İDRİZ ÇOKAL Ceviz Üreticileri Derneği Başkanı Ömer Ergüder, Galatasaray Lisesi ve ABD'de eğitimini tamamladıktan sonra 30 yıla yakın tekstil sektöründe çalışmış bir iş insanı. Ergüder, son 10 yıldır ise ceviz yatırımı yapıyor. Türkiye, Portekiz ve İspanya'da 4 bin dekarlık ceviz bahçeleri bulunuyor.
Ceviz, son yıllarda yatırımcıların en çok tercih ettiği meyvelerin başında geliyor. Rakamlar da bunu destekliyor. Hem üretim, hem de tüketimi artıyor. Bu sadece Türkiye'de değil, dünya genelinde de böyle. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, son 15 yılda dünyada ceviz üretim alanları, 645 bin hektardan yaklaşık 1.3 milyon hektara çıktı. Üretim alanlarının çoğalması ve verimdeki artışla birlikte, toplam üretim miktarı 1 milyon 563 bin tondan 5 milyon tona dayandı. Dünyada ceviz ihracatı da 4 milyar dolar seviyesinde seyrediyor.
Türkiye, dünyanın en çok ceviz tüketen üç ülkesinden biri. Yıllık 150 bin ton iç ceviz tüketimi yapılıyor. Cevizin anavatanı olmamıza rağmen üretimimiz toplam tüketimin üçte birini karşılıyor. Yıllık ortalama 250 milyon dolar eviyesinde ceviz ithal ediyoruz. ABD, Şili ve Çin gibi ülkelerden ciddi miktarlarda ceviz ithalatı yapıyoruz. İşte tam da bu noktada ceviz bahçesi kurmak isteyenlere büyük fırsatlar çıkıyor. Ürettiğiniz cevizi satamama gibi bir durum yok. İşte bu fırsatı gören isimlerden biri de Ömer Ergüder.
Ömer Ergüder, tekstil geçmişi olan bir isim. Erba Tekstil şirketi ile 30 yıldır tekstil ve hazır giyim sektöründe faaliyet göstermiş. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) yönetiminde görev almış, tekstil sektörünün yakından bildiği isimlerden biri. Ergüder, 10 yıl önce tekstil işlerinden vazgeçip ceviz işine girmiş. Ceviz bahçeleri kurmaya başlamış. Manisa'da bin dekarlık bir bahçe kurmuş. Sonrasında kendisi gibi büyük ölçekli ceviz bahçesi üreticilerini bir araya getirerek Ceviz Üreticileri Derneği'ni kurmuş. Şu sıralar kendini ceviz üretiminin artırılmasına adadığını söyleyebiliriz. Ceviz hasadının sonlarına geldiğimiz bir dönemde Ömer Ergüder, sorularımızı cevapladı. Ergüder'in ceviz yolculuğu, herkes için örnek olabilecek nitelikte…
Ömer bey önce kısaca sizi tanıyalım. Ne zaman nerede doğdunuz? Eğitim durumunuz nedir?
1960 yılında İstanbul'da doğdum. Galatasaray Lisesi'ni bitirdikten sonra üniversite eğitimi için Amerika'ya gittim ve finans bölümünden mezun oldum. Yüksek lisansımı da uluslararası iş idaresi alanında yaptım. 30 yıla yakın tekstil sektöründe çalıştıktan sonra son 10 yıldır yoğun ve konsantre bir şekilde ailemle birlikte tarım ve ceviz sektörüne adım attım.
İş hayatına ilk ne zaman atıldınız? İlk işiniz nedir?
1980'li yıllarda Amerika'da üniversiteden mezun olduktan sonra iş hayatına Koç Grubu'nun dış ticaret firması Ram Dış Ticaret'in New York'ta bulunan ofisi Ramerika firmasında çalışarak başladım. Şirket içinde farklı görevlerde, pozisyonlarda bulunduktan sonra pazarlama departmanında görev aldım ve Türkiye'den tekstil ile deri mamulleri pazarlamasının başındaydım. 1994 yılında kendi şirketimiz Erba Mümessillik'i kurduk ve dünyanın önemli markaları için konfeksiyon üretimi yaptık.
Tekstil işleriniz devam ediyor mu? Tekstil sektöründeki şirketiniz hakkında bilgi verir misiniz?
Yaklaşık dört yıl kadar önce geleceğimizi, bütün yoğunluğumuzla tarıma ve cevize göre ilerletme kararını aldık. Yıllardır birlikte çalıştığımız ve ABD'de servis verdiğimiz müşterilerimizin de izniyle planlı bir şekilde ve birkaç yıl içerisinde tekstil sektöründen çekildik. Bugün tamamen cevize yoğunlaşarak çalışmalarımıza devam ediyoruz. Tekstil sektöründe faaliyetlerimize devam ederken, firmamızın adı Erba Mümessillik'ti. Amerika'nın önde gelen çeşitli konfeksiyon perakende zincirlerinin ve moda markalarının Türkiye, Kuzey Afrika ve Ortadoğu ürün alım mümessiliydik. Onlar adına Türkiye, Mısır, Ürdün, Fas, Türkmenistan gibi ülkelerde ürünleri fabrikalara plase edip üretimleri takip ediyorduk. Perakende zincirlerinin ve moda markalarının tedarik zincirinin bir parçasıydık. Tekstil firmamızın faaliyette olduğu yıllarda ofislerimizde 200'e yakın çalışan vardı ve ihracatımız da 150 milyon dolar civarındaydı.
Ceviz işine nasıl başladınız? Kaç yıldır ceviz işindesiniz? Sizi ceviz üretimine sevk eden nedir?
Ceviz üretimine 10 yıl kadar önce başladık. Ceviz üretimini ve yetiştiriciliğini tekstil sektöründeki yıllarımızda bir B planı olarak geliştirmek istedik. Bir B planı olarak başladığımız ceviz üretimi, bugün şirketimizin A planı oldu. Hem 'volume' olarak hem de yatırım olarak büyümeye devam ediyor. Bizi ceviz sektörüne yönelten kararların başında Türkiye'deki ceviz tüketiminin büyüklüğü ve yerli üretilen cevizin tüketime yetmeyişi geliyor.
Ceviz bahçeleriniz nerede? Kaç dekarlık bir bahçeniz var?
Hem Türkiye'de hem de yurt dışında ceviz bahçelerimiz var. Manisa'nın Köprübaşı İlçesi Kıranşeyh Köyü'nde bin dekarlık ceviz bahçemiz var. Türkiye'de imkan oldukça yeni bahçeler kurmak istiyoruz. Yurt dışında ise Portekiz ve İspanya'da ceviz bahçeleri kurduk. İki ülkede toplam 3 bin dekarlık bahçeye sahibiz, toplamda 4 bin dekarlık bahçemiz bulunuyor.
Bahçelerinizde hangi tür cevizler var? Bu işe yeni gireceklere neler tavsiye edersiniz?
Bahçemizde 'chandler' türü ürün yetiştiriyoruz. Bu tür, dünya ticaretinde son yıllarda en yüksek paya sahip ceviz türü. Üyelerimizin hemen hemen tamamı bu tür ceviz yetiştiriyor. Bu işe yeni girecekler her şeyden önce bu işi çok önemsemeli, yoğunlaşmalı, zaman ayırmalı. Bahçesinin yönetimini tamamen kendi üstlenmeli ve başkasına emanet etmemeli, doğru danışmanlarla çalışmalı. Arazisini, toprağını, suyunu ve iklimi yatırımdan önce çok detaylı bir şekilde gözden geçirmeli ve incelemeli. Ceviz yatırımı yapmak isteyen biri, yatırımını yapmadan önce saydığım tüm maddeleri çok detaylı bir şekilde kontrol etmeli. Ayrıca bu yatırıma girmeyi düşünenlerin üyemiz olsun veya olmasın derneğimizle iletişime geçip bizlerle bir araya gelmelerini önemle tavsiye ediyorum. Türkiye genelinde ceviz bahçelerinin verimi hektar başına 1.5-2 ton civarındayken üyelerimizin ve bizlerin hedeflediği hektar başına verimlilik miktarı minimum 5 tondan başlıyor.
Ceviz bahçesi kurmak isteyenler ne kadarlık bir ölçekle girmeliler?
Bilinçli bir şekilde yapıldığı takdirde ceviz, karlı bir yatırım. Ülkemizdeki ceviz bahçelerinin çoğunun performansı, olması gerekenin oldukça altında. Ceviz, bu işe giren yatırımcıların büyük bir kısmının ikinci veya üçüncü işi. Bu da gereken zaman, ilgi, konsantrasyon ve 'know how'ın ayrılmamasına yol açıyor. Ayrıca tecrübeli danışmanlarla çalışılmaması, fizibilite/bütçe çalışmalarının gerçekleri yansıtmaması, ölçek, verimlilik ve bahçe yönetiminde dünyanın en başarılı oyuncuları arasında olan ABD ve Şili'nin yeterince örnek alınamaması, düşük performansa sebep oluyor. Buna rağmen ceviz yetiştiriciliğine olan ilgi son zamanlarda oldukça arttı. Sektöre bakıldığında birkaç istisna dışında yatırımların çoğu son 10 yılda gerçekleşti. Ceviz bahçesi kurarak yatırım yapmak isteyenler; bunu bir hobi olarak değil de performans ve maddi beklentisi olan bir iş olarak görüyorsa, o bahçeyi de asıl işi gibi özenle ve dikkatle yönetmeli. Aksi takdirde beklenilen performansa ve başarıya ulaşmak büyük ölçüde mümkün olmayacaktır. "Ağaç bu. Nasıl olsa öyle veya böyle büyür, meyve verir" düşüncesiyle bu yatırıma kesinlikle girmemek gerekiyor.
Türkiye ceviz üretimi ne kadar? Türkiye tükettiğini kendi üretebiliyor mu?
Türkiye ve Orta Asya cevizin anayurdu olmasına rağmen şu anda tükettiğimiz cevizin sadece üçte birini üretebiliyoruz. Ceviz tüketiminde ise dünya sıralamasında ilk üç sıradayız.
Tüketici iyi bir cevizi nasıl anlayabilir? Tüketici ceviz alırken neye dikkat etmeli?
Tüketicilerin bir kısmı ceviz satın alırken dış kabuğun rengine önem verirken bir kısmı da buna hiç bakmadan satın alıyor. Ama burada asıl konu iç cevizdeki kalite. Satılan cevizin içinin oksitlenmemiş olması gerekiyor. Tüketici, ceviz satın alırken nem oranına dikkat ederek çok kurumuş bir ceviz almamalı. Cevizin neminin mümkünse yüzde 8'lerden aşağı olmaması gerekiyor. Böylece cevizin aroması ve lezzeti korunmuş oluyor.
Ceviz en çok hangi alanda kullanılıyor? Üretilen cevizlerin alıcıları kimler?
Ceviz sağlık açısından, içerdiği Omega-3 ve doymamış yağlar açısından zengin bir ürün olması nedeniyle beslenme uzmanları tarafından öneriliyor. Ceviz ayrıca vegan, ketojenik ve sağlıklı beslenmede de son derece önemli. O yüzden toplumların ekonomik şartları ve bu bilinci arttıkça, ceviz tüketimi de artıyor. Türkiye, çok ceviz tüketen bir ülke. Cevizin faydaları ön plana çıkarılmaya devam ettikçe tüketiciler de kendi sağlıkları için bu ürünü tüketmeye devam edecektir diye düşünüyoruz. Elimizdeki verilere göre Türkiye'de 7 bin civarında kuruyemişçi var. Bu, global pazara baktığımızda oldukça istisnai bir durum. Çünkü dünyada bunun benzeri ülke yok denilebilecek kadar az sayıda. Hedef kitlemiz arasında kuruyemişçiler, ulusal ve yerel market zincirleri ile aktarlar bulunuyor.
Ceviz fiyatları hangi seviyede? Fiyatlar üreticiyi tatmin ediyor mu?
Türkiye'de satılan cevizin üreticiden çıkış fiyatı 35 TL civarında. Bu seneki perakende yeni sezon ceviz fiyatlarının 45-55 TL arasında olması bekleniyor. Ceviz fiyatları üreticileri maalesef tatmin etmiyor. Özellikle son 1-2 yıldır girdi maliyetleri (gübre, ilaç, enerji) muazzam boyutlarda arttı. Bu artışları aynı oranda ürün fiyatlarımıza yansıtmamız mümkün değil.
"Ülkemizde ceviz üretimini artırmak için dernek kurduk"
Derneğimiz, sektörümüzdeki birkaç yatırımcı-yetiştirici bir araya gelerek sektörümüzün önündeki engellere, zorluklara ve tehditlere karşı 'kuvvetten birlik doğar' atasözüne inanarak tüm olumsuzluklara önlem almak ve iyileştirmek amacıyla 2020 yılında kuruldu. Derneğimizin 22 kurucu üyesi bulunuyor. Şu anda 30 üyeye ulaştık. Derneğimiz üyelerinin 35 bin dekar alanda yaklaşık 1 milyon ceviz ağacı bulunuyor. Toplam 19 bin ton da ceviz üretimimiz mevcut. Ceviz Üreticileri Derneği üyelerinin ana amacı, ekonomik olarak anlamlı büyüklükteki bahçelerde, modern zirai teknikler kullanarak sürdürülebilirlik kriterlerinden vazgeçmeden dünya standardında dönüm başına üretim miktarlarını (550 kilogram/dekar) yakalamak ve üretmekte oldukları lezzetli ve kaliteli ceviz miktarını artırıp 250 milyon dolara yaklaşan cari açığa pozitif katkı sağlamaktır. Derneğimizin iki misyonu bulunuyor; Türkiye'deki ceviz yetiştiriciliğini artırmak ve Türkiye'deki yerli ceviz tüketimini çoğaltmak. Seve seve yeni üye kabul ediyoruz. Bahçe büyüklüğünün hiçbir önemi olmadan üyemiz olmak isteyen her yetiştiriciye kapımız açık.
Yerli ile ithal arasındaki fark nedir?
"Cevizde tazelik ve nemlilik oranı, lezzetin belirlemesi açısından son derece önemli. Türkiye'ye en çok ABD, Şili ve Çin'den ceviz ithal ediliyor ama gelmesi aylar sürüyor. Yerli üretici olarak bizler ise bahçeden sofraya 24 saatte ulaştırıyoruz. Ürünlere nakliye esnasında birtakım koruyucular uygulanıyor ve kurutuluyor. Bu da yerli cevizin daha sağlıklı, lezzetli ve taze olmasını sağlıyor. Ayrıca sürdürülebilirlik açısından da ithal cevizlerin yüklenme aşamasından Türkiye'ye geliş aşamasına kadar oldukça fazla karbon ayak izi yaratıyorlar. Bizim ürünlerimizde ise karbon ayak izi neredeyse yok denecek kadar az. 'Türkiye'nin Üretimi Ceviz: Cevizin Yerlisi, Cevizin En Lezzetlisi' sloganıyla tüketiciyle iletişim kurarak kaliteli yerli cevizin farkını anlatmayı amaçlıyoruz."
