OSMAN BİLGE/ Akademisyenler girişimciler için "genç girişimci", "kadın girişimci", "yenilikçi girişimci", "niyetli girişimci", "kuruluş aşamasındaki girişimci", "kurum içi girişimci" gibi terimler kullanır. Oysa girişimciliğin tanımı herkes için tek, "işine maddi veya manevi yatırım yapan, risk alıp iş yapan, karını alıp zararına katlanan" herkes girişimcidir. Buna göre fabrika kuran sanayici de, dükkan açan esnaf da, ekip biçen çiftçi de girişimci sayılır. Aynı tanımdan kimin girişimci sayılmayacağını da çıkarabiliriz. Örneğin baba parasıyla iş kurup, batınca keyfine bakan mirasyedidir; rüşvetle, hileyle başkasının hakkını gasp eden yağmacıdır; zarar edince borcunu ödemeyen hırsızdır; kar vaadiyle sermaye toplayıp şirketini batıran dolandırıcıdır vb. Bu gibilere iş hayatında sık rastlanır. Bunlar maalesef yasalara da uygundur, ama sermaye koymadığı, risk almadığı ve zarara katlanmadığı için girişimci değildir.
Bu haftaki konumuz girişimcinin tanımı değil, nitelikleri. Özellikle de büyümek isteyen küçük girişimcilerin sahip olması gereken nitelikler. Otuz yıldır ağırlıklı olarak zincirleşip büyümek isteyen girişimcilere danışmanlık yapıyorum. Girişimcilerin çok çalışıp da başaramadığına, çok harcayıp da kazanamadığına defalarca şahit oldum. Mühendis gözüyle sorunu analiz ettim. Her işin gereği farklı, her girişimcinin niteliği farklı. İş dünyasında rekabet sert, hele bir de haksız rekabet varsa daha da beter. Küçük işlerde tüm yönetim fonksiyonları girişimcinin sırtına biniyor, işin yanı sıra insanla uğraşıyor. Dolayısıyla başarmak çok zor. Küçük işlerin yarısının ilk beş yılda batmasına şaşmamak lazım. Tüm dünyada kendi işini yapanların oranı yüzde 10-20 arasında ikin, bunların içinde işini büyütebilenler sadece yüzde 1-2 civarında. Yani herkes girişimci olmuyor, olamıyor. Belli niteliklere sahip olmak gerekiyor.
GİRİŞİMCİ NİTELİKLERİ
İnsanın işe yönelik kapasitesini ölçen testler var. 1994'te danışmanlık verdiğim ilk zincirin franchise başvuru formuna Amerika'dan gelen psikometri testini koymuştum. Gördüm ki temel sorun adayın iş yapamaması değil, yapamayacağı işe talip olması. Peter ilkesi, "herkes kariyerinde beceremeyeceği düzeye kadar yükselir" der. Girişimciler de altından kalkamayacağı işlere göz dikiyor. Girişimci franchise almaya hevesliyse, marka sahibi onun niteliklerine bakmadan franchise veriyor. Yetersiz kalırsa sonuç hem yatırımcı, hem de marka sahibi için hüsran oluyor.
Buna çare aradık, deneyimimize dayandık, uzmanlara danıştık, kendi testimizi geliştirdik. Kişinin ne yapabileceğinin yanı sıra, neden girişimci olmak istediğine de bakıyoruz. Başarıyı getiren unsurlara, kişilik özelliklerinden kaynaklanıyorsa "iç faktör", çevresel unsurlarsa "dış faktör" diyoruz. Franchise.com.tr sitemizde ücretsiz uygulanıyor, danışanı mülakatla tanıyoruz. Ona uyacak iş fikirlerini öneriyoruz.
KENDİNE UYAN İŞİ SEÇMEK
"Girişimci olunur mu, doğulur mu?" tartışmasını faktör testiyle tatlıya bağladık. İşin gerektirdiği özellikleri anlayan, kendi gücünün sınırını bilen, kendine uygun işi seçen herkes girişimci olabilir diyoruz. "Girişimci doğulur" diyenler, örneğin "girişimci, insanların ihtiyacını görüp gidermeli" derler. Bu şart değil. Çünkü çoğu girişimci ihtiyacı görenlerin yaptığını taklit ediyor. Bir de girişimcinin "müşteri iletişimi güçlü olmalı" derler. Bu da şart değil. Örneğin işini otomat işleten girişimci müşterisini hiç görmüyor.
Küçük işlerde tipiktir. Girişimci işi bizzat yönetir. Her sorunu girişimcinin çözmesi beklenir. Örneğin nakit ödemede kaçak olur. Bunun stresini herkes kaldıramaz, ama her iş aynı zorlukta olmaz. Herkes kendi niteliklerine uygun işi seçer, ölçülü risk alırsa girişimci olabilir. Franchise.com.tr sitemizde yer alan ücretsiz faktör testi, soru-cevap yöntemiyle iç ve dış faktörleri belirliyor. İç faktörlerde huy özelliklerini üç başlık altında değerlendiriyoruz. "Güç" hayatla başa çıkabilme ve iş yapma gücünü, "hırs" kendini gösterme ve markalı iş yapma eğilimini, "heves" emir almama ve kendi işini yapma eğilimini ölçüyor.
"Güç" faktörü düşükse, bizzat yönetmesi gerekecek işlerden uzak durmasını, süren işlere ortak olmasını öneriyoruz. "Hırs" faktörü yüksekse güçlü marka tercihi ağır basar, "Heves" faktörü yüksekse kendi işini yapmada ısrarcı olur.
"Güç" faktörü orta, "Hırs" veya "Heves" faktörü yüksekse, gücünün yetmeyeceği işlere yönelme ihtimali artacağı için, yeteneklerinin ve kaynaklarının avantaj sağlayacağı işleri öneriyoruz. Aşırı risk almaktan caydırıyoruz.
"Güç" faktörü yüksekse, başkalarının altından kalkamayacağı türden zor ama karlı işleri yapmasını öneriyoruz. "Hırs" veya "Heves" faktörleri düşükse cesaretlendiriyoruz. Yüksekse franchise almayıp, kendi markası altında iş yapmasını öneriyoruz.
KOŞULLARINA UYAN İŞİ SEÇMEK
Faktör testinde ikinci sıraya herkesin sorduğu soruları koyduk. Dış faktörler dediğimiz çevresel koşulların etkisini altı başlık altında değerlendiriyoruz.
Para: İş için kullanacağı sermayesi yeterli mi, gerektiğinde kredi kullanabilir mi, yatırım yaptıktan sonra yedek akçesi kalacak mı? Son kuruşunu yatıranla, varlığının küçük bir kısmını kullanan aynı riski almamalı.
Yer: İş için kullanabileceği dükkan yeri var mı, iyi yer bulabilir mi, bunu sağlayacak ilişkileri var mı? Kendi yeri olan ona uygun işi seçmeli, uygun koşullarda yer bulma imkanı olmayan çalışan yeri devralmalı.
Bilgi: Hangi konularda iş bilgisi ve deneyimi var, yapacağı işte kendi bilgisini ne kadar kullanacak? Öncelik bildiği, ekibine liderlik edebileceği iş olmalı, bildiği iş kazandırmıyorsa başka işe yönelmeli.
Çevre: İşinde destek olacak, eleman bulacak, tedarik yapacak, müşteri çekecek, sorun çıkarsa çözecek vb. çevresi var mı? Küçük işlerde girişimcinin sermayesi çevresidir, öncelikle bunu değerlendirmeli.
Hazır iş: Aile işi, sessiz ortaklığı, ortaklık teklifi, devralmak istediği iş gibi, süren bir işe girme olanağı var mı? Yeni işin riskini girişimci taşır, hazır işe girmenin ne getirip ne götüreceği tartılmalı.
Zorunluluk: Girişimcinin iyi maaşlı işi, pasif geliri, yeterli birikimi var mı, süren masrafları ne kadar? Kazanmak zorunda olan, kaybetme lüksü olmayan girişimcinin motivasyonu yüksektir, başkalarının zorlanacağı işlerin altından kalkar.
Danışman olarak girişimcilere öncelikle huylarına uyan, sonra koşullarına uyan işleri öneriyoruz. "İç faktör" dediğimiz kişilik özelliklerini ve "dış faktör" dediğimiz kişisel koşulları ayrı ayrı değerlendiriyoruz. Huyuna uymayan işi yapanın motivasyonu düşüyor, başarı şansı azalıyor. Paranız yetiyor diye iş kurmayın. Para yetse bütün işleri bankalar yapardı. Aman dikkat..
