PARA ARAŞTIRMA/ RAHİME BAŞ UÇAR Futboldan basketbola, voleyboldan güreşe onlarca branşta spor müsakabalarını, binlerce insan stat ve spor salonlarında, yüzbinlercesi de ekran başında tek yürek takip ediyor. Başarı gösterildiğinde taraftar sporcuları baş tacı yapıyor; sırtında taşıyor. Sporcular ise son yıllarda daha çok sırtında ve göğsünde 'markaları' taşıyor.
Özellikle kitleler önünde daha görünür hale gelmek isteyen yüzlerce marka, spora ve sporculara 'sponsor' olarak destek veriyorlar. Pazarlama iletişiminin en önemli araçlarından biri haline gelen 'sponsorluk'lara Türk iş dünyasının ilgisi her geçen gün artıyor. Özellikle de spor alanında… Bir spor etkinliğine destek veren kurum ve markalar kendini tanıtmakla kalmıyor; hedefledikleri kitlenin bilinçaltında marka imajını oluşturuyor ve güçlendiriyorlar. Nihai olaraksa sponsorluklar, hedef kitlenin satın alma tercihlerini etkiliyor.
VERGİSEL AVANTAJLAR
Sponsorluk desteklerinin vergisel avantajları da bulunuyor. Sponsor olan kurumun adının anılması koşuluyla; resmi spor organizasyonları için yapılan saha, salon veya tesis kira bedelleri, sporcuların iaşe, seyahat ve ikamet giderleri, spor malzemesi bedelleri, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü'nün uygun göreceği spor tesisleri için yapılan ayni ve nakdi harcamalar, sporcuların transfer edilmesini sağlayacak bonservis bedelleri, spor müsabakaları sonucuna göre sporculara veya spor adamlarına prim mahiyetinde ayni ve nakdi ödemeler gibi harcamalar, sponsorluk harcaması olarak değerlendiriliyor. Sponsorluk harcamalarının; kanunlarca tespit edilen amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için yüzde 50'si gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde beyan edilen kurum kazancından indirilmesi mümkün.
2 MİLYAR DOLARLIK PASTA
Dünyadaki sponsorlukların yüzde 80'inin spor alanında olduğu ve bunun da 70 milyar dolara ulaştığı tahmin ediliyor. Türkiye'de ise spor alanındaki sponsorlukların 1 milyar doları bulduğu tahmin ediliyor.
Spor sponsorluklarında aslan payını futbol; özellikle de Süper Lig'deki 19 takım alıyor. Anasponsor Sponsorluk ve İletişim Danışmanlığı'nın SüperToto Süper Lig 2022-2023 Sezonu Sponsorluk Araştırması'na göre, Süper Lig'deki 19 takım sezona; 292 kurum, 471 sponsorluk anlaşmasıyla başladı. 28 Ağustos 2022 tarihine kadar yapılan sponsorluk anlaşmalarını kapsayan araştırmanın sonuçları, geçtiğimiz seneye göre sponsor olan kurum ve anlaşma sayısında yüzde 20 azalma olduğunu gösteriyor. Buna karşın, 19 takım için ödenen sponsorluk bütçelerinde artış var. Ayrıca araştırmanın yayınlandığı tarihten sonraki iki ayda takımların birbiri ardına ciddi sponsorluk anlaşmaları duyurduklarını da belirtelim.
HANGİ SEKTÖRLER İLGİ GÖSTERİYOR?
Anasponsor Sponsorluk ve İletişim Danışmanlığı'nın Kurucu Ortağı Alper Koç, futbol dışındaki branşlarda sponsorluk gelirlerinin bu sezon azaldığını söylüyor. Süper Lig'de top koşturan dört büyüklerin sponsorluk gelirlerinin ise arttığını belirten Koç, "Bu sezon dört büyüklerin sponsorluk gelirlerinin artmasının birinci nedeni; yabancı markalarla döviz bazında yapılan sponsorluk sözleşmeleri… İkincisi ise Ali Koç faktörü… Aslında yerli markalar genelde takımlarla TL ile anlaşma yapıyorlar ama Ali Koç döneminde Fenerbahçe, sponsorluk anlaşmalarını euro kuruna göre güncelliyor. Bu da en az, 6 milyon euro… Fenerbahçe'den sonra Beşiktaş da dövizle anlaşma yapmaya başladı" değerlendirmesini yapıyor. Son yıllarda hem yurtiçinde hem yurtdışında bahis ve kripto para sektörünün futbol takımı sponsorluklarına ilgisinin arttığını vurgulayan Alper Koç, şöyle konuşuyor:
"İngiltere Premier Lig'deki 20 takımdan yarısının sponsoru kriptocular. Süper Toto Süper Lig'inde de kripto paracıların sponsor olarak varlığının arttığını gözlemliyoruz. Bu sezon, 22 bahis, 15 kripto para şirketi Süper Lig takımlarına sponsor oldu. Üstelik üç-beş yıllık anlaşmalarla giriyorlar. Bahis sektörünün sponsorlukları biraz azalma başladı. Diğer bir deyişle onların yerini, kripto paracılar almaya başladı."
STADYUMLARIN ADI PARA EDİYOR
Spor Toto Süper Lig'de mücadele eden, 19 Süper Lig takımından 11'inin isim sponsoru varken, stadyum isim sponsoru olan takım sayısı ise 6'yı buldu. KPMG Football Benchmark ekibinin yapmış olduğu araştırmaya göre futbol kulüplerinin stadyum isim sponsorluklarında dünyada en çok kazanan beş kulüp içerisinde yıllık 9.6 milyon euro kazanç ile Galatasaray ve yıllık 8 milyon euro kazanç ile Fenerbahçe de yer alıyor. KPMG Türkiye Direktörü Bora Yargıç, "7405 sayılı Yeni Spor Kanunu ile Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu'nun getirdiği yenilikler ve önemli yükümlülükler bulunuyor. Yeni spor yasasına göre spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin ekonomik ve mali imkânlarını geliştirmek suretiyle şeffaflık ve güvenilirliklerini artırmaları için çaba göstermesi gerekiyor. Her sezon öncesi stat isim hakkı sponsorlukları ve spor kulüplerinin gelir getirici faaliyetlerde bulunmaları yeni spor yasasına göre denk bütçe tahsis edilmesi ve gelir-gider dengesinin oluşması önemli" diye konuşuyor.
Yargıç'ın verdiği bilgiye göre, Türkiye'deki mevcut vergi uygulamaları ve Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca Türkiye Süper Futbol Ligi, profesyonel spor dalı olarak belirlendi. Bunun dışındaki tüm branşlar (tenis, basketbol, voleybol, yüzme, su topu, hentbol vs.) amatör spor dalı olarak kabul ediliyor. Buna göre sponsorluk harcamalarının bu amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalı olan futbol için ise yüzde 50'si kurumlar vergisi matrahının tespitinde, beyan edilen kurum kazancından indirilebiliyor.
GÖĞÜS VE SIRT ÇOK DEĞERLİ
Spora destek vermek isteyenler için forma sponsorluğu da çok önemli. Sporcuların giydiği formaları sponsorluk anlaşmaları yaparak tedarik eden kulüpler, formaların göğüs, sırt, kol bölümleri için de ayrıca sponsor buluyorlar. Şort ve çoraplar da markaların kendilerini gösterdikleri birer reklam alanı haline geldi. Süper Lig'de forma göğüs ve sırt reklamı olmayan takım kalmazken, halen şort ve çorap sponsorları olmayan takımlar mevcut. Dört büyükler arasında çorap sponsoru olan tek takımın ise Trabzonspor olduğunu belirtelim.
Halka açık kulüplerin KAP'a yaptığı açıklamalardan öğrendiğimize göre, Süper Lig takımları içinde dört büyüklerin forma göğüs ve sırt için belirlenen sponsorluk bedeli, yıllık ortalama 50 milyon lira+KDV'ye denk geliyor. Ancak Anadolu kulüplerinde forma göğüs sponsorluklarının 3 ila 20 milyon lira, sırt sponsorluk bedellerinin 2 ila 6 milyon lira arasında değiştiği belirtiliyor. Anadolu kulüplerinde, kol ve şort sponsorluklarına ise 750 bin TL ile 5 milyon lira arasında ödeme yapılıyor.
6 MİLYON EURO'DAN AZ OLMAZ
Fenerbahçe, 2018-2019 sezonundan bu yana forma göğüs sponsoru olan Otokoç Otomotiv'in markası AVIS ile bu sezon için de anlaşmasını yeniledi. Sarı lacivertli kulübün KAP'a yaptığı açıklamada "Şirketimiz, futbol A takımının forma göğüs reklamında AVIS markasının ve diğer muhtelif mecralarda AVIS ve diğer markalarının kullanılması konusunda Otokoç Otomotiv Ticaret ve Sanayi A.Ş. ile 2022-2023 sezonu için sözleşme bedeli 109 milyon lira + KDV olmak üzere bir yıl uzatma opsiyonlu sözleşme imzalamıştır" denildi. Anlaşmanın değeri, dönemin kuruna göre, 6 milyon euro bedeline denk geliyor.
UKRAYNALI SPONSOR BULDU
Trabzonspor ise sezon başladıktan kısa bir süre sonra forma sırt sponsorluğu için Ukraynalı kripto para firması Clear White Solutions ile üç yıllık anlaşma imzaladı. Bordo-mavililer, bu anlaşmadan toplam 4.5 milyon euro gelir elde edecek. Trabzonspor'un KAP'a yaptığı açıklamaya göre, WhiteBIT, forma sırt sponsorluğu ve diğer reklam ve tanıtım hizmetleri karşılığında, sezonluk 1 milyon euro+ KDV olmak üzere, üç futbol sezonu için toplamda 4.5 milyon euro+KDV ödeme yapacak.
Geçtiğimiz yılın şampiyonu Trabzonspor; Vestel ile olan göğüs sponsorluğu anlaşmasını sezon başlamadan üç yıl daha uzattı. Bordo mavililer yeni sözleşmeye göre ilk yıl kasasına 33 milyon TL+KDV koyacak. Trabzonspor'un Vestel ile olan anlaşmasında fiyat bir önceki sezondaki tutara TÜFE-ÜFE ortalaması kadar artış ilave edilerek devam edecek.
EN YÜKSEK BEDELLİ ANLAŞMA
Beşiktaş, Mart 2022'de Bahreyn merkezli kripto varlık platformu Rain ile iki yıllık anlaşma imzalamıştı. Bu sezon da devam eden anlaşmayla Kara Kartallar, forma göğüs reklamı ve güney tribünü isim sponsorluğu için 12 milyon 250 bin euro'nun altına imza atmıştı. Yıllık 6 milyon 125 bin euro gelir elde eden Beşiktaş'ın TL olarak güncel kurla kasasına yıllık ortalama 114 milyon TL girecek. Kartal, ayrıca bu sezon forma sırt sponsorluğu için Arçelik'in markası Beko ile 92.6 milyon TL + KDV karşılığında üç yıllık yeni anlaşma imzaladı. Yıllık 30.8 milyon TL gelir de sırt sponsorluğundan alacak Beşiktaş'ın toplam geliri yaklaşık 140 milyon liraya ulaşacağı hesaplanıyor.
UZUN SOLUKLU DESTEK
Sponsorluklar konusunda talihsizlikler yaşayan Galatasaray Kulübü, geçen yıl forma sırt sponsorluğu için Nesine.com, göğüs sponsorluğu için ise araç kiralama firması SIXT ile yeni bir anlaşma sağlandığını duyurmuştu. Sarı-kırmızılı kulüpten yapılan açıklamada, araç kiralama şirketi SIXT Türkiye ve Magdeburger Sigorta ile 2021-2022 futbol sezonundan başlamak kaydıyla son üç sezonu opsiyonlu olmak üzere toplam beş sezonluk anlaşma yapıldığı vebu anlaşmanın değerinin 249 milyon 350 bin lira+KDV olduğu belirtilmişti.
RAKAM DÜŞÜYOR, SAYI ARTIYOR
Dört büyükler kadar büyük bütçeli sponsorluk anlaşmalarına imza atamasalar da Süper Lig'de mücadele eden Anadolu kulüpleri de sponsor bulmakta zorluk çekmiyor. Belediyeler başta olmak üzere Türk iş dünyası temsilcilerin şehirlerinin simgesi olan takımları destekliyorlar. Büyük kulüpler, ortalama 15 sponsor ile desteklenirken, Anadolu kulüplerinde sponsor sayısı iki katına kadar yükseliyor. Üç sezondur en çok sponsora sahip takım olan Arabam.com Konyaspor, sezona 30 sponsorluk anlaşmasıyla başladı. Bitexen Giresunspor ile 40 anlaşmayla sezonun sponsor şampiyonu konumunda bulunuyor. Anadolu'daki kulüplerde bu kadar çok sponsor olması, çok büyük sponsorluk gelirleri elde ettikleri anlamına gelmiyor. Örneğin Kayserispor isim sponsorluğunu yıllık 1 milyon euro'ya kabul ederken, Avis, Fenerbahçe göğüs sponsorluğu için bir yıllığına 6 milyon euro'luk anlaşmaya imza attı.
BJK, SPONSORLUKLARINI ARTIRTI
Süper Lig'deki takımlar, en çok şort ve konç da denilen çorap sponsorluğu bulmakta zorlanıyor. Süper Lig'deki 19 takımdan dokuzunun halen şort sponsoru yok iken, 15'nin ise çorap sponsoru bulunmuyor. Sezon başlamadan en önemli şort sponsorluğuna Beşiktaş imza attı. Nesine.com, Beşiktaş'ın da şort sponsoru oldu. Şirket, 2009 yılından bu yana başta Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray olmak üzere Süper Lig ve 1. Lig'den birçok kulüple farklı modellerde sponsorluk anlaşmaları gerçekleştiriyor. Fenerbahçe ile forma kol sponsorluğu, Galatasaray ile forma sırt sponsorluğu devam ederken bu sezon, Beşiktaş'ın da forma şort sponsorluğunu üstlendi.
Öte yandan Nesine.com, 2015 yılından bu yana sürdürülen EuroLeague sponsorluğunu 2025 yılına kadar uzatarak sektörde daha önce görülmemiş bir istikrar örneğine imza attı. EuroLeague ve EuroCup gibi büyük organizasyonlara sponsor olarak Türkiye'den bu kupalara katılan sekiz kulübe de destek verdi. Bu iş birlikleri ile Türk taraftarların basketbola ilgisinin artmasında ve Türkiye'de basketbolun teşvik edilmesinde önemli bir rol oynadığını da belirtelim.
Nesine.com CEO'su Halit Gülbakanoğlu, Beşiktaş'a sponsor olmanın kendilerini çok gururlandırdığını dile getirerek, "Beşiktaş ile geçmişte bazı resmi bahis ve reklam sponsorluk anlaşmaları oldu. Bu kez formasında olmak bizi ekstra mutlu ediyor. İnşallah uzun süre beraber devam ederiz. Bu anlaşma iki yıllık. Eşya piyangosu da yapacağız. Beşiktaş ile başarılı olmamama ihtimalini görmüyoruz. Yıl bazında, bu sene 12,5 milyon lira garanti para olacak. Ayrıca eşya piyanosuyla da 1 milyon euro'yu yakalarız diye düşünüyorum. Bu, tamamen iletişimi iyi yapmamızla olacak. Burayı iyi anlatabilir ve iyi organizasyon yapabilirsek bu iş başarılı olur" diye konuşuyor.
Dört büyüklerden yalnızca Beşiktaş'ın çorap sponsoru var. Rakam açıklanmasa da Beşiktaş'ın Papara ile üç yıllık anlaşmaya imza attığı biliniyor. Bitexen, birçok sponsorluğun yanı sıra Atakaş Hatayspor, Bitexen Giresunspor, Demir Grup Sivasspor, Fraport TAV Antalyaspor'a çorap sponsoru olurken, Alanyaspor'un çorap sponsoru isim sponsoru da olan Corendon…
KADIN FUTBOLUNA İLGİ…
Yalnızca erkeklerin oynadığı futbola değil, kadın futboluna da sponsorların ilgisi başladı. Kadınların 'futbolda da varız' demeleri üzerine, hem kulüpler hem de destekçileri bu branşa ilgilerini artırdılar. 2021-2022 sezonunda başlayan Turkcell'in isim sponsorluğunda başlayan Kadınlar Süper Ligi'nde A ve B Grubu'nda mücadele eden 19 takım daha rahat sponsor bulmaya başladılar. Gerçi bu sezon ligin isim sponsoru yok, ama Petrol Ofisi'nin desteği dikkate değer. Petrol Ofisi, bir ilke imza atarak hem Fenerbahçe hem de Galatasaray'ın Kadın Süper Ligi'nde mücadele eden takımlarına isim ve forma göğüs sponsoru oldu.
Eylül ayında kadın futboluna da destek açıklamaları peş peşe geldi. Fatih Karagümrük Spor Kadın Futbol Takımı'nın forma göğüs sponsoru Vavacars olurken Amedspor, kadın futbol takımının forma göğüs sponsorluğu konusunda Mezopotamya İmar A.Ş ile bir yıllık sponsorluk anlaşması imzaladı.
Yalnızca futbolda değil, basketboldan voleybola kadınların mücadele ettiği bütün spor branşlarındaki sponsorluklarda artış gözlemleniyor. Geçen sezon Fenerbahçe Kadın Futbol Takımı'nın forma sırt sponsoru olan Alagöz Holding, geçen ay da Fenerbahçe Kadın Basketbol Takımı'nın isim sponsoru oldu.
