PARA ARAŞTIRMA/ İDRİZ ÇOKAL Market sektörü 2000 yılının başından bu yana online kanalda da hizmet veriyor. Teknolojiler geliştikçe bu alana yatırımlar da hızla arttı. Pandemi ile birlikte ise online marketler adeta patlama yaptı. Pandemi döneminde, özellikle de tam kapanmanın yaşandığı günlerde online kanala o kadar çok talep geldi ki marketler siparişlere yetişemez oldu. Bu yüzden teslimat sürelerinin bir haftaya kadar uzadığı oldu. Hem yapılan teknolojik yatırımlar hem de personel yatırımları ile bu süreler tekrar kısaltıldı. Aynı gün, hatta birkaç saat içinde teslimat yapabilir hale geldiler. Başlangıçta sadece ulusal market zincirlerinin yer aldığı pazarda, bugün hem yerel hem de çok şubeli discount (indirim) marketler bu alanda faaliyet gösteriyor.
Marketler tarafı bu aralar KDV indirimleri ve fiyat artışlarıyla oldukça gündemde. Bu konuda biz de dergimizde haberlere yer verdik. Gazeteler, televizyonlar, internet siteleri bu konuda çokça haber yaptı. Şimdi ise online taraftaki son durumu, marketlerin yatırımlarını ve gelecek hedeflerini aktaralım istedik. Online market kanalında en eski olan marka hiç kuşkusuz Migros. 1997 yılında daha internetin kullanıldığı ilk yıllarda kurulan Migros Sanal Market'in aynı zamanda Avrupa'nın ilk sanal süpermarket uygulaması olduğunu da belirtelim. Migros Sanal Market, bugün Türkiye'nin 81 ilinde hizmet verebilir konumda.
Pandeminin online market tarafına büyük katkı sağladığını belirten Migros Ticaret A.Ş. E-Ticaret İş Birimi Direktörü Orçun Onat, "Pandemi, online alışveriş yapanların dönüşümünü hızlandırmakla kalmadı, aynı zamanda büyük bir çoğunluğu online satın almaya devam etmeye ikna etti. Bu değişimin kalıcı olmasını bekliyoruz" diyor. Artan talebe bağlı olarak online'a da yatırım yaptıklarını belirten Onat, "Fiziksel mağaza yatırımlarımızı hız kesmeden sürdürürken; Migros Sanal Market; Migros Hemen, Macroonline ve Taze Direkt platformlarımızın kapasitelerini yaklaşık beş katına çıkardık. Gerçekleştirdiğimiz etkin inovasyon yatırımlarımız ve erişimdeki güçlü genişleme ile son iki yılda altı kata yakın büyüme sağladık. Migros Sanal Market'i 81, hızlı teslimat modelimiz Migros Hemen'i 49 ile yaygınlaştırdık. Migros Sanal Market'e "Tıkla Gel Al" ile mağazadan teslimat seçeneğini eklerken, 60 yaş ve üzeri müşterilerine ücretsiz teslimat sunduk" diyor.
"45 DAKİKADA MÜŞTERİYE ULAŞIYORUZ"
Pandemi döneminde 10 bin kişiye istihdam sağladıklarını belirten Onat, şu bilgileri veriyor: "Müşterilerimizin hayatını kolaylaştıracak dünyadaki trend uygulamalar doğrultusunda önemli bir çalışmaya imza atarak Migros Sanal Market, Migros Hemen, Migros Ekstra ve Money Pay uygulamalarını bir araya getirdik. Tüm hizmetlerimizi bir ekranda toplayan ve kullanıcı dostu tasarımıyla dikkati çeken Super App uygulamasında, ürün görsellerinin boyutu büyütüldü, arama ve geçişler kolay hale getirildi. BlindLook ile birlikte sesli simülasyon teknolojisini geliştirerek, Türkiye'nin ilk görme engelsiz online market platformunu hizmete sunduk. Dünyada alanında ilk olan robot destekli ürün toplama asistanı TARO sistemini kullanıma aldık. Yoğun talep artışı yaşanan online operasyonlarımızda ürün siparişlerinin hazırlanmasına büyük bir hız kazandırdık. Son olarak Hemen seçeneğimizin yanı sıra Migros Sanal Market ile "45 Dakikada Teslimat" alternatifini ekledik. Böylece Migros kalitesiyle 40 bin ürün çeşidi, 45 dakikada müşterilere ulaşmaya başladı. Pandemi döneminde 10 bin, geçtiğimiz yıl ise 6 bin 500 kişilik istihdam sağlayarak ülke ekonomisine önemli bir katkıda bulunduk. 2020 yılında yaklaşık 600 mağazamızda e-ticaret hizmeti veriyor iken, 2021 yılında buna ek 300 mağazamızı kapsama dahil ettik. 2021 yılı ilk dokuz ayında online operasyonlarımızın toplam ciro içindeki payı, tütün alkol hariç, yaklaşık yüzde 15 seviyelerine ulaştı."
"ELEKTRİKLİ TESLİMAT FİLOSUNU GENİŞLETİYORUZ"
Online marketçilikte öne çıkan zincirlerden biri de Şok Marketler. 2020 yılında Cepte ŞOK uygulaması ile başlayan yolculuk, bugün bambaşka bir noktaya ulaşmış durumda. Neredeyse her sokakta yer alan mağaza avantajını da kullanan ŞOK Marketler, deneme amaçlı elektrikli teslimat filosu kurarak teslimatta da avantajlı konuma geldi. ŞOK Marketler CEO'su Uğur Demirel, pandemi döneminde müşterilerinden çok sayıda teşekkür mektubu aldıklarını belirterek, Cepte ŞOK hizmetinin büyük talep gördüğünü söylüyor. Online market alanına yatırımlarının devam ettiğini belirten Demirel, şu bilgileri veriyor: "Sunduğu kolaylıklarla 'Cepte ŞOK' hizmetimiz büyük bir talep görüyor. Artan talebi karşılayabilmek için marketlerimizin sipariş dağıtım ağını güçlendirmek istedik. Bu hedef doğrultusunda 'Cepte ŞOK' elektrikli teslimat aracına yönelik ağı genişletmek için çalışmalara başladık. Pandemi döneminde deneme amaçlı 150 araç almıştık. Aldığımız bu araçları geliştirdik, araçların tasarımı bize özel yapıldı. İsmine de Cep Motor dedik. Bu Türkiye'de bir ilk olacak. Geliştirdiğimiz 'elektrikli araç projesi' ile bir yandan karbon emisyonunu azaltmayı, diğer yandan ise müşteri memnuniyetini üst düzeye çıkarmayı planlıyoruz. Tasarımı tamamen bize ait olan Cep Motor adlı araçların 380 adedinin plakaları takılarak çok yakında yola çıkacak. Bu sayıyı yakın zamanda bin adede çıkaracağız. Böylece Avrupa'nın en büyük elektrikli araç parkına sahip perakende şirketlerinden biri olmayı hedefliyoruz. Araçlarımız şimdilik büyük şehirlerde hizmet verecek. İlerleyen zamanlarda filomuzu tüm Türkiye'ye yaymayı planlıyoruz. Son iki yılda araç ve ekipman olmak üzere 60 milyon TL tutarında yatırım yaptık. Toplam yatırım maliyeti proje ilerledikçe netleşecektir. 2011 yılında Yıldız Holding bünyesine 2 bin mağaza ile giren ŞOK Marketler, şu anda 9 bin mağazaya, 31 depoya sahip. Toplamda da 40 bin kişi çalışıyor. Her yıl bin yeni mağaza açıyoruz. Bu da yaklaşık 5 bin yeni istihdam anlamına geliyor. Cepte ŞOK adrese teslimat hizmetini sağlamak üzere kendi kuryelerimiz çalışacak. Bu projemizle yaklaşık bin 300 kişiyi istihdam edeceğiz."
YERELLER DE İDDİALI
Online tarafta sadece ulusal zincirler yok, yerel market zincirleri de oldukça aktif. Yereller içinde en güçlü markalardan biri Onur Marketler. İstanbul, Tekirdağ, Kırklareli, Edirne ve Bursa'da marketleri bulunan Onur Marketler, pandemiden hemen önce 2020 Ocak ayında online hizmet vermeye başlamış. Online için ilk etapta 200 kişi istihdam ettiklerini belirten Onur Market E-Ticaret Grup Müdürü Aykut Kaymaz, "Pandemi öncesinde müşteriden online satış için çok fazla talep alınmıyordu. Pandemi sonrası değişen müşteri davranışları ve mecburi online alışveriş deneyimleri müşterinin e-ticaret kanalını tercih etmesine neden oldu. Online satışa açık olan bölgelerimizde her geçen gün satış ivmemiz artıyor. E-ticaret kanalımızın toplam cirodaki payı yüzde 7'ye ulaştı" diyor. Taze sebze ve meyvede iddialı olduklarını belirten Kaymaz, ürünleri 18 saatte tarladan sofraya ulaştırabildiklerini söylüyor. Kaymaz, online günlük teslimat yapabildiklerini de belirtiyor.
"ERKEN KALKAN YOL ALIR"
Cengiz ÇAMBEL / Retail Türkiye Yayın Yönetmeni
Türkçemizde güzel bir deyim vardır, "Erken kalkan yok alır" diye. E-ticarete de çok erken başlaması nedeniyle Migros, pandemi dönemi ve sonrasında pazara adeta hakim oldu. Sektörü domine etti. Discount pazarının en büyük oyuncularından olan A101 de e-ticaretin en güçlü oyuncusu. A101-Kapıda uygulaması ile pazar payını artırdı. BİM, Ocak ayı içinde öncelikle gıda dışı ürünlerle pazara girdi. Kardeş kuruluşu File, pazarda ben de varım diyor. ŞOK ve CarrefourSa ise e-ticaret payını artırırken mobil uygulamalar pazarı da günden güne büyüyor. Getir, yemeksepeti, istegelsin ve gönder gibi uygulamalar gün geçtikçe büyük ilgi görüyor. Trendyol ve hepsiburada ise gıda perakendeciliğinde güçlenirken ulusal ve yerel zincirlerle iş birliği yapıyorlar. Yerel zincirler içinde en başarılısı ise sektörde uzun yıllardır faaliyette bulunan Sarıyer Market. Gıda perakendeciliğinde e-ticaret cirosu, toplam ciro içinde yüzde 20'lere dayandı.
"PANDEMİ, SÜRECİ DÖRT YIL ÖNE ÇEKTİ"
Ömer DÜZGÜN / Türkiye Perakendeciler Federasyonu Yönetim Kurulu Başkanı
Türkiye'deki ve küresel ölçekteki gelişmeler, satış rakamları ve tüketici eğilimlerini incelediğimizde pandeminin e-ticaret sektörü üzerindeki etkisi ilk altı aylık süreç gibi olmasa da kalıcı olacağı yönünde. Daha önce hiç internetten alışveriş yapmamış ve e-ticaret ile pandemi döneminde bir diğer anlamıyla mecburiyetten tanışmış olan tüketiciler, e-ticaretin faydalarını, rahatlığını deneyimledi. Gıda perakendesi üzerinden konuyu değerlendirecek olursak, pandemi sürecinin ilk yılında Türkiye'nin tüm bölgelerinde üyelerimizin yüzde 50'si internet üzerinden satışa başladı.
Pandemi öncesinde mağaza başı günlük 20-25 olan online sipariş, sosyal izolasyon sürecinde 150'lere ulaştı. Bir bakıma koronavirüs, online gıda alışverişinde atılması gereken adımları ortalama dört yıl öne çekti diyebiliriz. Bu süreçte online tarafta evden çalışanlar ve yaşlılar, en çok sipariş verenler oldu. Alışveriş sepetlerinde ağırlık, sebze-meyve ve şarküteri ürünlerine oldu. 2020 yılında yaşamaya başladığımız bu gelişmelerle birlikte dijital ve teknoloji alanında yaptığımız yatırımları artırdık. Bu yatırımlar bize yeni şube açmadan, ekstra gider kalemlerine gerek duymadan fiziki büyüme sağlama olanağı tanıdı. Online tarafın pandemi öncesinde ciro içerisindeki payı yüzde 2, pandemi sırasındaki payı yüzde 10, şu anki payı ise yüzde 7 civarında.
EN ÇOK SİPARİŞ EDİLENLER LİSTESİ
Online siparişte kısıtlama yok elbette. Binlerce ürün sipariş edilebiliyor. Ancak taze ve temel gıda grupları, en çok sipariş edilen ürünlerin başında yer alıyor. Soğan, patates, salatalık, muz, domates gibi meyve ve sebze ürünlerinin yanında ekmek, kıyma, maden suyu ve çamaşır deterjan grupları ilk sıralarda yer alıyor. Kişisel bakım ürünleri de en çok tercih edilen ürünler olarak öne çıkıyor.
