PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Ticaret Bakanlığı, 2023 Yılı Kooperatiflerin Desteklenmesi Programı (KOOP-DES) kapsamında ortaklarının çoğunu kadınların oluşturduğu ve kadın emeğini değerlendirme amacı güden kooperatiflerin, üst kuruluşları üretim ve istihdama katkı sağlayacak projelerini destekleyecek. KOOP-DES Programı ile kadın kooperatiflerinin faaliyetlerinde etkinlik ve verimliliğin sağlanması, teknoloji ve yeni üretim tekniklerinden yararlanmalarına katkıda bulunulması, rekabet güçlerinin artırılması ve bireysel tasarrufların uygun kooperatif girişimcilik modelleri ile ekonomiye kazandırılması sağlanacak.
Ticaret Bakanlığı'ndan edinilen bilgiye göre Kooperatifçilik Proje Destek Yönetmeliği kapsamında Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatiflerine finansman desteği sağlanması için, 2023 yılında toplamda 30 milyon TL kaynak ayrıldı. Bu yıl, ortaklarının çoğunluğunu kadınların oluşturduğu ve kadın emeğini değerlendirme amacı güden kooperatiflerin sunacakları proje başvurularında hibeye esas proje tutarı azami sınırı, mal alımlarında 200 bin TL'yi, hizmet alımlarında 30 bin TL'yi, nitelikli personel istihdamında yıllık bir personel için 103 bin TL'yi, iki personel için toplam 206 bin TL'yi geçmeyecek. Bu kapsamda, ortaklarının en az yüzde 90'ını kadınların oluşturduğu kooperatiflerde proje tutarlarının yüzde 75'i Ticaret Bakanlığı tarafından karşılanmakta olup, mal alımlarında hibeye esas proje tutarı azami sınırının 200 bin TL'yi geçemediğinden programdan yararlanabilecek kooperatiflerin sayısı 200 olarak öngörüldü. Şunu da not düşelim, KOOP-DES Programı çerçevesinde bu yıl başka bir çağrı yapılması planlanmıyor.
Ticaret Bakanlığı, KOOP-DES Programı çerçevesinde 2022 yılı içerisinde 53 ilde faaliyet gösteren 133 kooperatifin 138 projesine hibe desteği verilmesini uygun görmüş olup, hibe destek tutarı 13 milyon 340 bin 169,11 TL olarak gerçekleşti.
DESTEK ORANI YÜZDE 75'E ÇIKACAK
Programa, kuruluş, işleyiş ve denetimleri Ticaret Bakanlığı'nca gerçekleştirilen, ortaklarının çoğunluğunu kadınların oluşturduğu ve kadın emeğini değerlendirme amacı güden kooperatifler ve üst kuruluşları başvurabilecek. Başvuru sahibi kooperatif ve üst kuruluşlarının; ilgili mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmeleri ve aynı proje konusunda başka bir kamusal kaynaktan destek almamış olmaları ile projelerinin; üretim ve istihdama katkısının bulunması, sürdürülebilirliği, piyasa araştırmasına dayandırılması ve kooperatifin faaliyet konularına uygunluğu aranacak. Başvurular Ticaret İl Müdürlüklerine yapılacak. 29 Mart'ta başlayan başvuru süreci 28 Nisan'da sona erecek.
Program kapsamında ilk uygulama olarak ortaklarının çoğunluğunu kadınların oluşturduğu ve kadın emeğini değerlendirme amacı güden kooperatiflerin, üretim ve istihdama katkısı olacak projelerine ilişkin olarak; makine ve/veya ekipman ile ilgili mal alımlarına, ortaklarının en az yüzde 90'ını kadınların oluşturduğu kooperatiflerin işletecekleri yaşlı ve engelli bakım merkezleri ile çocuk kulüpleri, kreş ve gündüz bakımevlerinin demirbaş eşya niteliğindeki yatırım malı alımlarına, ürettikleri ürünlerin tanıtımı ve pazarlanmasına ilişkin sergi ve fuar katılımlarına yönelik hizmet alımlarına, projelerine ilişkin nitelikli personel istihdamlarına destek verilecek
Üst sınırlar içerisinde proje tutarlarının; kalkınmada öncelikli yörelerde yüzde 75'i, diğer bölgelerde yüzde 50'si, kalkınmada öncelikli yöre şartı aranmaksızın ortaklarının en az yüzde 90'ını kadınların oluşturduğu kooperatiflerde yüzde 75'i Ticaret Bakanlığı'nca karşılanabilecek. Proje tutarlarının kalan kısmı ise proje yürütücüsü kooperatif tarafından karşılanacak.
TTO'LARA 1 MİLYON TL BÜTÇE İLE YENİ DESTEK
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) tarafından yürütülen 1601 Yenilik ve Girişimcilik Alanlarında Kapasite Artırılmasına Yönelik Destek Programı çerçevesinde "Teknoloji Transferi Profesyoneli İstihdamı Desteği" çağrısını açtı. Sürekli olarak başvuruya açık olacak çağrı ile nitelikli teknoloji transferi profesyonellerinin, teknoloji transfer ofislerinde (TTO) istihdamı teşvik edilecek. Üniversitelerin ve 6550 sayılı Kanun kapsamında yeterlilik almış araştırma altyapılarının başvuru yapabileceği bu çağrı ile teknoloji transferi profesyonellerinin (TTP) 24 ay süre ile kesintisiz ve tam zamanlı TTO'da istihdamı sağlanacak. Başvuru aşamasında 24 aylık proje süresi için sunulabilecek proje bütçesi üst sınırı 1 milyon TL olacak. Bu çağrı kapsamında hibe şeklinde destek verilecek. Projede istihdam edilecek TTP'nin personel giderleri ile beraber, TTP'nin yetkinliklerinin geliştirilmesi için alınacak eğitim, mentorluk gibi hizmetler de destek kapsamında olacak. Destekleme aşamasında personel maliyetlerindeki artışlar destek kapsamında değerlendirilecek. TTP için proje bütçesine dahil edilen personelin maliyeti, ilgili dönemde geçerli olan brüt asgari ücretin dört katından az olamayacak ve altı katını aşamayacak. Proje kapsamında istihdam edilen personelin mevcut yetkinliklerini geliştirmesi ve yeni yetkinlikler kazanması için eğitim hizmeti alınabilecek. Eğitim hizmeti giderlerinin toplamı 50 bin TL'yi aşamayacak. Çağrı için TÜBİTAK'a yapılacak başvurular çevrimiçi olarak PRODİS üzerinden gönderilecek. PRODİS uygulamasına https://eteydeb.tubitak.gov.tr adresinden erişilebilecek.
"YAPAY ZEKÂ EKOSİSTEMİ" HAREKETE GEÇİRİLECEK
TÜBİTAK, önümüzdeki günlerde Yapay Zekâ Ekosistem 2023 çağrısını açacak. Yapay zekâ teknolojilerinin müşteri kuruluşların ihtiyaçları doğrultusunda ürün ya da çözümlere dönüştürülmesine katkı sağlamayı ve Türkiye yapay zekâ ekosistemini harekete geçirmeyi amaçlayan Yapay Zekâ Ekosistem çağrısının ilki 2022'de açılmıştı. Bu çağrıya 22 konsorsiyum proje başvurusu yapmıştı. Bu konsorsiyumların 10'unun projesi toplam 17 milyon 957 bin 609 TL bütçe ile desteklenmişti. 1 Ekim 2022 itibarıyla tüm konsorsiyumlar proje faaliyetlerine başlamıştı. TÜBİTAK'tan yapılan açıklamaya göre Yapay Zekâ Ekosistem çağrısının ikincisinde başvurular, TEYDEB Proje Değerlendirme İzleme Sistemi (PRODİS) üzerinden 1 Mayıs- 31 Temmuz 2023 (saat 23:59) tarihleri arasında alınacak. 2023 yılı çağrısında Program kapsamında dört öncelikli alan desteklenecek. Bunlar; "Akıllı Üretim Sistemleri, Akıllı Tarım, Gıda ve Hayvancılık, Finans Teknolojileri (E-Ticaret dâhil), İklim Değişikliğinin Etkileri" olarak belirlendi. Bu destek modelinde, yapay zekâ çözümlerine ihtiyaç duyan müşteri kuruluşların, teknoloji sağlayıcı olarak en az bir KOBİ statüsündeki şirket, bu konuda tecrübeli en az bir üniversite araştırma laboratuvarı/merkezi ya da kamu araştırma merkezi/enstitüsü ve TÜBİTAK Yapay Zekâ Enstitüsü ile konsorsiyum oluşturmaları bekleniyor. Yapay Zekâ Enstitüsü, geliştirilen çözümlerin temel entegrasyonuna destek olacak ve oluşacak bilgi birikiminin ekosisteme hızlı bir şekilde aktarılmasından sorumlu olacak. Proje başvurusu yapacak konsorsiyumlar başvuru öncesi bir iş birliği protokolünü imzalayacaklar ve başvuru esnasında TÜBİTAK'a sunacaklar. Çağrı kapsamında proje bütçesi üst sınırı genel gider, Proje Teşvik İkramiyesi ve Kurum Hissesi hariç en fazla 5 milyon TL olacak. Proje süresi toplamda en fazla 24 ay olarak uygulanacak. Destek süresi tamamlanan projelerin ticarileşme aşamaları da proje sözleşmesinde açıklanacak süreç çerçevesinde izlenecek.
ERA-NED ICRAD 2023 YILI ÇAĞRISI AÇILDI
Söz çağrılardan ve destek programlarından açılmışken, ERA-NET ICRAD 2023 yılı çağrısının da açıldığını hatırlatalım. Ufuk2020 Programı kapsamında desteklenen Era-Net Coufund projesi olan ICRAD (International Coordination of Research on Infectious Animal Diseases) ile özellikle uluslararası ticaret açısından ve insan sağlığına da tehdit oluşturan enfeksiyöz hayvan hastalıkları ile mücadelede uluslararası işbirlikleri amaçlanıyor. Bu çağrıya Türkiye'den TÜBİTAK ve Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) olmak üzere iki kuruluş üzerinden başvurulabiliyor. Çağrıya ilişkin TÜBİTAK'tan yapılan açıklamaya göre 2023'te açılan "Helmint Enfeksiyonları ve Değişen İklim: Hayvan Hastalıkları ile Mücadele" çağrısı kapsamında desteklenmesi hedeflenen üç konu başlığı bulunuyor. Bunlar; "Anthelmintik direnç ve önlenmesi için müdahale araçları geliştirilmesi, iklim değişikliğinin hayvan sağlığı üzerindeki etkilerinin daha iyi anlaşılması ve tespit ve korunma platformlarının geliştirilmesi." Söz konusu çağrı kapsamında Türkiye'den sunulacak proje önerileri, TÜBİTAK 1071 Uluslararası Araştırma Fonlarından Yararlanma Kapasitesinin ve Uluslararası Ar-Ge İşbirliklerine Katılımın Artırılmasına Yönelik Destek Programı kapsamında desteklenecek. Türkiye'den ortakların yer alacağı projeler için hem çağrı sekreteryasına hem de TÜBİTAK'a başvuru yapılacak. Ortak çağrı sekreteryasına sunulması içi son tarih 1. aşama önerilerde 1 Haziran 2023, 2. aşama önerilerde 4 Aralık 2023 olacak.
Edinilen bilgiye göre bu çağrı kapsamında TÜBİTAK 600 bin euro bütçe ayırırken, çağrı çerçevesinde kendi enstitülerini fonlayacak TAGEM, ise 200 bin euro kaynak koyacak. TÜBİTAK'ın çağrı dokümanına göre, proje süresi en fazla 36 ay olacak. Bir proje kapsamında TÜBİTAK'ın talep edilen katkı Kurum Hissesi ve Proje Teşvik İkramiyesi (PTİ) hariç; proje başına 2.5 milyon TL'yi, yürütücü kuruluş başına yükseköğretim kurumları, eğitim ve araştırma hastaneleri ve kamu kurum kuruluşları için 1.5 milyon TL'yi, özel kuruluşlar için 2.5 milyon TL'yi aşamayacak. Bu arada çağrı ile ilgili genel bilgilendirme webinar'ı 20 Nisan 2023 saat 11:00'de gerçekleştirilecek.
"KOOP-DES Programı, kırsaldaki kadınları fabrikatör yaptı"
Dr. F. Figen AR / Ece Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi Kurucu Ortağı
KOOP-DES Programı desteği çok değerli, kooperatiflere makine ekipman alımı için çok güzel fırsatlar yaratıyor. Ancak kadın kooperatiflerinin pek çoğu kırsalda hizmet veriyor ve kooperatif ortağı kadınlar makine ekipmanların malzeme kaliteleri, verimleri, enerji tüketimleri, vb teknik özellikleri konusunda bilgili ve deneyimli değiller. Makine satıcıları ellerinde olan, verimliliklerine ve kalitelerine bakmadan makine ekipmanı zaman zaman piyasa fiyatlarının da üstünde bir fiyatla kadın kooperatiflerine satıyorlar ne yazık ki. Bu destekler kadın kooperatiflerinden çok makine ekipmancılara yarıyor diye düşünmeden edemiyorum. Bakanlık ne yapabilir bu konuda denilebilir. Aslında il müdürlüğü ekipleri kooperatiflere pek çok konuda yardımcı oluyorlar. Alımlarda şartname olmak zorunda ve makina ekipman
kooperatife geldiğinde il müdürlüğünden ekipler gelip yerinde inceme yapıyorlar. Bakanlık ve/veya il müdürlüğü ekipleri makine ekipman seçiminde de vakitleri el verdiğince destek olabilirler. Tabi kooperatif bunu il müdürlüğü veya Bakanlıktan talep etmeli. Ya da Bakanlığın belirlediği, kalitesi ve verimliliği tescilli firmalardan makine ekipmanlarımızı alabiliriz. Diğer bir konu yüzde 25 özkaynak. Bu, kadın kooperatifleri için yüksek bir limit. Makine ekipmancılar biraz da bunu kullanıyorlar. Biraz önce de dediğim gibi bu destek bizden çok makine ekipmancılara yarıyor. Özkaynak yüzde 10 sınırında olursa kadın kooperatiflerinin bu değeri karşılama oranı daha yüksek olur. Bununla birlikte destekler çok değerli ancak güncel ekonomik koşullar çerçevesinde revize edilip limitler yükseltilebilir. Sakarya'da kurduğumuz Ece Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi olarak yeni desteklerden yararlanmak istiyoruz. Projemizi hazırlıyoruz. Daha önce Ankara'nın Bala ilçesinin Afşar köyünde kurduğumuz Afşar Balam Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifimizde Bakanlığımızın desteğinden faydalanmıştık. Bulgur fabrikamızın makine ekipmanlarını bu destekle aldık. Artık Afşar Balamlı hanımlar, Ticaret Bakanlığı'mız sayesinde birer fabrikatör. Minnettarız.
"Hibe öncesi ihtiyaç analizleri yapılmalı"
Özlem BİLGİLİ / Potlaç Kooperatif Yönetim Kurulu Başkanı
KOOP-DES Programı'nın amacı, niyeti, hedefi güzel, fakat hibeden yararlanmak isteyen kooperatiflerin başvuru yapmaktan çekindikleri kimi zorluklar var. Ödeme yapmak durumunda oldukları payın yüksek kalması gibi. Ayrıca ön ödeme gerekliliği var. Bu da bütçeleri kısıtlı, finansal yapıları zayıf, maddi olanakları az olan; özellikle her şeyin daha başında olan kadın kooperatifleri için durumu zorlaştırıyor. Bu nedenle ticaret müdürlükleri tarafından kadın kooperatiflerinin hibe öncesi ihtiyaç analizlerinin yapılması, iş planı oluşturma ve proje geliştirme gibi konularda desteklenmeleri daha isabetli ve faydalı olabilir. Biz ilk başvurduğumuzda henüz yeni kurulmuştuk, hibe başvurusu konusunda deneyimsizdik, kendi ödeyeceğimiz pay için bir süre gönüllü çalışarak ücretsiz işler yaparak para biriktirmek durumunda kaldık. Finansal ve hukuki konularda danışmanlık ihtiyacı da pek çok kadın kooperatifinin ihtiyaç duyduğu bir konu. Bahsettiğim konularda biz, bizden önce kurulmuş ve daha deneyim sahibi kadın kooperatiflerine danışma, onlardan fikir alma gibi bir şansa sahiptik. Bu sene KOOP-DES'e başvuru yapma konusunu ortaklarımızla henüz yeterli düzeyde tartışamadık. Kadın Kooperatifler KEDV (Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı) ve kadın kooperatifleri üst birliği SİMURG öncülüğünde 'kooperatiften kooperatife dayanışma köprüsü kurma' amacıyla yola çıkan kadın kooperatiflerinden biriyiz. İstanbul Kadıköy ilçesinde faaliyet yürüten Potlaç Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi olarak 11 ilimizi etkileyen depremde mağdur olan başka kadın kooperatifleriyle kızkardeşlik hukukuna dayalı olarak dayanışma içerisinde bulunacağız.
"Yeni projemiz için başvuracağız"
Şerife ATINÇ / Kuşakk Kuşadası Kadın Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı
KOOP-DES Programı, Kuşakk Koop. olarak bizlere güç veriyor. Bu destekle alınan makine ekipman ve eğitimler sayesinde atölyeler büyüyor daha çok kadına istihdam sağlanıyor. Atölyeler büyüdüğü için yüklü siparişlerle iş alabiliyoruz. 2021 yılında KOOP-DES desteğiyle profesyonel bir seramik atölyesi kurduk. Üretimlerimiz devam ediyor. Yeni bir proje hazırlığındayız. Hibe destek için başvurumuzu yapacağız. Her kooperatifin başvurması gerektiğini düşünüyorum.
"TTO'nun hazırlık dönemi için kurgulanmış"
Faruk İNALTEKİN / Bilkent Cyberpark Genel Müdürü
Bu destek tam anlamıyla teknoloji transfer profesyonellerinin (TTP) istihdamın yaygınlaştırılması ve destek alan kurumlardaki teknoloji transferi farkındalığın artırılmasını amaçlıyor. Hem çağrı metnine göre hem de bütçe limitlerine göre ancak bir personel istihdam söz konusu olabiliyor. Onunla birlikte de bir miktar eğitim ve genel gider kalemleri de destek kapsamında. Her ne kadar 1513 Programı'nı tamamlayan TTO'lar destek alabilecek olsa da, bu bir personel limitini değerlendirdiğimiz zaman 'TTO'nun hazırlık dönemi' için kurgulanmış bir destek olarak düşünülebilir.
"Bu çağrı genç potansiyelleri yüreklendirecek"
Sinan PEKŞEN / Hacettepe Teknokent A.Ş. Genel Müdürü
TÜBİTAK'ın 1601 Yenilik ve Girişimcilik Alanlarında Kapasite Artırılmasına Yönelik Destek Programı kapsamında açtığı çağrısı, hiç şüphe yok ki nitelikli profesyonellerin TTO'larda istihdamını teşvik edecek ve bu alanda kariyer yapmak isteyen genç potansiyelleri yüreklendirecek. Çağrının, TTO'ların bu alandaki olası eksikliklerini kapamak için bir fırsat olduğu düşünülebilir. Ancak kapsamın 24 ay ile sınırlı olduğu ve bütçenin 1 milyon TL üst sınıra sahip olması gibi nedenlerle uygulamada bazı zorluklarla karşılaşılabileceğini değerlendiriyorum. Projede istihdam edilecek nitelikli personelin ücret ve ücretten doğan giderleri ile beraber kişisel yetkinliklerinin geliştirilmesi için alınacak eğitim, mentorluk gibi hizmetlerin de destek kapsamında oluşunu ise olumlu buluyorum. Son yıllarda ülkemizde hızını artırarak devam eden yeni teknolojilerin üretilmesi, inovasyon ve nitelikli ürün ve hizmetlerin uluslararası ve ulusal pazarlarda ticarileştirilmesi amacıyla verilen bu ve benzeri kurumsal destek ve teşviklerin yapıcı ve olumlu etkisini yaşayarak görüyor ve Hacettepe Teknokent olarak tüm samimiyetimizle ve gücümüzle destekliyoruz.
"Desteklerin tecrübesiz personeli de kapsaması faydalı olur"
Prof. Dr. Serdal TERZİ / Göller Bölgesi Teknokent Genel Müdürü
TÜBİTAK'ın TTO'lara yönelik 1601 teknoloji transferi profesyoneli çağrısı, Türkiye'nin teknolojik dönüşümüne katkı sağlamak adına önemli bir adım. TTO'larda teknoloji transferi profesyonellerinin sayısının yetersiz olduğu ve bu alanda daha fazla eğitim ve destek ihtiyacı olduğu açık. Bu nedenle teknoloji transferi faaliyetlerinde kullanılan hukuki, mali ve pazarlama becerilerine sahip profesyonellere ihtiyaç duyuluyor. Çağrıyla verilen 1 milyon TL destek miktarının da yeterli olmadığı göz önünde bulundurulmalı. Bu miktarın, proje süresi boyunca tam zamanlı olarak çalışacak bir teknoloji transfer profesyoneli için düşük bir rakam olduğu söylenebilir. Teknoloji transferi faaliyetleri için gereken diğer gider kalemler de dikkate alındığında, proje bütçesinin daha yüksek olması gerektiği açık. TTO'ların nitelikli teknoloji transfer uzmanları istihdam edebilmeleri için daha fazla destek sağlanması gerekir. Öte yandan, TTO'ların teknoloji transferi süreçlerindeki zorluklarının çeşitliliği ve karmaşıklığı göz önüne alındığında, destek miktarının yanı sıra süre de önemli bir faktör. Bu nedenle çağrıda belirtilen 24 aylık destek süresinin yeterli olup olmadığı da tartışılabilir. Ayrıca çağrı da belirtilen nitelikli personelin yanı sıra tecrübesiz personellere de ihtiyaç duyuluyor. TTO'ların kapasitelerini genişletmeleri ve daha fazla proje yürütmeleri için tecrübesiz personellerin eğitilmesi ve yetiştirilmesi önemli. Bu süreçte nitelikli personellerin tecrübelerini tecrübesiz personellerle paylaşmaları, onları yönlendirmeleri ve mentorluk yapmaları büyük önem taşır. Ayrıca genç ve dinamik bir çalışan kadrosu, TTO'ların inovasyon ve teknoloji transferi süreçlerinde daha esnek ve hızlı bir şekilde hareket etmelerini sağlayabilir. Bu kapsamda desteklerin tecrübesiz personelleri de kapsaması faydalı olacaktır.
