PARA ARAŞTIRMA/ ÖZBEY MEN Hazır giyim sektöründe dünyada en büyük dördüncü üretici olan Türkiye, bu sektörün alt kategorilerinden trikoda da iddialı. Dünyada bu alanda Çin, Bangladeş, Vietnam gibi Uzakdoğu ülkelerinin ardından en büyük beşinci üretici olan Türkiye, dünyaca ünlü markaların en önemli üretim merkezlerinden biri.
Kış mevsiminin yaklaşmasıyla birlikte triko firmalarında hareketlilik artmış durumda. Özellikle Rusya'nın doğalgazda kısıtlamaya gitmesi nedeniyle Avrupa'da bu kış mevsiminin sert geçeceği beklentisi, gözleri kışlık giysilere, özellikle de trikoya çevirmiş vaziyette. Sektör yetkilileri işçilik ve enerji maliyetlerindeki artış nedeniyle biraz temkinli. Ancak birçok firma, şu anda tam kapasiteyle üretimini sürdürüyor. Yılbaşında geçen yıla göre yüzde 25 civarında ihracat artışı hedefleyen trikocular, maliyet artışlarının da etkisiyle ihracatta yüzde 20'ler seviyesinde bir artış öngörüyor.
"KAPASİTEMİZ DOLU"
Türkiye'nin önde gelen triko üretici ve ihracatçılarından JK Marka Tekstil, 2019 yılından bu yana faaliyet gösteriyor. Ancak şirketin geçmişi çok daha eski. Aile olarak yarım asırdır triko üretimi yaptıklarını belirten firma sahibi Yakup Atias, JK Marka Tekstil'in yılda yaklaşık 150-170 bin parça triko üretimi gerçekleştirdiğini söylüyor. 2020 yılında üretimin içinde ihracatın payı yüzde 60 civarında iken, geçen yıl iç piyasadan gelen yoğun talep üzerine ihracata fazla ağırlık veremediklerini ifade eden Atias, bu yıl yeniden yurtdışı ağırlıklı çalışmaya karar verdiklerini ve şu anda üretimin yüzde 80'ini ihraç ettiklerini vurguluyor. Polonya, Belçika, Hollanda, Danimarka, İsveç ve ABD'ye ihracat yaptıklarını söyleyen Atias, ihracatta katma değeri artırarak bu oranı korumak istediklerini dile getiriyor. Bu sıralar yurtdışından talebin yoğun olduğuna işaret eden Atias, "Özellikle bizim gibi daha küçük adetlerle moda yaratabilen firmalara talep çok fazla. Bu kış sezonu için daha yoğun bir talep var. Firmalar bütçe ve planlamalarını dengelemek için pozisyon almaya başladı. Soğuk havaların sektörün adetlerini artıracağı beklentisi var. Fakat Avrupa'da insanların hayatlarına aynı anda alışık olmadıkları yüksek enflasyon da etki etmeye başladı" diyor.
Kadın, erkek triko ürünleri yanında bere, atkı ve pet trikolar da ürettiklerini kaydeden Atias, kapasitelerinin dolu olduğuna dikkat çekiyor. Atias, sözlerini şöyle sürdürüyor: "Dışarıda bize çalışan firmalar da var. Fakat daha fazla sipariş alarak dışarıda büyümeyi pek istemiyoruz. Kontrolü elimizin altında tutup, mümkün olduğunca sözümüzde durmayı ve imalatın kalitesini yükseltmeyi hedefliyoruz. Bunu yaparken yeni müşteriler eklendikçe, iç bünyede üretim bandımızı ufak adımlarla büyütmeye devam edeceğiz. Fiyat açışından zorlanacağımız, rekabeti yüksek bir sezon ihracatçıları bekliyor. Sadece paritenin eksiye dönmesi bile ürünlerin maliyetlerinin yaklaşık yüzde 15 artmasına neden oldu. Paritenin ve yakıt fiyatlarının günlük değişimleri uzun vadeli ihracat hedeflerimizi zorluyor. Hammaddeye ulaşmak gittikçe zorlaşıyor. Yine de Türkiye artan maliyetlerine rağmen hızlı üretim yapabilen bir ülke konumunda ve kalite olarak da belli bir saygınlığı var. Katma değeri yüksek ürünlerde siparişlerin artacağını görebiliyoruz. Müşterilerimizin beklentisi konfor üzerine. Daha oversize kalıplar. Daha geniş yakalar, farklı teknik iplikler ve dokular. İç açıcı canlı renkler, soft dokunuşlar."
"HEDEFİMİZ ABD VE RUSYA PAZARI"
BYHD Grup Tekstil 15 yıldır sektörde. Üretiminin tamamını ihraç eden firma, trikonun yanı sıra mont ve örme grubu ürünleri de üretiyor. Şirketin İstanbul Güneşli ve Gaziosmanpaşa'da olmak üzere iki tesisi bulunuyor. Yıllık 2 milyon adet üretim kapasitesi bulunan firma, üretimini başta Hollanda olmak üzere Almanya, Avusturya, Danimarka, İngiltere, Polonya gibi Avrupa ülkelerine ihraç ediyor.
İHKİB Yönetim Kurulu Üyesi de olan firma sahibi Bünyamin Yevlal, önümüzdeki yıl ABD, Güney Kore ve Rusya'ya da ihracat yapmayı planladıklarını vurguluyor. Yevlal, "2022 yılı üretim adedi ve ciro hedefimizi daha üç ay kala tutturmuş bulunmaktayız. 2023 yılı için iç pazarda ve euro bölgesinde öngördüğümüz resesyon ve enerji kaynaklı yaşanılacak sıkıntılar sebebi ile talep azalması bekliyoruz. Bu yüzden farklı pazarlara yöneldik. Bunların başında Amerika geliyor" diyor.
Kadın, erkek, çocuk kategorilerinde yılda binin üzerinde model ürettiklerinin altını çizen Yevlal, bu yıl beş yeni markaya üretim yapmaya başladıklarını, şu anda sekiz markayla da görüşme halinde olduklarını vurguluyor. Yevlal, şu açıklamalarda bulunuyor:
"Firmamız prensipleri doğrultusunda çok adetli sipariş veren ve sürüm yapan markalarla çalışmıyoruz. Daha çok katma değere önem veren, yeni marka olmak isteyen butik ve orta ölçekli firmalara üretim yapmayı tercih ediyoruz. Bu strateji bize yönetim ve planlamamızda daha fazla kurgu yapma olanağı sağlıyor. Bu yüzden Avrupa'da yaşanan resesyonun bizi çok etkileyeceğini düşünmüyorum. Ancak sürüm yapan firmalarda talep azalmaları gözlemliyoruz. Bu durumun 2023'ün üçüncü çeyreğine kadar süreceğini öngörmekteyiz. Triko ve mont gruplarımızda geçen yıla oranla siparişlerde kayda değer artış var. Triko modellerinin alışıla gelmiş kışlık ürün olmaktan çıkması, yazlık penye gruplarına hatta beachwear ve underwear ürünlerine oranla ciddi bir alternatif olması, trikonun yükselen grafiğinin en büyük tetikleyicisi oldu. Bu yüzden triko yatırımımızı devam ettireceğiz. Kapasitemiz 2023'ün ilk çeyreğine kadar dolu. Hatta dışarıda üretim yaptığımız oluyor. Bu dönemde ihracatçının en önemli sıkıntısı kredi. Bu dönemde ihracatçı desteklenirse sekiz ay sonra ciddi derecede rekorlar kırılmaya devam edilecek."
ALMAN MARKALARLA TEMASTA
1992 yılında triko sektörüne üretici olarak giren Arsu Triko da sektörün önde gelen firmalarından. Merter'deki fabrikasında yılda 1 milyon 200 bin adet erkek, kadın ve çocuk trikoları üretimi yapan şirket, hem Avrupalı hem de önde gelen birçok yerli markanın tedarikçisi. Geçen yıl 1 milyon euro tutarında ihracat gerçekleştiren firmanın iç pazar satışı ise 60 milyon TL düzeyinde oldu. Bu yıl 3 milyon euroluk ihracat, 80 milyon TL tutarında da iç pazar satışı gerçekleştirmeyi hedefleyen firma, bu rakamların yüzde 80'ini yılın bitmesine üç ay kala tutturmuş durumda. Arsu Triko'nun ihracatta en büyük pazarı İtalya. Bu ülkeyi, ABD ve Almanya izliyor. Firmanın tedarikçisi olduğu yabancı markalar US Polo, Conbipel ve ABD'li Sierra.
Arsu Triko Yönetim Kurulu Başkanı Turgay Akşahin, bu yıl özellikle Almanya'daki birçok marka ile tedarikçi olmak için görüşmeler yaptıklarını belirtiyor. Ancak maliyetlerdeki artış nedeniyle fiyat tutturmakta sıkıntı yaşadıklarını ifade eden Akşahin, sözlerini şöyle sürdürüyor:
"Ukrayna -Rusya savaşı dolayısıyla Avrupa Birliği ile Rusya arasında enerji ve doğalgaz krizi yaşanıyor. Rusya birçok Avrupa ülkesine doğalgazı kesmiş durumda. Bu durum talebi artırmak yerine tam tersi enerji maliyetlerimizin yüksek artışı dolayısıyla taleplerin azalmasına sebep olabilir. Yüksek enerji maliyetleri, yüksek işçilik maliyetleri, kredi maliyetleri, hammadde sorunları sektörümüzün en temel sorunları olarak artarak devam ediyor. Sektör, kendi imkanları ile ayakta durmaya çalışıyor. Diğer taraftan ülkemize gelen yoğun mülteci göçü ve ucuz iş gücü ile sektörümüzde istihdam olmaları nedeniyle nitelikli ve kaliteli ürün üretiminde önemli ölçüde olumsuzluklar yaşanıyor. Son yıllarda, Anadolu'ya açılmaya başlayan sektörümüzde yeni sorunlar yaşanmaması adına hükümetimizden ve meslek birlikleri, meslek odalarımızdan acil eylem planları bekliyoruz."
"BEKLENTİMİZ TRİKO MAMULLERİ TALEBİNİN ARTMASI"
Mustafa BALKUV / Türkiye Triko Sanayicileri Derneği Başkanı
Triko sektörü 200 bin kişiye istihdam sağlıyor. 45 bin örgü makinesiyle üretim yapıyoruz. Geçen yıl 325 milyon adet triko mamulü ihraç ettik ve 2 milyar 615 milyon dolar ihracat gerçekleştirdik. Böylece bir önceki yıla göre adet bazında yüzde 17, ciroda ise yüzde 23 büyüme gerçekleştirdik. Bu yıl temmuz, ağustos ve eylül ayları, Avrupa'da yaşanan resesyona ve enflasyona bağlı olarak beklentimizin altında gerçekleşti. Yine de hazır giyimin diğer meslek gruplarına göre daha iyi konumdayız. İlk yedi ayda ihracatımız, hem miktar hem de değer bazında geçen yılın aynı dönemine göre artış gösterdi. Bu dönemde yaklaşık 130 milyon adet ürün ihraç edip, 1 milyar 169 milyon dolar ihracat geliri elde ettik. Bu rakam geçen yılın aynı döneminde 980 milyon dolardı. 2022 hedefi olarak yüzde 25 büyüme hesapladık. Ama görünen o ki bu yıl yüzde 12 civarında bir büyümeyle ihracatta 3 milyar doların altında kalacağız. Beklentimiz, yüzde 70'ten fazla ihracat yaptığımız AB ülkelerinde havaların soğumasıyla beraber triko mamullerinin talebinin artması. Yılsonuna kadar daha yoğun sipariş bekliyoruz. Bölgemizdeki tüm ülkelerle ortak bir güç yaratıp rekabet gücümüzü artırmalıyız. Dünyada yaşanan beklenmedik gelişmelerden sektörümüz de payını alıyor. Bizim sağlam ve kalıcı üretim ile istihdam odaklı projelere ihtiyacımız var. Şu anda en yüksek sezonumuzda olmamıza rağmen sipariş almakta, parite, kur ve finans kaynaklı zorluklar yaşıyoruz.
