PARA GİRİŞİMCİLİK/ ÜRÜN DİRİER Yeni yıla yaklaşırken melek yatırımcılar ve VC'ler de plan program yapmaya başladı. Ajandalarda en çok öne çıkan girişimcilik alanları arasında NFT, metaverse ve Web3 teknolojileri dikkat çekerken, iklim değişimi odaklı enerji ve tarım-gıda girişimleri de 2023'ü farklılaştıracak gibi görünüyor. Yatırımcılar resesyon baskısı nedeniyle dünya genelinde girişimlere yapılan yatırımlarda azalma beklerken, mevcut düşüşün aslında bir düşüş değil bir düzeltme olduğu görüşü de mevcut. 2023 girişimcilik trendleri arasında uygulama güvenliği, data depolama ve sosyal sorumluluk projelerinin öne çıkması da beklenenler arasında. Melek yatırımcılara ve VC'lere 2023 ajandalarını ve beklentilerini sorduk.
NFT VE METAVERSE GİRİŞİMLERİNİ MARKAJA ALDI
hiVC ve hiBoost CEO'su Bora Şahinoğlu, 2023 yılında girişimlere 2 milyon dolar ila 3 milyon dolar arasında yatırım yapmayı planladıklarını belirterek, "Geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi gelecek yıl da girişimlere birçok farklı alanda yatırım yapmaya devam edeceğiz. hiVC ve hiBoost olarak erken aşama girişimlerde teknolojiyi iyi kullanarak bir sorunu çözen, hızlı büyüme potansiyeliyle iyi bir ekibe sahip olanları radarımıza alıyoruz. Burada 100 milyon dolar üzerinde bir değerlemeye ulaşma potansiyeli olan girişimleri önceliklendiriyoruz. Özellikle girişimcinin uygulama becerisi olmasına ve bu fikrin ürün haline gelmiş olmasına önem veriyoruz. 2023 yılında da bu sıraladığım özellikleri odağımıza almayı sürdüreceğiz. 2023 yılında sürdürebilirlik, oyun, metaverse, NFT ve blockchain alanlarındaki girişimler de markajımızda olacak. Türkiye'de tarım teknolojileri, çevre, iklim ve sürdürebilirlik alanındaki girişimlere ilginin yeterli seviyede olmadığını söyleyebiliriz. Özellikle Avrupa'da bu alanlarda çok sayıda girişim görmek mümkün" diyor.
Dünyadaki genel trendlere bakıldığında, öne çıkan girişimcilik alanlarını oyun, yapay zekâ teknolojileri, metaverse, blockchain, NFT, çevre, sürdürülebilirlik ve tarım teknolojileri olarak sıralamanın mümkün olduğuna işaret eden Şahinoğlu, şunları aktarıyor:
"Dünya genelinde enflasyon ve faiz oranlarının yükselmesiyle küresel ekonomiler baskı altında. Piyasada büyük bir değişim oluştu, bolluk döneminden kıtlık dönemine geçildi. Paranın bol, girişimin kıymetli olduğu bir dönemden; yatırımcı, sermaye ve paranın kıymetli olduğu bir döneme geçtik. Bunu öngöremeyenler ve buna adapte olamayanlar zor bir döneme girdi. Tüm bu zorlu koşullara rağmen Türkiye'de 2022'nin ilk dokuz ayında girişimlere 1,5 milyar dolara yakın yatırım yapılarak tüm zamanların yatırım rekoru kırıldı. Bu tablo böylesi koşullara rağmen yatırım iştahının devam ettiğini gözler önüne seriyor. Esasında 2023 yılında da benzer zorlukları göreceğimizi düşünüyorum. Ancak unutmamak gerekir ki böylesi zamanlar aynı zamanda pek çok fırsat da barındırıyor. Her zaman büyük ve kritik işlerin doğuşu çeşitli zorlu süreçlerde ortaya çıkmıştır. Bizler girişimlere yatırıma uzun vadeli bakıyor, Türkiye'deki girişimcilerin potansiyeline inanıyor ve yatırımlarımıza hız kesmeden devam ediyoruz."
TRENDLERDE UYGULAMA GÜVENLİĞİ ÖNE ÇIKIYOR
2020'den bu yana 12 yatırım yaptıkları bilgisini paylaşan ScaleX Ventures Kurucu ve Yönetici Ortağı Dilek Dayınlarlı, "İlk fonumuz 2020'nin başında kuruldu ve bu fondan sekiz-dokuz yatırım daha yapmayı planlıyoruz. 2023 yılı özelinde ise en az beş yatırım yapmayı hedefliyoruz. Geçmiş yıllarda olduğu gibi 2023'te de tecrübemizin ve bilgi seviyemizin en yüksek olduğu, fonumuzun tezinde de yer alan dikeylere yatırım yapmaya devam edeceğiz. Katı sınırlar çizmemekle birlikte bu alanlara siber güvenlik, geliştirici araçları, yapay zekâ altyapıları, B2B SaaS ve kurumsal yazılım çözümlerini örnek gösterilebiliriz. Temel gayemiz gelecek 10 yılın işlerini ve önemli problemleri çözen başarılı girişimcileri keşfedip, girişim yolculuklarına eşlik etmek diyebiliriz" diyor.
Dünya girişimcilik trendlerinde öne çıkan alanlardan birinin siber güvenlik, özellikle de uygulama güvenliği olduğunun altını çizen Dayınlarlı'ya göre, dijitalleşmenin giderek hızlanması beraberinde güvenlik açıklarını da getiriyor. Tam da bu noktada siber güvenlik alanındaki şirketler problemlere faydalı çözümler üretebiliyor. Ek olarak, yapay zekâ teknolojilerinin uygulama alanlarının giderek çeşitlenmesi, daha anlaşılabilir ve daha çok sisteme entegre edilebiliyor olması da yine bu alana olan talebi ve arzı artırıyor. Son olarak, sağlık teknolojilerinin; özellikle görüntü işleme ve bilgisayar görüşünün uygulanabilirliğinin de artmasıyla öne çıkan trendler içinde yer alıyor.
RESESYON BASKISI YATIRIMLARA DA YANSIYOR
2022 yılının üçüncü çeyreğinde, global girişim ekosisteminde toplam yatırım miktarının geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 53'lük bir düşüşle 90 milyar dolar azalarak 81 milyar dolar olarak gerçekleştiğinin altını çizen Dayınlarlı,şu bilgileri aktarıyor:
"Global resesyon baskısı ve enflasyonist ortam ile birlikte finansman maliyetinin artması yatırımcıların daha temkinli hareket etmesine sebep oldu ve bu da yatırımlara yansıdı. 2023 yılında da global resesyon baskısının devam edeceğini öngörüyoruz. Dolayısıyla yapılan yatırım miktarının ve değerlemelerin önümüzdeki çeyreklerde de düşmesi muhtemel, ancak bu düşüşün çok ciddi boyutlarda olacağını öngörmüyoruz. Bunun başlıca sebeplerinden bir tanesi fonların topladıkları paraların tamamıyla hâlâ yatırım yapmamış olmaları. Özellikle ciddi problemleri verimli şekilde çözen girişimlerin yatırım almaya devam edeceğini tahmin ediyoruz. Teknolojisi kuvvetli olan; siber güvenlik, veri altyapı sistemleri, yapay zekâ ve makine öğrenmesi dikeylerinde operasyona devam eden girişimlerin söz konusu süreçten daha az düzeyde etkileneceğini düşünüyoruz. ScaleX Ventures olarak 2023 yılında da bu dikeylerdeki yatırımlarımızı hız kesmeden sürdüreceğiz."
ERKEN AŞAMA GİRİŞİMLERE AKTİF YATIRIM YAPACAK
Startup Wise Guys Partner'i Günce Önür, Startup Wise Guys olarak 2023 yılında dünya genelinde en az 100 yeni startup'a her birine ortalama 100 bin euro olacak şekilde en az 10 milyon euro yatırım gerçekleştirmeyi planladıklarını ifade ederek, "2023'te yatırım yaptığımız girişimleri yatırım sonrasında daha fazla desteklemek için şu an mevcutta sahip olduğumuz İspanya, İtalya, Danimarka, Estonya ve Letonya ofislerimizin yanında farklı ülkelerde iki yeni ofis açmayı hedefliyoruz. Şu an network'ümüzde 500'den fazla uluslararası uzman ve mentor yer alıyor. Bunun yanında daha önce Startup Wise Guys'dan yatırım almış olan startup'lara yatırım yapmış olan 140'tan fazla yabancı yatırım fonu bulunuyor. 2023 yılında da aynı şekilde network'ümüzde yer alan mentor, uzman ve yatırımcıların sayılarını ve bu kişilerin yatırım yaptığımız girişimcilerle olan etkileşimini artıracağız" diyor.
2012'den bu yana B2B SaaS, finansal teknolojiler ve siber güvenlik alanlarına odaklandıkları bilgisini veren Önür, "Bunların arasına 2021 yılında sürdürülebilirlik (tarım teknolojileri, gıda teknolojileri, enerji, akıllı şehirler, sağlık teknolojileri), 2022 yılında ise XR olarak adlandırdığımız sanal gerçeklilik, artırılmış gerçeklik, Metaverse ve Web3 gibi sektörleri yatırım alanlarımızın arasına dahil ettik. 2023 yılında da bu alanlarda yeni çözümler üreten erken aşama girişimlere aktif olarak yatırım yapacağız. 2023'te gerçekleştireceğimiz yatırımların arasında en az 20 Türk girişimin olmasını hedefliyoruz" diye konuşuyor.
2023'TE STARTUP YATIRIMLARINDA AZALMA BEKLENİYOR
Dünyadaki startup yatırımlarında 2023 yılında bir azalma olmasını beklediğine de işaret eden Önür, "Resesyon beklentisi, faiz oranlarındaki belirsizlik ve tüm dünyada etkisini gösteren yüksek enflasyon gibi sebeplerin yatırımların azalmasında başrol oynayacağını düşünüyoruz. Fakat biz Startup Wise Guys olarak erken aşamadaki girişimlere aktif olarak yapmaya devam edeceğiz" diyor.
VC dünyasına global pencereden bakıldığında, yatırımcıların genel anlamda B2B SaaS ağırlıklı iş yapan startup'lara yatırım yaptığını ifade eden Önür'ün verdiği bilgilere göre, son üç yılda bütün dünya olarak içerisinden geçtiğimiz pandemi, savaş, enerji krizi gibi durumlar VC'leri de yeni alanlara yatırım yapmaya yönlendirdi. Özellikle insanların ihtiyaçlarının değişmesi sadece ticari kaygıları değil, aynı zamanda yatırım alan bu startup'ların dünyadaki problemlerle ilgili ne kadar çözüm ve etki yarattığı gibi soruları da berberinde getirdi. Bu nedenle enerji, iklim, tarım teknolojileri ve gıda teknolojileri gibi alanların artık büyük yatırım fonlarının da yatırım için incelediği alanlar haline geldi.
ODAĞINDA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VAR
Kök Projekt'in ilk fonu olacak olan Kök Ventures Fund'ı 2023'ün bahar döneminde kurmayı planladıklarını ifade eden Kök Projekt Kurucusu Semi Hakim, "Bu kapsamda ilk dönemimizde ağırlıklı olarak Türkiye ile birlikte MENA bölgesi ülkelerine odaklanacağız. Fon olarak hedefimiz en az 40 erken aşama gıda, tarım ve su sektörü girişimine yatırım sağlamak. Bu odakla birlikte, Series A ve Series B yatırımlarına da gerek kendimiz lead investor olarak, gerekse de networkümüzdeki uluslararası fonlarla birlikte ortak yatırım çalışmaları yürütmek olacak" diyor.
Kök Ventures Fund'ın temel odağının İklim Değişikliği olacağını vurgulayan Hakim, "İklim değişikliği, iklim uyumu ve iklim değişikliği etkilerini azaltma odaklı olarak, gıda, tarım ve su teknolojileri sektörü şirketlerine yatırım gerçekleştireceğiz. 2015 senesinden beri Kök Projekt'in ilk günden itibaren odaklandığı bu konu başlıkları, bizlerin yedi senede geliştirdiği uzmanlık ve erişim ile birlikte Kök Ventures Fund'da da bu yönde yatırımlarımızı gerçekleştireceğiz. Öncelikli alanlarımız gıda, tarım ve su değer zincirinde inovatif teknolojilere yatırım yaparak, Türkiye ve MENA bölgesinde gıda-tarım değer zincirinde sürdürülebilirliğin güçlendirilmesini hedefliyoruz. Fon odağımızda öncelikli olarak tarım ve su teknolojileri, tarımsal biyoteknoloji, alternatif protein, ambalajlı gıdalar ve tarım finansmanı gibi başlıklarla birlikte totalden gıda-tarım değer zincirini etkileyen teknoloji girişimlerine yatırım yapmayı amaçlıyoruz" diye konuşuyor.
TARIMDA MALİYETİ DÜŞÜREN GİRİŞİMLER ÖNE ÇIKACAK
Tarımsal Biyoteknoloji ve Tarım Finansmanı alanlarında boşluk olduğuna da değinen Hakim, şunları paylaşıyor: "Bu noktada özellikle dünyada artan tarımsal üretim girdilerinin fiyatları ve oluşturduğu finansal dengesizlikler ile birlikte, üretime direkt etkisi olan iklim değişikliği konularını göz önünde bulundurduğumuzda, girdi maliyetlerinin düşüren, verimi arttıran ve üreticilere finansal olarak güven sağlayan girişimlerin önümüzdeki dönem daha fazla ön plana çıkacağını ön görüyoruz. İklim değişikliği konusunda da özellikle hem üretim, hem de tüketim odaklı teknolojilerde çok daha fazla fırsat olduğunu görebiliyoruz. Alternatif protein alanı an itibarıyla bitki bazlı protein konusunda belirli bir olgunluğa ulaştı, ancak böcek bazlı protein, yosun bazlı protein ve lab ortamında geliştirilen protein konu başlıklarında hala ciddi fırsatlar olduğunu söyleyebiliriz. İkinci nokta ise bu protein teknolojilerinin sadece insan tüketimi için değil, hayvancılıkta yem maliyetini etkilemesi ve üretime entegrasyonu da önemli olacaktır."
