciddi talep var. Teslimat tarihi sene sonunda, envantere sokmak için en hızlı şekilde çalışıyoruz."
MKE, TALEP EDEN ÜLKELERE FİŞEK ÜRETİM HATTI KURUYOR
MKE A.Ş., sadece üretim yapan değil fabrika kuran bir şirket. "Biz artık 15 cente üretip, 17 cente fişek satmak istemiyoruz" diyen MKE A.Ş. Genel Müdürü Akdere, talep eden ülkelere fişek üretim hattı kurduklarını söyledi. Şu ana kadar 9 ülke ile fişek üretim hattı kurulumu için sözleşme imzaladıklarını belirten Akdere, "Ürdün de üretim hattını kurduk, kabulünü yapıyoruz. Moğolistan'da makineler şu anda kurulumda. En küçük fişek kurulum tesisi, yıllık 60 milyon fişek üretimi kapasitesine sahip ve 10 milyon dolar yatırımla kuruluyor. Satış sonrasında 15-20 yıl hizmet vermeye devam ediyoruz. Tesiste çalışacak personeli de biz eğitiyoruz. İki senedir yürüttüğümüz bu projemizle aynı zamanda ülkemizdeki makine yan sanayini de geliştiriyoruz" diye konuştu.
