PARA ARAŞTIRMA/ ÖZGE ÖZ Yerli otomobil markası Togg ile iyice hareketlenen elektrikli araç piyasası, beraberinde yeni sektörleri de besliyor. Buna da en güzel örnek; elektrikli araçlar için hızlı şarj sektörü. Normal şarj istasyonlarının yanı sıra hızlı şarj istasyonları da günlük hayatın içine girdi. Çünkü hem maliyeti hem de karbon ayak izinin azaltılması gibi çevreci nedenle kullanıcılar, elektrikli ya da hibrit araçları tercih ediyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın hazırladığı projeksiyona göre; 2025'e kadar 81 ilde, nüfusun yüzde 90'ından fazlasının yaşadığı 600'dan fazla ilçede elektrikli araç satışı gerçekleşecek. Tahminlere göre 2030 yılında ise ilçe bazında yaygınlaşma yüzde 95'in üzerine çıkacak. Buna paralel olarak şehirlerdeki kalabalığı da düşünecek olursak, hızlı şarj istasyonlarını çokça görmeye başlayacağız.
Elektrikli araçlarını şarj ederken zamandan kazanmak isteyenler, hızlı şarj kullanmak istiyorlar. Sektör yatırıma açık. Haliyle yeni oyuncular ve yatırımcılar için çok iyi bir tercih olabilir. Artık AVM'ler, sık kullanılan otoyollar ve otoparklarda hızlı şarj istasyonlarını görmek mümkün. Bu işe giren firma sayısında da artış var. Sadece girişimler değil, büyük firmalar da bu alana yatırım yapmaya başladı. Örneğin, EnerjiSA enerji iştiraki Eşarj, 300 milyon liralık yatırımla 495 adet yüksek hızlı yeni şarj istasyonu kuracak. Türkiye'de 3 bin 500 civarında şarj istasyonu bulunurken, bu istasyonların yaklaşık bin adedini özel kullanım amaçlı istasyonlar, kalan ortalama 2 bin 500 adedini de halka açık istasyonlar oluşturuyor. İstasyonların büyük bölümünde normal akım (AC) şarj üniteleri bulunurken, hızlı şarj istasyonları (DC) sayı olarak üçte birini kapsıyor. 100 km için elektrikli aracın şarj bedeli ortalama olarak, 30-80 TL arasında değişiyor.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan destek programıyla hızlı şarj istasyonu kurulumu için yüzde 75'e varan hibe desteği verilmeye başlandı. Yatırımcılar istasyon başına 250 bin liraya kadar destek alınabiliyor ve yerli malı ünitelere artı yüzde 20 destek de verilecek. Elektrik Araç Şarj Altyapısı raporuna göre Türkiye'de 2025'e kadar ihtiyaç duyulacak 30 bin şarj soketinin en az sekiz bininin hızlı şarj olması bekleniyor. Özellikle şehirlerarası trafikte ve kalabalık şehirlerde hızlı şarjlara daha çok ihtiyaç duyulacak. 2030 yılına kadar Türkiye'de en az 50 bin hızlı şarj soketinin kurulması öngörülüyor. Ayrıca devlet yollarının 300'den fazla bölümü için farklı sayılarda hızlı şarj noktası ihtiyacı belirlenmiş durumda. 2023'te ise 3 bin hızlı şarj soketinden oluşan bir şarj hizmet ağına erişilmesine gerek görülüyor.
30 DAKİKADA ŞARJ EDİYOR
DC denilen doğru akım yüksek hızlı şarj üniteleri ile araçlar, 30-40 dakika aralığında şarj olabiliyor. Şarj süreleri, ünitelerin güçlerine ve araçların batarya kapasitelerine bağlı olarak değişebiliyor. Voltrun Genel Müdürü Berkay Somalı, "Bir saatlik şarj ile ortalama 400 km yol gidilebiliyor. Fiyatlar için EPDK'nın yayınlandığı tarifeler belirleyici oluyor. Kişisel kullanım şarj istasyonları daha düşük maliyetli iken, ticari kullanıma açık istasyonların fiyatları biraz daha yükselebiliyor. Ortalama; kişisel kullanım şarj istasyonlarında şarj işlemi 150-200 TL bandında iken, ticari kullanıma açık istasyonlarda 300-350 TL aralığında olabiliyor" diyor. Voltrun'un hızlı şarj istasyonlarından da bahseden Somalı, şu anda birçok şehirde ve lokasyonda olduklarını belirtiyor. Somalı, "AVM'ler, otoparklar, oteller, tatil köyleri, akaryakıt istasyonları, konut projeleri, kamu binaları, müstakil mesken, iş yerleri ve sosyal tesisler gibi birçok yerde şarj istasyonumuz bulunuyor" diyor. Hedeflerinin 81 ilin tamamında istasyon açmak olduğunu söyleyen Somalı, "Şu anda 500'ün üzerinde AC şarj istasyonumuz mevcut. DC hızlı şarj istasyonların üretimi ise devam ediyor. Yılbaşı itibari ile üretim bitecek ve iki ay içinde 50 adet hızlı şarj istasyonumuzu tamamlanmış olacağız. Ve sayılarını da artırmayı düşünüyoruz" şeklinde konuşuyor. Hızlı şarj sektörünün geleceğiyle ilgili de konuşan Somalı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın geliştirdiği proje ve beraberinde sağlanan hibenin bu sektörü geliştireceğini düşünüyor. Somalı, konuyla ilgili olarak "Elektrikli Araçlar Hızlı Şarj İstasyonları Hibe Programı kapsamında, toplamda bin 560 adet DC şarj ünitesi kurulumu yapılacak. Devlet eli ile böyle bir çalışma başlatılmış olması Hızlı Şarj İstasyonlarının kurulumunu ve yaygınlaşmasını hızlandıracak" diyor.
Togg'un yollara çıkmasıyla elektrikli araçların daha da bilinip yaygınlaşacağını belirten Somalı, "Elektrikli araç sayısı artıkça zamansal ve ekonomik tasarruf sağlayan hızlı şarj istasyonlarına talep çoğalacaktır. 2030'a gelindiğinde bireysel ve ticari toplamda bir milyonun üzerinde şarj ünitesi olacağını, bunun da bir kısmının hızlı şarj ünitesi olacağını tahmin ediyoruz" diyor.
50 YENİ DC İSTASYON KURACAK
2019 yılında kurulan EVS Elektrikli Şarj Sistemleri Sanayi ve Ticaret AŞ, yatırımlarına başlayarak Sharz.net markalı istasyon ağını kurdu. 2018'de ilk şarj istasyonlarını kurduklarını ve bugün geniş bir ağa ulaştıklarını dile getiren Sharz.net Genel Koordinatörü Ayşe Ece Şengönül, yakın bir zamanda 40 milyon TL'lik ek yatırım yapılacağını da belirtti. Şengönül, "2023 sonuna kadar bin istasyona ulaşmak adına ülkemize 40 milyon TL'lik yatırım yapacağız. Kurulacak ek 600 istasyondan 50'si DC, yani hızlı şarj istasyonu olacak. Amacımız 81 ilde yer almak ve elektrikli otomobil kullanımını yaygınlaştırarak ülke çapındaki karbondioksit emisyonunu azaltmaya ön ayak olmak" diyor. Sharz.net'in hızlı şarj istasyonları, şehirlerarası yollarda aktif olarak hizmet veriyor. Bu istasyonlar ile ortalama 60 dakikada dolum olabiliyor. Elektrikli araçların park halindeyken de şarj olabileceğini belirten Şengönül, "Buna göre sürücüler genellikle evde, işyerlerinde ve halka açık otoparklarda araçlarını yavaş şarj istasyonlarında şarj etmekte. Ancak şehirlerarası yollarda ve şehir içi ana yollarda hızlı şarj istasyonları, uzun mesafeli kullanımlar için gerekmektedir" diyor. Son olarak Şengönül, hızlı ünitelerin araçları güçlerine göre 30 dakika ile 2 saat arasında şarj edebildiğini de belirtiyor.
SADECE OTOMOBİLDE YOK
Hızlı şarj konusu, son dönemin trendlerinden. Öyle ki sadece otomobilde hızlı şarj yok. Günlük hayatta sıkça kullanılan telefon, tablet ve diz üstü bilgisayarlar için de hızlı şarjlar var. Global mobil aksesuar markası McDodo da ürünleriyle bu alanda faaliyet gösteriyor. McDodo Türkiye Genel Müdürü Mehmet Uçurum; hızlı şarjların eski nesil adaptörlere kıyasla karbondioksit emisyonlarını azaltarak 100 kat daha fazla çevre koruması, 10 kat daha fazla enerji tasarrufu sağlama potansiyeline sahip olduğunu belirtiyor. Uçurum, "Daha uzun süreli kullanım sunarak, cihazlarınızı uzun aralıklarla şarj etmenize imkan tanıyor. Elektrik faturalarınıza yansımasını belki orta ve uzun vadede daha net hissedebilirsiniz" diyor. 20-120 watt aralığındaki hızlı şarj fiyatları ise 266-bin 500 TL arasında değişiyor. Taleple ilgili konuşan Uçurum, hızlı şarjın günümüzün ihtiyacı olduğunu belirterek "Mobil hale gelen hayatımızda enerji, en büyük ihtiyaçlarımızdan biri oldu. Bu sebeple talep oldukça iyi ve her geçen gün de artıyor" diyor. Uçurum, teknolojinin gelişmesiyle dönüşüm geçirecek bu araçların gelecek yıllarda daha da küçüleceğini de vurguluyor. Uçurum, "Ayrıca güneşi kullanarak şarj yapan bir takım yeni cihazların daha gelişmiş teknolojiler ile sunulmasını izleyeceğiz. Sektör artık sadece 'daha hızlı şarj' değil, daha uzun süreler dayanan, daha az maliyetli şarj alanında her geçen gün daha iyisini yapmaya devam ediyor, bu yeniliklerden biri olan galyum nitrat şarjların ise bu konuda bir çığır açacağını düşünüyorum" diyor.
"KREDİ ÜRÜNÜMÜZ DÖNEMSEL DEĞİL"
Ömer TORUN / Yapı Kredi Leasing Genel Müdürü
Yapı Kredi Leasing olarak, yeşil enerji ve sürdürülebilirliğe verdiğimiz desteklere bir yenisini ekleyerek "Araç Şarj İstasyonu Kredisi'ni" müşterilerimize sunduk. Araç Şarj İstasyonu Kredisi'yle lisanslı ya da lisanssız, ister daha hızlı şarj eden DC ister daha yavaş şarj eden AC şarj istasyonlarına yönelik yatırımlarda finansman imkânı sunuyoruz. Tüm bunların yanında müşterilerimizin araç şarj istasyonu yatırımlarında leasing'in yüzde 1 KDV avantajını da müşterilerimize sunuyoruz. Böylece müşterilerimiz yüzde 17 KDV avantajına da sahip oluyor. Krediden faydalanmak isteyen müşterilerin şahıs firmaları dahil tüzel kişilik olması yeterli oluyor. Şarj istasyonu yatırım ve talepleri, özellikle 2 Nisan tarihinde yayınlanan "Şarj Hizmet Yönetmeliği" ve akabinde "Şarj Ağı İşletmeci Lisansı" ile büyük bir hız kazandı, tabii burada son dönemde Türkiye gündeminde olan elektrikli araç yatırımlarının da çok büyük etkisi var. Elektrikli araçların trafikteki adetlerinin yükselmesi ile taleplerde ikinci bir ivmelenme yaşanacağını düşünüyoruz. Kredi ürünümüz dönemsel değil. Müşterilerimiz, belirli bir dönem fark etmeksizin istedikleri zaman bu ürünlerimizden faydalanabiliyor.
"HIZLI BÜYÜYEN BİR SEKTÖR"
Ertüm TÜFEKÇİ / Tora Şarj Yönetim Kurulu Üyesi
Tora Şarj olarak, istasyonlarımızda her türlü ticari merkezde varız. Zaten yeni lisans aldık bu sebeple çalışmaların daha başındayız. Şu an 60 noktada varız ve 250 istasyona kadar çıkarmak istiyoruz. 81 ilde istasyonlarımız ile bulunmak istiyoruz. 2023'te istasyon sayımızı artıracağız. Özellikle hızlı şarj, çok hızlı büyüyen bir sektör. Araç konusunda 2025'te dört satıştan en az birinin elektrikli araba olacağı öngörülüyor. Bu da beraberinde istasyonların çoğalması demek. Yani her iki tarafta paralel gelişecek. Ben de elektrikli araba kullanıcısıyım. Şu ana dek hiçbir sorun yaşamadım. Depoyu doldurduktan sonra 500-600 km yol gidiliyor. Yıllar önce akaryakıt sektörü için aynı endişeler vardı. Ama yıllar içinde endişeler gitti. Biraz zaman alsa da elektrikli araç ve şarj istasyonları konusunda da bu durum yaşanacak. Çünkü büyük araba markaları da içten yanmalı motorlu araçları birkaç yıl içinde üretmeyecek. Yani istesek de istemesek de sistem bu olacak.
